დემოკრატიული უკუსვლის შესახებ შეშფოთების ფონზე, როგორია საქართველოს რეპუტაცია ვაშინგტონში? როგორ უყურებს ყველაზე დიდი სტრატეგიული პარტნიორი ქვეყანაში მიმდინარე პროცესებს – ოპოზიციისა და მთავრობის დაპირისპირებას? რას ფიქრობენ „ოცნების“ წარმოებულ ანტიდასავლურ კონსპირაციაზე? ბიძინა ივანიშვილის შესაძლო(?) სანქცირების საკითხზე?

„ნეტგაზეთი“ ამ საკითხებზე ესაუბრა ელჩ კურტ ვოლკერს, გამოცდილ ამერიკელ დიპლომატს, – ნატოში აშშ-ის ყოფილ ელჩსა და ეროვნული უშიშროების საბჭოს ევროპისა და ევრაზიის საკითხების ყოფილ დირექტორს.

ელჩი ვოლკერი, რომელიც 2017-19 წლებში უკრაინის მოლაპარაკებებში აშშ-ის სპეციალური წარმომადგენელი იყო, ამჟამად კვლევითი ცენტრის, CEPA-ს მეცნიერ-თანამშრომელია. ქვემოთ გთავაზობთ მასთან ინტერვიუს, რომელიც მან „ნეტგაზეთს“ 5-6 სექტემბერს, EPRC-ის, ჯორჯ ბუშის ცენტრისა და მაკკეინის ინსტიტუტის ორგანიზბული თბილისის საერთაშორისო კონფერენციის ფარგლებში მისცა.

ელჩო ვოლკერ, დავიწყოთ ვაშინგტონში საქართველოს რეპუტაციის შესახებ საუბრით – ქვეყანა, რომელიც რეგიონში უპირობო ლიდერი იყო ევროინტეგრაციის კუთხით, დემოკრატიული უკუსვლის გზას ადგას, რის ფონზეც ამ ეტაპზე ვერ შეძლო ევროკავშირის კანდიდატის სტატუსის მიღება, – მოლდოვასა და უკრაინისგან განსხვავებით. Როგორ უყურებენ დღეს ვაშინგტონში საქართველოს?

გულწრფელად უნდა ვთქვათ, რომ საქართველოს რეპუტაცია ეცემა. არსებული ხედვით, ქვეყანაში ბოლო რამდენიმე არჩევნებს, იქნება ეს ბოლო მუნიციპალური თუ მანამდე საპარლამენტო არჩევნები, ჰქონდა ხარვეზები. ასე რომ, მნიშვნელოვანია, რომ მომდევნო, 2024 წლის არჩევნები იყოს მაქსიმალურად თავისუფალი ყოველგვარი მანიპულაციისგან, ადმინისტრაციული რესურსების გამოყენებისგან, გაყალბებისგან და ა.შ.. შემაშფოთებელია, რომ არჩევნების ხარისხი დაეცა და ეს საკითხი უნდა გაუმჯობესდეს.

მეორე საკითხი ასეთია: არსებობს შეშფოთება ინსტიტუტების ხარისხთან დაკავშირებით. აი, მაგალითად, არჩევნების შემდეგ პარლამენტს თითქმის არ უმუშავია. ეს სრული კატასტროფაა. დემოკრატიის არსი ისაა, რომ გყავს მთავრობა და გყავს ოპოზიცია, რომლებიც პარლამენტის მეშვეობით იბრძვიან. ეს აუცილებელი საქმეა.

ქვეყანაში პოლარიზაცია სულ უფრო და უფრო უარესდება. ისიც უნდა ვთქვა, რომ, როგორც ამერიკელს, ამის თქმა მეუხერხულება, – იმიტომ, რომ აშშ-შიც უფრო და უფრო გაუარესდა ეს საკითხი, ჩვენც საშინელი პოლარიზაცია გვაქვს. თუმცა იმავეს ვხედავთ აქაც.

როდესაც ერთი მხარე მეორეს ეუბნება, შეწყვიტე პოლარიზაციაო, ერთგვარი დემონსტრირებაა იმისა, რომ დიახ, სწორედ ეს არის პოლარიზაცია; არავის შეუძლია ერთმანეთთან საუბარი; ვერავინ მუშაობს ერთად, როდესაც ქვეყნის წინაშე ძალიან მნიშვნელოვანი ეროვნული და საერთაშორისო გამოწვევებია: ომი უკრაინაში, ნატოში გაწევრიანება, ევროკავშირში გაწევრიანება, ეკონომიკური განვითარება და სამუშაო ადგილების შექმნა ქვეყანაში. ეს არის დიდი ეროვნული და საერთაშორისო პრიორიტეტები და, როგორც ჩანს, ოპოზიციასა და ხელისუფლებაში საერთოდ არ არსებობს შესაძლებლობა, ერთად იმუშაონ და ისაუბრონ ამ საკითხებზე.

