რა პრობლემას აწყდებიან დაუნის სინდრომის მქონე ბავშვები და მათი მშობლები ბაღიდან სკოლაში, სკოლის სხვადასხვა ეტაპზე, ასევე სკოლიდან პროფესიულ სასწავლებელში გადასვლისას? რას აკეთებს სახელმწიფო ამ პრობლემების გადასაჭრელად?

ბაღიდან სკოლაში

ლია ტაბატაძე შვილთან ერთად

თეოდორა, რომელიც ახლა 9 წლისაა, თბილისის ერთ-ერთ ბაღში ინდივიდუალური გეგმით გადიოდა სწავლების პროცესს; მიუხედავად იმისა, რომ იგი პირველი იყო, ვინც ამ ბაღში ინკლუზიური განათლების პროგრამაში ჩაერთო, მენეჯმენტმა თავი გაართვა დაკისრებულ ფუნქციას და ძალიან კარგად მიიღო ბავშვი, — ასე აფასებს თეოს დედა, ლია ტაბატაძე, ბაღში გატარებულ წლებს. თუმცა ამის შემდეგ, სკოლაში გადასვლისას, იგი ასეთ სირთულეს გადააწყდა:

“როდესაც ბავშვი სკოლაში ჩავრიცხე და დავარეგისტრირე, რათა სისტემას შეეფასებინა, მას აბსოლუტურად უცხო ადამიანთან [შემფასებელთან] უცხო გარემოში მოუწია შეხება. რა თქმა უნდა, არაადეკვატურად შეფასდა ბავშვი. სკოლაში ისეთი შეფასება გადაიგზავნა, რომ ძალიან ვინერვიულე — თითქოს ამ დროის განმავლობაში, რაც ბაღში დადიოდა, არაფერი არ გვიკეთებია. არასახარბიელო რეკომენდაციები იყო პედაგოგისთვის გაცემული”, — გვიამბობს ლია ტაბატაძე.

დაუნის სინდრომის შესახებ

მისი თქმით, თეომ სხვადასხვა მიზეზის გამო ვერ მოახერხა, გამოევლინა, რეალურად რა შესაძლებლობებს ფლობდა, — რომ შეეძლო ფერების ცნობა; არჩევდა სამკუთხედსა და ოთხკუთხედს; ოცის ფარგლებში თვლა და უკუთვლა;  ზოგადად კი, ბევრი რამ იცოდა.

“ამ ყველაფრის გამოვლენა ვერ მოახერხა შესაბამისი გარემოებების გამო, რადგან შეფასების სისტემა არის არასწორი”, – მიიჩნევს ბავშვის დედა. შესაბამისად, სკოლა ვერ იღებდა სხვადასხვა სახის მნიშვნელოვან ინფორმაციას ბავშვის შესახებ.

[red_box]“ტრანზიცია გამართული უნდა იყოს”[/red_box]

პრობლემის მოსაგვარებლად ლია ტაბატაძემ ბაღს სთხოვა, თავად გადაეგზავნათ მისი შვილის ცნობები სკოლისათვის და საბოლოოდ სკოლას “სწორი და ადეკვატური ინფორმაცია მიაწოდეს შესაძლებლობების შესახებ”.

თუმცა ამ შემთხვევამ მას სისტემაში არსებული პრობლემა დაანახა: “მაშინ ვიფიქრე, ღმერთო ჩემო, ამდენი წელია ბაღში დადის, ადრეული ჩარევის პროგრამაში იყო, ამდენი ტიპის ინფორმაცია არსებობს… რატომ არ შეიძლება, ეს ინფორმაცია წავიდეს პირდაპირ სკოლაში და ბავშვი არასასურველ გარემოში არ შეფასდეს? ან შემფასებელი მულტიგუნდი მოსულიყო ბავშვისთვის ჩვეულ გარემოში, სადაც შესაძლებლობებს გამოავლენდა”, — ამბობს იგი.

“ეს არ არის, ასე ვთქვათ, ამბიციური მშობლის განაცხადი, რატომ ვერ დაინახეთ, რომ ჩემმა ბავშვმა თვლა იცისო, — ეს საკითხი იმიტომ არის მნიშვნელოვანი, რომ შედეგზე ვართ ორიენტირებული. თუ იგივე ვტკეპნეთ, რაც ერთი და ორი წლის ასაკში ვასწავლეთ; თუ შემდეგ კიდევ ერთი და ორი წელი დაკარგა პედაგოგმა და ვერ მიხვდა, რომ ბავშვს მეტყველების პრობლემა აქვს, თუ მასწავლებელს ეს და სხვადასხვა ინფორმაცია არ ექნება, ის ხომ ვერ მიხვდება, რაზე იმუშაოს? მას კიდევ ბევრი მოსწავლე ჰყავს. ამიტომ სწორად უნდა შეფასდეს ბავშვი, ტრანზიცია ბაღიდან სკოლაში ეფექტური და გამართული უნდა იყოს”, — ამბობს იგი ნეტგაზეთთან საუბრისას.

