შეიძლება თუ არა, აცრის უარყოფითი შედეგები წლების შემდეგ გამოვლინდეს, რა სხვაობაა ვაქცინაზე რეაქციას, გვერდით მოვლენებსა და გრძელვადიანი შედეგებს შორის – ინტერვიუ თბილისის ბავშვთა ინფექციური კლინიკური საავადმყოფოს ექიმ-ინფექციონისტთან, თინათინ ქორიძესთან.

– იმ ადამიანთა უმეტესობა, რომელთაც კორონავირუსის საწინააღმდეგო აცრა არ სურთ, თავის ქმედებას ვაქცინაციის გრძელვადიანი შედეგების შიშს უკავშირებს. რამდენად საფუძვლიანია ეს შიში?

თინათინ ქორიძე

– რეალურად არსებობს თუ არა ასეთი რისკი? – ამ კითხვაზე პასუხები Deutsche Welle-მ მოიძია.

გერმანიაში ყოველი მეოთხე ადამიანი კორონავირუსის საწინააღმდეგოდ ჯერ კიდევ არ აცრილა და მათი მთავარი არგუმენტი – SARS-CoV-2-ის ვაქცინების გრძელვადიანი უარყოფითი ზემოქმედების შიშია. სკეპტიკოსები შიშს იმ იშვიათი გვერდითი მოვლენებით ამყარებენ, რომლებიც სხვა აცრების შემთხვევაში დაფიქსირდა. მაგალითად, როგორიცაა „ღორის გრიპი“. რამდენად გამართლებულია ეს შიში?

როგორც წესი, ამა თუ იმ პრეპარატზე რეაქცია აცრიდან მალევე ფიქსირდება და შეიძლება რამდენიმე დღესაც გაგრძელდეს. კორონავირუსის საწინააღმდეგო ვაქცინაციის შემთხვევაში ეს შეიძლება იყოს ტკივილი ინექციის ადგილზე ან თავის ტკივილი. როგორც წესი, ასეთი რეაქციები ვაქცინის ეფექტიანობის დასტურია: ამ გზით ის ორგანიზმს ინფექციასთან ბრძოლას „ასწავლის“.

გვერდითი მოვლენები „ვაქცინაზე ორგანიზმის უფრო ძლიერი და არასასურველი რეაქციაა, რომელიც სტანდარტული გამოვლინების ჩარჩოს სცილდება”, – განმარტავს DW-სთან ინტერვიუში გერმანიის იმუნოლოგიის საზოგადოების პრეზიდენტი და ჰანოვერის ტრანსპლანტაციის იმუნოლოგიის ინსტიტუტის პროფესორი ქრისტინე ფალკი. ყველაზე ექსტრემალურ შემთხვევებში, ასეთმა რეაქციამ შეიძლება ადამიანის ჯანმრთელობის მდგომარეობაზე უარყოფითად იმოქმედოს. კერძოდ, კორონავირუსის საწინააღმდეგო აცრის დროს უკვე დაფიქსირდა ისეთი გვერდითი ეფექტები, როგორებიცაა – სინუსური ვენების თრომბოზი ან გულის კუნთის ანთება.

პოპულარული ტერმინი „გრძელვადიანი შედეგი“ არ შეიძლება ვაქცინასთან დაკავშირებული გვერდითი ეფექტებისგან განვასხვავოთ. როგორც იმუნოლოგი კარსტენ ვატცლი განმარტავს, სინამდვილეში ეს არის გვერდითი მოვლენები, რომლებიც ინექციის შეყვანიდან გარკვეული პერიოდის შემდეგ ვლინდება. მაგალითად, თუ გვერდითი ეფექტი მილიონში ერთ ადამიანს უფიქსირდება, მაშინ კავშირი დაავადებასა და რეაქციას შორის ცხადი გახდება მხოლოდ მას შემდეგ, რაც ამა თუ იმ პრეპარატს რამდენიმე მილიონ ადამიანს გაუკეთებენ.

