ბატონო სამველ, გთხოვთ გაიხსენოთ, პირველად როდის იყავით ევროკავშირის წევრ ქვეყანაში და რა მიზნით?

პირველად ევროპაში საბჭოთა კავშირის პერიოდში, 1980-იან წლებში წავედი, მაშინ კომკავშირში ვმუშაობდი. სოციალისტური ბანაკის ქვეყნებში ვიყავი – ბუდაპეშტში ვიყავი, ბუქარესტში. უნდა ვთქვა, რომ ნორმალური შთაბეჭდილება მოახდინა ევროპამ. კაპიტალისტურ ქვეყნებში უკვე ბოლო დროს ვიმოგზაურე და ვფიქრობ, რომ დღეს რომ ევროპული კურსი გვაქვს აღებული, ეს სწორი მიმართულებაა და აუცილებლად ევროპისკენ უნდა ვიაროთ.

სოციალისტურ ბანაკსაც ჰქონდა თავისი დადებითი და უარყოფითი მხარეები, ისევე როგორც კაპიტალისტურ წყობას აქვს. პირდაპირ გეტყვით, ეკონომიკური და სოციალური თვალსაზრისით, სოციალისტურ ქვეყნებშიც გვარდებოდა გარკვეული საკითხები. განსხვავება იმაში მდგომარეობს, რომ იქ იყო გეგმის შესრულებაზე დამყარებული სისტემა (გეგმიური სისტემა), კაპიტალისტურ სამყაროში კი – საბაზრო ურთიერთობები. ანუ აქ ბიზნესი არ ვითარდებოდა, ეკონომიკა გარკვეულ ჩარჩოებში მიდიოდა, კაპიტალისტურ ქვეყნებში კი ეკონომიკა თავისუფლად ვითარდებოდა.

პოლიტიკური სისტემის თვალსაზრისით, აქ იყო ერთპარტიული სისტემა, იყო ერთი კომუნისტური პარტია. საბჭოთა კავშირის კონსტიტუციაში პირველ პუნქტად ეწერა, რომ კომუნისტური პარტია არის ჩვენი სოციალისტური ერთობის ხელმძღვანელი და წარმმართველი ძალა. ევროპულ სოციალისტურ ბანაკში კი უკვე მრავალპარტიული პოლიტიკური სისტემა არსებობდა, უკვე იყვნენ დაფუძნებული სხვადასხვა პარტიები.

უკვე ევროკავშირის წევრ ქვეყანაში როდის იყავით?

ევროკავშირში დაახლოებით ორიოდე წლის წინ ვიყავი საფრანგეთში, იტალიაში, რამდენიმე ქვეყანაში.

რატომ მიისწრაფის საქართველო ევროპისკენ? რას მისცემს ეს ქვეყანას და მის მოქალაქეებს?

პირველ რიგში, იმიტომ, რომ ეს მეტ თავისუფლებას მოგვცემს. ევროკავშირში მიღებული აქვთ ძალიან ბევრი კონვენცია და ქარტია, რაც უზრუნველყოფს მეტ თავისუფლებას, ვიდრე დღეს ჩვენ გვაქვს. პრაქტიკულად, თუ ჩვენ ევროპისკენ მივისწრაფით, უნდა მოვახდინოთ ამ კონვენციებისა და ქარტიების რატიფიცირება, გვინდა ეს თუ არა. ეს შექმნის თითოეული ადამიანის ჰარმონიული, უფრო თავისუფალი განვითარების პირობას და ასევე ნაციონალური უმცირესობების თავისუფალი განვითარების პირობას.

