მარინე სოლომონიშვილი ებრაელ ქალთა საბჭოსა და საერთაშორისო ფონდ “ლეა”-ს პრეზიდენტია. ის თბილისში, ქართველი ებრაელების ოჯახში დაიბადა. პროფესიით არქიტექტორს, წლების განმავლობაში უღრმავდებოდა ინტერესი ქართველ ებრაელთა ისტორიისა და ტრადიციებისადმი, მოგვიანებით კი ამ თემაზე ხატვაც დაიწყო.
მარინე სოლომონიშვილი “ნეტგაზეთს” ესაუბრა ებრაული თემის საკითხებისადმი ინტერესის მიზეზებზე, იმაზე, თუ როგორ იქცა ბავშვობის წლები მისი ამჟამინდელი საქმიანობის შთაგონების წყაროდ და საქართველოში ებრაელთა დანატოვარზე, რომლის ნაწილიც ნელ-ნელა იკარგება.
დაფარული აღმსარებლობა
დავიბადე და გავიზარდე თბილისში, ძველ უბანში და ახლაც ისტორიულ უბანში ვცხოვრობ. ვფიქრობ, ესაა თბილისის გული, სადაც იგრძნობოდა მისი მრავალფეროვანი და მრავალეროვანი ტოლერანტული სული, რომელიც, სამწუხაროდ, იკარგება დროთა განმავლობაში.
ვიზრდებოდი ებრაულ ოჯახში, რომელიც საკმაოდ მორწმუნე იყო, განსაკუთრებით — დედა და ბებია. როდესაც ებრაულ ტრადიციულ რიტუალებს აღნიშნავდნენ, ეს ყველაფერი ჩვენს თვალწინ ხდებოდა. ჩვენ, ბავშვებიც ვასრულებდით ამ რიტუალებს, მაგრამ სრულყოფილად ვერ აღვიქვამდით, რადგან სკოლაშიც და სასწავლებელშიც ისეთი გარემო იყო, რომელშიც ადამიანები ვერ ან დაფარულად ავლენდნენ თავიანთ ტრადიციებს. თუმცაღა, სკოლაში ყველამ იცოდა პასექი, აღდგომა… ერთმანეთის რელიგიურ ტრადიციებს ვეცნობოდით. ეზოც მრავალეროვანი იყო და ძალიან საინტერესო ურთიერთობა გვქონდა.
მარინე სოლომონიშვილის მშობლები (მამა – მიხეილი და დედა -ლეა/ლიდა). ფოტო მარინე სოლომონიშვილის კოლექციიდან
[რელიგიურ აღმსარებლობასთან დაკავშირებით] მორიდების მიზეზი რამდენიმე იყო. მაგრამ ერთ-ერთს გავუსვამ ხაზს, რომელიც ყველასთვის ცნობილია: კომუნისტურ ეპოქაში მხოლოდ ათეიზმი იყო მიღებული. თუ ვინმე მუშაობდა სკოლაში ან რაიმე თანამდებობა ეკავა, თავისუფლად შეეძლო, ზიანი მიეყენებინა იმ ადამიანებისთვის, ვისაც აღმოუჩენდა, რომ თავად ან მისი ოჯახი იცავდა [რელიგიურ ტრადიციებს], დადიოდა სინაგოგასა თუ ეკლესიაში… ეს ერთ-ერთი მიზეზი იყო ამ თავშეკავების. თუმცაღა, [თანამდებობის] პირები, მოგეხსენებათ, სხვადასხვა კატეგორიის არიან და ამ სტრუქტურებში მომუშავე პირებიც განსხვავდებოდნენ ერთმანეთისგან. რამდენიმე პიროვნება, რომელთა შესახებაც ჩემებისგან გადმოცემით მსმენია, ძალიან საინტერესო დახმარებას უწევდა ბევრ [ადამიანს].
მაგალითად გავიხსენებ ერთ ერთ საინტერესო ფაქტს. როცა ებრაელების სინაგოგის დანგრევა უნდოდათ ონში, ზუსტად ერთ-ერთი ასეთი სტრუქტურის წარმომადგენელმა შეატყობინა ეს ამბავი ადგილობრივებს, რომ იგეგმებოდა ონის სინაგოგის დანგრევა. მოგეხსენებათ, საქართველოს გასაბჭოების პერიოდში როცა კომუნისტები ეკლესია-მონასტრებს დაერივნენ, ბევრი საკულტო ნაგებობა დაანგრიეს. ონის სინაგოგასაც იგივე დაემუქრა. ამიტომ აფრინეს ჯგუფი [თბილისში] თხოვნით, რომ ეს არ მომხდარიყო.
