„საქართველოს ყოველთვის ჰქონდა განსაკუთრებული ადგილი უკრაინაში“, – ამბობს მიკოლა რიაბჩუკი, კიევის პოლიტიკის კვლევის ინსტიტუტის უფროსი მკვლევარი და ვარშავის ინსტიტუტის პროფესორი.

რიაბჩუკი გვეუბნება, რომ უკრაინაში იმედგაცრუებული არიან საქართველოს პოზიციით, თუმცა თბილისისა და კიევის ურთიერთობების პერსპექტივებს ოპტიმისტურად უყურებს.

რა მდგომარეობაშია და რას უნდა ველოდოთ საქართველოსა და უკრაინის ურთიერთობებში, როგორი იქნება ორივე ქვეყნის ევროინტეგრაციის პერსპექტივები და რა შეცდომები დაუშვეს ერთმანეთთან ურთიერთობაში თბილისმა და კიევმა – რიაბჩუკს „ნეტგაზეთი“ ამ და სხვა თემებზე „ეკონომიკის პოლიტიკის კვლევის ცენტრისა“ და პოლონეთის საელჩოს ორგანიზებული ლექციის შემდეგ ესაუბრა.

სანამ ძირითად თემებზე გადავალთ, უნდა გკითხოთ შემთხვევაზე, რომელიც ლექციაზე ახსენეთ – თქვით, რომ აეროპორტში უკრაინის პასპორტის გამო 1,5 საათით დაგაყოვნეს, თანაც ისე, რომ თვითონ პასპორტშიც არ ჩაიხედეს.

რეალურად, გუშინ რაც ვთქვი, ბევრს ვერ დავამატებ. გაუგებარია, რა მოხდა. საქმე კი ასე იყო: მივედი საპასპორტო კონტროლზე. ოფიცერმა პასპორტიც კი არ შეამოწმა – დაინახა, რომ უკრაინის იყო და გამაგზავნა ზემდგომებთან.

არ შეუმოწმებია თვითონ პასპორტის შინაარსი. ყოველგვარი ახსნა-განმარტების გარეშე საათნახევარი დავყავი აეროპორტში. მოვიდა სამოქალაქო ტანსაცმელში ჩაცმული კაცი, გამიყვანა პატარა ოთახში და მარტივი კითხვები დასვა – რატომ ჩამოვედი, სად ვაპირებდი გაჩერებას, როდის ვბრუნდებოდი და ასე შემდეგ. არაფერი განსაკუთრებული.

გაუგებარია, რატომ მოხდა ასე. შეიძლება, რაღაც უსაფრთხოების ზომებია დამოუკიდებლობის დღესთან დაკავშირებით, არ ვიცი. დიდად არ ვიწვალე – უბრალოდ, ღამის სამი საათი იყო და მეძინებოდა. თანაც, კოლეგები მელოდებოდნენ.

თქვენს კოლეგებს იგივე პროცედურის გავლა არ მოუწიათ?

არა, პოლონეთიდან არიან, პოლონური პასპორტით. დღეს კიდევ ერთი უკრაინელი ჩამოდის, ვოლოდიმირ შეიკო. საინტერესოა, მასაც თუ ექნება იგივე პრობლემა…

მოდით, ინტერვიუს თემაზე გადავიდეთ. თქვენ ახსენეთ, რომ მეგობრული ქვეყნების გამოკითხვაში საქართველომ პოზიციები დაკარგა უკრაინაში. საქართველოსა და უკრაინის მთავრობების ურთიერთობები, რბილად რომ ვთქვათ, არაა მოწოდების სიმაღლეზე. ასე გკითხავთ: ასხვავებს თუ არა უკრაინელი ხალხი საქართველოს მთავრობასა და ქართველ ხალხს?

დიახ, ასხვავებს. საქართველოს ყოველთვის ჰქონდა განსაკუთრებული ადგილი უკრაინაში. ალბათ, კულტურული თუ სხვა კონტაქტების გამო. თანაც, ბევრი ქართველი ცხოვრობდა უკრაინაში და პირიქით.

