საზოგადოებრივი პროტესტის გამო “რუსული კანონის” ჩაგდების შემდეგ, მმართველი პარტია კრიტიკოსებისადმი უწინდელზე უფრო ხისტია. “ქართულმა ოცნებამ” ტერმინი “ლიბერალური ფაშიზმიც” გამოიყენა არასამთავრობოებისა და სხვათა მიმართ.

ვინ და რატომ “აერთიანებს” ორ ურთიერთგამომრიცხავ პოლიტიკურ იდეოლოგიას და რა მიზნით შემოიტანა ხსენებული ტერმინი “ქართულმა ოცნებამ”, რომელიც ჯერ კიდევ რამდენიმე წლის წინ ტრაბახობდა, რომ “ყველაზე ლიბერალური” ხელისუფლება იყო საქართველოს უახლეს ისტორიაში? ვის თვალში ცდილობს ხელისუფლება ოპონენტთა დისკრედიტაციას მათი “ლიბერალ ფაშისტებად” მოხსენიებით?

ამ საკითხებზე “ნეტგაზეთი” კავკასიის უნივერსიტეტის ასოცირებულ პროფესორს, პოლიტოლოგ გიორგი ცხადაიას ესაუბრა.

თქვენ როგორ გესმით ტერმინი “ლიბერალური ფაშიზმი”? საიდან იღებს ის სათავეს?

სიმართლე გითხრათ, ეს ტერმინი კარგად არ მესმის, იმიტომ, რომ ოქსიმორონია, ორი საპირისპირო იდეოლოგიის გაერთიანების მცდელობაა ერთ იდეოლოგიად, რაც ჩემთვის აზრს მოკლებულია.

თვითონ ტერმინი პოპულარული გახდა ამერიკელი კონსერვატორის, ჯონა გოლდბერგის 2008 წელს გამოცემული წიგნის შემდეგ. მან ეს წიგნი ძირითადად ამერიკელი ლიბერალების შესახებ დაწერა, მაგრამ ამის შემდეგ ამ ტერმინის გამოყენება დაიწყეს სხვადასხვა კულტურულ კონტექსტში. როგორც ჩანს, საქართველოშიც დაიწყეს მისი გამოყენება, ძირითადად, ლიბერალების დისკრედიტაციისთვის.

თუმცა აქ რამდენიმე პრობლემაა: თუ რამენაირად ჩავთვლით, რომ ასეთი შედარება ლეგიტიმურია – რაც, ჩემი აზრით, მცდარია — მაინც ვერ გამოდის ერთი სოციოკულტურული კონტექსტიდან გადმოტანა და მორგება სხვა კონტექსტზე იმიტომ, რომ თვითონ ლიბერალიზმი ამერიკაში საერთოდ სხვა რამეს ნიშნავს, ევროპაში — სხვა რამეს, საქართველოში — კიდევ სხვას…

მაგალითად, ამერიკაში “ლიბერალიზმი” აღნიშნავს მემარცხენე ლიბერალიზმს, ევროპაში კი — მემარჯვენეს. ამერიკაში ლიბერალები საბაზრო ეკონომიკის რეგულირებასა და ეკონომიკაში სახელმწიფოს ინტერვენციას ემხრობიან, ხოლო ევროპაში — პირიქით. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ევროპაში უმეტესწილად ეს არის კლასიკური ლიბერალიზმი და ამერიკაში — თანამედროვე. ჯონა გოლდბერგის ეს წიგნიც თანამედროვე ლიბერალიზმს შეეხება და აზრს მოკლებულია მისი გავრცობა სხვა სოციოპოლიტიკურ კონტექსტებზე. უბრალოდ უაზრობა გამოვა.

ესე იგი, გოლდბერგი ამ ორი ტერმინის გაერთიანებით შეეცადა თანამედროვე ლიბერალიზმის დისკრედიტაციას და ფაშიზმის არა ულტრამემარჯვენე, არამედ ლიბერალურ იდეებთან დაკავშირებას?