თქვენ იცით, რომ არსებობს ბევრი ქარტია და კონვენცია, მათ შორის ერთ-ერთი კონვენცია ნაციონალური უმცირესობების შესახებ უკვე რატიფიცირებულია საქართველოში. ეს არის ჩარჩო კონვენცია, სადაც არის რამდენიმე პუნქტი, რომელთა განხორციელებაც ჩვენ ჯერ ვერ შევძელით. დღეს საქართველოში დე ფაქტო ცხოვრობენ ნაციონალური უმცირესობები, თუმცა დე იურე ასეთი რამ არ არსებობს. მაგალითად, მე ვარ ეთნიკური სომეხი, არსებობს სომხური თემი, მაგრამ ჩვენ ნაციონალური უმცირესობის სტატუსი არ გვაქვს. ევროპულ ჩარჩო ხელშეკრულებაში არის პუნქტი, სადაც მოცემულია დადგენილი კრიტერიუმები, რომელთა მიხედვითაც შეიძლება ეთნიკური უმცირესობის სტატუსის მინიჭება, ანუ ჩვენ უკვე უნდა ვიყოთ ნაციონალური უმცირესობა, თუმცა ეს სტატუსი ჯერ მონიჭებული არ გვაქვს. მე ვფიქრობ, რომ ამ საკითხს კომიტეტის სხდომაზე გავიტან და ვფიქრობ, ჩვენ შევძლებთ ამ პუნქტის განხორციელებას.

უმცირესობების ინტეგრაციის პროცესში რამდენად მნიშვნელოვანია რეგიონული ენის სტატუსის საკითხი?

თუ ჩვენ მივდივართ ევროპისკენ, იქ მოქმედებს ასეთი ქარტია, რომელსაც ჰქვია ევროპული ქარტია რეგიონული ენების ან უმცირესობათა ენებისთვის. ამ ქარტიას ბევრი არასწორ ინტერპრეტაციას უკეთებს საქართველოში. არის რამდენიმე არასამთავრობო ორგანიზაცია საქართველოში, რომლებიც ამბობენ, რომ ევროპული ქარტია რეგიონული ენების ან უმცირესობათა ენებისთვის შეეხება მხოლოდ იმ ენებს, რომლებიც ქრებიან, რაც არასწორია. თუ ყურადღებით წავიკითხავთ და შევისწავლით ამ ქარტიას, იქ ნათლად და გარკვევით წერია, რომ პირთა ჯგუფს, რომელიც ეთნიკური მახასიათებლებით განსხვავდება ტიტულოვანი ერისგან, აქვს ამ ქარტიის გამოყენების უფლება. ანუ, თუ მოხდება ამ ქარტიის რატიფიცირება, ის ამოქმედდება ჩვენს რეგიონში. ამაში ცუდი არაფერი არ არის. მე ვიტყოდი, რომ თუ ჩვენ ვისწრაფით იმისკენ, რომ შევქმნათ სამოქალაქო საზოგადოება, თუ მივისწრაფით ევროპისკენ და ატლანტიკური ალიანსისკენ, მაშინ ერთმნიშვნელოვნად უნდა მოხდეს ყველა ნაციონალური ჯგუფის თვითგანვითარება ტიტულოვან ერთან ინტეგრაციის პარალელურად და არა ასიმილაციის გზით. ანუ მე ვალდებული ვარ შევიდე ქართულ საზოგადოებაში და ჩვენ ერთად ავაშენოთ ჩვენი ქვეყანა, ერთად ვიმუშაოთ და ყველაფერი გავაკეთოთ ჩვენი ქვეყნის საკეთილდღეოდ. გარდა ამისა, მე, როგორც ეთნიკური უმცირესობა, უნდა ვვითარდებოდე, მე უნდა ვიცავდე ჩემს ტრადიციებს, ჩემს ენას და ა.შ. მე ვფიქრობ, რომ ნამდვილი დემოკრატია სწორედ ამაში მდგომარეობს.

საქართველოს მოსახლეობა თავისი მენტალობით, კულტურით, მსოფლმხედველობით რამდენად ევროპულია?

