თამარ, რა განათლება მიიღეთ ამერიკაში?

ამერიკის ერთ-ერთ საუკეთესო უნივერსიტეტში ვისწავლე ამერიკის სახელმწიფო დეპარტამენტის სტიპენდიით, რომელიც მე მოვიპოვე – მასკის პროგრამას ვგულისხმობ. მაგისტრის ხარისხის მოპოვების შემდეგ კი ვიმუშავე ისეთ ორგანიზაციებში, სადაც მუშაობაზე ამერიკაში წასვლამდე ვოცნებობდი. ეს არის ეროვნული უშიშროების არქივი და Sunlight Foundation. ეს ორივე ორგანიზაცია მუშაობს გამჭვირვალობისა და ინფორმაციის თავისუფლების საკითხებზე. მქონდა პატივი, მემუშავა ამ სფეროს წამყვან ორგანიზაციებში საუკეთესო პროფესიონალებთან ერთად. 

რა იყო ყველაზე რთული ამერიკაში? 

რისი გაკეთებაც გიწევს უნივერსიტეტში, ძალიან დიდი შრომაა, ამერიკელებისთვის კონკურენციის გაწევა თავიდან წარმოუდგენელი მეგონა. ეს არის სულ სხვა რეალობა, სხვა სამართლებრივი სისტემა, სხვა სამართლებრივი ენა და ძალიან მაღალი კონკურენცია. ამის გაძლება რთულია, რომ არაფერი ვთქვა საყოფაცხოვრებო ნორმებთან გამკლავებაზე. მიუხედავად ამ სირთულეებისა, ჩემთვის, საბოლოო ჯამში, ეს იყო ყველაზე მნიშვნელოვანი გამოცდილება, – ეს არის ქვეყანა, სადაც შეუძლებელი არაფერია; სადაც შრომით შეგიძლია მიაღწიო ყველაფერს; სადაც არანაირი მნიშვნელობა არ აქვს სოციალურ სტატუსს, წარმომავლობას, სქესს; სადაც არ არსებობს დამაბრკოლებელი გარემოება, თუ შენ ამის სურვილი და შესაძლებლობა გაქვს და შრომაც შეგიძლია. 

ეს არის ქვეყანა, სადაც კულტურული ნორმაა ის, რომ ადამიანები შრომობენ ძალიან ბევრს, ადამიანები პასუხს აგებენ საკუთარ თავზე და აძლევენ სხვასაც შანსებს, “იცხოვრე და სხვასაც მიეცი ნება, რომ იცხოვროს”; ეს არის ქვეყანა, სადაც უსაფრთხო სივრცეა შექმნილი ყველასთვის, მათ შორის სხვა ეროვნების წარმომადგენლისთვის, რომელიც იქ დროებით იმყოფება. ზუსტად ამიტომაც გახდა შესაძლებელი, რომ მემუშავა იმ ორგანიზაციაში, სადაც მუშაობაზე ვოცნებობდი.

ეს ყველაფერი რატომ მიატოვეთ და წამოხვედით?

დავბრუნდი იმ გავლენის გამო, რაც მოახდინა ჩემზე ამერიკის შეერთებულმა შტატებმა. ვფიქრობ, ეს იყო ღირსეული ნაბიჯი. პროგრამის მიმართ, რომელმაც მომცა სწავლის გაგრძელების შესაძლებლობა, მადლიერება უნდა გამომეხატა. ეს კი ზუსტად იმაში გამოიხატებოდა, რომ მისი წესებისთვის მეცა პატივი.

წესის დარღვევისთვის არანაირი სანქცია არ მემუქრებოდა, მაგრამ მაინც დავბრუნდი, რადგან არ მინდოდა კარიერის გაგრძელება თუნდაც ელემენტარული წესის დარღვევის ხარჯზე. ჩემი უშუალო უფროსი მეხვეწებოდა, რომ თუ დავრჩებოდი, დამიქირავებდა საიმიგრაციო სამართლის იურისტს და ვიზასთან დაკავშირებულ ყველა პრობლემას მოაგვარებდა, მაგრამ მე ავუხსენი, რასაც ვფიქრობდი და მათ ეს გაიგეს.