ონის სინაგოგა. ფოტო: georgia.travel
1927 წელს რაბინი ელიაუ ამშიკაშვილი [ონის სინაგოგის ამშენებელი] ცოცხალი აღარ იყო, მაგრამ მისმა მძახალმა – მოსე ბუზუკაშვილმა, მეტად სარისკო ნაბიჯი გადადგა – საკუთარი ოჯახის ქალ-რძალი ჩვილი ბავშვებიანად სინაგოგაში გამოიკეტნენ. მათ ონის ებრაული თემის სხვა ოჯახებმაც მიჰბაძეს. პარალელურად , სოლიდარობის ნიშნად ონში და სოფელ ღარში მცხოვრები ქართველი ქალები ჩვილებიანად (რიგი მათგანი აკვნებით) მოვიდნენ და სინაგოგას წრე შემოარტყეს. მათივე მეშვეობით ტაძარში გამოკეტილ ებრაელ დედებს მალულად რძეს აწვდიდნენ. ტაძარში ჩაკეტილი ებრაელების და გარეთ მყოფი ქართველი ქალებისა და ჩვილების მოთქმამ და ტირილმა ონის სინაგოგის დასანგრევად მისული წითელარმიელები გააოგნა და რაღაც პერიოდით შეაჩერა.
ამასობაში თბილისში წარგზავნილმა ებრაელმა მამაკაცებმა უმაღლეს ხელისუფლებაში საქმე მოაგვარეს, ონში მთავრობის შეწყნარების საბუთი ჩაიტანეს სინაგოგის არ დანგრევის თაობაზე. მაშინ მთავრობაში მყოფი ასეთი პირებიც ძალიან საინტერესოები იყვნენ. ამავდროულად, ეს თვალსაჩინო და ნათელი მაგალითია ქართულ-ებრაული ურთიერთობის, რადგან ებრაელი და ქართველი ქალების ამ თავგანწირული რისკის ფასად სინაგოგა გადარჩა.
მარინე სოლომონიშვილის ნახატი “ქალები ჩვილებით – გადაარჩინე მომავალი”
როგორ დავიწყე ხატვა
როცა სამხატვრო აკადემიაში ჩავაბარე და არქიტექტურის ფაკულტეტი დავამთავრე, ზოგადი ხასიათის პროექტები მქონდა. ვეწეოდი საზოგადოებრივ საქმიანობასაც, მაგრამ სამწუხაროდ, ადრეულ ასაკში გარდამეცვალა ჯერ მამა, შემდეგ, მალევე — დედა. თითქოს, სიცარიელის შეგრძნება მქონდა. ძალიან მინდოდა, პატივი მიმეგო მათი ხსოვნისათვის. დავიწყე ებრაული ტრადიციების ღრმად შესწავლა, მივედი ებრაულ თემში, დავიწყე მუშაობა ებრაულ გაზეთში… ამასთანავე მაშინ საქართველოში მოქმედ საერთაშორისო ორგანიზაციებში „ჯოინთი“ და „სოხნუთი“, ასევე, ისრაელის საელჩოში, იყო “ლიდერობის პროგრამები”, რომლის ფარგლებშიც [ისრაელში] გამაგზავნეს.
პირველად როცა ჩავედი და მივედი იერუსალიმში გოდების კედელთან, ვერ გეტყვით, რა მოხდა ჩემში. ღვარად მომდიოდა ცრემლები, საოცარი შეგრძნება დამეუფლა და თითქოს ვიგრძენი წინაპართა განცდები, თვითმყოფადი სული… ჩემი მშობლები ყოველთვის ოცნებობდნენ ისრაელში წასვლაზე, თუმცა, ისე გარდაიცვალნენ, სამწუხაროდ, ეს ოცნება არ აუსრულდათ.
ისრაელში მოკლე ვიზიტით ყოფნისას ამომიტივტივდა მოგონებები, ბავშვობაში ბებიას როგორ მივყავდი ხოლმე სინაგოგაში. მაშინ მიუხედავად კომუნისტური წყობისა, ყველა ქართული ებრაული ოჯახი იცავდა ტრადიციებს, თუმცა ჩუმად, დაფარულად.
