კომენტარი

გია ნოდია: ენმ-მ ერთიანობისთვის გზა უნდა იპოვოს

5 დეკემბერი, 2016 • 2392
გია ნოდია: ენმ-მ ერთიანობისთვის გზა უნდა იპოვოს

შეძლებს თუ არა ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა ერთიანობის შენარჩუნებას და რა პროცესების ვითარდება პარტიაში? – ნეტგაზეთის შეკითხვებს პოლიტოლოგი გია ნოდია პასუხობს.

როგორ ფიქრობთ, რას ნიშნავს ენმ-ის პოლიტსაბჭოს ბოლო გადაწყვეტილება ყრილობის ჩატარების წესთან დაკავშირებით? საკმაოდ ბევრი ურთიერთბრალდება ისმის ორივე მხრიდან, რომ თითქოს ერთ ჯგუფს პარტიიდან მიხეილ სააკაშვილის ჩამოცილება სურდა, მეორე მხრივ, ეს გუნდი აცხადებს, რომ ახალი თავმჯდომარის არჩევით მათ პარტიის განვითარება უნდათ ისე, როგორც ეს დასავლეთის დემოკრატიულ ქვეყნებში ხდება. სინამდვილეში რასთან გვაქვს საქმე თქვენი აზრით?

ადგილი გვაქვს საკმაოდ ღრმა კონფლიქტთან პარტიის შიგნით, რომელსაც მრავალი განზომილება გააჩნია. ის, რაც აშკარაა და ზედაპირზე დევს, არის ბრძოლა ლიდერობისთვის. მიხეილ სააკაშვილმა, ფაქტობრივად, გაუშვა პარტიის მართვის სადავეები, რასაც ობიექტური მიზეზები აქვს: არა მხოლოდ ის, რომ საქართველოში ფიზიკურად არ არის და, როგორც ჩანს,  დიდხანს ვერ იქნება, არამედ ისიც, რომ ის ახლა უკრაინელი პოლიტიკოსია. ანუ მისი ძირითადი სამოქმედო ასპარეზი უკრაინაა. აქედან გამომდინარე, მას უჭირს პარალელურად გაუძღვეს ნაციონალურ მოძრაობას- იმიტომაც, რომ ამის დრო და საშუალება არა აქვს, და იმიტომაც, რომ აშკარა ინტერსთა კონფლიქტშია: შეუძლებელია, პოლიტიკური ლიდერი იყო უკრაინაშიც და საქართველოშიც.

მაგრამ, როგორც ჩანს, მას არ ეთმობა ნაციონალური მოძრაობის ლიდერის პოზიცია; როგორც ჩანს, ის მაინც თვლის, რომ მისი, როგორც უკრაინელი პოლიტიკოსის, კარიერა დროებითია და მისი პოლიტიკური მომავალი მაინც საქართველოშია.

ამასობაში ბუნებრივად მოხდა ის, რომ საქართველოში მყოფი ენმ-ის ხელმძღვანელობა დასტაბილურდა და პარტია ორგანიზაციულად გარდაიქმნა სააკაშვილის უშუალო ზედამხედველობის გარეშე. ამან სააკაშვილის მხრიდან ერთგვარი ეჭვიანობა გამოიწვია.

გარდა ამისა, არსებობს განსხვავება პრინციპულ ხედვაში: სააკაშვილს ნაკლებად სწამს, რომ “ოცნების” მმართველობის პირობებში შესაძლებელია ოპოზიციამ არჩევნები მოიგოს, ამიტომ მას უფრო მწვავე საპროტესტო მოქმედებების, ანუ ქუჩის პროტესტების სჯერა. შესაძლოა, სტრატეგიულად ის სწორიც იყოს, ანუ საბოლოოდ “ოცნების’ მმართველობის დამთავრებას ექსტრაკონსტიტუციური მეთოდების გამოყენება დასჭირდეს (ჩვენ გვახსოვს, რომ სააკაშვილის ხელისუფლების პერიოდშიც ოპოზიციის უმრავლესობას ასე სწამდა); მაგრამ აშკარაა, რომ დღეს საამისოდ სიტუაცია არ მომწიფებულა და პარტიის არსებული ხელმძღვანელობაც ამას ხედავს. ესეც კონფლიქტის წყაროა.

ენმ-ში აზრთა სხვადასხვაობა ადრეც იყო, მაგრამ არჩევნების შემდეგ პარლამენტში შესვლა-არშესვლის საკითხთან დაკავშირებით ის აშკარა გახდა.