ამას შემდეგ მოაქვს იმედგაცრუება საქართველოთი. ჩვენ გვიყვარს საქართველო, მხარს ვუჭერთ მას, ვუყურებთ, როგორც ჩვენი ოჯახის ნაწილს, ევროპის ნაწილს; მას ეკუთვნის ადგილი ევროკავშირში, ნატოში და გვინდა, რომ ყველანაირად დავეხმაროთ. თუმცა თვითონ ქართველები ართულებენ საქმეს.

თქვენ ახსენეთ პოლარიზაცია, რაც, როგორც მრავალი ექსპერტი აღნიშნავს, წლების განმავლობაში წამლავს საქართველოს პოლიტიკურ ლანდშაფტს. თუმცა არის მოსაზრებაც, რომ მმართველი პარტიისა და ოპოზიციის პასუხისმგებლობა, – უფრო სწორად, ამ პასუხისმგებლობის წილი, – განსხვავებულია, – ერთისა უფრო ძლიერია, ვიდრე მეორისა…

იცით, მე მგონია, რომ ორივე მხარეს აქვს პასუხისმგებლობა. და ამის გამკლავების გზა ინსტიტუტებზე გადის. როდესაც ოპოზიცია გამოდის, – როცა შვებულებიდან ყველა დაბრუნებულია, – და ამბობს: „მოდით, ვადამდელი არჩევნები ჩავატაროთ”…

დიახ, ასეთი ინიციატივა ჰქონდა ზუსტად 1-2 დღის წინ „ნაციონალურ მოძრაობას“…

…ბოლოს როდის მოხდა ისე, რომ ოპოზიციამ არ მოითხოვა ვადამდელი არჩევნები? და რატომ? ამის მერე გამოდის ხელისუფლება, – რომელიც ოპონენტებს ოპოზიციად კი არ მოიხსენიებენ, „რადიკალურ ოპოზიციას“ ეძახის, – ახდენს მათ დემონიზაციას. რატომ? იმიტომ რომ „რადიკალური ოპოზიცია“ არიან. შემდეგ კი ეს „რადიკალური ოპოზიცია”, – როგორც მათ ხელისუფლება უწოდებს, – ამბობს: „აი, ამიტომ უნდა შევცვალოთ ხელისუფლება ახლავე“.

არავინ ელაპარაკება ერთმანეთს და არავინ ეხება იმ 12 პუნქტს, რომელიც ევროკავშირმა მისცა ქვეყანას შესასრულებლად. არავინ კითხულობს, „ხომ არ შეგვიძლია ერთად ვიმუშაოთ და შევასრულოთ ეს 12 პუნქტი”?

მეორე მხრივ, ოპოზიციურად განწყობილი გონება გკითხავდათ, ნუთუ არ ეკისრება უფრო მეტი პასუხისმგებლობა ხელისუფლებას, რომელიც, – რომელი ერთი დავასახელო, – აპატიმრებს ოპოზიციური ტელეარხის დირექტორს საეჭვო ბრალდებითა და დასაბუთებით, დაუშვებს ჟურნალისტებზე მასობრივ ძალადობას და გამოძიებას აჭიანურებს?.. გეტყოდათ, რომ „ქართული ოცნება“ დგამს ისეთ ნაბიჯებს, რომელიც ოპოზიციას არ უტოვებს მასთან მუშაობის შესაძლებლობას…

დიახ, მართალი ხართ, ზუსტად ამას იტყოდნენ. და რა არის თქვენი გამოსავალი? ხელისუფლებას ცვლით არაკონსტიტუციური გზით? თუ არჩევნები გაქვთ? [ცხადია] არჩევნების გზით მიდიხართ…

არ მინდა, ისე გამომივიდეს, თითქოს ამას მხოლოდ საქართველოზე ვამბობ. კიდევ ერთხელ, – გადახედეთ ჩვენს [შტატების] პოლიტიკას. ძალიან ბევრ საოცრებას ვაკეთებთ: FBI არბევს ყოფილი პრეზიდენტის სახლს და ემუქრება ბრალის წარდგენით; აქეთ პრეზიდენტი ემუქრება FBI-ს და ამბობს: „მე კვლავ ამირჩევენ და დავანგრევ FBI-ს“. ესეც გაუგონარია.