ბოლო პერიოდში ქართული საზოგადოების მენტალიტეტი ძალიან ამაღლდა. ჩემი აზრით, საზოგადოება გახდა უფრო დემოკრატიული, მაგრამ არსებობს ტრადიციული თავისებურებები და ეს არ ეხება მარტო ქართველებს, ეს ეხება ზოგადად კავკასიელ ხალხს. არის საკითხები, რომლებიც გარკვეულწილად ჩვენთვის მიუღებელია. ეს ეხება სექსუალურ უმცირესობებს. ეს უმცირესობები უნდა იყვნენ თავისუფლები, მაგრამ არ უნდა გავუწიოთ მათ რეკლამირება, რათა არ მოხდეს მათი განვითარება ქართულ საზოგადოებაში. ვგულისხმობ აგიტაციას. მაგალითისთვის, გამოვა გეი პლაკატით და იტყვის  – “გაუმარჯოს გეებს”. ეს არის აგიტაცია და ეს არ უნდა ხდებოდეს. თუ ვინმე გეი ან ლესბოსელია, მაგრამ ამას ჩრდილში აკეთებს, იყვნენ თავისთვის. ბუნებამ ისინი ამ თვალსაზრისით გაიმეტა, ამისთვის ისინი არ უდა დავიჭიროთ, არ უნდა ვესროლოთ და ა.შ. ოღონდ ამის რეკლამა არ უნდა ხდებოდეს, რადგან ჩვენ ჯანსაღი საზოგადოება უნდა ავაშენოთ.

17 მაისი ეს არის ჰომოფობიასთან და ტრანსფობიასთან ბრძოლის საერთაშორისო დღე. ამ დღის აღნიშვნა  რატომ ითვლება აგიტაციად?

ბუნებამ ადამიანი მილიონი წლის წინ იმისთვის შექმნა, რომ ქალსა და მამაკაცს შეექნათ ოჯახები, გაეჩინათ შვილები და კაცობრიობა განვითარებულიყო და წინ წასულიყო. ახლა შევხედოთ გვერდიდან, როდესაც გეები ქორწინდებიან, არ ვიცი როგორ ვთქვა, ქორწინდებიან, თუ თხოვდებიან, მათ შვილები ეყოლებათ? მათ შეუძლიათ შექმნან შესაბამისი ოჯახი? 100%-ით ვარ დარწმუნებული, რომ – არა და იგივე ეხებათ ლესბოსელებსაც. თუ ჩვენ აგიტაციას გავუწევთ მათ და გეებისა და ლესბოსელების რაოდენობა გაიზრდება, ამით კაცობრიობა პროგრესს ვერ მიიღებს. ეს ჩვენს განვითარებას შეაჩერებს და კაცობრიობა ჩამორჩენას დაიწყებს. აი, ამიტომ არ არის საჭირო სექსუალური უმცირესობების აგიტაცია.

ჰომოსექსუალობასთან დაკავშირებით იგივე ლოგიკა აქვთ ადამიანებს, რომლებიც მუსლიმებს ლოცვაში ხელს უშლიან, ან არმენოფობიურ განცხადებებს აკეთებენ. ისინი ამბობენ, რომ საქართველოში, ღვთისმშობლის წილხვედრ ქვეყანაში ბუნებრივი წესრიგი ირღვევა. მაგალითად, 2011 წელს, როცა პარლამენტმა რელიგიურ კონფესიებთან დაკავშირებით კანონი მიიღო, მართლმადიდებელი მღვდელი ამბობდა, “როგორ, კაცო, დედაჩემი და სომეხის დედა თანაბარი უნდა იყოს?” ანუ ჰომოსექსუალობაზე თქვენი პოზიციით უერთდებით იმ ადამიანების რიცხვს, ვისაც თქვენი ეთნიკურობის გამო სძულხართ.  გიფიქრიათ ამაზე?

პროვოკაციული კითხვაა, მაგრამ ვუპასუხებ ამ კითხვას. მე სომხებთან დაკავშირებით გიპასუხებთ და ანალოგიური კითხვა შეგიძლიათ აზერბაიჯანელებსაც დაუსვათ. სომხები ცხოვრობენ საქართველოში არა იმიტომ, რომ შეაჩერონ საზოგადოების განვითარება, არამედ იმისთვის, რომ საზოგადოება საქართველოში განვითარდეს და წინ წავიდეს. მე დარწმუნებული ვარ, რომ სომხები, რომლებიც აქ ცხობრობენ, საქართველოს განვითარებაზე, გაძლიერებასა და გაერთიანებაზე ფიქრობენ. მე ამაში დარწმუნებული ვარ. ამიტომ აქ  არანაირი არმენოფობია არ არის, მე ვერ ვხედავ აქ არმენოფობიას. მე ვგულისხმობ ამ რეგიონს.

