როგორ ხედავთ ჟენევის საერთაშორისო მოლაპარაკებების ფორმატის მომავალს? ხომ არ ფიქრობთ, რომ პროცესი ჩიხში შევიდა?

ჰერბერტ ზალბერი (ევროკავშირი)– არ ვფიქრობ, რომ პროცესი რამენაირად ჩიხშია შესული. ყველაფერი დამოკიდებულია იმაზე, თუ რას ელით ამ პროცესისგან. ამ შემთხვევაში მოლოდინი რეალისტური უნდა იყოს. ჟენევის პროცესი არის ერთგვარი ქოლგა, რომლის ქვეშ განიხილება უსაფრთხოებისა და ჰუმანიტარული საკითხები.

პროცესში ჩართული ყველა მხარე რეგულარულად გვეუბნება, რომ ეს მათ ძალიან ეხმარება. განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ადგილი აქვს ინციდენტებს. ჩვენი ფორმატი საშუალებას აძლევს მხარეებს გაარკვიონ, ვინ დგას ამის უკან, სინამდვილეში რა მოხდა და როგორ შეიძლება შეიძლება მოგვარდეს ამ ინციდენტების პრობლემა. ეს ამ პროცესის ძალიან მნიშვნელოვანი ფუნქციაა, რასაც არავინ უარყოფს. შესაბამისად, ვფიქრობ, რომ ყველა თანხმდება, რომ ეს პროცესი უნდა არსებობდეს.

მართალია, ზოგიერთ საკითხებთან დაკავშირებით, რომლებსაც ჩვენ ჟენევაში ვიხილავთ, უფრო კონკრეტული შედეგების მოლოდინია, თუმცა შედეგები, განსაკუთრებით ჰუმანიტარულ სფეროში, შეიძლება იყოს ორმხრივი – აქაური და იქაური პერსპექტივიდან გამომდინარე. ჟენევის პროცესი არის მცდელობა, რომელმაც უნდა გააუმჯობესოს კონფლიქტით დაზარალებული ადამიანების ცხოვრება. ჩვენ ვხედავთ, რომ არსებობს შანსი, რაიმე გავაკეთოთ განათლების, ჯანდაცვის პრობლემების მოსაგვარებლად, საარქივო საკითხებში თანამშრომლობის და სხვა საკითხების გადასაჭრელად.

ჩვენ, როგორც ამ მოლაპარაკებების თანათავმჯდომარეები, ძალიან ინტენსიურად ვმუშაობთ იმისთვის, რომ მეტს მივაღწიოთ.

ანტი ტურუნენი (გაერო): მინდა დავამატო, რომ ჟენევის მოლაპარაკებები არის ერთადერთი პლატფორმა 2008 წლის ომის შედეგებზე მსჯელობისთვის. ამ საკითხების განსახილველად სხვა პლატფორმა არ არსებობს. დიახ, მოლაპარაკებები აწყდება გარკვეულ პრობლემებს. ჩვენ ვიხილავთ ძალიან სერიოზულ, პრობლემატურ და კომპლექსურ საკითხებს.  

ამავდროულად, მნიშვნელოვანია, რომ ავსახოთ და განვიხილოთ, ადგილზე შევაფასოთ სიტუაცია და შევიმუშაოთ გარკვეული მექანიზმები ამ საკითხების გადასაჭრელად. ამგვარად გადაწყდა, რომ შექმნილიყო ინციდენტების პრევენციისა და მათზე რეაგირების მექანიზმი (IPRM), ცხელი ხაზი, რომელიც ფუნქციონირებს და გამოიყენება არა მხოლოდ უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული საკითხების, არამედ სხვა მიზნებისთვისაც, როგორიცაა სამედიცინო დახმარებისა და სხვა ჰუმანიტარული საკითხები. თქვენ, ასევე, გაქვთ საუკეთესო გამოცდილება, თუ როგორ გადაწყდეს ადგილობრივი მოსახლეობის, მაგალითად, ფერმერების პრობლემები. ეს არის მუშა-პროცესი, რომელიც თანდათან უმჯობესდება.

