დღეს საქართველოში იმაზე გაცილებით ნაკლები ეზიდი ცხოვრობს, ვიდრე უწინ. უფროს და ახალ თაობებს შორის განსხვავება არა მხოლოდ ტრადიციების შენახვის, არამედ მშობლიური ენის ფლობის ხარისხის კუთხითაცაა. 

ეთნიკურად ეზიდი აქტივისტი მიხეილ ლაზგინიანი არასამთავრობო სექტორში საქმიანობს იურისტად. პარალელურად, ის ფონდების მოძიებაში ეხმარება ეზიდურ თემს და და საქართველოს ეთნიკურ, კულტურულ თუ რელიგიურ მრავალფეროვნებასთან დაკავშირებით ახალგაზრდებს შორის ცნობიერების ამაღლების კუთხით მუშაობს.

მიხეილ ლაზგინიანმა “ნეტგაზეთთან” ისაუბრა, რას ნიშნავს მისთვის ეზიდის იდენტობა, როგორ იცვლებოდა უკანასკნელ ათწლეულებში თემის ყოფა და რატომ მიიჩნევს, რომ დღეს საქართველოს ეზიდების იდენტობა იკარგება. 

ოჯახი

ჩემი ოჯახის ტრადიციულობაზე ლაპარაკი ცოტათი ძნელია. აქ თაობებს შორის იყო განსხვავება. ბებია-ბაბუების თაობა უფრო ცდილობდა ტრადიციების შენარჩუნებას, თუმცა, მშობლების, დეიდების, ბიძების თაობა უკვე ნაკლებად ტრადიციულია.

ჩემთვის რელიგია მხოლოდ და მხოლოდ დღესასწაულები იყო. ყველაზე ცნობილია კლოჩე სარე სალე, რომელიც გაიგივებულია ახალ წელთან, მარტის პირველ 2 კვირაში. სწორედ ამ დროს ხვდები, რომ რაღაც განსხვავებულია შენში: შენი თემი აღნიშნავს მაშინ, როცა სხვა თემი არ აღნიშნავს. ტრადიციები ასევე გამოიხატებოდა პროცესებში, როგორიც არის დაკრძალვა და ქორწილი. მანდაც ხვდები, რომ შენი ეთნოსის ქორწილი და დაკრძალვა ცოტათი განსხვავდება სხვა ეთნოსებისგან; კვლავ აცნობიერებ, რომ შენში რაღაც განსხვავებულია.

ბებია-ბაბუების თაობებს შორის ყოველთვის იყო და არის მცდელობები, რომ ისაუბრონ საკუთარ ენაზე. თუმცა, შემდგომ თაობაში ან რუსულად ლაპარაკობენ, ან ქართულად. ეთნიკური უმცირესობები მაინც რუსულ ენას ანიჭებდნენ უპირატესობას, მათ შორის, ოჯახებში. ეს საბჭოთა კავშირის დროინდელი ფენომენია. დამოკიდებულება იყო ასეთი, რომ რუსულ ენაზე მოსაუბრე ადამიანი ინტელიგენციის ნაწილად განიხილებოდა. მიიჩნეოდა, რომ ინტეგრაციისთვის უკეთესი იყო რუსული ენის ცოდნა.

ასევე იყო გაბატონებული მოსაზრება, რომ რუსულენოვან სკოლებში უფრო კარგ განათლებას აძლევდნენ, ვიდრე ქართულენოვან სკოლებში, რაც, შეიძლება, 2000-იანების დასაწყისში გარკვეულწილად ჭეშმარიტება იყო, რადგან წყაროების საკმარისი რაოდენობა არ იყო ნათარგმნი ქართულად. მეც ამიტომ არ მიმიყვანეს ქართულ სკოლაში და რუსულში მიმიყვანეს, მიიჩნიეს რა, რომ უკეთეს განათლებას მივიღებდი და დასაქმების მეტი შესაძლებლობაც მექნებოდა სამომავლოდ.

