“მეგონა, მენსტრუაცია აუცილებლად მტკივნეული პროცესი  უნდა ყოფილიყო. ეს იყო ქალის ბედი”,  – ამბობს ნათ ნათენაძე, ქალი, რომელმაც საკუთარი მტკივნეული გამოცდილების შემდეგ სხვა ქალების გაძლიერება დაიწყო. 

ენდომეტრიოზის შესახებ მან ჯერ ბლოგი შექმნა, შემდეგ კი – ორგანიზაცია. 

ენდომეტრიოზი დარღვევაა, რომლის დროსაც ქსოვილი, რომელიც საშვილოსნოს  შიდა ლორწოს მსგავსია, იზრდება საშვილოსნოს გარეთ. ენდომეტრიოზმა შეიძლება გამოიწვიოს ტკივილი, განსაკუთრებით – მენსტრუაციის დროს. ასევე, შეიძლება განვითარდეს უშვილობის პრობლემები. ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მონაცემებით, მსოფლიოში 10-დან მინიმუმ ერთ ქალს აქვს ენდომეტრიოზი.

ნათ ნათენაძის აზრით, საქართველოში ქალებს არ აქვთ შესაძლებლობა, საკუთარ რეპროდუქციულ ჯანმრთელობაზე სათანადოდ იზრუნონ. სხვა გამოწვევებთან ერთად, ამის მიზეზად ასახელებს მენსტრუაციასა და ზოგადად, სქესობრივ განათლებასთან დაკავშირებულ მითებს, სტერეოტიპებსა და სტიგმებს. 

ენდომეტრიოზის დიაგნოზის დასმა,  მასთან თანაცხოვრების სირთულეები და გამოცდილება, რომელიც სხვა ქალების მხარდამჭერ პლატფორმად გარდაქმნა – “ნეტგაზეთთან” ნათი ამ თემების შესახებ საუბრობს: 

ენდომეტრიოზის დიაგნოზი

პირველი მენსტრუაციიდან მოყოლებული მეგონა, მენსტრუაცია აუცილებლად მტკივნეული პროცესი უნდა ყოფილიყო. ეს იყო ქალის ბედი და ასე უნდა ყოფილიყო მთელი ცხოვრება. შესაბამისად, ძალიან ბევრი, დაახლოებით 12-14 წელი ისე ვიცხოვრე, არც დამიშვია, რომ ამის შესახებ ექიმებთან უნდა მელაპარაკა. 

პირველად ამ თემის შესახებ გინეკოლოგს მაშინ დაველაპარაკე, როცა ტკივილმა ისეთ შკალას მიაღწია,  რომ გული წამივიდა. ძალიან ცუდად გავხდი. მაშინაც არ ვიყავი დარწმუნებული, რომ მაინცდამაინც გინეკოლოგთან უნდა მელაპარაკა ამ თემის შესახებ. თუმცა, მეგობრის რჩევით, რომელსაც ახალი დადასტურებული ჰქონდა ენდომეტრიოზის დიაგნოზი, გინეკოლოგს ვუთხარი. მან ძალიან ახლოს მიიტანა გულთან ჩემი პრობლემა და ისეთი გამოკვლევები დამინიშნა, რომლითაც მარტივად დადგინდა ენდომეტრიოზის დიაგნოზი. ამის შემდეგ დავიწყეთ ერთად მუშაობა და ამ დაავადების მართვა. 

თანდათან ინტერნეტში აღმოვაჩინე ენდომეტრიოზთან დაკავშირებული ძალიან ბევრი ინგლისურენოვანი წყარო, სადაც ამ დიაგნოზის მქონე პაციენტები თვითონ ადვოკატირებდნენ, ბევრი მხარდამჭერი ჯგუფი ჰქონდათ. აღმოვაჩინე, რომ ძალიან ბევრი რამ, რომელიც ჩემი პიროვნებისთვის დამახასიათებელი მეგონა, სინამდვილეში, ენდომეტრიოზის სიმპტომი ყოფილა. მათ შორის, ქრონიკული დაღლილობა, მუდმივად უენერგიო ვიყავი – გამოფიტული იყო ჩემი ორგანიზმი ტკივილისგან. ბევრად მეტი ინფორმაცია მივიღე, ვიდრე ექიმთან თუნდაც ერთსაათიანი კონსულტაციით შეიძლება მიიღოს ადამიანმა.