ამჟამად მონაწილეები გაცილებით უფრო მეტად არიან ჩართული ორმხრივ საუბრებში ჟენევის მოლაპარაკებების კულუარებში. ეს კარგია და იმედს იძლევა, რომ შევძლებთ დავიწყოთ ზოგიერთი პრობლემის პრაგმატულად გადაწყვეტა. ამგვარად, ეს პლატფორმა ძალიან საჭიროა და მას აქვს მომავალი.

ანჯელო გნედინგერი (ეუთო): უბრალოდ იმას დავამატებდი, რომ ჩემი აზრით, საუკეთესო პასუხი არის ის ფაქტი, რომ ჟენევის პროცესი ჯერ კიდევ არსებობს. თავდაპირველად ის რამდენიმე თვეზე იყო გათვლილი, თუმცა უკვე შვიდი წელია არსებობს, ჩატარდა მოლაპარაკებების 33 რაუნდი, ბევრი ვიზიტი გვქონდა კონფლიქტის რეგიონებში და ჯერ კიდევ ყველა მხარეს სურს ამ პროცესის გაგრძელება. ეს თავისთავად ადასტურებს იმას, რომ ის აქტუალურია და ეს აქტუალობა – აღიარებული. თუ ვინმე მიიჩნევს, რომ პროცესი ჩიხშია, აქვე შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ის დასაწყისშივე იქ იყო, კერძოდ, საკვანძო პოლიტიკური საკითხი, თუ როგორ უნდა გადაიჭრას ეს კონფლიქტი, რაც, ცხადია, დღემდე გადაუჭრელია.

ჩვენ ვმუშაობთ ისეთ გარემოში, რომელიც უნიკალურია, თუ გავითვალისწინებთ იმ ფაქტს, რომ ყველა მონაწილე მხარეა წარმოდგენილი. ეს მათ ერთმანეთთან სრულიად მრავალფეროვანი ურთიერთობის საშუალებას აძლევს იმ 3-4 დღის მანძილზე, რამდენ ხანსაც ჟენევის მოლაპარაკებების თითოეული რაუნდი გრძელდება. ჩვენ შეგვიძლია მათთან ორმხრივად განვიხილოთ მოცემული საკითხები, ხოლო მათ, თავის მხრივ, ერთმანეთს შორისაც შეუძლიათ განიხილონ ისინი, რაც ამ მექანიზმს მუშა-პროცესში ტოვებს. ის ფაქტი, რომ ყველას შეუძლია საუბარი ერთი ქოლგა-სტრუქტურის ქვეშ, ვფიქრობ, მთავარი მამოძრავებელი ელემენტია.

ჩვენთვის ცნობილია, რომ ჟენევის მოლაპარაკებების შედეგად წარმატებულად შედგა თბილისსა და სოხუმს შორის არქივებთან დაკავშირებულ საკითხში თანამშრომლობა. უახლოეს მომავალში სხვა რა ჰუმანიტარული საკითხების გადაჭრას უნდა ველოდოთ?

ჰერბერტ ზალბერი (ევროკავშირი): ვიმედოვნებთ, რომ შევძლებთ გადავჭრათ ისეთი საკითხები, რომლებიც უკავშირდება ჯანდაცვას, იმას, თუ რა ენაზე უნდა იყოს სწავლება და ა.შ. საკითხების ფართო სპექტრია, რომლის გადაჭრა შეიძლება. მათ შორისაა კულტურული მემკვიდრეობის საკითხები: ყველა მხარე თანხმდება, რომ ეს არის საერთო კულტურული მემკვიდრეობა. ამდენად, მნიშვნელოვანია, რომ ამ საკითხებს უფრო სიღრმისეულად შევხედოთ.