ზოგადად კი საზოგადოებაში განსხვავებული მოსაზრებები არის და მეც შემიძლია მსგავსი მაგალითების მოყვანა. მაგრამ მე არ მგონია და არ მინდა ვიფიქრო, რომ ეს ხელისუფლიების დონეზე ხდება. ის, რომ სასულიერო პირი ასეთ რამეს ამბობს, არასწორია. მე ასეთი მაგალითის მოყვანაც შემიძლია, ერთ-ერთმა მინისტრობის კანდიდატმა წელიწადნახევრის წინ ასეთი რამ თქვა – არ მინდა ჩემს ოჯახში არაქართველები იყვნენო. ეს ძალიან არასწორი ნათქვამია. … მაშინ მე მას ვკითხე, ნამდვილად არ გინდათ? მან ბოდიში მოიხადა და მიპასუხა, რომ ეს უბრალოდ აგიტაცია იყო და ამიტომ თქვა ასეთი რამ. ეს, რა თქმა უნდა, არასწორი იყო. ჩვენ დღეს აგიტაცია უნდა გავუწიოთ თანასწორობას, ძმობას, სიახლოვეს. კარგს არაფერს მოგვიტანს, მე რომ ქართველების წინააღმდეგ აგიტაცია დავიწყო და ქართველებმა – სომხების წინააღმდეგ. ამიტომაც ჩვენი ამოცანაა, მხოლოდ დადებით ღირებულებებს გავუწიოთ აგიტაცია, ძმობას, მეგობრობას, თანასწორობას.

“ჯავახკა”, რომლის დამფუძნებელიც თქვენ ხართ, არაერთხელ გახდა თავდასხმის ობიექტი იმ ბრალდებით, რომ სამცხე–ჯავახეთის საქართველოსგან გამოყოფა უნდათ. თქვენი აზრით, რატომ არსებობს ასეთი ეჭვები და რას უპასუხებთ მათ?

აქ არანაირ გამოყოფაზე ლაპარაკი არ ყოფილა. გადავხედოთ, როგორ ვითარდებოდა პროცესები 1990-იან წლებში, მე უბრალოდ გეტყვით მაშინდელ ვითარებას, კომენტარები თქვენთვის მომინდია. როცა საბჭოთა კავშირის დაშლა დაიწყო და როცა ხელისუფლებაში ზვიადისტები მოვიდნენ, შეგახსენებთ, ისინი ახმოვანებდნენ ლოზუნგს – საქართველო მხოლოდ ქართველებისთვის. თავიდან არ მივაქციეთ ამას ყურადღება, მაგრამ მერე, როცა ვისხედით კაბინეტებში, როცა ადამიანები დადიოდნენ სამსახურებში, ბავშვები საბავშვო ბაღებში დაყავდათ, ამუშავებდნენ მიწას და არჩენდნენ ოჯახებს, ამ დროს მოვიდნენ გარკვეული ადამიანები და გვითხრეს, რომ უნდა წავსულიყავით აქედან სომხეთში, რომ აქ არ უნდა გვეცხოვრა, საქართველო მარტო ქართველებისაა. ასე რომ, მეგობრებო, ჩაალაგეთ ჩემოდნები და წადითო. მე თვითონ ვიყავი იქ, თვითონ მქონდა ურთიერთბა იმ ხალხთან, პირადად ჩემთანაც მოვიდნენ, ასე რომ, პირველი პირისგან გესმით ახლა ეს ამბავი. მაშინ შექმნილ სიტუაციაში მე შემდეგნაირად ვიფიქრე, ვცხოვრობ საქართველოში, ეროვნებით სომეხი ვარ, აქედან ვერსად ვერ წავალ, მათ შორის ვერც სომხეთში. მე მიყვარს ეს ქვეყანა, ცხადია, მიყვარს სომხეთიც, მაგრამ აქ დარჩენა მინდა.