რაც შეგვიძლია გავაკეთოთ, ეს არის და ეს: წავიდეთ არჩევნებზე, იყოს კონკურენცია; ეს არჩევნები მაქსიმალურად თავისუფლად და სამართლიანად ჩავატაროთ. საზოგადოებაში ყოველთვის იქნება უთანხმოება, ყოველთვის. მაგრამ ჩვენ პატივი უნდა ვცეთ ერთმანეთს და ვეცადოთ, ერთად ვიმუშაოთ დიდი მიზნების მისაღწევად.

ერთ ხუმრობას გავიხსენებ, რომელიც ბოსნიის სამშვიდობო მოლაპარაკებებზე მუშაობის დროს მოვისმინე; კი იცით, ბოსნია უიმედოდ იყო გაყოფილი ბოსნიელებად და სერბებად. ერთ-ერთი მათგანი, – არ ვიტყვი, რომელი, – ტბაში თევზაობისას ლამპარს დაიჭერს; ხელს გადაუსვამს; ლამპრიდან ჯინი გამოდის და მეთევზეს ეუბნება: „რახან ტბიდან დამიხსენი, მადლიერების ნიშნად ერთ სურვილს აგისრულებ. ოღონდ იცოდე, რასაც მოგცემ, შენს მეზობელს ორმაგად მივცემ“. მეთევზე იფიქრებს, იფიქრებს და ეტყვის, ცალი თვალი ამომთხარეო.

აი, ასეა, – სპორტული ჟინია, ერთმანეთს დაერიონ. სინამდვილეში, გარედან ვინმემ რომც მოინდომოს, რაიმე განსხვავება იპოვოს „ქართულ ოცნებასა“ და „ნაციონალურ მოძრაობას“ შორის, ვერ მოახერხებს.

თუმცა პრობლემას ალბათ ისიც ამწვავებს, რომ ბოლო პერიოდში „ქართული ოცნება“ ცდილობს, ამ დისკუსიებში საერთაშორისო პარტნიორებიც ჩაითრიოს, არა?

დიახ, აბსოლუტურად, – როგორც მთავრობა, ისე ოპოზიცია ცდილობს, სათავისოდ გამოიყენოს საერთაშორისო პარტნიორები (მოახდინოს მათი ინსტრუმენტალიზება). ჩვენ კი ვეუბნებით: „არა, მეგობრებო, თქვენ ერთმანეთს უნდა დაელაპარაკოთ და როგორმე მოახერხოთ ამ კონფლიქტის მოგვარება“.

და რამდენი ხანია ასე ხდება? რამდენი ხანია, მხარეები ამაზე უარს ამბობენ?

რაც მახსოვს, სულ ეგრეა.

ზუსტად, და ჩემი შემდგომი კითხვა იქნებოდა, – ხომ არ არის ახლა შესაძლებლობა, რომ [დასავლელმა პარტნიორებმა] ახალი სტრატეგია შეიმუშავონ [გარდა მათგან ერთად მუშაობის მოლოდინისა]?

სიამოვნებით ვნახავდი ასეთ სტრატეგიას, შემოთავაზებულს მთავრობისა და ოპოზიციისაგან, მათ მიღწეულ გამოსავალს.

ახლახანს გვქონდა შარლ მიშელის შეთანხმება, რომელიც კარგი იყო, – ევროკავშირის, შარლ მიშელის, კრისტიან დანიელსონის მშვენიერი ნამუშევარი, რომელსაც შეერთებული შტატების მხარდაჭერა ჰქონდა.

მოხდა კიდეც შეთანხმება, მთავრობამ ხელი მოაწერა, მაგრამ უდიდესმა ოპოზიციურმა პარტიამ უარი განაცხადა; გავიდა დრო და ოპოზიციამ თქვა, „კარგი, მოვაწერთ ხელს“, მაგრამ შემდეგ ხელისუფლებამ გაიწვია ხელმოწერა. ერთი სიტყვით, სრულიად ასცდნენ იმ მიზანს, იმ სულისკვეთებას, რასაც გეგმა ისახავდა…

გასაგებია, როგორც უყურებთ ამ საკითხს. ამიტომ მოდით, გადავიდეთ საქართველო-ამერიკის ურთიერთობაზე: „ქართული ოცნების“ ლიდერები ბოლო პერიოდში ამტკიცებენ, რომ საქართველო „დაისაჯა იმის გამო, რომ მან უარი თქვა ომში ჩაბმაზე“…