რაკი პარტიის პოლიტსაბჭოში სააკაშვილმა უმრავლესობა დაკარგა, მან გადაწყვიტა, პარტიის მომხრეთა მასებისთვის მიემართა, რადგან მომხრეთა უმრავლესობის თვალში ის პარტიის ბრენდად რჩება. ამიტომ იქცა ყრილობის მონაწილეთა რაოდენობა საჯილდაო ქვად: რაც უფრო მეტი მონაწილე იქნება ყრილობაზე, მით მეტი შანსია, მათი უმრავლესობა პირადად სააკაშვილის მომხრე იყოს და მას დაუჯეროს.

მეორე მხრივ, არც პოლიტიკურ საბჭოს აძლევს ხელს სააკაშვილთან აშკარა კონფლიქტი. როგორც ჩანს, ამით აიხსნება, რომ უფრო პრინციპულ საკითხზე (პარლამენტში შესავლა) პოლიტსაბჭომ სააკაშვილის პოზიცია არ გაიზიარა, მაგრამ იმ საკითხში, რაც ყრილობის დელეგატთა რაოდენობას შეეხება, სააკაშვილის პოზიციამ გაიმარჯვა, თუმცა მინიმალური უპირატესობით. შესაძლოა, ამ შემთხვევაში პოლიტსაბჭოს წევრთა უმრავლესობამ პირველ რიგში პარტიის ერთიანობას დაუჭირა მხარი, რადგან სააკაშვილის ცალსახა მომხრეთა მხრიდან ყრილობის ბოიკოტის მუქარა გაისმა, ეს კი პარტიის გახლეჩისკენ მიმავალი გზაა.

მუქარა ახსენეთ და ამაზე მინდა, რომ გკითხოთ: მართალია, პოლიტსაბჭოს ბოლო გადაწყვეტილება დამარცხებულმა გუნდმაც შეაფასა დემოკრატიულად და შედეგი მიიღო როგორც სამართლიანი მოცემულობა, თუმცა მათ კომენტარებს ისევ ეტყობა, რომ ურთიერთობები საკმაოდ გამწვავებულია. თქვენი აზრით, შეიძლება პოლიტსაბჭოს ამ გადაწყვეტილებას ეწოდოს დემოკრატიული იმ ფონზე, როცა ერთ-ერთი მხარე მისთვის არასასურველი შედეგის დადგომის შემთხვევაში აანონსებდა ყრილობის ბოიკოტს, ახალი ყრილობისთვის ხელმოწერების შეგროვებას და ა.შ. შეიძლება ითქვას, რომ პოლიტსაბჭოს წევრებმა გადაწყვეტილება ზეწოლის გარეშე მიიღეს?

ცხადია, ბოიკოტის მუქარა თავისთავად ფსიქოლოგიური შანტაჟია. გადაწყვეტილება, თავისთაად, დემოკრატიულია, შეგვიძლია ისიც ვთქვათ, რომ მწვავე დაპირისპირება პარტიის შიგნით ბუნებრივი პროცესია, მაგრამ ასეთი მუქარები ხაზს უსვამს, რომ პარტიის ერთიანობა მყიფეა და საბოლოოდ პარტიას ასუსტებს. 

როგორ ფიქრობთ, მოახერხებს პარტია ერთიანობის შენარჩუნებას, თუ მეორე, ამ კონკრეტულ შემთხვევაში, არა სააკაშვილთან აფილირებულ გუნდს (ბოკერია, ბაქრაძე, რატიანი და ა.შ.) ყრილობის შემდეგ მოუწევს პარტიის დატოვება?

გააჩნია, “ერთიანობაში” რას ვიგულისხმებთ. ამ მომენტში პარტია უპირველეს ყოვლისა წარმოდგენილია საპარლამენტო დეპუტაციით, და ეს ნებისმიერ დემოკრატიულ ქვეყანაში ასე უნდა იყოს: “პარტიის” ქვეშ უპირველეს ყოვლისა ის ხალხი გვახსენდება, ვინც მას პარლამენტში წარმოადგენს. თუ პარტია გაემიჯნება საკუთარი დეპუტაციის უმრავლესობას, ეს პარტიის ფაქტობრივ გახლეჩას ნიშნავს.