იმ ქვეყანაში ვისწავლე, რომ წესი და საშუალება, რითაც აღწევ მიზანს, ისევე მნიშვნელოვანია, როგორც თავად მიზანი და ამისათვის ძალიან მადლიერი ვარ…

იმ რწმენით დავბრუნდი საქართველოში, რომ ორი წლის შემდეგ თუ მომინდებოდა უკან დაბრუნება, მშვიდი სინდისით დავბრუნდებოდი.

თითქმის არც ერთ საჯარო გამოსვლაში არ ამახვილებთ ყურადღებას იმაზე, რომ თქვენ და თქვენი ოჯახის წევრები ხართ მართლმადიდებლები, მიუხედავად იმისა, რომ ამით ქულებს ჩაიწერთ. რატომ არ აკეთებთ ამას?

რელიგიას თემად ნამდვილად ვერ ვაქცევ და ვერც იმას ვაქცევ, რა მიღწევები მაქვს ცხოვრებაში. რა თქმა უნდა, ხალხს აქვს უფლება იცოდეს, რა კვალიფიკაცია მაქვს ან რამე დანაშაული ხომ არ ჩამიდენია, მაგრამ მანიპულაციები რაღაც საკითხებით, არ მიმაჩნია ეთიკურად. ვერ წარმომიდგენია დარჩე ეთიკური, თუკი არაეთიკურად მანიპულირებ ადამიანების გრძნობებზე მხოლოდ იმიტომ, რომ მოსახლეობის უმრავლესობას ესიამოვნება ამის გაგება, რაც არ უნდა სიმართლე იყოს. სიმართლეა ის, რომ მე და ჩემი ოჯახი მართლმადიდებელი ქრისტიანები ვართ, მაგრამ ამ საკითხზე აპელირება კონფლიქტშია თვითონ იმასთან, რომ მართლმადიდებელი ვარ. ისევე როგორც არასწორად მიმაჩნია, რომ ქრისტიანები განიკითხავენ სხვა ადამიანებს მათი აღმსარებლობის გამო.

თქვენ არ ერიდებით სექსუალური უმცირესობის უფლებების დაცვაზე საუბარს მაშინ, როცა თქვენი კონკურენტები (ერთის გამოკლებით – დიმიტრი ლორთქიფანიძე ჰომოსექსუალიზმის კანონით დასჯას ითხოვდა) ახერხებენ გვერდი აუარონ ამ საკითხს. რატომ არის სექსუალურ უმცირესობებზე საუბარი პრინციპულად მნიშვნელოვანი?

სახალხო დამცველი, რომელიც ამეტყველდება პოლიტიკოსის ენაზე და რაღაც საკითხებს გვერდს იმიტომ აუვლის, რომ ეს არ არის პოპულარული საზოგადოებაში, ის არ შეიძლება იყოს სახალხო დამცველი. სახალხო დამცველმა უნდა შეძლოს არაპოპულარულ თემებზე მკაფიოდ და უშიშრად საუბარი. ის, ვისი უფლებაც ირღვევა, შეიძლება იყოს ტერორისტული აქტის ჩადენაში ბრალდებული ადამიანი, შეიძლება იმდენად არაპოპულარული ადამიანი იყოს, რომ საზოგადოების უმრავლესობას მისი სასამართლო წესით კი არა, ლინჩის წესით გასამართლება სურდეს. სახალხო დამცველი თუ ანგარიშს გაუწევს უმრავლესობის გრძნობებს, ის ვერასდროს იქნება ობიექტური, ანუ სახალხო დამცველი უმრავლესობის გრძნობებს კი არა, კონსტიტუციას და კანონს უნდა უწევდეს ანგარიშს.

მე რატომაც არ გავურბივარ ამ თემაზე საუბარს არის ის, რომ სახალხო დამცველის პოსტი ჩემთვის არ არის თანამდებობა, რის მოსაპოვებლადაც ყველაფერს გავაკეთებ. ეს არის ჩემი ეთიკური პრინციპების ნაწილი. მინდა ამ ქმედებით საზოგადოებას ერთი რამ დავანახო – არჩევის პროცესშიც სახალხო დამცველობის კანდიდატმა უნდა გამოავლინოს პრინციპულობა, ეთიკური ნორმებისა და კანონისადმი პატივისცემა.

თქვენ გქონდათ კარგი სამსახური. ამის მიუხედავად დათანხმდით სახალხო დამცველის კანდიდატობას, რის შემდეგაც თქვენი პიროვნება იქცა განქიქების საგნად. ეს ნაბიჯი ღირს ამად?