ეს რთული პერიოდი გაივლის, საჭიროა, უბრალოდ, არ დავუშვათ ასეთი პირების შემოსვლები. ნელ-ნელა ეს მოსაზრება მთელ რეგიონში გავრცელდა (განვითარდა) და ნელ-ნელა დაიწყო გარკვეული ორგანიზაციების შექმნა. შეიქმნა არა მარტო “ჯავახკი”, უბრალოდ, “ჯავახკი” ძალიან სწრაფი ტემპებით განვითარდა და მოკლე დროში ჩამოყალიბდა ძლიერ ორგანიზაციად, როგორც პოლიტიკურ, ისე სხვა ასპექტებში.

პრაქტიკულად, არავის შეუძლია დღეს მითხრას და დამიმტკიცოს, რომ გინდა ქაღალდზე, გინდა გამოსვლებში, ჩვენ სადმე საქართველოდან გამოყოფაზე ვლაპარაკობდით. ვერავინ ამას ვერ დაამტკიცებს. ეს არის ჩემი პასუხი ამ კითხვაზე.

გაინტერესებთ, რატომ ლაპარაკობენ დღეს ამ თემაზე? ბევრი უკმაყოფილო დარჩა იმით, რომ მაშინ ჩვენი გაგდება ვერ შეძლეს. ამიტომ დაიწყეს ჩვენი პროვოცირება და ეუბნებიან მთელ ქართულ საზოგადოებას – ნახეთ, მათ გამოყოფა უნდათ. სწორედ ასე უნდოდათ მაშინაც ჩვენს წინააღმდეგ განეწყოთ ქართული საზოგადოება და ჩვენი თავი შეეძულებინათ მათთვის. ჩვენ მაინც ვცდილობდით, ასე ვთქვათ, თბილი და გასაგები პასუხი გაგვეცა მათთვის. ვეუბნებოდით, ჩვენ არ გვინდა გამოყოფა, მეგობრებო, ჩვენ გვინდა ვიცხოვროთ. მე იმდენი ქართველი მეგობარი მყავს, რამდენიც თვითონ ქართველებს შეიძლება არ ჰყავდეთ. ვერ შევხედავ მერე ჩემს ქართველ მეგობარს თვალებში, თუ ის მეტყვის, რომ ცუდი ადამიანი ვარ. ამიტომ ეს პროვოკაციული მომენტებია, მათ ვერ შეძლეს ჩვენი ჯავახეთიდან გაყრა, ამიტომაც ჩვენს წინააღმდეგ ამხედრებენ ქართულ საზოგადოებას.

სახელმწიფოებრივ ცხოვრებაში მონაწილეობის პრობლემის გამო ეთნიკურ უმცირესობებს აქვთ განცდა, რომ მათი ბედი არავის ანაღვლებს და რომ მათზე არაფერია დამოკიდებული. რას აკეთებს საქართველო ამ მოქალაქეების ჩართულობის უზრუნველსაყოფად და ამ მიმართულებით არსებული ჩვენი პოლიტიკა რამდენად შეესაბამება ევროპულ სტანდარტს?