ცხადია, რომ პარტიის გახლეჩის შემთხვევაში ორივე ნაწილი გაცილებით უფრო სუსტი იქნება, ვიდრე ის ნაციონალური მოძრაობა, რომელმაც არჩევნებში 27 პროცენტი აიღო. თუ პარტია აღიქმება, როგორც პირადად სააკაშვილის პარტია და გაემიჯნება მათ, ვინც მას უსიტყვოდ არ უჯერებს, მას ეყოლება მყარ მხარდამჭერთა საკმაოდ დიდი რაოდენობა, მაგრამ ეს რაოდენობა მაინც შეზღუდულია. მიჭირს კონკრეტული პროცენტის თქმა, რამხელა მხარდაჭერის იმედი შეიძლება ჰქონდეს, მაგრამ არჩევნებში გამარჯვების შანსი მას ვერასოდეს ექნება. გარდა ამისა, სააკაშვილს, რომელსაც საქართველოში არ უშვებენ, გაუჭირდება პარტიის ეფექტური მართვა. ის ძირითადად დაკარგავს დასავლეთის მხარდაჭერასაც, რადგან დასავლეთ ვერ დაუჭერს მხარს პარტიას, რომელიც საპარლმენტო ბრძოლის მეთოდებზე ამბობს უარს.

რაც შეეხება მეორე ნაწილს, თუ ის სააკაშვილს აშკარად გაემიჯნება, მისი მხარდაჭერაც არსებითად შემცირდება. ასე რომ, თუ პარტიას უნდა, ძირითადი ოპოზიციური ძალის და მნიშვნელოვანი პერსპექტიული მოთამაშის სტატუსი შეინარჩუნოს, მან ერთიანობის გზა უნდა იპოვოს. ეს სააკაშვილის ინტერესებშიცაა, თუმცა, რამდენად ესმის ეს მას, არ ვიცი.

19660

გია ნოდია © ნეტგაზეთი/დათო ქოქოშვილი

ახლა რომც შეინარჩუნოს ერთიანობა, ეს რამდენად იქნება რეალური ერთობა? ხომ არ ფიქრობთ, რომ პარტიის ლიდერებმა, მხარდამჭერებმა გადაკვეთეს ერთგვარი წითელი ხაზები ბრალდებების ნაწილში?

რა თქმა უნდა, ერთიანობის შენარჩუნება ძალიან რთული იქნება. თუმცა, წესით, პოლიტიკოსებმა უნდა მოახერხონ წყენების დავიწყება და გაერთიანება, როცა ეს საქმეს (ანუ მათ საკუთარ პოლიტიკურ ინტერესს) სჭირდება. ამერიკაში მიტ რომნი ტრამპს პირად შეურაცხყოფებს აყენებდა კამპანიის დროს, ტრამპი კი მას სახელმწიფო მდივნის თანამდებობაზე განიხილავს. ამით პროგნოზს არ ვაკეთებ: შეიძლება პარტია მაინც გაიხლიჩოს, მაგრამ ეს გარდაუვალი არაა.

ამ მხრივ, პირადად მიხეილ სააკაშვილის პოზიციაა ძალიან მნიშნელოვანი.  ჩემი აზრით, მან ბოლო ხანებში ძალიან ბევრი შეცდომა დაუშვა, დაწყებული იმით, რომ ოდესის გუბერნატორობას დათანხმდა და, ფაქტობრივად, საქართველოს მოქალაქეობაზე ნებაყოფლობით თქვა უარი (“შეცდომაში” ვგულისხმობ იმას, რომ ამ ნაბიჯებით მან საქართველოში თავის პოლიტიკურ მომავალს შეუყენა წყალი ისე, რომ უკრაინაშიც არ ჰქონდა რამის მიღწევის შანსი), მაგრამ ზოგადად მას გამოუჩენია უნარი, სერიოზული შეცდომების შემდეგ სწორი გადაწყვეტილებები მიეღო და ეს შეცდომები ნაწილობრივ მაინც გამოესწორებინა. ჩემი აზრით,  ობიექტურად მის პირად ინტერესებშიცაა პარტიის ერთიანობის შენარჩუნება, მაგრამ მისი აზრით როგორაა, არ ვიცი.