ძალიან საინტერესო რიტუალებია, მათ შორის, “როშ ა შანა” (ებრაული ახალი წელი, უზენაესის მიერ სამყაროს შექმნის და სიცოცხლის დღესასწაული), “სუქოთი”(კარვების და ოთხი მცენარის კურთხევის დღესასწაული – რაც სიმბოლურად სხვადასხვა ნიშანთვისების ხალხს ნიშნავს და რომ ყველა სასურველია უზენაესისათვის), “ფურიმი” (ებრელ ქალთა მნიშვნელოვანი წვლილის აღსანიშნავი, გამარჯვების დღე,სადაც ტარდება კოსტიუმირებული კარნავალები), სიმხათორა (თორის კითხვის განახლების დღესასწაული, სადაც ბავშვები განსაკუთრებით მხიარულობენ)… ეს ყველაფერი მახსენდებოდა.
მერე, იერუსალიმში, მეფე დავითის კოშკში, ძალიან საინტერესო ღონისძიებაზე მოვხვდი, სადაც სლაიდშოუთი იყო მოყოლილი ებრაელი ერის ისტორია. ამან ძალიან დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა ჩემზე და სპონტანურად დავიწყე ხატვა. ჯერ ჩანახატებს ვაკეთებდი იმის მიხედვით, რასაც ვგრძნობდი, ყოველგვარი ესკიზის გარეშე. ძალიან ბევრი ნახატი დამიგროვდა. მაქვს თოჯინებიც, მინანქარში ნამუშევრებიც… ჩემი ოცნებაა, რომ მქონდეს სახელოსნო და ეს ყველაფერი იქ იყოს თავმოყრილი, რადგან ებრაულ თემატიკაზე სპეციალური სალონი ან რაიმე მსგავსი ნაკლებად არის საქართველოში… იმედია, ეს ოცნება ოდესმე განხორციელდება.
მარინე სოლომონიშვილის ნახატები: 1) “შაბათზე შვილების დალოცვა” 2) “ებრაელი მუსიკოსი”.
ებრაელები საქართველოში
იერუსალიმში პირველი ტაძარი ძვ.წ. 586 წელს დაანგრიეს, მეორე კი — ახ.წ. 70 წელს. ებრაელების შემოსვლას [საქართველოში] ზუსტად ამ ორ თარიღს უკავშირებენ. პირველი ტაძრის დანგრევისა და ებრაელების დევნის შემდეგ, მათი ნაწილი სხვადასხვა მხარეს წავიდა, თუმცა ნაწილი წამოვიდა აქეთ და დასახლდა მცხეთაში. არის გადმოცემაც, რომ ახალციხის მხარეს დასახლდნენ. ეს დავის საგანია და მკვლევრები ერთმანეთში არ არიან შეთანხმებულნი, მაგრამ თავისთავად, ორივე მხარე ძალიან საინტერესო ისტორიის მქონეა.
როცა იერუსალიმში მეორე ტაძრის დანგრევის შემდეგ საქართველოში წამოვიდნენ ებრაელები, ისინი ნამდვილად მცხეთაში [დასახლდნენ], რისი დამადასტურებელი ბევრი ისტორიული ფაქტიც არის.
როგორც საქართველოში არიან გურულები, სვანები, მეგრელები, ასევეა ებრაელებშიც — კუთხურობა. ქართველი ებრაელი ზოგადი ფრაზაა, [თუმცა] იქ არის ახალციხელი ქართველი ებრაელი, ცხინვალელი, ქუთაისელი… ყოველ კუთხურ თემს აქვს თავისი ტრადიციები, თავისი ძალიან საინტერესო სამზარეულო და ხელოვნების ნიმუშები. ძალიან მნიშვნელოვანი იქნებოდა ამ ყველაფრის არდაკარგვა და შეგროვება. მიდის ხალხი, ზოგი გარდაიცვლება და იკარგება ეს მდიდარი, საინტერესო მემკვიდრეობაა. ალბათ სასურველი იქნებოდა, ახალგაზრდები ამ ძველი ტრადიციის კვლევით დაინტერესებულიყვნენ.