დიახ, ეს სრულიად მცდარია. ძალიან ცხადად უნდა ვთქვათ. არავის უთხოვია საქართველოსთვის რუსეთის წინააღმდეგ უკრაინასთან ერთად ომში ჩაბმულიყო. არავის. შეერთებულ შტატებს შეხედეთ – ჩვენ საჯაროდ გამოვაცხადეთ, რომ არ ჩავებმებით რუსეთის წინააღმდეგ ომში. ჩვენ ვუკრძალავთ ამერიკელ სამხედრო პერსონალს უკრაინაში წასვლასა და უკრაინელი ჯარისკაცების წვრთნას. უარს ვამბობთ ამაზე.

ასე რომ, დაშვება, რომ ჩვენ რატომღაც ვუბიძგებთ სხვა ქვეყნებს ამის გაკეთებისკენ, სისულელეა. მესმის, როდესაც ხალხი ამბობს: „ჩვენ ფრთხილად უნდა ვიყოთ, რუსეთი დიდი მეზობელია, ჩვენ არ გვინდა კონფლიქტში შეგვიწოვონ“. კი ბატონო, გასაგებია. მაგრამ სრულიად მცდარია იმის თქმა, რომ აშშ უბიძგებს საქართველოს ამისკენ.

ალბათ გეცოდინებათ, რომ „ქართული ოცნების“ ოთხმა დეპუტატმა ფორმალურად დატოვა პარტია და ახლა სწორედ ისინი ავრცელებენ ანტიდასავლურ შეთქმულების თეორიას. როგორ უყურებენ ამ ნაბიჯს დასავლეთში? თუ ზუსტად მახსოვს, ელჩმა დეგნანმაც გააკეთა განცხადება და თითქოს გამოთქვა ეჭვი, იყო თუ არა ეს ნაბიჯი [ოთხეულის გამოყოფა] გულწრფელი…

ჩემი შეხედულება ასეთია: მიხარია, რომ საქართველო კვლავ თავისუფალი ქვეყანაა; ხალხს შეუძლია, აკეთოს ის, რაც სურთ. უნდათ ამ დეპუტატებს „ქართული ოცნების“ დატოვება, განცხადებების კეთება, ელჩ დეგნანის დადანაშაულება ამა თუ იმ საქმეში? კი ბატონო. Მათ ეს შეუძლიათ. თავისუფალი ქვეყანაა.

მაგრამ ვიმედოვნებ, რომ ქართველ ამომრჩეველს, ქართულ საზოგადოებას ესმის, რომ ეს არის ძალიან მცირე რაოდენობის ხალხი, რომელიც უამრავ ტყუილს ამბობს. მათ აქვთ უფლება, ეს ყველაფერი თქვან, მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ მათი უნდა გჯეროდეთ. ვფიქრობ, მათზე გადაჭარბებული რეაქცია არ უნდა გვქონდეს.

აქ იმაშია საქმე, რომ ერთ-ერთი ამ პარლამენტარებისგან [დიმიტრი ხუნდაძე] ბატონი ბიძინა ივანიშვილის პირადი ექიმი იყო, ახლო ურთიერთობა აქვს მასთან, და ქართველ ამომრჩევლებში არსებობს ეჭვი და შეშფოთება, რომ ეს ადამიანები ივანიშვილის აზრს გამოხატევენ, რაც ძალიან რთულ ვითარებას ნიშნავს…

ეგრე, თუ გსურთ, „კურდღლის სოროში“ ჩაძვრომა ყოველთვის შეიძლება. „ვინ რას ამბობს და ეს ნათქვამი რას ნიშნავს“, ან „რას წარმოადგენენ ისინი სინამდვილეში“.

ამბობთ, რომ ამაზე ფიქრი უშედეგოა?

შეხედეთ მოვლენებს ისე, როგორც არის. შეერთებული შტატები არის საქართველოს ერთ-ერთი უახლოესი და მნიშვნელოვანი პარტნიორი, ჩვენ მჭიდროდ ვთანამშრომლობთ მთავრობასთან ბევრ რამეზე; მაგალითად, ამჟამად ვაწარმოებთ სამხედრო წვრთნებს, – საქართველოს მასპინძლობს „ღირსეულ პარტნიორს“; გვაქვს დახმარების, ეკონომიკური, სამართლებრივი პროგრამები, ერთად ვაკეთებთ უდიდეს საქმეს. გვინდა, ვიხილოთ საქართველოს წარმატება, – იყოს იგი დემოკრატიული, აყვავებული ქვეყანა, გაწევრიანდეს ევროკავშირში. ჩვენ ყოველთვის ვიყავით საქართველოს ყველაზე ძლიერი მხარდამჭერები ნატოში. ასე რომ, ჩვენ გვაქვს ძალიან დიდი პარტნიორობა.