დიახ, მაგრამ აქ ხომ მხოლოდ წყენაზე არ არის საუბარი, მაგალითად, ჩიორა თაქთაქიშვილმა ჩვენთან ინტერვიუში თქვა, რომ [კონფლიქტი] მხოლოდ მიხეილ სააკაშვილის თემას არ უკავშირდება და მეტიც ეს ძირითადი პრობლემა არც იყო, ის აცხადებს, რომ პოლიტსაბჭოს ჯერ კიდევ მოქმედ მენეჯმენტს ჰქონდა მართვის არადემოკრატიული წესები და ეს შეეხებოდა, მაგალითად, სიების დაკომპლექტების საკითხს და სხვა ბევრ თემასაც, რომ თითქოს სახეზე იყო მართვის კლანური პრინციპი, რომ თითქოს ადამიანები იყოფოდნენ “სოფლელებად და ქალაქელებად” და ა.შ. მართვის სტილს არა მხოლოდ ჩიორა თაქთაქიშვილი, არამედ სხვა ადამიანებიც აკრიტიკებდნენ, რომლებიც დღეს სააკაშვილთან აფილირებულ ჯგუფად აღიქმებიან. როცა ამ ყველა პრობლემამ გარეთ გამოჟონა, აქ ალბათ ორი ვარიანტი არსებობს, ან ერთმა მხარემ უნდა აღიაროს, რომ ეს ასე იყო და მომავალში ამ საკითხს გამოასწორებს, ან ბრალდების წამყენებელმა უნდა თქვას, რომ ეს ბრლადება სიმართლეს არ შეესაბამება. თუ  საზოგადოება ვერ მოისმენს მკაფიო ახსნა-განმარტებას ამ საკითხებზე, ერთიანობის შენარჩუნება, პირიქით, უფრო კონტრპროდუქტიული ხომ არ იქნება?

თუ არის ერთიანობის შენარჩუნების ნება, ანუ თუ ორივე მხარე ჩათვლის, რომ ეს მის ინტერესებშია, მაშინ ეს შესაძლებელია. თუმცა ისიც მართალია, რომ ნებისმიერ შემთხვევაში ამ კონფლიქტის გამო ნაციონალური მოძრაობის იმიჯი სერიოზულად შეილახა და მან ამ ეტაპზე ბევრი მხარდამჭერი უკვე დაკარგა და მათი დაბრუნება ძნელი იქნება.  არ გამოვრიცხავ, რომ ერთ-ერთმა, ან ორივე მხარემ გადაწყვიტოს, რომ ერთანობა აღარ გამოვა და გამიჯვნა ჯობია. თუმცა არა მგონია, რომ ჩიორა თაქთაქიშვილის ან რომელიმე ცალკე აღებული ფიგურის აზრი გადამწყვეტი იყოს. თუ სააკაშვილმა გადაწყვიტა, რომ მას ერთიანობის შენარჩუნება უღირს, ეს შესაძლებელია. ცხადია, გააჩნია, რა პირობებზე მოხდება ეს, ის ორივე მხარისთვის უნდა იყოს მისაღები.

თუ დავუშვებთ, რომ ენმ-ში შეთანხმება ვერ შედგება და ორ ჯგუფს მაინც მოუწევს გაყოფა: ის მხარე, სადაც მიხეილ სააკაშვილი დარჩება, სავარაუდოდ, ეცდება, რომ აქცენტი და გათვლა გააკეთოს მესამე პრეზიდენტის ამომრჩევლებზე, თუმცა ელექტორატის რა ნაწილზე შეიძლება გააკეთოს გათვლა მეორე ჯგუფმა (ბაქრაძე და ა.შ)?

როცა სააკაშვილს პრეზიდენტად ირჩევდნენ 2004 და 2008 წლებში, ის ხალხი, ვისაც დღეს “მტკიცე მიშისტები” შეიძლება დავუძახოთ, მისი ამომრჩევლების უმცირესობა იყო. ანუ მისი ელექტორატიც საკმაოდ რთული იყო (იმის გათვალისწინებით, რომ სააკაშვილის 2004-ის და 2008-ის ელექტორატიც განსხვავდება ერთმენეთისგან). ოღონდ ეს ყველაფერი არავის შეუსწავლია. 2016-ში ნაციონალურმა მოძრაობამ გაცილებით მეტი ხმა მიიღო, ვიდრე მისმა კანდიდატმა დავით ბაქრაძემ 2013-ში. ეს მატება ვისი დამსახურება იყო – სააკაშვილის თუ პარტიის “თბილისური” ხლემძღვანელობის? ეს ყველაფერი არ ვიცით. კი, ვიცით, რომ სააკაშვილს, ასე ვთქვათ, პირადი ელექტორატი ყავს, მაგრამ რამდენია, წარმოდგენა არა გვაქვს, ეს არასოდეს გაზომილა. მეორე მხარეს რა ელექტორატი ეყოლება გამიჯვნის შემთხვევაში, ეს, მით უმეტეს, არ ვიცით. მაგრამ პარლამენტში ისინი მაინც ძირითად ოპოზიციურ ჯგუფად დარჩებიან და ეს გარკვეულ პლატფორმას მისცემს, საიდანაც შეეძლება ელექტორატი “შექმნას”, თუ ამ პლატფორმას უნარიანად გამოიყენებენ. ამ ეტაპზე მკაფიოს ვერაფერს ვიტყვით.