გადავწყვიტე შემექმნა ქართულენოვანი ფეისბუქ-ჯგუფი ენდომეტრიოზის მქონე ქალებისთვის, ან იმ ქალებისთვის, რომლებსაც ეჭვი აქვთ ამ დაავადებაზე. ეს იყო 2019 წელს. ერთ-ერთი მთავარი მოტივაცია იყო ის, რომ ჩემ გარშემო შემექმნა მხარდამჭერი გარემო – მუდმივად მე კი არ მეხსნა თუნდაც მეგობრებისთვის, რომ ახლა დრო მჭირდება, რომ კარგად გავხდე, ბოდიში, რომ გავაუქმე ჩვენი შეხვედრა, ბოდიში, რომ გეგმები შეიცვალა, რადგან ვერ ვდგები საწოლიდან და ვიცი, რომ ამ კვირაში უკვე მეხუთედ ხდება ეს, მაგრამ რა ვქნა და ა.შ. –  არამედ ამემაღლებინა ცნობიერება ჩემ გარშემო ამ თემასთან დაკავშირებით. გადავწყვიტე, რომ ეს პლატფორმა მეც დამეხმარებოდა და სხვა ქალებსაც – მუდმივად თავის მართლების რეჟიმში ერთად მაინც ვყოფილიყავით.

მხარდამჭერი ჯგუფი

ჯგუფს მხარდამჭერი ფუნქცია აქვს. ნელ-ნელა დავიწყეთ ქალებმა ერთმანეთისთვის გამოცდილების, ტკივილის მართვის სტრატეგიების, ექიმების, სხვადასხვა გამკლავების მეთოდების გაზიარება და ა.შ.

ამის გარდა, ეს დაავადება ძალიან, ძალიან აისახება ფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე – ხშირად დეპრესია და შფოთვა არის ხოლმე სიმპტომების ჩამონათვალში. ამასთან დაკავშირებითაც ძალიან ბევრი მხარდამჭერი კომუნიკაცია არის ქალებს შორის.  დაავადების მართვის ყველა გზისგან გადაღლილი ქალებს, რომლებსაც სამედიცინო სერვისისგან იმედი აქვთ გაცრუებული და იწყებენ წუწუნს, აქ ხვდებათ ძალიან მხარდამჭერი გარემო. ძალებს ვმატებთ ერთმანეთს იმისთვის, რომ გავაგრძელოთ ამ დაავადებით ცხოვრება და საკუთარი თავისთვის მდგომარეობის გაუმჯობესება.

ძალიან ბევრი ქალისთვის ეს პლატფორმა აღმოჩნდა მხარდამჭერი იმ კუთხითაც, რომ როდესაც დაორსულების პრობლემა ჰქონდათ, სხვა ქალების დადებითი გამოცდილებაც ეხმარებოდათ ხოლმე. ხშირად იდება ხოლმე ჯგუფში ენდომეტრიოზთან ბრძოლის მიღმა გაჩენილი პატარა ბავშვების ფოტოები, რომლებიც ამ ჯგუფის აქტიური წევრების შვილები არიან. იმ ქალების, რომლებიც არ დანებდნენ და არ აჰყვნენ იმ ცუდ ფიქრებს, რაც ამ დაავადებას თან სდევს ხოლმე. 

“ცხოვრება ენდომეტრიოზით”

2020 წელს, პანდემიის დროს, პირველად დავიწყე ამ დაავადების მართვა ისეთი ჰორმონალური მედიკამენტით, რომელსაც ჰქონდა ძალიან ბევრი გვერდითი ეფექტი. მომიწია ძალიან ბევრი ინფორმაციის მოძიება, ვეძებდი ამ სხვა ადამიანების გამოცდილებას. 

იმდენი რესურსი დამჭირდა პასუხების საპოვნელად, იმდენად რთული გზა გავიარე, რომ რაღაც მომენტში მივხვდი – ძალიან ბევრ ქალს, რომლებმაც უბრალოდ არ იციან ინგლისური, ან კარგად არ უხსნიან ექიმები მკურნალობის გვერდით ეფექტებს, არ ჰქონდათ წვდომა იმ ინფორმაციაზე, რომელზეც მე უკვე მქონდა. ამ დროს გადავწყვიტე, შემექმნა ბლოგი, რომელიც იქნებოდა ქართულენოვანი, სანდო წყარო, მხოლოდ მეცნიერებაზე, მათ შორის სხვა ქალების გამოცდილებაზე დაფუძნებული. 