ანტი ტურუნენი(გაერო): მთელი არსი ამ ყველაფრის ის არის, რომ ჟენევის ფორმატში მონაწილეებს ყველა საკითხის დასმა შეუძლიათ, რაც აღელვებთ. კონფლიქტის მხარეებს, მონაწილეებს აქვთ მესაკუთრის უფლებები ჟენევის მოლაპარაკებების პროცესზე. ჩვენ, თანათავმჯდომარეები, მხოლოდ ფასილიტატორები ვართ. ჩვენ გვსურს ხელი შევუწყოთ მოლაპარაკებებს და პრობლემის პრაგმატულად გადაწყვეტის გზა ვიპოვოთ. ჩემმა კოლეგამ უკვე ახსენა საკითხები, რომელიც იხილება. ჩვენ არ ვიცით, რა მოხდება შემდეგი რაუნდებზე, შესაძლოა, მონაწილეებმა სხვა საკითხები წამოჭრან და დასვან მოლაპარაკებების მაგიდასთან. ჩვენ ვართ იმისთვის, რომ პრობლემების გადაჭრის გზები ვიპოვოთ. ჟენევა არ არის საპროექტო ორგანიზაცია. არსებობს გაერო, ევროკავშირი, ეუთო და სხვა ორგანიზაციები, რომლებიც აწარმოებენ პრაგმატულ სამუშაოს ადგილებზე, ეძებენ სააგენტოებსა და ინსტიტუტებს, რომლებიც დაეხმარებიან მონაწილეებს, რომ პრაგმატულად გადაჭრან ის პრობლემები, რაც აწუხებთ.

ანჯელო გნედინგერი (ეუთო): უცნაურია, რომ ზოგჯერ ადამიანები მიჯნავენ ჰუმანიტარულ და უსაფრთხოების საკითხებს, რადგანაც მე ვთვლი, რომ ეს ორი განზომილება ერთმანეთისგან მკვეთრად არ არის გამიჯნული. დიახ, ჩვენ ძირითადად ფოკუსირებული ვართ უსაფრთხოების ასპექტებზე, ცხელი ხაზით, ჩვენი გასვლით ადგილებზე, IPRM-ით, ჩვენი რეგულარული ანგარიშებით უსაფრთხოების საკითხებზე,  უსაფრთხოების მხრივ არსებულ ვითარებაზე ჟენევის დისკუსიებით. ეს არის აბსოლუტური წინაპირობა ყველანაირი პროექტებისათვის- იქნება ეს საგანმანათლებლო, ჯანდაცვის, კულტურული თუ ეკოლოგიური პროექტები. თუ ადგილზე არ არსებობს უსაფრთხოება და უშიშროება უზრუნველყოფილი, ამ პროექტების განხორციელებაც შეუძლებელია. ამ კუთხით,  ვფიქრობ,  დიახ (ხეზე სამჯერ დავაკაკუნოთ), ჩვენ წარმატებებს მივაღწიეთ. ბოლო წლების მანძილზე ადმინისტრაციულ გამყოფ ხაზებთან ვინმეს მიმართ ფიზიკური ძალადობის შემთხვევები არ ყოფილა. დიახ, იყო პრობლემები, მაგრამ ვფიქრობ, რომ საბაზისო უსაფრთხოების დონე უზრუნველყოფილია. და ახლა ჩვენ უკვე შეგვიძლია ამ სხვადასხვა ჰუმანიტარულ პროექტზე ვიმუშაოთ.

ცნობილია, რომ აფხაზურ და სამხრეთოსურ მხარეებს არ სურთ განიხილონ ჟენევაში დევნილებთან დაკავშირებული საკითხები. რას ფიქრობთ ამასთან დაკავშირებით, როგორ უნდა მოგვარდეს ეს პრობლემა?