ვერ ვიტყვი, რომ აგრესია, რომელიც გაჩნდა ჩემზე, რამე გავლენას არ ახდენს – ზოგჯერ სასოწარკვეთილი ვარ, იმდენი სისასტიკე და აგრესია მხვდება, მაგრამ მიუხედავად ამისა, ვფიქრობ, რომ მაქვს ბრძოლის უნარი. ზოგჯერ ძალიან შეშინებული ვარ ამხელა აგრესიის გამო, ეს მხოლოდ მე არ მეხება – ეს არის საზოგადოებაში გაბატონებული აგრესიის თემა – პიროვნული კონფრონტაცია, უსაფუძვლო თავდასხმები ადამიანზე ისე, რომ არავითარ პასუხისმგებლობას არ გრძნობ ცილისწამებისა და თავდასხმების შედეგებზე. ჩემი და ლამის გადაყვა იმას, რომ ჩემ წინააღმდეგ ასეთი აგრესიული კამპანიაა გაჩაღებული. მე ამ აგრესიას არ ვამართლებ, მაგრამ ასე ვხსნი – საზოგადოება იმდენად დიდი ჩაგვრისა და ძალადობის ობიექტი იყო წლების მანძილზე, რომ საპასუხო აგრესია ნებისმიერი თემისა თუ პიროვნების ირგვლივ მოსალოდნელია.

სახალხო დამცველის ირგვლივ შეიძლება გაჩნდეს ნებისმიერი კითხვა, ყველას აქვს უფლება კითხვა დასვას ჩემს კვალიფიკაციასთან დაკავშირებით, გარეგნობაზეც იმსჯელონ რამდენიც უნდათ, მე ეს არანაირ დისკომფორტს არ მიქმნის. ნორმალურია, როცა ადამიანები მაკრიტიკებენ, შეურაცხმყოფენ, შოკში ჩამგდებ განცხადებებს აკეთებენ ჩემ შესახებ, რადგან საჯარო პირები ყოველთვის არიან ასეთი ზეწოლის ქვეშ და მათ აქვთ თმენის ვალდებულება, ანუ თმენის ვალდებულებით ვარ მე შეიარაღებული. მაგრამ ჩემი ოჯახის წევრების ჯანმრთელობა არ მინდა ამას შეეწიროს: ასე თუ დადგა საკითხი, ნამდვილად არ მჭირდება ამისთვის ბრძოლა და არც მორალური შესაძლებლობა დამრჩება რაიმე სასიკეთო გავუკეთო საზოგადოებას, რომელსაც ჩემი ოჯახის წევრის სიცოცხლე შეეწირება.

ამბობენ, რომ თქვენი ერთ-ერთი ნაკლი არის სიხისტე. საკუთარ თავს შეხედეთ დისტანციურად და თქვით, რამდენად საფუძვლიანია ეს შეფასება?

ვისაც შეუძლია შემაფასოს, არიან ის ადამიანები, ვინც ჩემთან ერთად მუშაობდნენ. ისინი კი ყველაფერს აკეთებენ იმისათვის, რომ მე სახალხო დამცველი გავხდე. ეს მეტყველებს იმაზე, ჩემი ყოფილი თანამშრომლები რა აზრის არიან ჩემზე.

მენეჯმენტში ძალიან ცნობილია დაშვება – ლიდერი ქმნის ლიდერებს. თუ იმ ადამიანებისგან, ვისთან ერთად შენ მუშაობ, ვერ შექმნი ლიდერებს, შენ არ ხარ ლიდერი. მე მიხარია, რომ ის ადამიანები, რომლებიც ჩემთან ერთად მუშაობდნენ საიაში – თამარ ჩუგოშვილი, თამარ კორძაია, ნინო ლომჯარია… დღეს ჩემ გვერდით არიან. ისინი ძალიან მნიშვნელოვან არასამთავრობო ორგანიზაციებს ხელმძღვანელობენ საქართველოში. არ მივიჩნევ, რომ ეს ჩემი პირადი დამსახურებაა, ისინი არიან პროფესიონალები, განათლებულები და ყველაზე კვალიფიციური იურისტები ქვეყანაში, მაგრამ ვფიქრობ, განხორციელებულია პრინციპი – ლიდერი ქმნის ლიდერებს.