სკოლა

რუსულ სექტორში ყოფნის ერთ-ერთი დადებითი მხარე ის იყო, რომ ძირითადად, ისევ და ისევ, ეთნიკური უმცირესობების წარმომადგენლები სწავლობდნენ ჩემთან ერთად, შესაბამისად, ამ განსხვავებულობას კლასში ვერ ვგრძნობდი, მაგრამ განსხვავებულობა იკვეთებოდა პარალელურ კლასთან [ქართულ სექტორთან] შეხვედრისას.

სკოლის წლები მძიმე დროს დაემთხვა, 2008 წლის ომს. რა თქმა უნდა, ნებისმიერი რუსულენოვანი გამოხატულება დიდ აგრესიას იწვევდა საზოგადოებაში. ამას გასაგები მიზეზები ჰქონდა, სრულიად ვიზიარებდი და ვიზიარებ. მაგრამ საქმე ის არის, რომ სიძულვილის კამპანია ტყდებოდა ჩვენზეც, ეთნიკურ უმცირესობებზე, განსაკუთრებით, რუსული სექტორის მოსწავლეებზე. პარალელური კლასი, ჩვენი შეცნობის გარეშე, უკვე ცუდ დამოკიდებულებებს იქმნიდა ჩვენზე. უკვე მერე, როცა საუბარი შედგა, დავმეგობრდით. რაგბის საერთო ჯგუფი შეიქმნა, სადაც გავწევრიანდი და დავმეგობრდი ბიჭებთან. თუმცა თავიდან, კვეთის წერტილები რომ არ გვქონდა, გარკვეული სტერეოტიპები იქმნებოდა ჩვენთანაც და მათთანაც. 

დღესდღეობით ძალიან შეიცვალა სიტუაცია, განსაკუთრებით, ეთნიკური და რელიგიური უმცირესობების მიმართ. ძალიან დიდი წვლილი აქვთ ამაში არასამთავრობოებს, რადგან, მგონი, ეს ერთადერთი პლატფორმაა, სადაც უმცირესობას და უმრავლესობას დასხდომა და პირისპირ საუბარი შეუძლია. უშუალო საუბრის კულტურა ძალიან გვეხმარება, არსებული სტერეოტიპები ჩვენ თვითონვე დავამსხვრიოთ. 

მიხეილ ლაზგინიანი საქართველოს ეზიდთა სასულიერო საბჭოს თავმჯდომარესთან, დიმიტრი ფირბართან ერთად ეზიდური ტაძრის ეზოში. ფოტო: ნეტგაზეთი/მიხეილ გვაძაბია

იდენტობა

ეთნიკური უმცირესობებისთვის — და არ მგონია, მარტო მე ვიყო ასე — განსხვავებულობა ორმაგია: თან გინდა, თან არ გინდა. რაღაც მომენტში ფიქრობ, რომ იქნებ გვარი გადავიკეთო, წარმომავლობაც ამას მოვაბა და საბოლოო ინტეგრაცია მოვახდინო საზოგადოებაში. ეს იმიტომ, რომ გარკვეულ უსიამოვნებებს აწყდები. მაგრამ მეორე მომენტია შენი ხალხი: ხედავ, შენი ხალხი როგორ გიდგას გვერდში, როგორ უხარია შენი წარმატება… ამ თანადგომას რომ გრძნობ, მერე ხვდები, რომ ეს შენია და წინაღობების მიუხედავად, უნდა გაძლიერდე, აკეთო, რასაც აკეთებ და არ ეცადო შენი იდენტობის დამალვას ან გაქცევას მისგან.