ეს ნამდვილად დიდი პრობლემაა, მაგრამ ეს სოციალური პრობლემაა – მე არ მინდა ამ საკითხის პოლიტიზება. რატომ ვარ ახლა პარლამენტში? სწორედ ამ საკითხების გამო ვარ აქ. როცა ამომრჩევლებს ვხვდებოდი, ყველგან ამ კითხვებს მისვამდნენ. მე ვცდილობ ეს საკითხები აქ წამოვჭრა და მათზე ვილაპარაკო არა ჩურჩულით, არამედ ღიად, რათა ვინმემ არ იფიქროს, რომ რეალურად სხვა მოსაზრებები მაქვს. მე ისეთივე ადამიანი ვარ, როგორიც შენ, სომეხიც ისეთივე ადამიანია, როგორიც ქართველი, ამერიკელი, მასაც უნდა ჭამა, ოჯახის რჩენა, შვილების გაზრდა და ასე შემდეგ. ამისთვის კი გარკვეული პირობებია საჭირო. მოდით, რეალურად ვთქვათ, ჯერ კიდევ არის პრობლემური საკითხები, მაგალითად  ენის ბარიერი და მე არაერთხელ წამომიწევია ეს საკითხი, როგორც მთავრობის წინაშე, ასევე აქ, პარლამენტში, კომიტეტის სხდომაზე. მე ვახდენ პრობლემის წამოწევას იმისთვის, რომ მოისმინონ ჩემი და ჩემი ხალხის სათქმელი, იმისთვის, რომ მოგვარდეს ეს პრობლემა და არ მოხდეს ამით სპეკულირება.

სერიოზული პრობლემაა ჩვენთან უმუშევრობა, ენობრივი ბარიერი. მაგრამ მე რომ ქართულად არ ვლაპარაკობ, ამის მიუხედავად, ჭამა ხომ მაინც მინდა?! თუ შეზღუდვებს დამიწესებთ, რა თქმა უნდა, ამას ჩემგან გარკვეული შეშფოთება მოყვება, მე ხომ არ ვარ დამნაშავე იმაში, რომ ქართული არ ვიცი, ჩემი წარსული სულ სხვანაირი იყო. ჩვენ უნდა შევისწავლოთ ქართული ენა, მაგრამ შესაძლებელია, რომ ჩემი სომხური ენაც არ დავივიწყო. მე უნდა ვიცოდე ქართულიც, სომხურიც, მინდა ვმუშაობდე და საქართველოს მშენებლობაში ჩემი წილი ქვა დავიდო. მე ამ საკითხებს აქ ვაყენებ და ვიმედოვნებ, რომ მოგვარდება.

საზოგადოებაში არაერთი სტერეოტიპი ვრცელდება ევროკავშირთან დაკავშირებით, მაგალითად ის, რომ გაგრვყვნიან, ან ის, რომ იდენტობას დავკარგავთ. რამდენად სერიოზულია ეს მოსაზრებები?

კავკასიელები, მათ შორის ქართველები, სომხები, აზერბაიჯანელები მორალურად მტკიცენი და სულით უფრო ძლიერები არიან და ჩვენი გარყვნა (გაფუჭება) გარკვეული მომენტებით ვერ მოხერხდება. თუ ჩემი ახლობელი რაღაც ცუდს გააკეთებს, მე შემიძლია ის ჩემი ხელით დავსაჯო – ჩვენ ეს ხასიათში გვაქვს, ანუ ჩვენ არ დავუშვებთ ჩვენი საზოგადოების გაფუჭებას (გარყვნას).

პარლამენტმა ანტიდისკრიმინაციული კანონი მიიღო, რომელსაც მართლმადიდებლური ეკლესია წინააღმდეგობას უწევს. ამავდროულად, ცალკეული არასამთავრობო ორგანიზაციები და რელიგიური კონფესიები კანონის გამკაცრებას მოითხოვდნენ აღსრულების ნაწილში.

მე ვფიქრობ, ეს კანონი მივიღეთ იმისთვის, რომ ევროპას ვუთხრათ – ასეთი კანონი ჩვენ გვაქვს. ჩემი აზრი ასეთია. მოდით, ღრმად ჩავიხედოთ ამ კანონში, ვგულისხმობ ნაციონალურ უმცირესობებს და არა მარტო სექსუალურ უმცირესობებს. არ ვიცი, იცით თუ არა, მე ამაზე ძალიან სერიოზული დისკუსია მქონდა. რადგან ვლაპარაკობთ იმაზე, რომ დღეს საქართველოში დე ფაქტო ცხოვრობენ ნაციონალური უმცირესობები, რადგან ევროპული ჩარჩო კონვენციით დადგენილია განსაზღვრული კრიტერიუმები, თუ ვის შეიძლება უწოდო ნაციონალური უმცირესობა, მაგრამ დღემდე ეს არსად იურიდიულად გაფორმებული არ არის, მე წამოვაყენე წინადადება – მოდით, შევიტანოთ კანონში ერთი პუნქტი და სომეხ ხალხს, რომელიც ჯავახეთის რეგიონში ცხოვრობს,  ნაციონალური უმცირესობის სტატუსი მივანიჭოთ. მით უმეტეს, რომ ეს არ არღვევს ქართულ კანონმდებლობას და სომეხი მოსახლოეობა, რომელიც  ჯავახეთის რეგიონში ცხოვრობს, ამისთვის ყველა კრიტერიუმს აკმაყოფილებს. ჩემი წინადადება ჯერ არ მიიღეს, თუმცა ჩვენ ძალიან სერიოზულად განვიხილავდით ამ საკითხს.