ჩემი ერთ-ერთი ნაკლი თუ დადებითი თვისებაა, – არასდროს ვარღვევ ადამიანების პირად სივრცეს, ჩემთვის პროფესიული და პირადი გამიჯნულია: არავის ცხოვრებაში არ ვიჭრები, არ ვაკონტროლებ, არ ვითხოვ ლოიალობას, მაგრამ საქმეს რაც შეეხება, არ შემიძლია დავთმო რამე მნიშვნელოვანი. რას აკეთებს სახალხო დამცველი? – კონკრეტული ადამიანების ბედზე ზრუნავს. როგორ შეიძლება უფლებების განუხრელად დაცვის დროს არ იყო უკომპრომისო. თუ ეს არის საკითხი, ბუნებრივია, ვიყავი და ვიქნები ხისტი.

პირად ურთიერთობას რაც შეეხება… შეცდომებს ყველა ვუშვებთ, მაგრამ შეცდომის დაშვება ერთია და მის გამოსწორებაზე ზრუნვა – მეორე. მე ვაღიარებ, შეიძლება დამიშვია შეცდომები, – მაგრამ ყველაზე დიდი შეცდომა ის არის, რომ ეს შეცდომა არ გამოიყენო განვითარებისთვის.

ითქვა, რომ თითქოს საქართველოში არაფერი გაგიკეთებიათ. შეგიძლიათ დეტალურად გვითხრათ, რა გამოცდილება გაქვთ?

ამერიკაში წასვლამდე საიაში ვმუშაობდი. მე არ ვყოფილვარ ამ ორგანიზაციის სპიკერი, შესაბამისად, არ მქონდა უფლება მისი სახელით მესაუბრა, მაგრამ პროფესიულ წრეებში მე მიცნობდნენ. ის, რომ სატელევიზიო სახე არ ვიყავი, მე როგორც პროფესიონალს, არ მაკნინებს.

ჯერ კიდევ სტუდენტი ვიყავი, საიაში როცა მივედი, საზოგადოებრივ საწყისებზე ვმუშაობდი. ექვსი წელი კი სრულ შტატზე ვიმუშავე მენეჯერულ პოზიციებზე, ვხელმძღვანელობდი გამჭვირვალობისა და ანტიკორუფციულ პროგრამას, ასევე ვმუშაობდი მედიის უფლებებზე. ყველაფერზე არ მიმუშავია და ვერც წარმომიდგენია პროფესიონალი, რომელიც ყველა უფლებაში თანაბრად პროფესიონალია.

ჩემი ფოკუსი იყო ინფორმაციის თავისუფლება და ამ საკითხში ძალიან მნიშვნელოვანი როლი შევასრულე, როგორც ერთმა პროფესიონალმა. იმ პირობებში, როცა დამოუკიდებელი სასამართლო არ გვქონდა და ადმინისტრაციული ორგანოები იყვნენ უკიდურესად დახურული, გამონაკლისების გარდა, მოვახერხეთ სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების სფეროში სტანდარტის შენარჩუნება – მუდმივად მივდიოდით სასამართლოში, მიუხედავად იმისა, გვქონდა თუ არა შედეგის მოლოდინი, მუდმივად წნეხის ქვეშ გვყავდა ხელისუფლება. მგონია, რომ არ ყოფილა შეუმჩნეველი, რას ვაკეთებდით ამ სფეროში.

ამას გარდა, მე ვმუშაობდი სამართლიანი სასამართლოს უფლებაზეც. შეკრებისა და მანიფესტაციების უფლებაზე ჩემი საქმიანობა არ ყოფილა იზოლირებული, შესაბამისად, წვლილი მიმიძღვის ამ ორგანიზაციის ზოგად საქმიანობაში, რომლის გამგეობის წევრიც ვიყავი. ამას გარდა, მე ვასწავლიდი ადამიანის უფლებებს, ადამიანის უფლებათა დაცვა გულისხმობს მის სწავლებასაც, მე ამ სფეროშიც შევიტანე ჩემი მნიშვნელოვანი წვლილი.

თუ არ აგირჩიეს სახალხო დამცველად, რას აპირებთ?