შემდეგ შევქმენი ორგანიზაცია, რომელსაც დავარქვი “ცხოვრება ენდომეტრიოზით”. ის მოიცავს იქამდე არსებულ ჯგუფს, ბლოგსა და გვერდებს სოციალურ ქსელში. ოთხი წლის განმავლობაში პლატფორმას მარტო, მოხალისეობრივად ვმართავდი. როდესაც საშუალება და დრო მქონდა, რომ პროექტი დამეწერა, მიღებულ დაფინანსებას ვიყენებდი იმაში, რომ დამექირავებინა სხვადასხვა რაღაცის გამკეთებელი ადამიანები – ვიდეოები გადამეღო, გრაფიკული ქარდები დამემზადებინა, ან დეველოპერის დახმარებით რაღაცები დამემატებინა ბლოგზე და ა.შ.

ერთ-ერთ პროექტის ფარგლებში ჩადებული მქონდა ქალებისთვის უფასო კონსულტაციები ექიმთან და მცირედი ანაზღაურება იმ გამოკვლევებისა, რომლებსაც საჭიროებდნენ. ამ დროს მივხვდი, რომ ყველაფერს მარტო ვეღარ გავუმკლავდებოდი. 2023 წლიდან პროექტის კოორდინატორი და ბუღალტერი არიან ადამიანები, რომლებიც მეხმარებიან მუშაობაში.

ბოლო პროექტის ფარგლებში მოვახდინე ენდომეტრიოზის გზამკვლევის ადაპტაცია ქართულ ენაზე, რომელიც მინდა, რომ ძალიან გამოსადეგი იყოს როგორც პაციენტებისთვის, ასევე ექიმებისთვის – მათთან უკეთ კომუნიკაციისთვის. ეს არის პატარა კითხვარი, რომელიც დაეხმარება პაციენტებს, მომზადებული მივიდნენ ექიმთან: ძალიან სტრესულია ექიმებთან კონსულტაცია. გზამკვლევი იმისთვისაა, რომ პაციენტებს არ დაავიწყდეთ მნიშვნელოვან საკითხებზე და სიმპტომებზე საუბარი.

გამოხმაურებები

მთელი ცხოვრება მესმოდა, რომ მენსტრუაციის შესახებ არ უნდა მესაუბრა: კაცების თანდასწრებით ხომ მით უმეტეს არ უნდა მესაუბრა და არც ქალებთან არ იყო დიდად რამე სასაუბრო – ყველას გვაქვს, საკმარისია ამის ცოდნა. მენსტრუაციის ხსენება ბევრგან ჯერ კიდევ ძალიან უხერხულია. ვიღაცებს ერიდებათ, განსაკუთრებით კი კაცები კომპლექსდებიან ამ თემაზე ლაპარაკით. 

გამოდის, რომ მენსტრუაციის შესახებ საუბარი არის აქტივიზმი. სინამდვილეში, უბრალოდ ჯანმრთელობაზე ვლაპარაკობთ. თუმცა მგონია, რომ ბოლო წლებში იცვლება ეს ნარატივი. შეიძლება,  ჩემ გარშემო იცვლება, რადგან ამ თემაზე ძალიან აქტიურად ვმუშაობ და ადვოკატირემას ვუწევ მას. 

ბევრნაირი გამოხმაურება ჰქონია ჩემს აქტივობას ამ წლების განმავლობაში. რა თქმა უნდა, იყო კრიტიკა, რომ არ არის აუცილებელი მენსტრუაციაზე ხმამაღლა ლაპარაკი. თუ დაავადება გვაქვს, ექიმს მივმართოთ და არ არის აუცილებელი, რომ ფეისბუქზე ვპოსტოთ ჩვენი მენსტრუაციის შესახებ. თუმცა უმეტესად სულ დადებითი გამოხმაურება არის.

ძალიან ბევრი მადლიერი ქალის წერილი მიმიღია ამ წლების განმავლობაში, რომლებმაც, როგორც იქნა, მიიღეს პასუხები თავიანთ ტკივილზე – რომ ისინი კი არ იყვნენ სუსტები, რომლებიც ამ ძლიერ ტკივილს რატომღაც ვერ უძლებდნენ, არამედ ეს იყო დაავადება, რომელიც სამედიცინო პროფესიონალის ჩართვას საჭიროებდა. 