კონტექსტი ისაა, რომ ამერიკაში ლიბერალები რადიკალი მემარჯვენეების ნაწილს ხშირად ეძახიან ხოლმე ფაშისტებს.  ამ ავტორმა ადგა და ამერიკელ ლიბერალებს ეს ბრალდება უკან შემოუტრიალა – უთხრა, ჩვენ კი არ ვართ ფაშისტები, არამედ თქვენ გაქვთ ფაშისტური ფესვებიო.

საბოლოო ჯამში, არცერთი შედარება არ არის სწორი. ანუ აშშ-ში არც თანამედროვე კონსერვატორები არიან ფაშისტები და არც თანამედროვე ლიბერალები. ორივე შემთხვევაში, სახეზე გვაქვს არამეცნიერული, აზრს მოკლებული შედარება. ალბათ, ამერიკელი ლიბერალების შეურაცხყოფის მცდელობა უფროა ეს ტერმინი და სხვა სერიოზული არაფერი.

რაც შეეხება უშუალოდ იმას, აქვთ თუ არა თანამედროვე ამერიკელ ლიბერალებს კავშირი ფაშიზმთან: ნებისმიერი ორი იდეოლოგია რომ ავიღოთ, მათ შორის რაღაც საერთო შეიძლება გამოვნახოთ, რადგან იდეების დონეზე შეიძლება რაღაცები ერთმანეთს დაემთხვეს. მაგალითად: ფაშიზმისთვის მნიშვნელოვანი იყო ე.წ. კორპორატიზმი, კორპორაციების კონტროლი სახელმწიფოს მიერ და შეიძლება თანამედროვე აშშ-ში ვიღაცამ დაინახოს კორპორაციების და სახელმწიფოს მჭიდრო თანამშრომლობა. თუმცა ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ფაშიზმი და თანამედროვე ამერიკული ლიბერალიზმი ერთი და იგივე ან მსგავსი იდეოლოგიებია.  ასევე, საბჭოთა ბოლშევიზმი — ტოტალიტარული იდეოლოგია, რომელმაც შეიწირა მილიონობით ადამიანი, გასცემდა უფასო ჯანდაცვის სერვისებს, რომლებსაც შეიძლება გასცემდეს თანამედროვე სოციალ-დემოკრატიული შვედეთიც, მაგრამ მათ შორის არანაირი არსებითი კავშირი არ არის.

როგორც წესი, იდეოლოგიების ავტორიტეტული მკვლევრები ყოველთვის აღნიშნავენ, რომ თითოეულ იდეოლოგიაში ჩვენ უნდა დავინახოთ ის, თუ რომელი იდეებია ცენტრალური და რომელი — პერიფერიული. პერიფერიული იდეების დონეზე შეიძლება სხვადასხვა იდეოლოგიებს შორის მსგავსებები დავინახოთ, მაგრამ ეს არ გვაძლევს იმის საფუძველს, რომ ორი ან მეტი იდეოლოგია მხოლოდ ამ მიზეზით გავაერთიანოთ.

ამიტომ ეს გაიგივება ლიბერალიზმისა ფაშიზმთან  ამერიკისთვისაც სრულიად არალეგიტიმურია, იქაც ვერანაირად ვერ შევადარებთ ფაშისტებსა და თანამედროვე ლიბერალებს ერთმანეთთან და მათ შორის რამე არსებით მსგავსებასაც ვერ დავინახავთ. რაღაც მეათეხარისხოვანი იდეები შეიძლება დაემთხვეს, მაგრამ მათი ცენტრალური იდეები   ერთმანეთის დიამეტრულად საპირისპიროა. ვიტყოდი, რომ ეს შედარება არის არამეცნიერული.