ევროპაში ყველაზე მეტად რომელი ქვეყანა მოგწონთ და რატომ?

ყველა ქვეყანას აქვს თავისი განსაკუთრებული მახასიათებელი, ქვეყანა მისი კულტურის, ტრადიციების, არქიტექტურის გამო მომწონს, იმის მიხედვით, როგორ იქცევა ხალხი ქუჩაში, საერთო ჯამში, ყველა თავისებურად მომწონს. ძალიან მომეწონა საფრანგეთი, ვიყავი ლუვრში, სადაც ვნახე ვენერა, ავედი ეიფელის კოშკზე, თქმაც არ შემიძლია, ისეთი ლამაზი ხედი გადაიშალა იქიდან, ვიყავი პარიზის ღვთისმშობლის ტაძარში და მაშინვე ამ სათაურის საოცარი წიგნი გამახსენდა, ტრიუმფალურ თაღზეც ავედი. ძალიან საინტერესოა მათი არქიტექურა, ხალხთან ურთიერთობა. იტალიაში სულ სხვაგვარად იყო, იქ უფრო ტემპერამენტიანი ხალხია, მე ვიტყოდი, რომ იტალიელები ჩვენს ხალხს გვანან.
სხვათა შორის, საფრანგეთში სომხური თემი ძალიან კარგად ცხოვრობს. საინტერესოა, რომ სომეხი ხალხის წარმომადგენლებს იტალიაშიც შევხვდი, იქ სომხური ეკლესიებიც იყო, სადაც ძალიან თბილად მიმიღეს. ასე რომ, არ შემიძლია იმის თქმა, სად უფრო კარგი იყო.

რა უნდა ისწავლოს საქართველომ ევროკავშირის ქვეყენებისგან?

გულახდილად რომ გითხრათ, ჩვენ მათგან მეტი თავისუფლება უნდა ვისწავლოთ. ჩვენ ჯერ მხოლოდ ვაშენებთ დემოკრატიულ საზოგადოებას და სამოქალაქო საზოგადოებას. რას ნიშნავს სამოქალაო საზოგადოება? ეს არის, როცა კანონი მოქმედებს, არა ბიძები, დეიდები და ბიძაშვილები წყვეტენ რაღაც საკითხებს, არამედ, როცა კანონი წყვეტს. ანუ ჩვენ უნდა ავაშენოთ ისეთი სამოქალაქო საზოგადოება, რომელშიც კანონი იქნება ყველასთვის საერთო. ისე არა, რომ ის სომეხია – მისთვის არ შეიძლება და ის ქართველია – მისთვის შეიძლება, ან ეს ჩემი ბიძაშვილია, მას გავუკეთოთ და ის ჩემი მტერია, მას – არა, ჩვენ ყველა უნდა ვიყოთ თანაბარი კანონის წინაშე.

სომხეთის სახელმწიფომ გადაწყვიტა, რომ ევრაზიულ კავშირში გაწევრიანდეს, ამავდროუალდ, განაცხადეს, რომ ევროკავშირთანაც ითანამშრომლებენ. რატომ არ უნდა გააკეთოს საქართველომ იგივე?