ჰერბერტ ზალბერი (ევროკავშირი): ამ მხრივ არ გვაქვს მარტივი ვითარება. უპირველეს ყოვლისა, ჩვენ უნდა აღვნიშნოთ, რომ დევნილების საკითხი არის ჟენევის საერთაშორისო მოლაპარაკებების დღის წესრიგით გათვალისწინებული საკითხი. უნდა ვაღიაროთ, რომ ამ დროისთვის ზოგიერთ მონაწილეს არ სურს ამ საკითხის განხილვა, პოლიტიკური მიზეზებიდან გამომდინარე. ვიმედოვნებთ, რომ შესაძლებელი იქნება ამ განწყობებიდან თავის დაღწევა და ჟენევაში შედგება მოლაპარაკება დევნილების საკითხზე. სხვათა შორის, ყველა მხარე აცნობიერებს, რომ ეს საკითხი ძალიან მნიშვნელოვანია და ამაზე უნდა გაიმართოს მოლაპარაკება.

ანტი ტურუნენი(გაერო): ეს საკითხი, ასევე, დაკავშირებულია გაეროს სპეციალური სააგენტოების როლთან, როგორიცაა, მაგალითად, გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისარიატი (UNHCR), რომელიც მუშაობს აფხაზეთში ამ საკითხებზე. საქმე ის არის, რომ ეს დაკავშირებულია პოლიტიკურ საკითხებთან, იმავე ყოველწლიურ რეზოლუციასთან, რომელიც მიიღება ნიუ იორკში. როგორც გაეროს წარმომადგენელმა, შემიძლია მხოლოდ ის ვთქვა, რომ ეს არის ნებისმიერი წევრი ქვეყნის უფლება, დასვას ეს საკითხი ყველა იმ პლატფორმის წინაშე, რომელსაც მისი მთავრობა შეარჩევს. მათ ასევე აქვთ სრული უფლება, რომ ეს საკითხი ერთდროულად ორ სხვადასხვა პლატფორმაზე გამოიტანონ. როგორც გაეროს წარმომადგენელი, ვერანაირ პრობლემას ვერ ვხედავ ამასთან დაკავშირებით. სამწუხაროა, რომ ასეთი პოლიტიკური დაკავშირებები კეთდება. ჩვენ, როგორც თანათავმჯდომარეები, ვცდილობთ მოვძებნოთ გზები, რომ არსებითი სამუშაო გავწიოთ, რომ ასე თუ ისე გადავჭრათ ადგილზე მოსახლეობის პრობლემები. იმედს ვიტოვებთ, რომ ჟენევის მოლაპარაკებები იქნება ელემენტი იმისთვის, რომ დევნილების პრობლემის გრძელვადიანი გადაწყვეტა მოხდეს.

რატომ არიდებენ ჟენევის მოლაპარაკებების მონაწილეები თავს დევნილების საკითხზე საუბარს? არსებობს რეალური შანსი იმისა, რომ მოხდეს ამ საკითხის განხილვა უახლოეს მომავალში?

ჰერბერტ ზალბერი (ევროკავშირი): სიცხადისთვის დავაზუსტებ, რომ ჩვენ, როგორც თანათავმჯდომარეები, არ ვარიდებთ თავს ამ დისკუსიას, პირიქით. მხოლოდ ზოგიერთი მონაწილეა, რომელიც გაურბის ან აკავშირებს ამ საკითხს პოლიტიკურ თემებთან. ასე რომ, რთულია იმის თქმა, თუ მიახლოებით როდის იქნება შესაძლებელი ამ საკითხის განხილვა ჟენევაში, მაგრამ თანათავმჯდომარეები ნამდვილად დაინტერესებული ვართ, რომ შედგეს ამ საკითხზე დისკუსია.