[2008 წლის] რუსეთის შემოჭრის დროსაც უკრაინელები თანაუგრძნობდნენ საქართველოს. ჩვენი საზოგადოება მრავალი ნიშნით იყო დაყოფილი და გვქონდა ეს აღმოსავლეთსლავური, მართლმადიდებლური სენტიმენტები, მაგრამ საზოგადოების აბსოლუტური უმრავლესობა საქართველოს მხარეს იყო.

საქართველო დღესაც კარგად აღიქმება უკრაინაში, მაგრამ უკრაინელები იმედგაცრუებულნი არიან საქართველოს [საგარეო] პოლიტიკით, რომელიც მიიჩნევა არა უფრო პრო-რუსულად, არამედ ცინიკურად, [უნგრეთის პრემიერ-მინისტრის ვიქტორ] ორბანის ან [თურქეთის პრეზიდენტის რეჯეფ თაიფ] ერდოღანის სტილში. ასე რომ, საქართველო აღარაა ისეთი პოპულარული, როგორც ადრე იყო.

ოღონდ დიდი განსხვავებაა ხალხსა და მთავრობას შორის, რასაც უკრაინელები აცნობიერებენ. ალბათ, ბევრი ფაქტორია, რომელმაც დღევანდელი პოლიტიკა გააუარესა. შეიძლება, წინა მთავრობის არცთუ ისე კარგმა გადაწყვეტილებებმა თუ ქცევამ. შეიძლება, კიევის პოლიტიკამაც, რომელიც არ უნდა ყოფილიყო ასე ღიად ჩართული კონკრეტულ პოლიტიკურ ძალებთან. მგონია, რომ ეს შეცდომა იყო. უკრაინის ხელისუფალნი უფრო ფრთხილი უნდა ყოფილიყვნენ. მოკლედ, შეცდომა მრავლად იყო.

ისიც მესმის, რომ ზოგი ქართველისთვის, განსაკუთრებით ხელისუფლების წარმომადგენლებისთვის, იმედგაცრუება გახდა ის, რომ საქართველომ 2008 წელს ვერ მიიღო [დასავლეთის] ასეთივე მხარდაჭერა. ალბათ, არც უკრაინის მხარდაჭერა იყო ისეთი ძლიერი. ვიცით, რომ [ყირიმის დედაქალაქ] სევასტოპოლში განთავსებულმა რუსულმა ფლოტმა საქართველოში შეჭრაში მიიღო მონაწილეობა. უკრაინის მაშინდელი პრეზიდენტი ვიქტორ იუშჩენკო კი იყო გაბრაზებული, მაგრამ საკმარისი ძალაუფლება არ ჰქონდა – მთავრობა იმ დროს სუსტი კოალიციისგან შედგებოდა.

მოკლედ, ბევრი მიზეზია. ვცდილობ, არა გავამართლო, არამედ გავიგო ამ ურთიერთობების მთელი სირთულე, მათ შორის საქართველოსთვის, რომელიც ვერ დაუპირისპირდება რუსეთის შემოჭრას [უკრაინაში]. თუმცა, მეორე მხრივ, ველოდით საქართველოს მეტ სოლიდარობას და უფრო მკაფიო პოზიციას.

სულ გვიწევს შევახსენოთ ქართველ და სხვა ქვეყნის პოლიტიკოსებს, რომ მიდის არა რაიმე დიპლომატიური კონფლიქტი – საუბარია ადამიანების სიცოცხლეზე, უკრაინელებს ყოველდღე კლავენ! აქ ვერ შეინარჩუნებ ნეიტრალიტეტს. ეს იგივეა, რაც ნეიტრალიტეტი ჰოლოკოსტის [ნაცისტური რეჟიმის მიერ ებრაელების მასობრივი განადგურება – „ნეტგაზეთი“] დროს. ამორალურია.

სანამ საქართველო-უკრაინის ურთიერთობებს დავუბრუნდებით, უნდა დავაზუსტო – უკრაინული მხარის შეცდომებზე საუბრისას, კონკრეტულ პოლიტიკურ ძალებში მიხეილ სააკაშვილს გულისხმობთ? კითხვას ორ ნაწილად გავყოფ – როგორ უნდა მოქცეულიყო კიევი. ასევე მინდა გკითხოთ, რამდენად აქტუალურია ახლა სააკაშვილის თემა უკრაინაში.