სიტუაცია საქართველოში და სომხეთში ერთნაირი არაა. თქვენ იცით, რომ იქ იყო საომარი მოქმედებები ყარაბაღთან დაკავშირებით. მე ძალიან კარგი ურთიერთობები მაქვს სომხეთის მხარესთან, სომხეთი ჩემი მეორე, ისტორიული სამშობლოა და ის პროცესები, რაც იქ ხდება, ჩემთვის სულერთი არაა. მე ვიცი, რომ სომხეთის ხელისუფლების მისწრაფებაა, კეთილმეზობლური ურთიერთობები ჰქონდეს ყველასთან, მათ შორის აზერბაიჯანთან და თურქეთთან. თუ მკითხავთ, როგორ შეიძლება, ყარაბაღის ფაქტორის გამო სომხეთს კარგი ურთიერთობა ჰქონდეს აზერბაიჯანთან, მე გიპასუხებთ, რომ მსოფლიო პრაქტიკაში ძალიან ბევრი სასაზღვრო ტერიტორია ერთი სახელმწიფოს შემადგენლობიდან  მეორეში გადასულა. ავიღოთ თუნდაც სტრასბურგის შემთხვევა გერმანიასა და საფრანგეთს შორის და ასეთი ბევრი მაგალითის მოყვანა შეიძლება. ამიტომ, თუ იქ ეროვნულ-განმანთავისებლებელი მოძრაობა დაიწყო და საკუთარი სახელმწიფო შექმნეს, ეს სერიოზულ ტრაგედიად არ უნდა ვაქციოთ. ჩვენ ის მიზეზები უნდა შევისწავლოთ, თუ რატომ დაიწყო იქ ასეთი მოძრაობა და თუ ამ მიზეზებს ვიპოვით, არც ერთი სახელმწიფო მსგავს შეცდომებს აღარ დაუშვებს.

ჩემი აზრით, სომხეთი შექმნილი სიტუაციიდან გამომდინარე შედის ევრაზიულ კავშირში. ის იქ ეკონომიკურ პერსპექტივებს ხედავს. მოდით, რეალურად ვთქვათ, რუსეთი დიდი და ძლიერი ქვეყანაა თავისი რესურსებით, იქ სერიოზული ეკონომიკური პოტენციალი არსებობს, რასთან დაკავშირებითაც სომხეთს თავისი ინტერესები აქვს.

ყარაბაღი სომხეთის ნაწილია, თუ აზერბაიჯანის?

ყარაბაღი ცალკეა, მან დამოუკიდებლობა გამოაცხადა, დღეს ის არაღიარებული სახელმწიფოა სახელმწიფოებრიობის ყველა ატრიბუტით.

თქვენ თქვით, რომ არის ტერიტორიები, რომლებიც ერთი ხელიდან მეორეში გადავიდა. აფხაზეთსა და სამხრეთ ოსეთს ასეთ ტერიტორიებად განიხილავთ?

აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის შემთხვევა სრულიად განსხვავებულია, იქ მიზეზებიც სულ სხვა იყო.

როდესაც შემოვა ევროკავშირთან ასოცირების შესახებ შეთანხმების ტექსტი პარლამენტში რატიფიცირებისთვის, მხარს თუ დაუჭერთ?

მე შევეცდები გავეცნო დოკუმენტს, შევისწავლო ვალდებულებები, შეიძლება რამე წინადადება შევიტანო, მაგრამ კენჭისყრაში მონაწილეობას აუცილებლად მივიღებ.

საქართველოსა და ევროკავშირს შორის ასოცირების შეთანხმება უკვე პარაფირებულია და 27 ივნისს მხარეები ხელს მოაწერენ, რის შემდეგაც საჭიროა საქართველოს პარლამენტში ამ დოკუმენტის რატიფიცირება. “ნეტგაზეთმა” გადაწყვიტა შემოგთავაზოთ ინტერვიუების სერია საქართველოს პარლამენტის წევრებთან ევროპისა და ევროკავშირის შესახებ და მათი პერსონალური გამოცდილება და მოსაზრებები გაგიზიაროთ.