რომ შევაჯამოთ, ტერმინი”ლიბერალური ფაშიზმი”  ეხება კონკრეტულ სოციოკულტურულ პოლიტიკურ კონტექსტს და მისი გავრცობა სხვა სოციოპოლიტიკურ კონტექსტებზე არის აზრს მოკლებული.  მეორე, თვითონ ამერიკულ კონტექსტშიც იდეოლოგიების ასე თვითნებურად დაკავშირება არის აზრს მოკლებული და ლოგიკურად არათანმიმდევრული, იმიტომ, რომ არამთავარი იდეები შეიძლება რაღაც დონეზე დაემთხვეს, მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ ცენტრალური იდეები ემთხვევა.

ამჟამად რომელი იდეოლოგიური ჯგუფები იყენებენ ამ ტერმინს? აშშ-ის გარეთ ძირითადად რომელ სახელმწიფოებში მოიპოვა მან მეტ-ნაკლები პოპულარობა?

დასავლური იდეოლოგიის დასავლური იდეებითვე დისკრედიტაცია ძალიან ხშირია ხოლმე. მაგალითად, რუსეთში ცდილობენ დასავლური იდეოლოგიების დასავლური ავტორებითვე დისკრედიტაციას. საქართველოშიც ეს შემთხვევაა, რომ ჯონა გოლდბერგის მეცნიერულად ძალიან საეჭვო წიგნი გადმოიტანეს აბსოლუტურად სხვა კონტექსტში და თვითონ დასავლელი ავტორისვე წიგნით დაიწყეს დასავლური იდეოლოგიის შეურაცხყოფა. ასეთი მაგალითები ხშირია.

როგორ ფიქრობთ, რა მიზნით შემოიტანა ოცნებამ ეს ტერმინი ქართულ პოლიტიკაში და თანაც ახლა, როცა მათ მიერ ინიციირებული “რუსული კანონი” ჩავარდა საზოგადოების პროტესტის გამო?

ჩვენ შემთხვევაში დაინახეს, რომ ძირითადი წინააღმდეგობა შეხვდათ არა კონკრეტული ოპოზიციური ძალების მხარდამჭერებისგან, არამედ უფრო სამოქალაქო საზოგადოებისგან. აქ არ ვგულისხმობ მხოლოდ არასამთავრობო ორგანიზაციებს, არამედ, უბრალოდ, თავისუფალ მოქალაქეებს, რომლებიც აპროტესტებდნენ: ზოგი აქტიურად, ზოგი შედარებით პასიურად.

ნახეს, რომ ეს მოქალაქეები სამთავრობო ნარატივების, პროპაგანდის გავლენის ქვეშ არ ექცევიან და ახლა მთავრობა და მისი პროპაგანდისტები ამ წინააღმდეგობის ჩახშობას ცდილობენ სხვადასხვა მეთოდებით, მათ შორის ამ მეთოდით, რომ თურმე ლიბერალიზმი არის ფაშიზმი. ამისთვის იყენებენ აბსურდულ არგუმენტს, რომელიც ამერიკულ კონტექსტშივე აზრს მოკლებულია და ამით ცდილობენ, მოსახლეობის აქტიური ნაწილის ინტელექტუალური დისკურსის დისკრედიტაცია მოახდინონ. არა მგონია, რომ ეს წარმატებით [გამოუვიდეთ]…

“ოცნება” აქამდე უფრო ხშირად დაკავებული იყო “ნაც.მოძრაობის” დისკრედიტაციით, ანუ მათი კონკრეტული სამიზნე ყველაზე ხშირად იყო სააკაშვილი და ‘ნაც. მოძრაობა”, თუმცა ახლა უკვე დაინახეს, რომ წინააღმდეგობა გაცილებით ფართოა, ვიდრე ადრე და ის სცდება კონკრეტულ ოპოზიციურ პარტიებს.

სწორედ ამიტომ, ახლა უკვე მთლიანად ამ წინააღმდეგობის დისკრედიტაციას ცდილობენ  ლიბერალიზმის დისკრედიტაციით, რადგან ესაა იდეოლოგია, რომელიც ქადაგებს ინდივიდუალურ თავისუფლებას, სამოქალაქო საზოგადოების ღირებულებას და ამბობს, რომ თუთიყუშივით არ უნდა გავიმეოროთ ის, რასაც მთავრობა გვეუბნება.