[yellow_box]“ეს არ არის მხოლოდ საბუთების გადატანა”[/yellow_box]

საქართველოს დაუნის სინდრომის ასოციაციის ერთ-ერთი დამფუძნებელი, ნინო ცინცაძე ნეტგაზეთთან საუბარში განმარტავს, რომ ტრანზიცია კომპლექსური პროცესია, რომელსაც ორივე (მიმღები და გამშვები) დაწესებულების მხრიდან მომზადება სჭირდება:

“ბავშვი უნდა შეემზადოს იმისთვის, რომ ტოვებს იმ გარემოს, რომელსაც შეჩვეულია. რამდენიმე ვიზიტი უნდა ჰქონდეს ამ ახალ, მიმღებ დაწესებულებაში. შეგუების პროცესი ძალიან მნიშვნელოვანია. იგი რამდენჯერმე უნდა მივიდეს და გაიცნოს გარემო, სადაც უნდა ჩაერთოს. მომზადებულნი უნდა იყვნენ ის მასწავლებლები და ბავშვები, რომლებიც მას დახვდებიან”.

ნინო ცინცაძის განმარტებით, სწავლა არ არის მხოლოდ აკადემიური პროცესი — ეს სოციალური პროცესიცაა: “თუ დღეს მეტ-ნაკლებად ყურადღება ექცევა აკადემიური მხრივ ჩართულობას, ძალიან სუსტად ექცევა ყურადღება სოციალური ჩართულობის კომპონენტს”.

“[სახელმწიფოს მხრიდან პრობლემების მოსაგვარებლად] ნაბიჯები იდგმება, თუმცა ჩვენ, როგორც ყოველთვის, გვინდა ჩვენი შვილებისთვის უფრო მეტი და უკეთესი”, — ამბობს იგი ნეტგაზეთთან საუბრისას.

[blue_box]რას აკეთებს სახელმწიფო?[/blue_box]

განათლების სამინისტროს ინკლუზირი განათლების სამმართველოს უფროსი ეკატერინე დგებუაძე ნეტგაზეთთან საუბარში ამბობს, რომ 2018 წელს დაიწყეს მუშაობა, რათა დაუნის სინდრომის მქონე ბავშვების ბაღიდან სკოლაში ტრანზიციის საკითხი მოეგვარებინათ, ამჟამად კი უკვე შექმნილია, ზოგადად, ბაღებიდან სკოლაში ტრანზიციის მოდელი.

“განვსაზღვრეთ ის საკანონმდებლო ვალდებულებები, რამაც უნდა დაარეგულიროს ეს საკითხი”, – ამბობს იგი.

ამასთან, დგებუაძის თქმით, დაწყებულია “დაბადებიდან სკოლამდე ჩარჩო-მარეგულირებელი დოკუმენტის შემუშავება… ის ტრანზიციის მოდელი, რომელიც უკვე შევიმუშავეთ, იქნება ამ საერთო დოკუმენტის ნაწილი, რომელიც დაარეგულირებს ამ ბავშვების სხვადასხვა სისტემებიდან ბაღში და ბაღიდან სკოლაში ტრანზიციის პროცესს”.

ეკა დგებუაძეც ამბობს, რომ ეს საჭიროა, რათა ორივე მხარე ფლობდეს ინფორმაციას ერთმანეთის შესახებ: “კარგად გვქონდეს გაცნობიერებული ორივე მხარეს ბავშვის უნარები. სკოლამ იცოდეს, ვინ მოდის. ბავშვმა იცოდეს, რომ წავა, ვინ და რა გარემო დახვდება. ასევე, იქნება პორტფოლიოები, რომლის დახმარებითაც სკოლას ეცოდინება, რა უნარები აქვს ბავშვს, რისთვის არის მზად და ამაზე დაშენდეს ბავშვის განათლება და განვითარება”.

მომდევნო კლასები და პროფესიული განათლება

სპეციალისტების თანახმად, ბავშვებს დაწყებითი კლასებიდან შედარებით მაღალ კლასებში გადასვლაც უჭირთ, უფრო ზუსტად — მეოთხედან მეხუთე კლასში გადასვლა. როგორც ეკა დგებუაძე გვეუბნება, ამას შემდეგნაირი ახსნა აქვს:

“იმის გამო, რომ ოთხი წლის განმავლობაში ერთი და იგივე მასწავლებელი ასწავლის, ბავშვს მიჯაჭვულობა აქვს, და როდესაც მეხუთე კლასში სხვადასხვა საგნის სხვადასხვა მასწავლებელი შემოდის, იქ უკვე იცვლება გარემო, დამოკიდებულება აბსოლუტურად განსხვავებულია”.