ემიგრანტი ქალებიც მწერენ, რომლებსაც არა აქვთ საშუალება და წვდომა ექიმთან კონსულტაციაზე. შესაბამისად, მაქსიმალურად ვცდილობ, რომ რაც შეიძლება ამომწურავი ინფორმაცია მივაწოდო.

რატომ არის მნიშვნელოვანი, ენდომეტრიოზის დიაგნოზი ექიმმა დასვას?

ენდომეტრიოზს ძალიან ბევრი სიმპტომი აქვს. ამ სიმპტომებიდან შეიძლება ერთი ან ორი იყოს გამოვლენილი. მტკივნეული მენსტრუაცია არის ერთ-ერთი მთავარი სიმპტომი, რითაც ყველაზე მეტად ცნობენ ხოლმე – რაღაცნაირად, სინონიმიც გახდა ბოლო დროს. თუმცა ამ სიმპტომების ქონა არ ნიშნავს, რომ მაინცდამაინც ვიღაცას ენდომეტრიოზი აქვს.

ენდომეტრიოზის დიაგნოზი აუცილებლად ექიმმა უნდა დასვას. შემდეგ, ექიმთან ერთად უნდა შედგეს მისი მართვის სტრატეგია. 

ბრძოლა რეპროდუქციულ ჯანმრთელობასა და სქესობრივ განათლებასთან დაკავშირებულ მითებთან და სტიგმებთან

დავკვირვებივარ, რომ რეპროდუქციულ ჯანმრთელობაზე მხოლოდ იმდენი ინფორმაცია არის გავრცელებული, რამდენიც დასაორსულებლად არის საჭირო – არც მეტი და არც ნაკლები. თუ ამის მიღმა  კიდევ სხვა რაღაც  გაწუხებს, ეს უკვე არის ტაბუ.

თუ დაორსულებას აპირებ, მანდ იწყებ ინფორმაციის ძიებასაც რეპროდუქციასთან დაკავშირებით; მანდ გაწვდიან ექიმები ინფორმაციას; მანდ იჭერ პირველად ბმას საკუთარ ფსიქიკურ ჯანმრთელობასა და რეპროდუქციულ ჯანმრთელობას შორის; მანდ ეუბნებიან ქალს პირველად, რომ უნდა მოდუნდეს, არ უნდა ინერვიულოს და არ უნდა დაისტრესოს, თორემ ისე არ დადგება ეს ორსულობა. მანამდე სულ პირიქით – გსტრესავენ, რომ აუცილებლად უნდა დაორსულდე და ეგ არის შენი მოვალეობა.

ენდომეტრიოზის მქონე ქალებს სამსახურთან ან სწავლასთან ძალიან დიდი პრობლემები ექმნებათ იმის გამო, რომ ხშირად უწევთ გაცდენა, ან ხშირად ვერ არიან იმდენად პროდუქტიულები, რამდენადაც ჩვეულებრივ არიან. ეს ყველაფერი აისახება მერე კარიერაზეც. მე გამიმართლა, მოვახერხე, რომ მქონოდა ისეთი პროფესია, რომელიც მაძლევს საშუალებას, სახლიდანაც ვიმუშაო. თუმცა, ენდომეტრიოზი რომ არ მქონოდა, შეიძლება არც ამერჩია ეს პროფესია. შეიძლება რამე სხვა პროფესია ამერჩია, რომლის დროსაც შევძლებდი, რომ უფრო აქტიური ცხოვრების წესი მქონოდა.

საბოლოოდ, მენსტრუაციასთან დაკავშირებულ ტაბუებთან ბრძოლა პატრიარქატთან ბრძოლაა. ამაზე პასუხი უბრალოდ ის არის, რომ ისე ვიცხოვროთ, ისე გამოვხატოთ ჩვენი თავები, როგორც ამას საჭიროდ ვთვლით; პატრიარქატის დაწესებულ წესებს არ ვერგებოდეთ და მხოლოდ დახურულ ჯგუფებში არ ვლაპარაკობდეთ მენსტრუაციაზე; კაცები რომ ოთახში შემოდიან, არ გვერიდებოდეს და სხვა თემაზე არ გადაგვქონდეს ყურადღება.