თქვენი აზრით, საზოგადოების რომელ სეგმენტზე აქვს გათვლა პარტიას, როცა ამ ტერმინს იყენებს? ვის თვალში ცდილობენ კრიტიკოსთა “გაშავებას”?

ერთი,  ისინი ახდენენ თავიანთ ულტრამემარჯვენე მხარდამჭერთა ქვედანაყოფების მობილიზებას და მეორე,  ცდილობენ, შედარებით ზომიერ მხარდამჭერებს დაუმტკიცონ, რომ ლიბერალიზმი არის საშიში და რომ ის ფაშიზმივითაა; რომ ლიბერალები მოვლენ და დაჩაგრავენ, თუ მათ განსხვავებული აზრი ექნებათ — ლიბერალები მათ “დააბულინგებენ”; და რომ თითქოს ლიბერალიზმი იმაზე მეტი საფრთხეა, ვიდრე ავტორიტარული მმართველობა, რომელიც საქართველოშია.

ვის გულისხმობთ “ოცნების” ზომიერ ამომრჩეველში?

“ზომიერში” ვგულისხმობ ადამიანებს, რომლებიც არ არიან ბოლომდე ჩამოყალიბებულნი ან არ აქვთ ჩამოყალიბებული მოსაზრებები ამ საკითხზე; იმ ხალხს, ვინც ინტუიციურად არის პროდასავლელი, მაგრამ შედარებით სიღრმეებში აღარ შედის და ინტუიციურად მიჰყვება ჩვენს ისტორიულ არჩევანს, რაც გააკეთა საზოგადოებამ. ამ ადამიანების გადახრას ცდილობენ პროდასავლური კურსიდან იმით, რომ აიგივებენ ლიბერალიზმს ფაშიზმთან და ეუბნებიან, თქვენ ლიბერალებისგან ბევრად მეტი საფრთხე გემუქრებათ, ვიდრე ჩვენგანო.

მმართველი პარტია შეეცადა, თავისი რიტორიკა გაემყარებინა მაგალითებით — რომ კონკრეტული პირები “დააბულინგეს”, სტუდენტებმა კონკრეტული ლექტორები მიუღებლად მიიჩნიეს და ა.შ. იძლევა “ოცნების” მიერ მოყვანილი მაგალითები რადიკალიზმზე, ფაშიზმზე და ამგვარ ტენდენციებზე საუბრის საფუძველს?

არა. ცხადია, არა. კონკრეტულ შემთხვევებს მე ვერ ჩავეძიები — რა მართალია და რა ტყუილი, ამას ვერ გავარჩევ, მაგრამ ზოგადად, სამოქალაქო საზოგადოებას რასაც ვაკვირდები, შემიძლია ვთქვა, რომ რადიკალიზმი არ მოდის მისგან. საზოგადოებას უბრალოდ აქვს თავისი პასუხი იმ რადიკალიზმზე, რასაც თვითონ ხელისუფლებამ დაუდო სათავე. როცა ერთი მხარე იწყებს ესკალაციას, მეორე მხარე ბუნებრივად უფრო მეტად რადიკალური და აგრესიული ხდება. ეს ასეა საერთოდ, ხომ? ანუ, რაც უფრო მეტად  იწყებენ შენ ჩაგვრას, შენც მეტი ენერგიით უწევ წინააღმდეგობას და ეს ბუნებრივი პროცესია, სხვანაირად შეუძლებელია. ამ შემთხვევაში, ამ კანონის მიღებით მთავრობა წამოვიდა ესკალაციაზე და შეუძლებელია, რომ ესკალაციაზე პასუხად საზოგადოებისგან მშვიდი რეაქცია მიეღო.