თინეიჯერობის, სტუდენტობის ასაკში უფრო მყიფეა ეს ყველაფერი, რადგან შენი განსხვავებულობა რაღაც კითხვებს ბადებს. ზოგჯერ ფიქრობ, რომ აღარ გინდა კითხვებზე პასუხი და გსურს, ისეთი მიგიღონ, როგორიც ხარ. რაღაც მომენტში გგონია, რომ თავს იმართლებ: სადაური ხარ, რას საქმიანობ, როგორ ისწავლე ენა ასე, რამდენი ხანია, საქართველოში ცხოვრობ… რა თქმა უნდა, ეს კითხვები, თავისი ბუნებით, არ არის ცუდი და ცუდი განზრახვით არ აკეთებს ამას ადამიანი.  უბრალოდ, შენ გბეზრდება, ყველა ადამიანს უთხრა, რომ იცი, რა, მე აქ დავიბადე და გავიზარდე, შეიძლება, ეთნიკურად ოდნავ განსხვავებული ვარ შენგან, მაგრამ აქაურობისადმი იგივე სიყვარული მამოძრავებს, როგორიც შენ. ყოველთვის ამის ახსნა გიწევს.

ხანდახან ეს კითხვები გღლის და ფიქრობ: შევიცვლი ახლა გვარს, მოვიფიქრებ, რომ სადმე კახეთში ან სვანეთში მაქვს სოფელი და აღარავის გაუჩნდება კითხვა. მე არ ვარ ერთადერთი, ვისაც ეს აზრები აწუხებდა. ბევრი ვიცი, მათ შორის, ჩვენი თემის წარმომადგენელი, ვინც ამის გამო გვარი შეიცვალა: ბოლო-ბოლო, თუ ინტეგრაციაა, სრული ინტეგრაცია იყოსო. ამ გაუგებრობებს თავი აარიდეს იმით, რომ ფაქტობრივად, თავისი იდენტობა დათმეს, რა თქმა უნდა, თავისივე ნებით.

“იცოდე შენი ადგილი”

ბევრს ვკითხულობ 90-იან წლებზე. ბევრი პოზიტიური მოხდა, თუმცა — ბევრი ნეგატიურიც. პოზიტიური მოხდა ის, რომ საქართველომ დამოუკიდებლობა მიიღო და დაიწყო სახელმწიფოს მშენებლობა, თუმცა, სამწუხაროდ, ეს მოხდა ძალიან დიდი ხარჯის საფასურად, რაც იყო სიძულვილის კამპანიის აგორება უმცირესობების მიმართ. ამას, სამწუხაროდ, საზოგადოება აჰყვა.

წიგნში “საქართველო თავისუფლების აღმართზე” – აღწერილია მაშინდელი განცხადებები, რომ უმცირესობებმა თავიანთი ადგილი უნდა იცოდნენ; რომ სომხები წესიერად მოიქცნენ, თორემ გავაბრუნებთ… რა თქმა უნდა, ამას ეთნიკური უმცირესობა რომ უსმენ, ფიქრობ, რომ დღეს სომხები და ხვალ ჩვენც გადაგვივლიან… მაშინ, მგონი, ჩნდება უკვე ეს გაუცხოების მომენტი… ამ პერიოდს ემთხვევა დიდი ემიგრაცია: არა მხოლოდ ეზიდების, არამედ, სხვა უმცირესობებისაც.

ჩემს ბავშვობაში ყველაზე გაბატონებული სტერეოტიპები ეზიდებზე  იყო ის, რომ ეზიდებს ორი მიმართულება აქვთ: ან კანონიერი ქურდი უნდა გახდეს, ან მეეზოვე.

ასეთი დამოკიდებულება იყო, რომ “იცოდე შენი ადგილი, იცოდე, სად ხარ და ვინ ხარ, ნუ გაქვს ძალიან მაღალი ამბიციები, რადგან შეიძლება მერე გული დაგწყდეს”. თვითონ თემში იყო გაბატონებული ეს დამოკიდებულება და გარედანაც გაძლევდნენ “რჩევებს”, რომ “მაგარი ბიჭი ხარ, მაგრამ ასეთი მდგომარეობაა, რას ვიზამთ”… ცუდად არ მეუბნებოდნენ ამას, პირიქით, მართლა თავიანთ გამოცდილებას მიზიარებდნენ. 