სააკაშვილით დავიწყოთ. ვერ დავიკვეხნი, დიდი სპეციალისტი ვარ-მეთქი, მაგრამ მისი პოლიტიკური ქცევა გულწრფელია. ბუნებრივი მებრძოლია. მუდამ რაიმე უნდა აკეთოს, იბრძოლოს, დაამტკიცოს. მეორე მხრივ, მესმის, რომ ის არაა მებრძოლი, რომელიც ყოველთვის იცავს ბრძოლის წესებს.

იგი უკრაინაში საკმაოდ პოპულარული იყო, კარგად იყო ცნობილი საქართველოში მის მიერ გატარებული რეფორმები. მეც მგონია, რომ საქართველომ დიდწილად იხეირა ამ რეფორმების დიდი ნაწილით. ოღონდ ჩვენ ნაკლებად ვიცოდით მისი შეცდომების შესახებ და კარგად ვიცოდით წარმატებაზე.

უკრაინაში ის იმიტომ მიიღეს, რომ ჩვენს პოლიტიკოსებს სურდათ შიდა სარბიელზე დაეწერათ ქულები მისი პოპულარობის ხარჯზე.

პოპულარული იყო იქამდეც, სანამ უკრაინაში დაიწყებდა პოლიტიკურ საქმიანობას?

დიახ, მანამდეც. აქედან გამომდინარე, ეს [პრეზიდენტ პოროშენკოს მიერ სააკაშვილის ოდესის გუბერნატორად დანიშვნა – „ნეტგაზეთი“] იყო ოპორტუნისტული ჟესტი. [ხელისუფლებას] დიდად არ ადარდებდა საერთაშორისო საზოგადოების თუ საქართველოს რეაქცია.

სააკაშვილთან კავშირი სწორედ მისი პოპულარობის გამო დამყარდა. [ახალ მთავრობას] სურდა დაემტკიცებინა, ჩვენც მისნაირები ვართო – გვინდა რადიკალური რეფორმების გატარება, კორუფციის დამარცხება და ასე შემდეგ. ასეთი იყო სააკაშვილის იმიჯი. მოკლედ, საქმე გვქონდა ოპორტუნიზმთან.

შემდეგ კი ურთიერთობები გაფუჭდა. სააკაშვილმა ვერ გაამართლა პოროშენკოს მოლოდინები. იგი არაა გუნდური მოთამაშე, თავის თამაშს უნდა თამაშობდეს, რაც კონფლიქტის მიზეზი გახდა – პოროშენკოს იგი მორჩილ ჯარისკაცად სურდა.

რაც შეეხება ზელენსკის, მგონია, მანაც პოპულისტური ჟესტი გააკეთა. უნდოდა პოროშენკოსთვის „დაერტყა“. ყველა ეს გადაწყვეტილება სამწუხაროა – ისინი არ ყოფილა რაციონალური, უკრაინელ პოლიტიკოსებს დიდად არ ადარდებდათ საქართველოში ამის აღქმა. ეს არ იყო სწორი.

მეორე მხრივ, ჩვენი ურთიერთობები ზოგიერთი პოლიტიკოსის გამო არ უნდა დაზარალდეს. უფრო მნიშვნელოვანი რაღაცებიც არის. ორივე ჩვენგანი რუსული აგრესიის მსხვერპლია. ნუ გვექნება ილუზიები – უკრაინამ თუ წააგო, შემდეგი საქართველოა – როგორც რუსეთის სატელიტი ან ოკუპირებული ტერიტორია.

საერთო მოწინააღმდეგე გვყავს და საერთო მიზნები გვაქვს, ბევრი რამე შეგვიძლია ერთად გავაკეთოთ. პირადული მტრობა ძალიან არაპროდუქტიულია. არ ვფიქრობთ სტრატეგიულად. უკრაინამ ამის გამო შეცდომები დაუშვა, ახლა შეცდომებს უშვებს საქართველო. ომი კარგი საბაბი იყო შერიგებისთვის, სუფთა ფურცლიდან დაწყებისთვის. უნდა გვეთანამშრომლა და, სამწუხაროდ ასე არ მოხდა. იმედი მაქვს, ეს დროებითია – საქართველოში უკრაინის მიმართ პოზიტიური განწყობაა, იგივეა უკრაინაშიც საქართველოს მიმართ.