შეიძლება, ეს ესკალაცია ზოგჯერ რადიკალიზმში გადავიდეს, მაგრამ, საბოლოო ჯამში, ის არის პროპორციული და ადეკვატური. ესკალაციის შესაჩერებლად ერთადერთი ბერკეტი თვითონ სახელმწიფოს, ანუ ამ პროცესის დამწყებს, აქვს, თუმცა ისინი, [პირიქით], ცეცხლზე ნავთს ასხამენ. კანონი არ მიიღეს, მაგრამ კიდევ ცდილობენ ცალკეული ადამიანებისა და არასამთავრობო ორგანიზაციების დისკრედიტაციას და ისინი უცხოეთის აგენტებად გამოჰყავთ. აგენტს და მოღალატეს რომ გეძახის მთავრობა, ბუნებრივია, რომ ამას მოჰყვება ესკალაცია, არა?

ახლა კი ცდილობენ, რომ ის, რაც თვითონ დაიწყეს, დააბრალონ სხვას ისე, როგორც ამას პუტინი აკეთებს. რუსეთმა  თავად დაიწყო ესკალაცია, თვითონ შევარდა მეზობელ ქვეყანაში, დაარღვია მისი სუვერენიტეტი, დახოცა უამრავი ადამიანი და ახლა ამბობს, რომ თურმე ის უკრაინამ და დასავლეთმა გამოიწვიეს და სინამდვილეში, ისინი არიან რადიკალები.

“ოცნების” მხრიდან ეს არის ჩვეულებრივი მჩაგვრელის საქციელი. ეს არის ის სიტუაცია, როდესაც მჩაგვრელი თვითონ გირტყამს და როცა თავს იცავ და პასუხს უბრუნებ, ჩივის, რომ ხედავთ, რა რადიკალია, ხელს მიბრუნებსო!

ჩვენ გვახსოვს, რომ “ქართული ოცნება” გასულ წლებში იყენებდა ტერმინს – ფსევდოლიბერალიზმი, რომლითაც მიუთითებდა, რომ მისი ოპონენტები იყვნენ ლიბერალობას ამოფარებულნი, მაშინ, როცა თავად “ოცნება” იყო ჭეშმარიტად ლიბერალური ხელისუფლება. კობახიძის 2018 წლის განცხადებაც გვახსოვს, როცა თქვა, ყველაზე ლიბერალური ხელისუფლება ვართ საქართველოს უახლეს ისტორიაშიო. თუმცა ახლა ახსენებენ ლიბერალ ფაშისტებს, ლგბტ პროპაგანდას, ეკლესიის მტრებს და ა.შ. რაზე მიანიშნებს რიტორიკაში ამგვარი ცვლილება?

ესეც ესკალაციაა. კიდევ უფრო გაამწვავეს. ადრე ამბობდნენ, რომ ყალბი ლიბერალები არიან [მათი ოპონენტები] და ახლა უკვე ფაშისტები გახდნენ.

ანუ, მათი ყოველი შემდეგი ნაბიჯი ემსახურება ესკალაციას და არა დეესკალაციას. რიტორიკის შერბილების ნაცვლად უფრო და უფრო მეტს და მეტს ამატებენ. სანამ ესკალაციაზე გადავიდოდნენ, თვითონ მართლაც ლიბერალებად პოზიციონირებდნენ – ამბობდნენ, რომ თავად ჭეშმარიტი ლიბერალები არიან და სხვები — ყალბები. ახლა უკვე  ლიბერალიზმის, როგორც იდეის, დისკრედიტაცია დაიწყეს.  თითქოს ლიბერალიზმი თავისთავად იგივეა, რაც ფაშიზმი.

ესეც ოცნების რიტორიკის ევოლუციის შემდეგი ეტაპია. ისინი უფრო და უფრო მეტად დისტანცირებას ცდილობენ დასავლეთისგან. მათი ყოველი ახალი ნაბიჯი ამაზე მიუთითებს.