მე მაქვს ჩემი პასუხისმგებლობა, მით უმეტეს, იმ ფონზე, როცა ამდენმა ორგანიზაციამ გამომიცხადა ნდობა. რაოდენობას მართლა არ აქვს მნიშვნელობა, მაგრამ თავს ვალდებულად მივიჩნევ, ჩემი კვალიფიკაცია და ცოდნა გამოვიყენო ადამიანის უფლებების დასაცავად. ორი აზრი არ არსებობს იმაზე, რომ სადაც არ უნდა ვიყო, ჩემი ქვეყნისთვის ვიმუშავებ.

თქვენი მხარდამჭერების აზრით, თქვენი უპირატესობა ის არის, რომ ადამიანებს კატეგორიებად არ ჰყოფთ. გარდა ამისა, რატომ უნდა აგირჩიონ სახალხო დამცველად?

რაც განმასხვავებს სხვა კვალიფიციური იურისტებისგან, ის არის, რომ ჩემი შინაგანი მრწამსი და ჩემი გრძნობები შემიძლია გამოვიყენო ადამიანების უფლებების დასაცავად. ჩემთვის არ არის უბრალო სიტყვები, როცა ვამბობ, რომ ყველა ადამიანი თანაბრად მნიშვნელოვანია, ეს ემთხვევა ჩემს პირად ფილოსოფიას. ყველა ადამიანს აქვს ღირსება მხოლოდ იმიტომ, რომ ის არის ადამიანი.

მე მაქვს პიროვნული და მორალური რესურსები იმისათვის, რომ ადამიანები კატეგორიებად არ დავყო. როცა ვამბობ, რომ ყველა ადამიანი თანაბრად მნიშვნელოვანია, მე ამას მართლა ვგულისხმობ…

ამ ორი კვირის განმავლობაში ჩემი გამონათქვამები არასდროს გამხდარა საკამათო, რადგან მე არასდროს ვიტყუები, როცა არ იტყუები, ნაკლებ შეცდომებს უშვებ და ნაკლებად ურთიერთსაწინააღმდეგოა შენი მოსაზრებები.

თქვენს ენას ჟურნალისტი შალვა რამიშვილი აკრიტიკებს…

მე ვაღიარებ – ჩემი ენა არის დამძიმებული პროფესიული ლექსიკით, გამოცდილებით და ვიზიარებ კრიტიკას. მთავარია, ჩემი ქმედებები და გადაწყვეტილებები კონფლიქტში არ მოვიდეს კონსტიტუციასთან, მაგრამ სახალხო დამცველს უკეთესი კომუნიკაცია უნდა ჰქონდეს ხალხთან.

რა თქმა უნდა, სახალხო დამცველის ყველა გამოსვლა გასაგები, ნათელი და პოპულარულ ენაზე უნდა იყოს გადმოცემული. ძალიან მნიშვნელოვანია, რას აკეთებ და მეორე – რას აგებინებ ხალხს. როგორც სასამართლოს შემთხვევაშია, მართლმსაჯულება არა მხოლოდ უნდა აღსრულდეს, არამედ ჩანდეს უნდა კიდეც, რომ ის აღსრულდა. მე ამაზე უნდა ვიმუშაო, რადგან ყველა მოქალაქე არ არის იურისტი.

შალვა რამიშვილს არ მოსწონხართ, რატომ – პირადი კონფლიქტი ხომ არ გაქვთ?

თვითონ თქვა საჯაროდ, რომ არ მოვწონვარ – ძალიან მიხარია, რომ სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლებას ასე კარგად იყენებს ეს ადამიანი, მაგრამ გული მწყდება, რომ ერთ კონკრეტულ ადამიანს არ მოვწონვარ. მე ის გამიკრიტიკებია როგორც ჟურნალისტი, მაგრამ მისი პიროვნების საწინააღმდეგო არაფერი მაქვს.

როცა მეკითხებიან, მაგალითად, რას დავუპირისპირებ მე აგრესიას, ჩემი პასუხია – არა აგრესიას. როცა ადამიანი მეუბნება, არ მომწონხარ, მე მას ვეუბნები, – შენი საწინააღმდეგო არაფერი მაქვს. ეს ჩემი გულწრფელი პოზიციაა. მჯერა, ადამიანი, როგორც თავისთავადი ბოროტება, არ არსებობს.

მე უფრო იმაზე ვიდარდებდი, სიძულვილის ენას როგორ არ მართავს პირდაპირ ეთერში, უფრო პროვოცირებას უკეთებს და ახალისებს მას. უბრალოდ, სიძულვილზე ვლაპარაკობ… თითოეულ ზარზე, კომენტარზე, ყველაფერზე ვდარდობ, რადგან ეს არის… მძიმე.