დავუბრუნდეთ ახლანდელ ურთიერთობებს ქვეყნებს შორის. თქვენ ახსენეთ, რომ საქართველოსგან მეტ სოლიდარობას ელოდით. საქართველოს მთავრობის პოზიცია ასეთია: რაც შეგვიძლია ვაკეთებთ, მხარს ვუჭერთ უკრაინას საერთაშორისო არენაზე, რეზოლუციებში… რუსეთის წინააღმდეგ სანქციები აქეთ დაგვაზიანებს ფინანსურად, იარაღის მიწოდებაც არ შეგვიძლიაო. როგორ აღიქვამენ ამ პოზიციას კიევში?

რაც შეეხება საქართველოს პოზიციას გაეროში თუ სხვა საერთაშორისო ასპარეზზე, ის დიდად არ განსხვავდება სხვა ქვეყნების უმრავლესობის პოზიციისგან. ამ რეზოლუციების დიდი ნაწილი თითქმის ერთხმად იყო მიღებული. მხოლოდ რამდენიმე ქვეყანა იყო რუსეთის მხარეს და თავიც ბევრს არ შეუკავებია. ყველა რეზოლუციას ასზე მეტი მხარდამჭერი ჰყავდა. ამგვარად, საქართველო დიდად არ განსხვავდება ქვეყნების უმრავლესობისგან, მათ შორის გლობალური სამხრეთის სახელმწიფოებისგან. რა თქმა უნდა, ვაფასებთ ამ მხარდაჭერას, მაგრამ ეს ბევრი მაინც არაა. აგრესიის აგრესიად ცნობა პატიოსნების ამბავია.

გვესმის, რომ საქართველოსგან შეიარაღებას არ უნდა ველოდოთ – ამ ქვეყანას თავისი პრობლემებიც აქვს. საქართველომ მიიღო უკრაინელი ლტოლვილები. მართალია, ბევრი ლტოლვილი აქ არ ჩამოდის, მაგრამ ვინც ჩამოვიდა, მათ იღებენ, უარს არ ეუბნებიან.

კარგ ეკონომისტობას ვერ დავიბრალებ, მაგრამ ვფიქრობ, რომ შესაძლო დანაკარგები [რუსეთთან] სავაჭრო ურთიერთობებში საკმაოდ გაზვიადებულია. არა მგონია, საქართველომ ეკონომიკურად ძალიან ბევრი დაკარგოს. რომც დაკარგოს, ყოველთვის გვაქვს კონტრარგუმენტი, რომ დანაკარგი არც ისე დიდია – შეიძლება წელიწადში თითო მოქალაქეს 50, 100 ევრო დაუჯდეს. შეიძლება აუხსნა ხალხს, რომ ფულს კი კარგავ, მაგრამ კარგავ ათასობით ადამიანის სიცოცხლის სანაცვლოდ. ამ ხალხს შეიძლება არ იცნობ, მაგრამ იცი, რომ ყოველდღე კლავენ. არც ისე მტკივნეული იქნება ზამთარში ერთი გრადუსით ნაკლები ტემპერატურა. პოლიტიკოსების მიზანია აუხსნან მოქალაქეებს, რომ სანქციები კია მტკივნეული, მაგრამ არაა კატასტროფული. ევროპელებს აქვთ ეს პრობლემა, მაგრამ უხსნიან მოქალაქეებს, რატომ – ესაა უსაფრთხოების, უკრაინელების სიცოცხლის და მორალის ფასი. პოლიტიკური ნების არსებობის შემთხვევაში ამის ახსნა შეიძლება.

იცით, სიმბოლიზმიც მნიშვნელოვანია. კი ბატონო, არ შეგიძლია ყველა სანქციას შეუერთდე – ეს არავის გაუკეთებია, ევროკავშირშიც უამრავი გამონაკლისია, მაგრამ ავიამიმოსვლის აღდგენა უკრაინაში ძალიან ცუდად, კატასტროფულად მიიღეს. ეს ნათელი სიმბოლო იყო. არა მგონია, ეს სასარგებლო იყო საქართველოსთვის.

ამერიკელებს კარგი გამოთქვა აქვთ: „ვისაც პრობლემის მოგვარება სურს, გზას ეძებს, ვისაც არა – გამართლებას“. ჩემი გადმოსახედიდან, საქართველოს მთავრობა ეძებს არა გზას, არამედ გამართლებას.