სიტყვიერად “ქართული ოცნება” დღემდე იმეორებს, რომ ყველაფერს აკეთებენ 12 პუნქტის შესასრულებლად საქართველოს ევროინტეგრაციისათვის. როგორ ფიქრობთ, ამ ფონზე ისეთი განცხადებები, როგორებიცაა “ლგბტ პროპაგანდა” და “ლიბერალური ფაშიზმი”, უფრო შიდა მოხმარებისთვისაა თუ ესაა სიგნალი ევროპისა და დასავლეთისთვისაც, რომ საქართველოს საგარეო კურსი იცვლება?

სიგნალია დასავლეთისთვის ცალსახად. როგორც იდეოლოგიებზე ვთქვით იქამდე, რომ ისინი შედგება ცენტრალური და პერიფერიული იდეებისგან,  იგივე შეგვიძლია ვთქვათ სახელისუფლებო დისკურსზეც: რა არის ამ დისკურსში ცენტრალური და რა — პერიფერიული და ფასადური?

ფასადურია ის ყველაფერი, რასაც ამბობენ 12 პუნქტის შესრულებაზე, ხოლო  ცენტრალურია ანტილიბერალური რიტორიკა, რადგან შეუძლებელია, რომ ერთი მხრივ, ავითარებდე ანტილიბერალურ რიტორიკას, იღებდე რუსულ კანონს და თან 12 პუნქტის შესრულებაზე დებდე თავს… ხომ ასეა?

ამჟამად, მათი მთავარი იდეა, როგორც ჩანს, არის რუსული გეოპოლიტიკური გავლენის სივრცესთან რაც შეიძლება მეტად დაახლოება და დასავლეთისგან დაშორება.

რაც შეეხება მათ მოჩვენებით პროდასავლურ რიტორიკას, ეს არის მეთოდები, რომლითაც ცდილობენ, რომ შეინარჩუნონ პროდასავლელი ამომრჩეველი, რომელიც ბოლომდე ჩამოყალიბებული არ არის თავის პროდასავლელობაში და კონვერტაცია მოახდინონ მათი განწყობების ცალსახად ანტიდასავლურ პოზიციებად; ამომრჩევლის ეს ნაწილი ბოლომდე არ არის ჩამოყალიბებული იმაში, თუ რას ნიშნავს მისთვის დასავლეთი ან რა უფრო მნიშვნელოვანია — დასავლეთისკენ სწრაფვა თუ “ოცნების” მხარდაჭერა/ივანიშვილისადმი ერთგულება? მათ ნელ-ნელა უბიძგებენ ამ არჩევანის გაკეთებისკენ.

ეს პროცესი, საბოლოო ჯამში, იქამდე მიგვიყვანს, რომ დასავლეთში უფრო და უფრო მეტი გავლენიანი პოლიტიკოსი მოექცევა [საქართველოს ხელისუფლებას] ისე, როგორც თავად ექცევა დასავლეთს. ქვეყნებიც ამ მენტალური მატრიცით ურთიერთობენ ერთმანეთთან, რომ როგორც ექცევა ერთი ქვეყანა მეორეს, დიდი ალბათობით ისე მოექცევა მეორე ქვეყანა მას.

ამის სიგნალები უკვე იყო ევროპარლამენტიდან, მაგრამ უფრო მაღალი ეშელონებიდანაც გაისმება ეს გზავნილები და დასავლეთის მხრიდან გადადგმულ კონკრეტულ ნაბიჯებსაც დავინახავთ. თუ ასე გააგრძელა “ოცნებამ”, დასავლეთის ქვეყნებიც კონკრეტულ კონტრნაბიჯებს გადადგამენ. საქართველოს მთავრობა დასავლეთისგან ადრე თუ გვიან მიიღებს კონტრპასუხს და ეს კონტრპასუხი შეიძლება იყოს ძალიან მოულოდნელად მწვავე.

როგორ ფიქრობთ, “ქართული ოცნების” რიტორიკამ “ლიბერალური ფაშიზმის” შესახებ საზოგადოების რამდენად ფართო სეგმენტზე შეიძლება იქონიოს გავლენა?