ჩემმა დამ, რომელიც ხედავდა, ტელევიზიიდან რა სიძულვილის ნიაღვარი მოდიოდა ჩემ მიმართ, ნაადრევად იმშობიარა. ვიცი, არ უნდა ეყურებინა, მაგრამ მარტო იმიტომ, რომ ოჯახის წევრია, რანაირად უნდა აუკრძალო… “მაესტრო” რასაც აკეთებს ჩემ წინააღმდეგ, ჩემი ოჯახის წევრების მიმართ…

ვინმე ფიქრობს იმ ბავშვზე, რომელიც ჯერ არ დაბადებულა, ან ჩემს დაზე, რომლის ჯანმრთელობაც დიდი რისკის ქვეშ არის? – ამაზე მოსახლეობა კი არა, მედია უნდა ფიქრობდეს, ჟურნალისტი უნდა მართავდეს სიძულვილის ენას.
ვიცით, რა გავლენა შეუძლია მედიას საზოგადოებაზე. ასეთ ვითარებაში სიძულვილის პროვოცირება ძალიან საშიშია, რადგან კონკრეტული ადამიანების უსაფრთხოების საკითხი დგება. მე, მაგალითად, თავს უსაფრთხოდ სულაც არ ვგრძნობ, ქუჩაში რომ გავდივარ, მეშინია, ვიღაც თავს არ დამესხას.

ოჯახზეც მინდოდა მეკითხა: ვიცი, რომ ხართ დევნილი და გყავთ რვა და. კიდევ რისი გასაჯაროება შეგიძლიათ თქვენი ოჯახის შესახებ?

ისიც კი თქვეს, ასეთი გაჭირვებული ოჯახიდან თუ იყო, ამერიკაში სასწავლებლად როგორ წავიდაო, მაგრამ არ მინდა ამაზე ლაპარაკი. ძალიან რთული იყო ოჯახის შენარჩუნება, რაღაც ეტაპზე ერთად ცხოვრების პრობლემაც კი გვქონდა სახლის უქონლობის გამო, მაგრამ ეს ყველაფერი იმიტომ შევძელით, რომ ჩემი მშობლების ფილოსოფია იყო ასეთი – მათ უნდოდათ ბევრი შვილი ჰყოლოდათ. მე არ ვიცი– როგორ, მაგრამ ჩემმა მშობლებმა მოახერხეს ცხრავე შვილისთვის მიეცათ განათლება.

ჩემს ბავშვობაში დედაჩემი რამდენჯერაც დაინახავდა ობოლ ბავშვს, იმდენჯერ ემუდარებოდა მამას, რომ აგვეყვანა ეს ბავშვი. წარმოიდგინეთ, გყავს ცხრა შვილი და კიდევ გინდა აიყვანო სხვა შვილი. მზრუნველობას მოკლებული ბავშვის შვილად აყვანაზე ოჯახში ყოველთვის იყო კამათი. ამას იმიტომ ვყვები, რომ ავხსნა, თუ როგორ შეიძლება გყავდეს ამდენი შვილი.

ჩვენ დამოუკიდებელ ადამიანებად ჩამოყალიბების მთავარი მიზეზი იყო ჩემი მშობლების ურთიერთპატივისცემა და სიყვარული. მე ძალიან ვამაყობ იმითი, რომ ჩემს მშობლებს დღესაც ისე უყვართ ერთმანეთი, როგორც მაშინ, როცა დაქორწინდნენ. გოგოები ვიყავით, მაგრამ არასდროს გაჩენილა ეჭვი იმასთან დაკავშირებით, რომ რაიმეთი ვიყავით მეორეხარისხოვანი. ბევრი ამბობს, რომ თითქოს ბიჭი უნდოდათ და მაგიტომ ვართ ცხრა, მაგრამ არა, ჩემი მშობლები არიან ყველაზე ლიბერალური ადამიანები იმ ასაკში, რაც მათ აქვთ, ვისაც მე ვიცნობ.

თქვენი აზრით, დიმიტრი ლორთქიფანიძე რატომ არ შეიძლება იყოს სახალხო დამცველი?

არ არის ეთიკური ამაზე ვილაპარაკო. ეს საზოგადოებამ უნდა თქვას.