ანჯელო გნედინგერი (ეუთო): ეს ბოლო პუნქტი ძალიან მნიშვნელოვანია. დასაწყისში, როცა ეს მოლაპარაკებები ინიცირებული იქნა მათ მიერ, ვინც შეთანხმდა ცეცხლის შეწყვეტის გეგმის განხორციელებაზე 2008 წლის სექტემბერში, ნათლად იყო ნათქვამი, რომ პრიორიტეტი ენიჭებოდა უსაფრთხოებისა და სტაბილურობის საკითხებს რეგიონში, ასევე, დევნილების, ლტოლვილებისა და დაბრუნებულების საკითხებს. ჩვენ ნამდვილად პირველები ვართ, რომლებმაც დაჟინებით მოვითხოვეთ ამ საკითხის დატოვება დღის წესრიგში და გზების და საშუალებების მოძიება წინააღმდეგობის დასაძლევად, რომ ყველა მონაწილე ჩაერთოს ამ დისკუსიაში.

აფხაზეთს სურს ევროპასთან ინტეგრაცია საქართველოს გარეშე, რამდენად რეალურად მიგაჩნიათ ეს?

ჰერბერტ ზალბერი (ევროკავშირი): არ ვიცნობ მსგავს პროექტს ან წინადადებას. ამის თაობაზე რაიმე მოსაზრება ან შემოთავაზება არასდროს მსმენია.

რუსეთ-საქართველოს შორის პირდაპირი დიალოგი აბაშიძე-კარასინის ფორმატში უშლის თუ არა ხელს ჟენევის საერთაშორისო მოლაპარაკებებების პროცესს?

ანტი ტურუნენი(გაერო): მე ვერ ვხედავ ამ სახის საფრთხეს. ორივე წარმომადგენელმა დაგვარწმუნა ჩვენ და საერთაშორისო საზოგადოება, რომ მათი მოლაპარაკებები ჟენევის პროცესისგან ცალკეა. უფრო მეტიც, მიმაჩნია, რომ ამ პრაგმატულმა საუბრებმა, რომლებიც საკმაო ხანია იმართება, უკვე მოიტანა გარკვეული პოზიტიური შედეგები და ასევე, იქონია პოზიტიური გავლენა ჟენევის დისკუსიაზე და მის ატმოსფეროზე. მაგალითად, ამან ხელი შეუწყო უფრო მეტ ორმხრივ კონტაქტებს ჟენევის დისკუსიის კულუარებში და მონაწილეები უკვე წყვეტენ რაღაც საკითხებს ამ კონტაქტების წყალობით. მაგრამ დღის წესრიგები განსხვავებულია. მე ვერ ვხედავ რაიმე სახის საფრთხეს ჩვენი პროცესის მიმართ.

ანჯელო გნედინგერი (ეუთო): საკომუნიკაციო კავშირები მათ შორის, ვინც მონაწილეობს ამ მოლაპარაკებებში, ჩვენსა და ჟენევის სხვა მონაწილეებს შორის, თითქმის ერთი და იგივეა. ჩვენ გვაქვს საერთო მიზნები სიტუაციის მორმალიზებისა და სტაბილიზების კუთხით, ასევე, ვამზადებთ ნიადაგს საკვანძო პოლიტიკური საკითხების გადასაჭრელად. ჩვენ ერთი და იმავე მიმართულებით მივდივართ.

ჰერბერტ ზალბერი (ევროკავშირი): მგონია, რომ ჩვენ, როგორც ჟენევის საერთაშორისო მოლაპარაკებების თანათავმჯდომარეები, ყველაზე ნაკლებად უნდა ვიტყუებდეთ თავს, რომ ჟენევის პროცესი ექსკლუზიურია. თუკი რაიმე კარგი შედეგი იქნება მიღწეული სხვა ფორმატში, იქნება ეს ორმხრივი თუ სხვა რამ, ამას, რა თქმა უნდა, ძალიან მივესალმებით. საბოლოოდ ხომ ეს ყველაფერი გააუმჯობესებს ვითარებას აქ, ამ რეგიონში. ჟენევის საერთაშორისო მოლაპარაკებებს არ აქვს მონოპოლია ამ მიზნის მისაღწევად. მივესალმებით ყველა იმ მცდელობას, რომელიც მიზნად ისახავს ისეთი მცდელობების მხარდაჭერას, როგორიცაა უსაფრთხოებისა და ჰუმანიტარული სიტუაციის გაუმჯობესება რეგიონში. მოლაპარაკებები ელჩ აბაშიძესა და მინისტრის მოადგილე კარასინს შორის ძალიან მნიშვნელოვან საკითხებს ეხება ეკონომიკისა და ვაჭრობის სფეროში.