ვფიქრობ, რომ ფართო საზოგადოებაზე ეს ვერ იმუშავებს. მე გაგახსენებთ კონკრეტულ მაგალითს, როცა რუსეთი ამბობდა, რომ ნაცისტების განდევნა სურდა და ამიტომ შეიჭრა უკრაინაში. რაღაც დროის შემდეგ მათ შეცვალეს ეს მესიჯი იმიტომ, რომ ბევრისთვის ის რუსეთშიც კი გაუგებარი იყო. აქაც იგივე მოხდება.

რა ლიბერალური ფაშიზმი?! გაუგებარი, აბსტრაქტული რამაა ეს კომბინაცია. მგონია, რომ საბოლოო ჯამში, ამან შეიძლება იმოქმედოს “ოცნების” აქტივისტებზე, მაგრამ ფართო საზოგადოების პერსპექტივიდან,  რა “ლიბერალურ ფაშიზმზეა” ლაპარაკი? მე, იდეოლოგიების მკვლევარს და პოლიტიკის ფილოსოფოსსაც არ მესმის ეს ტერმინი.

თუმცა, ალბათ, მომავალში ფართო საზოგადოებისთვის უფრო ეფექტურ მესიჯს მოიფიქრებენ, კიდევ მეტად დაძაბავენ სიტუაციას.

შემდეგ რას ელით? როგორ შეიძლება გაგრძელდეს ეს ესკალაცია?

არ ვიცი, კონკრეტულად როგორ გააგრძელებენ, თუმცა იმას აშკარად ვხედავ, რომ ესკალაციის კურსი მყარად უჭირავთ და მას თანმიმდევრულად მიჰყვებიან. ყველა შემდეგი ნაბიჯი წინაზე უარესია. კანონი გაიწვიეს, მაგრამ იდეურად უკან არ დაუხევიათ. თქვეს, რომ დავიხიეთ უკან პრაგმატული მიზეზების გამოო. სხვა მხრივ, აგრძელებენ ამ კურსს, რომ დასავლური ფონდები მონათლონ მტრებად, რომლებიც საქართველოს წინააღმდეგ მუშაობენ; ცდილობენ, მიიმხრონ ადამიანები, რომლებიც ინტუიციურად პროდასავლელები არიან, მაგრამ რა უფრო მნიშვნელოვანია მათთვის პოლიტიკაში, ამაზე პასუხი ჯერ არ აქვთ.

ამ შემთხვევაში საუბრობთ ადამიანებზე, რომლებიც “ოცნების” მხარდამჭერთა რიგებში არიან და მმართველი პარტია მათი დაკარგვის საფრთხეს ხედავს? თუ გადაუწყვეტელ ამომრჩეველზე გაქვთ საუბარი?

ჩემი აზრით, ოცნების რიგებშიც ბევრი პოლიტიკურად ჩამოუყალიბებელი  ადამიანია, რომელიც “ოცნებას” მარტო იმიტომ აძლევს ხმას, რომ, მაგალითად, არ უნდა “ნაც. მოძრაობა”. ეს ხომ იდეოლოგიური მიზეზი არ არის? ასეთი ადამიანი შეიძლება იყოს პროდასავლელი, ანტიდასავლელი, შეიძლება იყოს საერთოდ ნეიტრალური ამ საკითხის მიმართ… ანუ, ბევრნაირი ამომრჩეველი ჰყავს “ქართულ ოცნებას”. შეუძლებელია, ერთ მილიონ ადამიანში ყველა ერთნაირი იყოს.

ჩვენ გამოკითხვებით ვხედავთ, რომ მოსახლეობის 80% და მეტი პროდასავლელია, მაგრამ ეს ელექტორატი ჩაშლილია პოლიტიკური მიკუთვნებულობის მიხედვით. ის ნაწილდება. პროდასავლური განწყობების ფრაგმენტაცია ხდება პარტიების მიხედვით. ეს “ოცნებამაც” შესანიშნავად იცის და ამიტომ ცდილობს, რომ პროდასავლური უმრავლესობა კიდევ უფრო მეტად გახლიჩოს და დააშოროს ქვეყნის პროდასავლურ კურსს.