მაგრამ ეს შეიცვალა. ახლა უფრო მეტი შესაძლებლობა გაქვს რაღაც კუთხით, რადგან მიჩნეულია, რომ გარკვეულ საკითხებში მოწყვლადი ხარ და მეტი მხარდაჭერა გაქვს, როცა რაღაც საქმეს იწყებ.

 ეზიდები ტავაფა ეზიდის დღესასწაულს აღნიშნავენ თბილისის ეზიდური ტაძრის ეზოში. 2019 წ. ფოტო: Facebook/Yezidis in Georgia

კიდევ როგორი განცდა იყო, იცით? კი, აქ დაიბადე და გაიზარდე, მაგრამ მაინც სტუმარი ხარ. ახლაც არის ეს დამოკიდებულება. პირობითად, თუ აქტივისტი ხარ და რაღაც კრიტიკული თქვი ხელისუფლების წინააღმდეგ, ამაზე შეიძლება თვითონ თემის წარმომადგენლებმაც გითხრან, რომ მოდი, ასე კრიტიკულად ნუ იტყვი, რადგან მაინც ხომ იცი…  თუ ქართველი აქტივისტი რამეს აკრიტიკებს, ის მაინც ქართველად რჩება. ეთნიკური უმცირესობის აქტივისტი თუ რამეს აკრიტიკებს, ის შეიძლება, არა მარტო “ენჯეოშნიკ აგენტად” შერაცხონ, არამედ, “უმადურ სტუმრად”.

როცა ვიცით, რომ საზოგადოებაში ეს დამოკიდებულება არსებობს, ვცდილობთ, ძალიან კრიტიკულები არ ვიყოთ. ეს სტუმრის სტატუსი მაინც შემორჩენილია. ცვლილება არის, თუმცა არაა საკმარისი. ახალგაზრდებისგან დადებითი დამოკიდებულებაა. ახალგაზრდებისგან ყველა წამოწყებაში მხარდაჭერას ვიღებ. მე არ მეგონა, საზოგადოების ასეთ ტრანსფორმაციას თუ შევესწრებოდი. მაგრამ ვხედავ ამას და მიხარია.

ქართული

ძალიან საინტერესო გარდატეხა მოხდა ჩემში X-XI კლასში. რაღაც დიდი პატრიოტიზმი გაჩნდა ჩემში და სურვილი, რომ კარგად უნდა მცოდნოდა საქართველოს ისტორია, კარგად უნდა მეწერა ქართულად, კარგად მეაზროვნა, კარგად მემეტყველა… დიდი სიყვარულით განვიმსჭვალე ქართული კულტურისა და ენის მიმართ, განსაკუთრებით, გალაქტიონის შემოქმედების გაცნობის შემდეგ. კლასში ქართულ ენასა და ლიტერატურაში საუკეთესო შედეგები მე მქონდა.

ჰაგიოგრაფიაც, მიუხედავად თავისი სიძნელისა, მაინც მომწონდა. მესმის, რითაც იყო ეს განპირობებული: ცალკე ისტორია მიზიდავდა, ცალკე — ქართული დამწერლობა. მგონი, ერთადერთი დამწერლობაა, რომელშიც ვცდილობ, რომ ლამაზად ვწერო. სხვადასხვა გაცვლით პროგრამაზეც უცხოელ მონაწილეებს თავიანთ სახელებს ვუწერ ქართულად და ყველა აღფრთოვანებულია, იმდენად ლამაზი გამოდის. 

რატომღაც, მანამდე მქონდა დამოკიდებულება, რომ ქართულ ენაზე ლიტერატურის წყაროები არ მოიძებნება. თურმე, საკმაოდ ბევრია. უბრალოდ, უნდა მოიძიო და იცოდე, სად ეძებო. მაგალითად, ძალიან მიყვარდა ომარ ხაიამის ლექსები. პირველწყარო, რომლითაც გავეცანი, იყო რუსული თარგმანი, თუმცა მერე აღმოვაჩინე, რომ ქართული, საკმაოდ საინტერესო თარგმანიც ყოფილა.