როგორ ფიქრობთ, შესაძლებელია, დასავლეთს დახმარება გაეწია საქართველოსთვის, თუ თბილისი გარკვეულ სანქციებს შეუერთდებოდა? ამის ღირებულება, უკრაინის დახმარებასთან შედარებით, თითქმის მიზერულია…

სწორედ ამას ვამბობ – გზაა მოსაძებნი. მე რადიკალური არ ვარ ამ მიმართებაში. უბრალოდ დასამტკიცებელია, რომ გზას ეძებენ. უკრიტიკოდ ვერ მივიღებთ პოზიციას „ვერ დავაწესებთ სანქციებს, რადგან ეკონომიკა დაზარალდება“. რამის გაკეთება მაინც შეიძლება, ნაბიჯ-ნაბიჯ. რაღაც წვრილმანებზე მაინც, როგორიცაა ფრენების აღდგენა. წლები გავიდა [რუსეთთან] ფრენების გარეშე და რაღა საჭირო იყო ახლა განახლება?

მთავრობის წევრების რიგი განცხადებები უკრაინასთან დაკავშირებით საქართველოში კრიტიკის საბაბი გახდა. პრემიერ ღარიბაშვილს, მაგალითად, ნათქვამი აქვს, რომ უკრაინა ამ ომით ისჯება და ა.შ. გააუარესა თუ არა ამგვარმა რიტორიკამ უკრაინელების დამოკიდებულება?

კი, მაგრამ ეს მხოლოდ ერთ-ერთია იმ ფაქტორებიდან, რომელთა გამოც უკრაინელები იმედგაცრუებულნი არიან საქართველოს მთავრობით. ოღონდ, კიდევ ერთხელ აღვნიშნავ – არ ვფიქრობთ, რომ ეს არის ქართველების პოზიცია. ესაა კონკრეტული პარტიის, ან სულაც ამ პარტიის ერთ-ერთი ჯგუფის პოზიცია. ისინი საკუთარ თამაშს თამაშობენ, ვერ ვიტყვი, რაშია საქმე – რუსულ ფულში, რუსულ გავლენაში, ოპორტუნიზმში თუ სხვა. თუმცა ფაქტია, რომ ცუდად აღიქმება.

რომ გამოვყოთ, რა იყო მთავრობის ის ნაბიჯი, რომელმაც ყველაზე დიდი იმედგაცრუება გამოიწვია?

მუდმივად ვიღებთ რაღაც სიგნალებს, გვესმის განცხადებები. ალბათ, ავიამიმოსვლის აღდგენა იყო… უსიამოვნო გამოდგა. თანაც, ეს ეწინააღმდეგება ევროკავშირის, – რომლის წევრობაც სურს საქართველოს, – პოლიტიკას.

არსებული ვითარების მიუხედავად, ლექციაზე ოპტიმისტურად საუბრობდით ჩვენი ქვეყნების სამომავლო ურთიერთობებზე. თუმცა, რა იქნება მიზეზი უკეთესობისკენ სვლისთვის? თუ ომიც კი არ გახდა ასეთი მიზეზი, რაღა უნდა იყოს?

შორიდან დავიწყებ. უკრაინამ დაანგრია კედელი, რომელიც ყოფდა ევროპას და ჩვენ, ანუ ე.წ. აღმოსავლეთ ევროპას. ომამდე ნამდვილ ევროპელებად არ გვთვლიდნენ. იყო ურთიერთობის ფორმატი, მაგრამ არა გაწევრიანების. ბრიუსელის პროგრამები რეალურ ინტეგრაციაზე არ იყო მიმართული. ეს პოლიტიკა ცინიკური და ეგოისტურიც კი იყო – უფრო ეხებოდა ევროკავშირის უსაფრთხოებას, ვინაიდან ბრიუსელში ესმოდათ, რომ მეზობელი ქვეყნები შედარებით სტაბილურნი და უსაფრთხო უნდა ყოფილიყვნენ.