ამის კარგი მაგალითია AstraZeneca-ს ვაქცინა. AstraZeneca-ს ვაქცინას რომ სისხლის შედედების რისკის გაზრდა შეუძლია, ცნობილი მხოლოდ  მასობრივი აცრის დაწყების შემდეგ გახდა. თავის ტვინის ან სინუსური ვენების თრომბოზის ცალკეული შემთხვევები დაფიქსირდა იმ ადამიანებში, რომელთაც ეს პრეპარატი გაუკეთეს. რატომ არაფერი თქვა ამის შესახებ ვაქცინის შემქმნელმა კომპანიამ ტესტირების ეტაპზე?

„პრობლემა ის არის, რომ კლინიკური კვლევები მხოლოდ ვაქცინის საერთო და ხშირ გვერდით ეფექტებს ავლენს. უფრო იშვიათი რეაქციების გამოვლენა პრაქტიკულად შეუძლებელია, რადგან კვლევებში არც ისე ბევრი ადამიანი მონაწილეობს“, – განმარტავს იმუნოლოგი ქრისტინე ფალკი. სწორედ ამიტომ, თრომბის წარმოქმნის გაზრდილი რისკის შესახებ ცნობილი გახდა მხოლოდ მას შემდეგ, რაც AstraZeneca-ს მიერ წარმოებულმა პრეპარატმა რეგისტრაცია გაიარა და მასობრივი ვაქცინაციის პროცესში მისი გამოყენება დაიწყო.

თრომბოზი აცრის ერთ-ერთი ძალიან იშვიათი გვერდითი მოვლენაა.

ავსტრალიის ჯანდაცვის სამინისტროს მონაცემებით, AstraZeneca-თი აცრილ 1 მილიონ პაციენტში თრომბოზი მაქსიმუმ 4-6 ადამიანს უვლინდება. თავის მხრივ, გერმანიის ჯანმრთელობის ფედერალური ოფისი კი იტყობინება, რომ თრომბოზის შემთხვევების უმეტესობა, როგორც წესი, აცრიდან 2-3 კვირაში ფიქსირდება და ძირითადად ეს  60 წლამდე ასაკის ადამიანებში ხდება. სწორედ ამიტომ, 2021 წლის 1-ელი აპრილიდან გერმანიაში AstraZeneca-ს ვაქცინას მხოლოდ 60 წელს გადაცილებულ პირებს უკეთებენ.

კორონავირუსის საწინააღმდეგო ვაქცინის უპირატესობა ის არის, რომ დღეისათვის მსოფლიოში 7,2 მილიარდ დოზაზე მეტია გაკეთებული. ამიტომაც იშვიათი გვერდითი მოვლენების დაფიქსირება მოკლე დროშია შესაძლებელი. „ადამიანების ძალიან დიდი რაოდენობაა აცრილი, მათგან უმეტესობა კი – თვეების წინ. ამიტომაც გვერდითი რეაქციები ძალიან სწრაფად გამოვლინდა“, – ამბობს იმუნოლოგი რაინჰოლდ ფორსტერი.

– რამდენ ხანში გამოდის ვაქცინა ორგანიზმიდან?

– დღეისათვის ევროკავშირს დამტკიცებული აქვს ვაქცინის ორი განსხვავებული ტიპი: რნმ- ვაქცინები (BioNTech / Pfizer და Moderna) და ვექტორული ვაქცინები (AstraZeneca და Johnson & Johnson). „თუ ვსაუბრობთ ორგანიზმიდან ვაქცინის სრულ გამოსვლაზე, მაშინ საუბარია რამდენიმე დღესა და კვირაზე“,- განმარტავს იმუნოლოგი ქრისტინე ფალკი.

რნმ – ვაქცინები შემდეგნაირად მუშაობს: ისინი კოროვირუსის კონკრეტულ კომპონენტს შეიცავს და ინექციის შეყვანის შემდეგ, იმუნური სისტემა პათოგენის გასანეიტრალებლად ანტისხეულების გამომუშავებას იწყებს. ამის შემდეგ უჯრედები რნმ-ს მთლიანად ანადგურებენ და მისგან თავისუფლდებიან. შესაბამისად, ვაქცინა რაიმე გრძელვადიან ეფექტს, რომელიც მოგვიანებით შეიძლება გამოვლინდეს, ვერ გამოიწვევს. „არ არსებობს არანაირი მტკიცებულება იმისა, რომ შეიძლება გარკვეული რეაქციები დაფიქსირდეს“, – ამბობს იმუნოლოგი რაინჰოლდ ფორსტერი.