ანუ ახალი ე.წ. ჩამოუყალიბებელი ამომრჩევლების მოზიდვას შეძლებენ? დაინახავენ გადაუწყვეტელი და არა ენმ-ის ამჟამინდელი სტატუსკვოს მხარდამჭერები მათში ახალ ძალას, ხომ არ დასჭირდებათ ამისათვის რეალური დისტანცირება წარსულში ენმ-ის მმართველობის ნეგატიური მხარეების გამოცდილებასთან?

ჩემი აზრით, მსჯელობა იმაზე, გამიჯვნის შემთხვევაში რომელ მხარეს როგორი კონკრეტული სტრატეგია ექნება, ჯერ ნაადრევია. ნაციონალური მოძრაობის პრაქტიკულად ყველა ლიდერი ლაპარაკობდა წარსულ შეცდომებზე, მაგრამ კონკრეტულად რაში მდგომარეობდა ეს ნეგატიური მხარე, რას მიიჩნევდნენ შეცდომას და რას – არა, ამას ხშირად არ აკონკრეტებედნენ.  შეიძლება, გამიჯვნის შმეთხვევაში მეტი კონკრეტიკა გამოჩნდეს, ან შეიძლება ამან ურთიერთგადაბრალების სახე მიიღოს. ვნახოთ.

ზოგადად, იყო ხალხი, ვინც ამბობდა, რომ პრინციპში ნაციონალური მოძრაობა მისთვის მისაღებია, ოღონდ ეს სააკაშვილს უნდა გაემიჯნოს. შეიძლება ასეთი ხალხი ცოტაა, არ ვიცი. მაგრამ ახალი მომხრეების მოზიდვაზე მუშაობა ორივე მხარეს დასჭირდება.

ის, რომ, ვთქვათ, ენმ-დან გასულ ჯგუფს ავტომატურად გაჰყვეს 2003-2012 წლების პოზიტიური მიღწევები: ევრო-ატლანტიკური ინტეგრაციისკენ გადადგმული ნაბიჯები და ა.შ. ხოლო სააკაშვილს დარჩეს, მაგალითად, ამ პერიოდის ადამიანის უფლებების სფეროზე პასუხისმგებლობა, რამდენად სამართლიანი იქნება?

არავის არაფერი ავტომატურად არ გაჰყვება. იმიჯი თავიდან იქნება შესაქმნელი ორივე ნაწილისთვის, თუმცა სააკაშვილოს იმიჯი წინასწარ უფრო ჩამოყალიბებულია.

რას მოუტანს ენმ-ს შესაძლო გაყოფა ქართულ პოლიტიკას ზოგადად და ხელისუფლებას, რომელსაც დღეისათვის სუპერუმრავლესობა აქვს და ბევრის აზრით ერთადერთი ოპოზიციური ძალა, რომელსაც მისი დაბალნსება შეუძლია, ენმ-ა?

ცხადია, გაყოფის შემთხვევაში დაზიანდება არა მხოლოდ ენმ-ის პარტიული ინტერესი, არამედ საქართველოს დემოკრატიული სისტემის ინტერესიც. ენმ დღეს ერთადერთი ქმედუნარიანი ოპოზიციური პოლიტიკური პარტიაა. მისი საპარლამენტო დეპუტაცია პატარაა და გადაწყვეტილებებზე გავლენას ვერ იქონიებს, მაგრამ საპარლამენტო და ზოგადად პოლიტიკური ცხოვრების ატმოსფეროზე მას გავლენის მოხდენა შეუძლია. გახლეჩის შემთხვევაში ოპოზიციის ლეგიტიმურობა მცირდება (მას სულ წამოაძახებენ, რომ თავის ამორჩეველს აღარ წარმოადგენს), ასე რომ, მას ოპოზიციის ფუნქციის შესრულება უფრო გაუჭირდება. ეს სისტემის ავტორიტარულ ხასიათს კიდევ უფრო გააძლიერებს.

მეორე მხრივ, პარადოქსია, მაგრამ გარკვეული პრობლემა შეიძლება შეექმნას “ქრთულ ოცნებასაც”. აქამდე მისი იდენტობა გადაბმული იყო ნაციონალების, როგორც “საფრთხობელის” იმიჯთან: “ჩვენ ვართ ძალა, რომელიც ნაციონალების დაბრუნებისგან გიცავთ”. ახლა ნაციონალების საფრთხობელად წარმოჩენა უფრო გაჭირდება, რაც კიდევ უფრო გაუგებარს გახდის, რა პოლიტიკური ხილია “ქართული ოცნება”.

მასალების გადაბეჭდვის წესი