“ეზიდი” და “ეზიდიზმი”

ეზიდობა ეთნორელიგიაა. ეზიდი აუცილებლად უნდა მისდევდეს რელიგიურ სწავლებებს: ეზიდი რელიგიის გარეშე ეზიდად არ მიიჩნევა. ყოველი შემთხვევისთვის, ასეთი დამოკიდებულებაა ეზიდურ თემში და მათ შორის, სასულიერო პირებში.

ეზიდიზმი მეთორმეტე საუკუნეში ჩამოყალიბდა და მას სამი ძირითადი პოსტულატი აქვს: აუცილებლად უნდა შექმნა ოჯახი ეზიდთან, ყოველთვის პატივი სცე შენს სასულიერო პირს და არასდროს დაკარგო შენი რელიგია, რაც მოიაზრებს იმას, რომ სხვა რელიგია არ უნდა მიიღო. თანამედროვეობაში როგორ გადაითარგმნება ეს და რამდენად კარგია ეს თავად თემისთვის, სხვა საკითხია, თუმცა, მოცემულობა არის ასეთი.

ეზიდების ტაძარი თბილისში. ფოტო: Facebook/Yezidis of Georgia 

ეზიდიზმი ძალიან ახლოსაა აბრაამისეულ რელიგიებთან, რადგან ის აერთიანებს ბევრ ლეგენდასა და ისტორიას, რომლებიც აბრაამისეულ რელიგიებს უკავშირდება. უბრალოდ, არის მცირედი ცვლილებები.

საინტერესო ის არის, რომ ეზიდები ყველა მოციქულსა და წმინდანს აღიარებენ სხვადასხვა რელიგიაში: მუჰამადსაც, იესოსაც და ა.შ. ეზიდები მიიჩნევენ, რომ ეს მოციქულები არიან ღვთის სიტყვის გადმომცემნი დედამიწაზე, ხოლო ბოლო ასეთი გადმომცემია ჩვენი წმინდანი შეიხ ადი, რომელმაც მოიტანა ღვთის სიტყვა ხალხამდე. ეზიდები მიიჩნევენ, რომ შეიხ ადი იყო ღვთის ემანაცია ადამიანში — ფაქტობრივად, კაც-ღმერთი.

როგორ აღმოჩნდნენ ეზიდები საქართველოში

ეზიდების დიდი მიგრაცია 1915 წელს იწყება და ემთხვევა სომეხთა გენოციდს ოსმალეთის იმპერიაში, რადგან ეს მხოლოდ სომხებს არ ეხებოდა: ეს ეხებოდა, ფაქტობრივად ყველა უმცირესობას. ეზიდების რაღაც ნაწილი სომხეთში წავიდა, ნაწილმა კი  საქართველოს მოაშურა. 

ზოგადად, ეზიდები კავკასიაში გაცილებით ადრე ჩნდებოდნენ, თუმცა არა საცხოვრებლად, არამედ სამუშაოდ ჩამოდიოდნენ ხოლმე. სეზონურად მოდიოდნენ, მუშაობდნენ და ბრუნდებოდნენ საკუთარ მხარეებში. თბილისი აბრეშუმის გზის ნაწილი იყო და ვაჭრობის სეზონზე ბევრი სამუშაოც იყო.

ეზიდების ტაძარი თბილისში. ფოტო: ნეტგაზეთი/მიხეილ გვაძაბია 

დიდი მიგრაციის დროს საქართველოში ძირითადად ის ეზიდები გადმოვიდნენ, რომლებიც მანამდეც აქ მუშაობდნენ ხოლმე და უკვე გააჩნდათ გარკვეული კავშირები. სომხეთში არანაირი პრობლემა არ ჰქონდათ, სოფლებიც მისცეს, მაგრამ მათთვის საქართველო უფრო ახლო იყო, მანამდე აქ საქმიანობის გამო.