შემდეგი ეტაპი სკოლიდან პროფესიულ სასწავლებელში გადასვლაა. როგორც დაუნის სინდრომის ასოციაციის კიდევ ერთი დამფუძნებელი, ლია ტაბატაძე გვეუბნება, “სკოლამ ადეკვატურად უნდა დაინახოს და შეაფასოს ბავშვი. უნდა დაინახოს, რა შესაძლებლობები აქვს, რომელი პროფესიაა მისთვის სასურველი, რომელ პროფესიაში შეუძლია რეალიზდეს და მისი შესაძლებლობების შესაბამისად წავიდეს იმ პროფესიულ სასწავლებელში, სადაც ეს მოსწავლე გადაწყვეტს სწავლის გაგრძელებას”.

როგორც სამინისტროს წარმომადგენელი ეკა დგებუაძე ამბობს, მათაც სურთ, ტრანზიციასთან დაკავშირებული პრობლემები პროფესიული განათლების ნაწილშიც მოგვარდეს და მუშაობენ ამ საკითხზე.

[red_box]“უწყვეტი ხაზი” და სხვა პრობლემები[/red_box]

როგორც ასოციაციის წარმომადგენელი, ლია ტაბატაძე გვიხსნის, ბავშვის დაბადებიდან ბაღში, სკოლაში და შემდეგ პროფესიულ სასწავლებელში წასვლა ერთ უწყვეტ ხაზს უნდა მიჰყვებოდეს, ეს კი ამჟამად ასე არაა.

“ბავშვი დაიბადა — ჯანდაცვის სისტემის ნაწილია; ბავშვი ადრეულ განვითარებაშია — ჯანდაცვის სოციალური სისტემის ნაწილია; ბაღში შევიდა — მუნიციპალიტეტია; სკოლაში გადავიდა — განათლების სისტემაა. ეს არის ოთხი აბსოლუტურად სხვადასხვა რგოლი, რომელიც ერთმანეთს ინფორმაციას არ უზიარებს. ერთმანეთის ბაზებზეც კი არ აქვთ წვდომა”…

ლია ტაბატაძე განმარტავს, რა პრობლემებს იწვევს ეს: “ამჟამად საქართველოს ბაღებში 300-მდე ბავშვია, რომელიც არის 8 წლის ასაკის და განათლების სისტემა მათ ვერ ხედავს, რადგან არა აქვთ ინფორმაციებზე წვდომა. არ ცვლიან ინფორმაციებს. არადა, მარტივად შეიძლება ჯანდაცვის სისტემაში არსებული ბაზა აიღოს განათლების სისტემამ, შეადაროს საკუთარს და დავინახავთ, ვინ არ წავიდა სკოლაში, ვინ დარჩა განათლების მიღმა. ასეთი ბევრია, განსაკუთრებით რეგიონებში”.

მისი თქმით, ზოგიერთ ოჯახს, განსაკუთრებით კი მაღალმთიან სოფლებსა და რეგიონებში, არც კი აქვს ინფორმაცია, რომ მათ შვილს შეუძლია, ჩვეულებრივ საჯარო სკოლაში იაროს.

“ამ დონეზე არ ხდება ბავშვის დანახვა სისტემის მიერ… არადა, ხვალ-ზეგ ის ბავშვი ოჯახის მხარდაჭერის გარეშე დარჩება და ისევ სახელმწიფო სისტემის ზრუნვის ნაწილი უნდა გახდეს. თუმცა, თუ თავის დროზე იზრუნებს სახელმწიფო, — სწორ საფუძველს ჩაუყრის ბავშვის განვითარებას, მერე მისი ზრუნვის ობიექტი ნამდვილად აღარ გახდება. პირიქით”, – ამბობს ტაბატაძე.

როგორც ასოციაციის ერთ-ერთი დამფუძნებელი ნინო ცინცაძე გვიხსნის, ამ პრობლემას გეოგრაფიული განზომილებაც აქვს: “თუ თბილისში დაიბადა ბავშვი, შეიძლება, რომ პრობლემები დღეს მინიმუმამდე იყოს დაყვანილი, მაგრამ შეიძლება დაიბადოს ისეთ ადგილას, სადაც, უბრალოდ, არ არსებობს ბაღი. ან ბაღი არსებობდეს მის სოფელში, უბანში ან ქალაქში, მაგრამ უარს ამბობდნენ ბავშვის სასწავლო პროცესში ჩართვაზე, რადგან მას დაუნის სინდრომი აქვს”.

ცინცაძის თანახმად, ასეთი შემთხვევები დღესაც არის, თუმცა მათი რაოდენობა სულ უფრო მცირდება, რაც 2016 წელს პარლამენტის მიერ სკოლამდელი განათლების შესახებ კანონის მიღების დამსახურებაა. “კანონში პირდაპირი ჩანაწერია, რომ სწავლება უნდა იყოს ინკლუზიური”. მისი თქმით, მშობლებს ახლა “მეტი ბერკეტი აქვთ, რათა იცოდნენ, რომ ბავშვისთვის განათლებაზე უარის თქმა იმის გამო, რომ მას დაუნის სინდრომი აქვს, პირდაპირი დისკრიმინაციაა”.

წაიკითხეთ ნეტგაზეთზე

ის, რაც დაუნის სინდრომის მქონე ბავშვებს და მათ მშობლებს სჭირდებათ