ახლა ცვლილებებია. უკრაინის წინააღმდეგობამ ორი რამ გააკეთა. პირველი: დაარწმუნა ევროპა, რომ ამ ქვეყნებს სათანადოდ არ აფასებდნენ. მეორე: რუსულმა აგრესიამ ევროპელებს შეუცვალა აზრი საკუთარ თავზე, ბევრმა პოლიტიკოსმა გააცნობიერა, რომ ცდებოდა რეგიონის თაობაზე. ეს აღიარა, მაგალითად, [გერმანიის კანცლერმა ოლაფ] შოლცმა, [აშშ-ის ყოფილმა პრეზიდენტმა ბილ] კლინტონმა. რომ არა უკრაინის წინააღმდეგობა, კვლავ იფიქრებდნენ, რომ რუსეთთან დიალოგი შეიძლება, რომ ვაჭრობას ექნება კარგი ეფექტი…

ახლა, როცა კედელი დანგრეულია, საქართველოც, მოლდოვაც უნდა შემოხტეს ამ ფანჯარაში. როგორც ვთქვი, ბურთი საქართველოს მოედანზეა.

თქვენი პასუხის მიხედვით, მთავრობის დონეებზე თბილისს და კიევს ევროინტეგრაციის პროცესი შეარიგებს…

დიახ, ასეა. შეგვიძლია და უნდა ვიყოთ კიდეც ერთად. ახლა დასავლეთ ევროპას აღმოსავლეთზე სხვა ხედვა აქვს. ბოლოს და ბოლოს, მიგვიჩნევენ როგორც ხალხს, რომელიც ისტორიას ქმნის. ვითარება ჰგავს 1990-იან წლებს, როცა ჩეხეთისთვის, უნგრეთისთვის და პოლონეთისთვის ერთად გაწევრიანება უფრო მარტივი იყო.

თუმცა ახლა საქართველო ჩამორჩება უკრაინას და მოლდოვას, რომლებმაც უკვე მიიღეს კანდიდატის სტატუსი. როგორ ფიქრობთ, მოახერხებს საქართველო, დაეწიოს ამ პროგრესს?

დიახ, ეს ძალიან რთული არ იქნება. საბედნიეროდ თუ საუბედუროდ, ძალიან შორსაც არ წავსულვართ. გვაქვს სლოვაკეთის მაგალითიც [რატომ ახსენებენ საქართველოს EU-ს გზაზე ხშირად სლოვაკეთის მაგალითს – გირჩევთ ამ სტატიას – რედ.], რომელიც ჩამორჩებოდა ვიშეგრადის ჯგუფის [ჩეხეთი, პოლონეთი, უნგრეთი, სლოვაკეთი] სხვა წევრებს, მაგრამ მოახერხა დაწევა.

ანუ, ოპტიმისტურად ხართ განწყობილი…

დიახ, სლოვაკეთშიც საქართველოს მსგავსი პრობლემები იყო. პრობლემები იყო ხორვატიაშიც, რომელსაც ავტორიტარული მთავრობაც კი ჰყავდა. თუმცა [საქართველოს კონტექსტში] სლოვაკეთი საუკეთესო მაგალითია.

ევროკავშირი ასოცირებული ტრიოს საკითხზე მორიგ გადაწყვეტილებას საკმაოდ მალე მიიღებს. რას უნდა ელოდონ საქართველო და უკრაინა?

ძალიან ფხიზლად ვაფასებ ამ პროცესს. მესმის, რომ უკრაინის მიერ დაჩქარებული პროცესის მოთხოვნა აბსოლუტურად არარეალისტურია. ევროკავშირის წევრობის პროცედურა მეტად რთულია. ბევრს არ უნდა ველოდოთ. უკრაინას ბევრი აქვს გასაკეთებელი და სწრაფი პროცესი არ იქნება.

იგივე შემიძლია გითხრათ საქართველოზეც. ბევრი რეფორმის მხრივ საქართველო საკმაოდ წინაა – არაა ქვეყანა, რომელიც ნულიდან იწყებს. საქართველოს შემთხვევაში საქმე გვაქვს უბრალოდ პოლიტიკურ ნებასთან. ვფიქრობ, მთავრობასაც და ხალხსაც ესმით, რატომ გადადო ევროკავშირმა საქართველოს წინსვლა [ევროკავშირის წევრობის გზაზე]. თუ მთავრობას სურს პრობლემის მოგვარება, მარტივად შეუძლია კიდეც.