ვექტორული ვაქცინებიც ვირუსის კონკრეტულ ნაწილს შეიცავს და ასტიმულირებს იმუნურ სისტემას, რომ ანტისხეულები გამოიმუშაოს. ეს მიიღწევა მოდიფიცირებული ვირუსის (ვექტორის) გამოყენებით, რომლითაც ანტიგენის გენეტიკური კოდი ადამიანის უჯრედებს გადაეცემა. ამის შემდეგ ვექტორი ნადგურდება. სწორედ ამიტომ, ამ ვაქცინის გრძელვადიან შედეგებზე საუბარიც არ შეიძლება იყოს,-  განმარტავენ ჯანმრთელობის ფედერალურ ოფისში.

აქვე შეიძლება ღორის გრიპის ვაქცინასაც შევეხოთ – რაც შეეხება „ღორის გრიპის“ საწინააღმდეგო ვაქცინით – Pandemrix -ით აცრილ ზოგიერთ პაციენტს, ვაქცინაციიდან გარკვეული პერიოდის შემდეგ, ძალიან იშვიათი სიმპტომი გამოუვლინდა. ეს იყო ნარკოლეფსია (ნარკოლეფსია – ძილის იშვიათი დარღვევა, რომელიც უეცარი ჩაძინების შეტევებით ხასიათდება). ამ დაავადებასა და აცრას შორის კავშირის დადგენა მხოლოდ მას შემდეგ გახდა შესაძლებელი, რაც ვაქცინა საკმარისი რაოდენობის ადამიანს გაუკეთდა.

Pandemrix-ით აცრის შემდეგ, ეს გვერდითი მოვლენა რამდენიმე კვირის განმავლობაში, 4-დან 19 წლამდე ასაკობრივ კატეგორიაში სპორადულად ვითარდებოდა. მეცნიერები, ეპიდემიოლოგიურ კვლევებზე დაყრდნობით, ვარაუდობენ, რომ ბავშვებსა და მოზარდებში 100 ათასი დოზის შემთხვევაში ნარკოლეფსიის 2-დან 6-მდე ფაქტი ფიქსირდება. ამჟამად ევროკავშირში აღნიშნული პრეპარატი აღარ გამოიყენება.

– შეიძლება თუ არა, ვაქცინის უარყოფითი შედეგები წლების შემდეგ გამოვლინდეს?

– კორონავირუსის საწინააღმდეგო ვაქცინის არასასურველი რეაქციების არსებობის მიუხედავად, მნიშვნელოვანია, გვესმოდეს, რომ აცრიდან წლების შემდეგ გარკვეული შედეგების გამოვლენის შესაძლებლობა, ფაქტობრივად, ნულის ტოლია. ყველა წამყვანი გერმანელი იმუნოლოგი ამ მოსაზრებას იზიარებს. ორგანიზმი ვაქცინაზე ინექციის შეყვანისთანავე ან, უარეს შემთხვევაში, რამდენიმე კვირის შემდეგ რეაგირებს, სერიოზული არასასურველი შედეგებიც მხოლოდ მაშინ  შეიძლება გამოვლინდეს.

აცრიდან წლების შემდეგ გამოვლენილ გრძელვადიან შედეგებზე არც სხვა რომელიმე ვაქცინის შემთხვევაშია რამე ცნობილი. ეს გამოწვეულია იმით, რომ მცირე ხნის შემდეგ პრეპარატი უჯრედში შედის და ორგანიზმიდან გამოიდევნება, რაც იმას ნიშნავს, რომ პრინციპში მას რაიმე შემდგომი რეაქციის გამოწვევა არც შეუძლია.