მარინე სოლომონიშვილის ნახატები: “ებრაული სალოცავი” და “შაბათის სანთლები”
მსოფლიოს ბევრ ქვეყანაში ვარ ნამყოფი, როგორც ზოგადი ხასიათის ღონისძიებებზე, ისე ებრაული საკითხებისადმი მიძღვნილ ღონისძიებებზე. იქ დავინახე ის, თუ რითაა საქართველოში ებრაული თემი გამორჩეული. ეს არის თუნდაც კულტურა, არქიტექტურა, სამოსი, საკვები, ადამიანური ურთიერთობები… როდესაც სხვა ქვეყნების ებრაული თემების წარმომადგენლები ეცნობიან [საქართველოს ებრაულ მემკვიდრეობას], ძალიან აინტერესებთ და ხანდახან უკვირთ კიდეც, რომ ასეთი მდიდარია ეს მემკვიდრეობა. ამ მხრივაც იქნებოდა საინტერესო მისი შენახვა, რადგან ამით საქართველოც წარმოჩინდება, როგორც მდიდარი, მრავალფეროვანი ქვეყანა.
ხშირად მსმენია, რომ საქართველო [საზღვარგარეთ ებრაელებმა ]გაიცნეს რაბინ დავით ბააზოვის სიტყვით გამოსვლისას 1903 წელს გამართულ ბაზელის სიონისტურ კონგრესზე. როცა სხვადასხვა ქვეყნის წარმომადგენლები ამბობდნენ, თუ სად და როგორ ხდებოდა მათ ქვეყნებში ანტისემიტური გამოსვლები, ებრაელთა პოგრომი და დისკრიმინაცია, რაბინმა ბააზოვმა თქვა, რომ მე ვარ იმ ქვეყნიდან, სადაც არ ყოფილა ებრაელთა დევნაო. ეს ძალიან მნიშვნელოვანი ფაქტორია, მაგრამ არა — ერთადერთი.
ვფიქრობ, სხვადასხვა ისტორიული თუ თანამედროვე ფაქტების შესწავლა, თუ რა წვლილი მიუძღვით ებრაელებს საქართველოში და ასევე, საერთაშორისო ასპარეზზე საქართველოს წარმოჩენაში მნიშვნელოვანია.
კულტურული მემკვიდრეობის პრობლემა
ებრაელთა რელიგიური ნაგებობებიდან გადარჩა ისინი, რომლებიც დაუბრუნდა თემს, რადგან თემის სახსრებით მოხდა მათი რეაბილიტაცია.
ჩემთვის ძალიან მნიშვნელოვანია როგორც ცხინვალელი, ისე ახალციხელი ებრაელების მემკვიდრეობა, რადგან ერთი ბაბუა ცხინვალელი ებრაელი მყავს, ხოლო მეორე — ახალციხელი. ძალიან ბევრი მსმენია მათგან ამ ორი თემის ისტორიის თაობაზე. ორივე მათგანის ისტორია ძალიან საინტერესოა. სამწუხაროდ, მოგეხსენებათ, კონფლიქტის მერე თითქმის ნანგრევებად არის ქცეული სინაგოგა, რომელიც ცხინვალში იყო დარჩენილი. ბევრია საუბარი, რომ უნდა აღადგინონ, მაგრამ [ეს არ ხდება].
რაც შეეხება ახალციხეს, სამწუხაროდ, იქ ბევრი ისტორიული მაგალითია დაკარგული. შემორჩენილია ორი სინაგოგა: მოქმედი სინაგოგა აშენებულია 1863 წ. (მის. გურამიშვილის 90), მეორე სინაგოგა აშენებულია 1902 წ.(მის. გურამიშვილის 87), ორივე სინაგოგას მინიჭებული აქვს კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლის სტატუსი 2010 წლიდან. 1953 წელს, სტალინის ბრძანებით, ახალციხის ორივე სინაგოგა ჩამოერთვა ებრაულ თემს და დაიკეტა. დაკეტვიდან ორი თვის შემდეგ სტალინი გარდაიცვალა. სათავეში ხრუშჩოვის მოსვლის შემდეგ კი, მისივე ბრძანებით, მხოლოდ ერთი-ზედა სინაგოგა დაუბრუნეს ებრაულ თემს. ეს სინაგოგა დღესაც მოქმედია, ხოლო მეორე სალოცავი, რომელიც ასევე ძალიან საინტერესო არქიტექტურის შემცველია, სამწუხაროდ, ჯერ გამოყენებული იქნა, როგორც სპორტდარბაზი, შემდეგ — როგორც რაღაც სხვა დაწესებულება. სინაგოგა დღემდე სახელმწიფო ბალანსზეა. ეს თავისთავად არ იქნებოდა აღქმული უარყოფითად, რომ მომხდარიყო შენობის რესტავრირება და შენახვა. წლებია, სალოცავი ძალიან სავალალო მდგომარეობაშია და დღითიდღე უარესდება მისი მდგომარეობა: აღარც იატაკია, შესასვლელი კარი დაზიანებულია და არ იკეტება, სახურავი ნახევრად ახდილია და დღეს თუ ხვალ დაინგრევა. მიუხედავად არაერთი მიმართვისა, როგორც ადგილობრივი თვითმმართველობასთან, ასევე სხვა სახელმწიფო სტრუქტურებთან , რომ რაღაც მხრივ მომხდარიყო ხელშეწყობა, ჯერჯერობით, არაფერი კეთდება.