მოდით, ასე გკითხავთ: მთავრობამ არსებული კურსი და რიტორიკა თუ გააგრძელა, როგორია კანდიდატის სტატუსის მიღების შანსები 2023 წელს?

კარგი კითხვაა. ვერ გიპასუხებთ. მგონია, ამას ქართველებმა უნდა უპასუხონ. მინდა, ეს წელს მოხდეს, მაგრამ ვარდისფრად არ ვუყურებ ვითარებას. რასაც ვუყურებ, მთავრობა პრობლემას უფრო აუარესებს, ვიდრე აუმჯობესებს.

ნაკლებად სავარაუდოა, რაიმე რადიკალურად შეცვალონ. ვერ ავხსნი, რატომ.

დაბოლოს, უნდა გკითხოთ ომზე. ყველას გვსურს უკრაინის გამარჯვება – რას ჩათვლიან უკრაინელები ომში გამარჯვებად?

უკრაინელების 90%-ს გამარჯვების სჯერათ. თუმცა, როგორც მკვლევარს, მესმის, რომ ეს რწმენა უფრო სურვილია, მაგრამ დარწმუნებით საუბარი არავის შეუძლია, უამრავი მოულოდნელი რამ შეიძლება მოხდეს, როგორც ყველა ომში.

მგონია, უკრაინა მოიგებს, ვინაიდან ამის ნება აქვს. ხოლო დასავლეთი აპირებს უკრაინის მხარდაჭერას. თანაც, უკრაინელებს სხვა არჩევანი არ გვაქვს – რუსულმა პოლიტიკამ დაგვარწმუნა, რომ სხვა ვარიანტი არ არის. ან შევეწინააღმდეგებით, ან გავქრებით. უკრაინაში ამას ყველა აცნობიერებს, გინდა დასავლეთში, გინდა აღმოსავლეთში.

რაც შეეხება გამარჯვებას, ბუნებრივია, ეს არის რუსული არმიის გაძევება უკრაინის მთელი ტერიტორიიდან, მათ შორის ყირიმიდან. ვიცით, რომ რთული იქნება. სხვათა შორის, ზოგი ამბობს, რომ ყირიმია ყველაზე რთული დასაბრუნებელი, მაგრამ მე მგონია, რომ იზოლირებულ ყირიმზე რთული დონბასია, რომელიც რუსეთის საზღვართან მდებარეობს.

ვერც იმას გამოვრიცხავ, რომ რაღაც მომენტში ომი 24 თებერვლის ხაზზე გაიყენება, განსაკუთრებით, თუ რუსები რაღაც ცეცხლის შეწყვეტის მსგავსს გამოაცხადებენ, რაც ძალიან სახიფათოა უკრაინისთვის, თუმცა შეიძლება იყოს ძალიან სასარგებლო რუსეთისთვის და გაანადგუროს დასავლური კოალიცია. განსაკუთრებით იმ შემთხვევაში, თუ პუტინს ჩაანაცვლებენ. არაა გამორიცხული, ზოგმა დასავლურმა ქვეყანამ თქვას, მოდით, ახლა მოვილაპარაკოთო, დიპლომატიური გამოსავალი ვნახოთო.

რომ შევაჯამოთ, საუკეთესო სცენარი რუსეთის დამაჯერებელი დამარცხებაა, რამაც შეიძლება რუსეთში კრიზისიც გამოიწვიოს და ახალმა მთავრობამ ბოდიშიც კი მოიხადოს, აღიაროს ომის დანაშაულებრიობა. ყველაზე ცუდი კი – ცეცხლის შეწყვეტა და კონფლიქტის გაყინვა, ომის დაპაუზება იქნება.

თუკი საუკეთესო სცენარი სისრულეში მოვიდა, როგორ ფიქრობთ, იქნება განხილული საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიების საკითხები?

ეს დიდწილად თავად საქართველოზეა დამოკიდებული, ენდომება თუ არა, წამოწიოს ეს საკითხი. თუ რუსეთში მთავრობა შეიცვალა, – და ამის კატალიზატორი შეიძლება გახდეს უკრაინის გამარჯვება, – შეიძლება ველოდოთ რაღაც „პერესტროიკას“ რუსეთში. შესაძლებლობა კი საქართველომ უნდა გამოიყენოს.