თავდაპირველად, ეზიდებს გვარი არ ჰქონიათ. ყველა ეზიდი ერთმანეთს ცნობდა მისი წინაპრის სახელით და ასე წარმოადგენდნენ ხოლმე თავს. მაგრამ, როცა სომხეთში გადავიდნენ, მანდ უკვე დაიწყო გვარების მინიჭება. გვარებს მარტივად იღებდნენ: ოჯახის უფროსი ვინც იყო, იმას ამატებდნენ გარკვეულ დაბოლოებას და ჩნდებოდა გვარი. მაგალითად, “ლაზგინ” თუ იყო ჩემი წინაპარი, დაამატეს “იანი”, რის შემდეგაც მივიღეთ გვარი “ლაზგინიანი” და ყველა, ვინც იმ ადამიანს თან ახლდა, გახდა ლაზგინიანი. ეს შემორჩა, თორემ, როგორც ასეთი, ეზიდური გვარი არ არსებობდა. ეს ფენომენი ჩნდება მიგრაციის შემდეგ.

ქურმანჯი

ჩვენი ენა არის ქურმანჯი, რომელსაც ხშირად მოიხსენიებენ ჩრდილოეთ ქურთულადაც. ჩვენ და ქურთები ვსაუბრობთ ამ ენაზე. საერთოდ, ენა ერთ-ერთი ყველაზე მძიმე საკითხია ჩემთვისაც და ზოგადად, თემისთვისაც.

იყო მცდელობა, მათ შორის, ხელისუფლების მხრიდანაც, რომ ყოფილიყო ამ ენის სწავლება. გამოიყო ბიუჯეტი მასწავლებლისთვის და აუდიტორია, სადაც გაკვეთილები უნდა ჩატარებულიყო, მაგრამ მასწავლებელი ვერ ვიპოვეთ. საქმე ისაა, რომ ამ ენას სკოლაში არასდროს ვსწავლობდით, მხოლოდ ოჯახში ხდებოდა ეს.

ჩვენსა და საქართველოს სომხურ თუ აზერბაიჯანულ თემებს შორის ერთი განსხვავებაა: ჩვენ არ გვაქვს სახელმწიფო. სომხეთი და აზერბაიჯანი ჩვენი მოსაზღვრე სახელმწიფოებია და, რა თქმა უნდა, თუ დასჭირდებათ წყაროები სწავლისთვის, შეუძლიათ, იქიდანაც წამოიღონ მასალები. ცხადია, უკეთესია, ყველაფერი აქ გაკეთდეს, მაგრამ მასწავლებლის მოწვევა ან რაიმე მსგავსი შეუძლიათ. ჩვენ ამის ფუფუნება არ გვაქვს.

წყაროების უკმარისობა თუ მასწავლებლების არარსებობა საბოლოოდ განაპირობებს იმას, რომ ენა იკარგება. მეც ვერ დავიკვეხნი, რომ ეზიდური კარგად ვიცი: პერიოდულად შევაპარებ ხოლმე ხან რუსულ, ხან ქართულ სიტყვებს. მაქსიმალურად ვცდილობ, ბევრი მესმის, მაგრამ იმ ენებიდან, რომლებზეც ვსაუბრობ, ეზიდური ყველაზე სუსტად ვიცი. ჩემს შემდგომ თაობაზე საუბარი ზედმეტია. დიდი ალბათობით, ერთი თაობის შემდეგ თითზე ჩამოსათვლელი გახდება იმ ადამიანების რაოდენობა, ვინც ეზიდური იცის.

ასიმილაცია

ეზიდებს არ გვაქვს კომპაქტურად დასახლებული რაიმე სოფელი ან რეგიონი, სადაც ვიცხოვრებდით. ქართულ რეალობაში ჩვენი ერთ-ერთი განმასხვავებელი ისაა, რომ ურბანული თემი ვართ, თავიდანვე ქალაქებში დავიწყეთ ცხოვრება და, რა თქმა უნდა, ყოველდღიურად გვიწევდა საუბარი დომინანტურ ეთნიკურ ჯგუფთან, ქართველებთან. შესაბამისად, უფრო მეტი კონტაქტი გვქონდა და მოგვიწია ენის სწავლა.