საქართველოში 2012 წლის საპარლამენტო არჩევნების შემდეგ განხორციელებული სახელისუფლებო ცვლილებების შედეგად რა შეიცვალა ჟენევის მოლაპარაკებების პროცესში?

ანტი ტურუნენი(გაერო): ხელისუფლებაში ახალი მთავრობის მოსვლის შემდეგ, ცხადია, განხორციელდა ჟენევის მოლაპარაკებებში მონაწილეების პერსონების ცვლილება. დიახ, ჩვენ ვხედავთ უფრო მეტ ჩართულობას ქართული მხარის მონაწილეების მხრიდან, ისინი უფრო აქტიურად მონაწილეობენ ორმხრივ ინტერაქციაში სხვა მონაწილეებთან მოლაპარაკების მაგიდის გარშემო. ვხედავ, რომ გაჩნდა ახალი იდეები და მიდგომები, რომ გადაწყდეს კონკრეტული საკითხები, რომელთა მოგვარებაც შეიძლება ამ ფორმატში და რომლებიც არ ეხება სტატუსთან დაკავშირებულ საკითხებს, რაც ისედაც არ არის ჟენევის დისკუსიების დღის წესრიგში. იმედია, ეს ახალი იდეები და ელემენტები შექმნის ახალ შესაძლებლობებს იმისთვის, რომ წინ წავიწიოთ.

ანჯელო გნედინგერი (ეუთო): აბაშიძე-კარასინის არხი რაღაც ახალი იყო, რაც ახალმა მთავრობამ შექმნა. ამის წყალობით ახლა უკვე არსებობს რეგულარული ფრენები საქართველოსა და რუსეთს შორის, შესაძლებელია პირდაპირ მგზავრობა სამხრეთიდან ჩრდილოეთით და პირიქით. ბოლო რამდენიმე წლის მანძილზე გაუმჯობესდა უსაფრთხოების კუთხით არსებული სიტუაცია.

რას ამბობენ საქართველოს ახალი მთავრობის, მათი მიდგომებისა და შეთავაზებების შესახებ აფხაზები და ოსები, როდესაც გაქვთ მათთან შეხვედრები? შეიცვალა მათი დამოკიდებულება?

ჰერბერტ ზალბერი (ევროკავშირი): ვერ ვიტყვი, რომ ისინი ვითარებას ფუნდამენტალურად განსხვავებულად აღიქვამენ. ისინი ამავე საკითხებზე მანამდეც თანამშრომლობდნენ თბილისთან. ამავდროულად, როგორც ჩემმა კოლეგებმა უკვე ახსენეს, ვიტყვი, რომ ახლა უფრო მეტია გახსნილობა და ღიაობა, რამდენადაც მე ამ ინფორმაციას ვფლობ, რადგან ამ პროცესს მე გასული წლის ზაფხულიდან შევუერთდი. ვფიქრობ, რომ პროცესი უფრო მეტად კონსტრუქციული ხდება და დარწმუნებული ვარ, რომ ამაში ქართულ მხარეს აქვს წვლილი შეტანილი.

ანტი ტურუნენი(გაერო): ადგილზე უსაფრთხოების მხრივ, ვფიქრობ, აფხაზები და სამხრეთ ოსეთის წარმომადგენლები აფასებენ იმ ფაქტს, რომ ვითარება გაუმჯობესდა იმის წყალობით, რომ ახალ მთავრობას აქვს უფრო კონკრეტული და ინტერაქტიული მანერა ამ საკითხების გადასაწყვეტად, თუნდაც, მაგალითად, არსებული მექანიზმების  გამოყენებით.