მთავრობამ ეს იცის და ჩვენ მათთან გვიმუშავია. ოპოზიციამ ეს იცის და ჩვენ მათთან ერთად გვიმუშავია; და მხარს ვუჭერთ სამოქალაქო საზოგადოებას, მხარს ვუჭერთ დემოკრატიულ ინსტიტუტებს და გვინდა, ვიხილოთ არჩევნების ხარისხის გაუმჯობესება, დემოკრატიის გამყარება და პარლამენტის გამოყენება.

აშშ აქ აკეთებს ამ ყველაფერს. რამდენიმე დეპუტატი გამოდის და რაღაცაზე წუწუნებს და ყველა ფიქრობს: „ვაჰ, ეს რას ნიშნავს?!”. არა. მოდით, შევხედოთ ამ ყველაფერს ისე, როგორც არის. გაქვთ ქვეყანა, გყავთ მთავრობა, გყავთ ოპოზიცია, – იმუშავეთ…

კონსპირაციის ერთ-ერთი ნაწილი, – რასაც „ოთხეული“ ავითარებს, – ეხება ივანიშვილისა და შვეიცარიული ბანკის, „კრედიტ სუისის“ დავას. გეცოდინებათ, ისინი რამდენიმე ქვეყანაში სასამართლოში დავობენ. ახლა, ივანიშვილის ადვოკატების თანახმად, ბანკი თანხის გარკვეული ოდენობის ტრანსფერს ამ დრომდე აყოვნებს. ეს კი, ზემოხსენებული დეპუტატების თანახმად, აჩვენებს, რომ აშშ და შვეიცარიულ ბანკი ერთად მოქმედებენ და ეს ბიძინა ივანიშვილის „ფაქტობრივი სანქცირებაა“. მინდოდა, მეკითხა, როგორ უყურებთ ამ ამბავს, და, საერთოდაც, როგორ უყურებენ ვაშინგტონში ბატონი ივანიშვილის სანქცირების პერსპექტივას?

მშვენიერი კითხვა და მაგალითია. ყველას სურს დაიჯეროს რაღაც „ღრმა შეთქმულება. სინამდვილეში ეს ყველაფერი ძალიან მარტივი და გამჭვირვალეა:

საერთაშორისო საბანკო სისტემაში არის წესები, რომელთა დაცვაც ყველა ბანკს სურს. იმიტომ რომ არ უნდათ, პრობლემები ჰქონდეთ. ავიღოთ მაგალითად ფულის გათეთრება ან ტერორიზმის დაფინანსება. არსად არცერთ ბანკს არ უნდა, შეეხოს ფულს, რომელსაც რაიმე კავშირი აქვს ამასთან, რადგან ის აფუჭებს ბანკის რეპუტაციას, ზიანს აყენებს მას.

არ ვიცი ბატონი ივანიშვილის დავის დეტალები და რის შეფერხებაზეა ზუსტად საუბარი, მაგრამ ამას აკეთებს შვეიცარიული ბანკი. ეს არ არის რაღაც „ღრმა ამერიკული შეთქმულება“. შვეიცარიის ბანკი ამას აკეთებს, რადგან სურს, დაიცვას საკუთარი თავი, რადგან მას აქვს კითხვები გარკვეული თანხების შესახებ, – შესაძლოა აქვს კითხვები პირების შესახებ, რომლებსაც შესაძლოა ჰქონდეთ კავშირი სანქცირებულ პირებთან, რადგან, როგორც მოგეხსენებათ, აშშ და ევროკავშირი მუდმივად ამატებს პირებს სანქციების სიაში, პუტინის ომის მხარდაჭერის გამო.

ასე რომ, შეიძლება, სიტყვაზე, იანვარში თქვენზე არანაირი პრობლემა არ იყოს, მაგრამ მარტში ვინმე ახალი გამოჩნდეს სანქციების სიაში და ბანკებმა თქვან „ვა, ვინ არის ეს ადამიანი? რა კავშირები აქვს“? და პანიკაში ვარდებიან. შემდეგ ამბობენ, „უნდა შევისწავლოთ ეს საკითხი“. ასე რომ, ეს ყველაფერი ძალიან ნორმალურია, ამაში არაფერი შოკისმომგვრელი არ არის…