სინაგოგა ახალციხეში, რომელიც რეაბილიტაციას საჭიროებს. ფოტო: “სამხრეთის კარიბჭე”
ასევე, მნიშვნელოვანია ახალციხის ებრაული სასაფლაო, რადგან იქ არსებული საფლავები ბევრი კულტურული მემკვიდრეობის მცირე ფორმებია (ზოგი მათგანი რამდენიმე საუკუნის წინანდელია და ამსტერდამის ებრაულ სასაფლაოს ადარებენ. ასევე საინტერესო წარწერებია სხვადასხვა ებრაულ დიალექტზე, რისი კვლევაც მნიშვნელოვანია.
არის მაგალითად, ბათუმის მეორე სინაგოგა (9 მარტის ქუჩაზე), რომელსაც უნიკალური მიკვე (რიტუალური განსაბანი ადგილი) ჰქონდა. ძალიან საინტერესო კერამიკით იყო მოჭიქურებული. ის დაინგრა, თუმც კულტურული მემკვიდრეობის სტატუსი მიენიჭა, უკვე ნანგრევს.
ზოგადად რეგიონების პრობლემა ისიც არის, რომ გარდა სინაგოგებისა, იყო სახლები, სადაც გამოჩენილი პიროვნებები ცხოვრობდნენ. ამაზე არაფერი კეთდება, თუ თავად მათმა შთამომავლობამ არ გააკეთა.
თბილისშიც დაკარგულია უკვე რამდენიმე სინაგოგა, თუნდაც, კიევის ქუჩაზე. ისინი უკვე დანგრეულია და მათ ადგილზე სხვა შენობებია აშენებული. ამ მემკვიდრეობაზე საუბარს აზრი აღარ აქვს. რაც დღესაა შემორჩენილი, იმაზე უნდა ვიზრუნოთ. მაგალითად, რეგიონებში არსებულ სალოცავებზე, უნდა ვიზრუნოთ, განსაკუთრებით მათზე რომლებიც არის ძალიან სავალალო მდგომარეობაში. კი ბატონო, მრევლი არ არის, მაგრამ ეს ხომ ისტორიული ნაგებობებია?
ებრაული და სხვა ეროვნული ისტორიული და კულტურული, არამატერიალური და მატერიალური მემკვიდრეობა – ეს საქართველოს მემკვიდრეობაა და ამ მემკვიდრეობის შენარჩუნებაზე ორივე მხარემ უნდა იზრუნოს. არ უნდა იყოს ცალმხრივი დამოკიდებულება. უნდა უწყობდნენ ხელს დონორებიც და თემიც რა თქმა უნდა, მაგრამ პირველ რიგში, სახელმწიფო.
[საერთო ჯამში] კარგი [მაგალითებიც] არის და ცუდიც. გააჩნია, როგორ შევხედავთ. ალბათ ამ კარგს უნდა გავუფრთხილდეთ და რაც პრობლემურია, ის გადავჭრათ.