ამასთან, საკმაოდ პატარა უმცირესობა ვართ. შესაძლოა, დღესდღეობით 8000-იც არ ვიყოთ. ასეთი უმცირესობა რომ ხარ, ხშირად ვერ ხედავ შენი თემის წარმომადგენლებს, თუმცა ვიღაცასთან მაინც გინდა საკუთარი თავის გაიგივება. შესაბამისად, გაიგივება ხდება შენს მეგობრებთან, რომლებიც ძირითადად დომინანტური ჯგუფის წარმომადგენლები არიან. მეგობრულ წრეს ექსკლუზიურად ეზიდებისგან ვერ შეადგენ, რაც ცუდი არ არის, პირიქით, ძალიან კარგია.

მერე უკვე მოდიან ახალგაზრდები, სურთ განათლების მიღება, ენას სწავლობენ, იკვლევენ. საბჭოთა კავშირში ეზიდური წარმომავლობის პირველი მეცნიერები ჩნდებიან. თუმცა ინტეგრაციის ყველაზე მაღალი დონე ალბათ მაინც დამოუკიდებელი საქართველოს და განსაკუთრებით სააკაშვილის მმართველობის პერიოდს უკავშირდება, როცა განათლების გაკერპება მიმდინარეობს და ქუჩის მენტალიტეტი, რომელიც მანამდე ძალიან პოპულარული იყო, იკლებს. უმცირესობებიც გრძნობენ, რომ ეს არის ის, რაც ჩვენმა ახალგაზრდებმა უნდა გააკეთონ წარმატების მისაღწევად. 

როცა თავს უსაფრთხოდ გრძნობ, განათლებას იღებ, კარიერული წინსვლა გაქვს, ეს უკვე ინტეგრაცია-ასიმილაციის ბუნებრივი პროცესია. აქ სად რჩება ენის, კულტურის და იდენტობის ადგილი, უკვე რთული სათქმელია. როცა კარიერულ წინსვლაზე ფიქრობ, განსაკუთრებით დღეს, ძალიან ძნელია, პარალელურად იფიქრო წარმომავლობის საკითხებზე. დრო არ გრჩება ფაქტობრივად. უნდა იშრომო, შემოსავალი გქონდეს… 

ინტეგრაცია ძალიან სწრაფი ტემპით მიდის, რისი წინააღმდეგიც არ ვარ. ბევრი დადებითი მხარე აქვს ამ პროცესს და ამით აიხსნება ის გარემოებაც, რომ ეზიდები ნაკლებად გრძნობენ თავს დისკრიმინირებულად. ისინი უფრო მიღებულნი არიან საზოგადოების მიერ და უფრო მალე აღწევენ დასახულ მიზნებს. თუმცა ამას აქვს თავისი საფასური და ეს საფასურია ის, რომ იკარგება იდენტობა. ვერ ვიტყვი, რომ რელიგიური ადამიანი ვარ, შესაბამისად, ჩემთვის იდენტობა ენა და კულტურაა. დღეს ორივე იკარგება.

როგორც ასეთი, “საფრთხის” განცდა არ გვაქვს. საფრთხე ჩემთვის იმ შემთხვევაში არსებობს, როცა გარე ფაქტორი გაიძულებს, რაღაც დაკარგო. აქ გარე ფაქტორი არ გვაიძულებს ამას. ეს არის უბრალოდ არჩევანის ამბავი — თუ გინდა, შეინარჩუნო, მოდი ტაძარში, მოილოცე, ენა ისწავლე, ცეკვა ისწავლე, მაგრამ საბოლოოდ არჩევანი იქამდე მიდის, რომ ნაკლები ჩართულობაა. ჩვენ ქართული საზოგადოებისგან ძალიან დიდი მხარდაჭერა გვაქვს ამ კუთხით, რომ რაღაც შევინარჩუნოთ. მაგრამ თვითონ თემში არ არის ინტერესი.

მე მესმის ახალგაზრდების. როგორც გითხარით, ეზიდებისთვის ერთ-ერთი განმსაზღვრელია რელიგიურობა, რომ პატივი უნდა სცე შენს სასულიერო პირებს და აუცილებლად დაქორწინდე ეზიდზე. თავისუფლების მოყვარე ახალგაზრდისთვის ეს დამატებითი შეზღუდვებია. შეიძლება, ახალგაზრდა რელიგიური არ არის ან სხვა თემის წარმომადგენელი შეუყვარდა. გამოდის, რომ ეზღუდება როგორც მრწამსის თავისუფლება — რომელიც იმასაც მოიაზრებს, რომ არაფრის მწამდეს — ისე, საკუთარი მომავლის არჩევის თავისუფლება. ჩემი აზრით, ეს ერთ-ერთი მიზეზია იმისა, რატომ აღარ არის ინტერესი ახალგაზრდებში. ვფიქრობ, ყოველთვის არსებობს თავისუფლების შეზღუდვის შიში.

მომავალი

ეზიდური კულტურის ცენტრი და ტაძარი თბილისში, ვარკეთილის ტერიტორიაზე მდებარეობს. სწორედ ეს ცენტრია საწყისი და ბოლო ყველაფერი იმისა, რაც კეთდება. აქ არის შეგროვილი წიგნები, რომლებიც კარგად შეგასწავლის საქართველოში ეზიდების გადმოსახლების ისტორიას, მათ ყოველდღიურობას… ზღაპრებიც არის თავმოყრილი. გარდა ამისა, არის ეზიდური ენის კურსები, რომლის ხელმძღვანელობაც საბოლოოდ ისევ სასულიერო პირს, დიმიტრი ფირბარს მოუწია. აქ ისწავლება ეზიდური ცეკვებიც. სრულიად უფასოა ეს, ვინაიდან ეზიდების დიასპორა გვეხმარება გერმანიიდან და ძალიან დიდ მხარდაჭერას უწევს ცენტრს. 

გარდა ამისა, ვცდილობთ, მონაწილეობა მივიღოთ სხვადასხვა პლატფორმაზე, ჩვენი სათქმელი ვთქვათ, მოვიწვიოთ მკვლევრები, ჟურნალისტები… ყველას შეუძლია, მოვიდეს, გაგვესაუბროს და დიდი სიამოვნებით გავუზიარებთ ჩვენი კულტურისა და რელიგიის შესახებ ინფორმაციას.

სივრცე, სადაც ეზიდური მუზეუმის გახსნა იგეგმება. ფოტო: ნეტგაზეთი/მიხეილ გვაძაბია

ახლა შენდება მუზეუმი. ფაქტობრივად, ესაა მსოფლიოში პირველი მუზეუმი, რომელიც უშუალოდ ეზიდებს მიეძღვნებათ. ეს იქნება ეზიდური ეთნოკულტურული მუზეუმი, რომლის მშენებლობის პროცესშიც პრობლემებს ვაწყდებით სახსრების არარსებობის გამო, მაგრამ ვცდილობთ და დიდი ალბათობით, მალე გავხსნით კიდეც. 

ამ თემმა ბევრი მომცა. აქ მოღვაწე სასულიერო პირები ყოველთვის გვერდში მედგნენ ყველა წამოწყებაში. ყოველთვის ვგრძნობდი, რომ მათ სურდათ, ენახათ წარმატება საკუთარ თემში. გარდა იმისა, რომ თავს ვალდებულად ვთვლი ამ თემის წინაშე, ასევე მაქვს იდეალისტური დამოკიდებულებაც, რომ ჩემი პატარა წვლილი შევიტანო ამ თემის ისტორიაში. შეიძლება, პირადად ვერაფერი მივიღო ამისგან კომერციული თვალსაზრისით, მაგრამ როცა მეცოდინება, რომ ამ დიდი საქმეში ჩემი პატარა წვლილი მაქვს შეტანილი, სიამაყის გრძნობაც კი გამიჩნდება, როცა გაკეთდება ეს ყველაფერი.