მძიმე მდგომარეობაში მყოფი სინაგოგა ბათუმში. ფოტო: ბათუმელები/მანანა ქველიაშვილი
მეორე მხრივ, სინაგოგებთან დაკავშირებით გამოვყოფდი ერთ ძალიან მნიშვნელოვან საკითხს. გარდა მართლმადიდებლური ეკლესიისა, ყველა კონფესიისთვის არის ალბათ მტკივნეული საკითხი, როცა შენობასთან მიმაგრებული მიწის ნაკვეთი არ ეკუთვნით მათ. [თავის დროზე] თემი ჯერ ყიდულობდა მიწის ნაკვეთს და მერე აშენებდა სალოცავს. როცა [საბჭოთა დროს] ჩამოერთვათ ეს სინაგოგები, ჩამოერთვათ მიწის ნაკვეთებთან ერთად. შემდეგ, როდესაც ნაგებობები დაუბრუნდათ, მაშინ უნდა დაჰბრუნებოდა მიწის ნაკვეთიც, [თუმცა ეს არ მომხდარა].
საქართველოში არის ასეთი კანონი, რომ მიწის ნაკვეთზე არსებული შენობა-ნაგებობა არის იმის საკუთრება, ვისიც არის მიწის ნაკვეთი. იმედია, ცუდი არაფერი მოხდება და ეს შენობები იქნება დაცული, მაგრამ ხვალ რომ რაიმე პოლიტიკა შეიცვალოს, იმ ფონზე, რომ მიწის ნაკვეთები არც ერთ კონფესიას ეკუთვნის, ყველა ეს ნაგებობა ჰაერში იქნება გამოკიდებული. საუბარია 49-წლიან იჯარაზე და ა.შ, მაგრამ ეს არ არის ის, რაც რეალობაში უნდა [კეთდებოდეს]. ალბათ არ არის ძალიან რთული, რომ სახელმწიფომ [თემს] მიაკუთვნოს ის მიწის ნაკვეთი, რომელზეც არის განთავსებული ნაგებობა.
კვალი
რა კვალი დატოვეს ებრაელებმა? აღვნიშნავ მაგალითად იმას, თუ რა გააკეთეს მათ საქართველოსთვის. ძალიან თანამედროვე ისტორიიდან მოვიყვან ერთ-ერთ მაგალითს, როცა საქართველოს [1918 წლის] დამოუკიდებლობის აქტს ხელი მოაწერა სამმა ებრაელმა. როცა მენშევიკური მთავრობა გაიქცა საქართველოდან, ეს სამი ებრაელიც თავისთავად, გაჰყვა მათ საფრანგეთში. ესენი არიან მოსე დავარაშვილი, ილია გოლდმანი და იოსებ ელიგულაშვილი.
მათ ბევრი საინტერესო სამუშაო გასწიეს ისეთ საქმეებში, როგორიცაა, მაგალითად, საქართველოს განძეულის შენახვა ექვთიმე თაყაიშვილთან ერთად. თვითონ ექვთიმე თაყაიშვილსაც აქვს ეს [ნახსენები] თავის ჩანაწერებში. როდესაც გოლდმანის შვილმა, თინამ, [განძის] გარკვეული ნაწილი დაუბრუნა საქართველოს, ეს ძალიან მნიშვნელოვანი წვლილი იყო, რადგან საქართველოს განძეულის ძალიან დიდი ნაწილი დაიცვეს. მათ არ დაინანეს არც ფინანსური სახსრები და არც ის მონდომება, რაც უნდა გაეწია საქართველოს მოყვარულ ადამიანს.
მოსე დავარაშვილი და იოსებ ელიგულაშვილი
საზოგადოებრივ-კულტურულ ცხოვრებაში ძალიან ბევრი საინტერესო პიროვნებაა. ამ პიროვნებების სახეები დაიკარგა. ძალიან საინტერესო არქიტექტორები იყვნენ, რომელთა გვარებიც მარტო ჩვენ ვიცით. იყვნენ საინტერესო კომპოზიტორები, მხატვრები… ვებგვერდიც შეიქმნა სხვადასხვა დარგში ებრაელი მოღვაწეების შესახებ, თუმცა ამ პიროვნებების მოკვლევა ბევრს გაუჭირდა, ძალიან მწირი მასალა იყო და აღარც გამხდარა ეს ვებგვერდი ძალიან ცნობილი, რადგან ჩაითვალა, რომ დიდი მნიშვნელობის ვერ იქნებოდა.
ემიგრაცია ისრაელში
როცა რაიმე დღესასწაულს აღნიშნავენ, ებრაელებში [გავრცელებულია] ასეთი დალოცვა: “წელს აქ და მომავალ წელს — იერუსალიმში”. ეს როდესაც გესმის ბავშვობიდან, იმ ქვეყანაში მყოფს, რომელიც გიყვარს და სადაც ცხოვრობ, [გიჩნდება განცდა], თითქოს მეორე კოდიცაა ჩადებული შენში, რომ იმ ისტორიულ სამშობლოში უნდა დაბრუნდე. ვფიქრობ, ამან მისცა ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ბიძგი ემიგრაციას საქართველოდან [ისრაელში]. ძალიან საინტერესოა ის, რომ პირველმა 18 ოჯახმა ქუთაისიდან, ვინც ისრაელში ემიგრაცია სცადა, შეიტანა განცხადება და მაშინდელ პრემიერ-მინისტრს, გოლდა მეიერს მიაწვდინა ხმა, რომ სურდათ საბჭოთა კავშირიდან წასვლა.
თუმცა, მათ შთამომავლებს იგივე სიყვარული აქვთ გაყოლილი საქართველოსადმი. ჩემს ძმისშვილს ჰყავს ცოლად ქალი, რომლის დედ-მამაც 45 წლის წინ წავიდა აქედან. ბავშვები კი აქ დაიბადნენ, მაგრამ და 2 თუ 3 წლისები წავიდნენ. მათმა შვილმა იცის ქართული. ქვეყანა თუ არ გიყვარს, ამას შენს [შვილებს] ვერ შეუნარჩუნებ. შენ თვითონაც პატარა ბავშვი იყავი და თუ არა ქართული ენისა და ტრადიციების დიდი სიყვარული, [ენა] იქ არ წაგყვებოდა.
ონელი ებრაელების გაცილება ისრაელში. ფოტოს მფლობელია ონის მხარეთმცოდნეობის მუზეუმი. ფოტო შესულია კოლექციაში “ეროვნული ფოტომატიანე”.
ემიგრაციამ ალბათ ორი [ფუნქცია] შეასრულა: ერთი, ებრაელებს გამოყოლილი ჰქონდათ ჰოლოკოსტის ძალიან მწარე მაგალითი, რეპრესიების ძალიან მძიმე პერიოდი. ამიტომ უნდა ჰქონოდათ თავიანთი სამშობლო, სადაც იქნებოდნენ დაცულნი. ეს ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი იყო ემიგრაციის ნაწილში, მათ შორის, საქართველოდან.
რაც შეეხება [უარყოფითს]: ვფიქრობ, ძალიან მომაკლდა ის, რაც იგივე, დღესასწაულების აღნიშვნის დროს იყო; ასევე, შეხვედრები, რომლებიც ბავშვობიდან მახსოვს — ქორწილები, დაბადების დღეები, ძალიან საინტერესო ურთიერთობები. ეს დაიკარგა. ძალიან საინტერესო მონაყოლები, რომლებიც მე მახსოვს ფრაგმენტულად, მაგრამ შეიძლება, მერე დაიკარგოს… მაგალითად, ჩემი ბიძაშვილი, რომელიც ამერიკაშია 20 წელზე მეტია, რომ გააღვიძო, ყველაფერს ჩამოგითვლით, იმდენად გაყოლილი აქვს ეს სიყვარული და გახსენება.
ებრაული ქორწილი თბილისში. ფოტო მარინე სოლომონიშვილის კოლექციიდან
ჩემი ნათესავებიდან უმეტესობა წასულია. არამხოლოდ ისრაელში — ზოგი ევროპაში, ზოგი — ამერიკაში… ჩემთვის შემოუთავაზებიათ, [სამუშაო] ადგილებიც კი. იმხანად გაგონებაც არ მინდოდა, მაგრამ [ახლა] ხანდახან გამიელვებს ხოლმე, რადგან ძალიან კარგ ადგილებს მთავაზობენ, იგივე, ჟენევის უნივერსიტეტში, იერუსალიმში, ამერიკაში… არც ერთგან არ დავრჩი. ჩასულიც ვიყავი, მაგრამ მაქსიმუმ 1 თვეზე მეტი არ დავრჩენილვარ. ალბათ ერთ-ერთი მაგალითი ვარ, თუ როგორ მიყვარს საქართველო. შეიძლება ეს შეცდომა იყო, შეიძლება — არა, არ ვიცი, მაგრამ საქართველოს სიყვარულით დავრჩი აქ.
მარინე სოლომონიშვილის ნახატი
