დღეს, 3 მარტს, პრემიერ-მინისტრმა ირაკლი ღარიბაშვილმა ხელი მოაწერა დოკუმენტს, რომლითაც საქართველომ ოფიციალურად მოითხოვა ევროკავშირში გაწევრიანება.

მთავრობის ამ გადაწყვეტილებას წინ უსწრებდა  28 თებერვალს, რუსეთის სრულმასშტაბიანი ომის ფონზე, უკრაინის მიერ ევროკავშირში გაწევრიანების განაცხადის დაწერა, რაც  პირველ მარტს გაგრძელდა ევროპარლამენტის  მიერ უკრაინის მხარდამჭერი რეზოლუციის მიღებით.

რამდენად დროული იყო საქართველოს მთავრობის მიერ განაცხადის ახლა დაწერა და უნდა ელოდოს თუ არა „ქართული ოცნების“ ხელისუფლების პირობებში ქვეყანა ევროკავშირის მხარდაჭერას, ამ საკითხებზე ნეტგაზეთი ფონდ “ღია საზოგადოება – საქართველოს” ევროინტეგრაციის პროგრამის მენეჯერს, ვანო ჩხიკვაძეს ესაუბრა.

ნეტგაზეთი: ერთი დღით ადრე, სანამ „ქართული ოცნება“ ევროკავშირში წევრობის განაცხადის გაკეთებაზე იტყოდა, მმართველი პარტიის წევრები აცხადებდნენ, რომ განაცხადს განაცხადისთვის ვერ გააკეთებდნენ და ამისთვის ევროკავშირიდან მხარდაჭერა იყო საჭირო. თქვენი აზრით, რა შეიცვალა ერთ დღეში?

ვანო ჩხიკვაძე: სამი ფაქტორი იყო, რამაც ეს ყველაფერი გამოიწვია:

1. ეს იყო პეტიცია, რომელიც გავრცელდა და ძალიან დიდი მხარდაჭერა მოიპოვა;
2. პრეზიდენტის ვიზიტები ბრიუსელსა და საფრანგეთში, ალბათ, მან მიიღო შედარებით ნეიტრალური თუ არა, მხარდამჭერი სიგნალები ამასთან დაკავშირებით;
3. ფაქტობრივად, გავრცელებულია ინფორმაცია, რომ მოლდოვა მზად არის უკვე განაცხადის გასაკეთებლად და, შესაბამისად, საქართველოში მიხვდნენ, რომ ამ პროცესიდან ჩამორჩენა ჩვენი ევროინტეგრაციის პროცესისთვის არანაირად არ იქნებოდა სასარგებლო.

მე ვფიქრობ, ეს იყო ის განმაპირობებელი ფაქტორები, რის გამოც ხელისუფლებას 24 საათში გადაწყვეტილების შეცვლა მოუწია.

პარლამენტის საგარეო ურთიერთობათა კომიტეტის თავმჯდომარემ 2 მარტს თქვა, რომ ევროკავშირისგან „რაღაც სიგნალებს“ იღებდნენ. თქვენი აზრით, რა იყო ეს სიგნალები?

თუ შევხედავთ აღმოსავლეთით [გაფართოების პოლიტიკის] მიმართულებას, ევროკავშირში ამ პოლიტიკის ძირითადი ჩამომყალიბებელია გერმანია. თუ შევხედავთ გერმანიის კანცლერის გამოსვლას და იმ დიდ მხარდაჭერას, რომელიც მოსახლეობის მხრიდან მას აქვს, ასე ვთქვათ, აღმოსავლეთ მანდატს, ვხედავთ, რომ რეალურად გერმანია უფრო გახსნილია ამ თვალსაზრისით. ზუსტად ეს არის შესაძლებლობების ფანჯარა, რომელიც ჩვენ უნდა გამოგვეყენებინა და გამოვიყენეთ, წესით.

რას იტყოდით თავად იმ ფორმაზე, რა ფორმითაც „ქართული ოცნების“ თავმჯდომარემ ირაკლი კობახიძემ საზოგადოებას ამცნო, რომ ევროკავშირის წევრობაზე განაცხადის გაკეთება გადაწყვიტეს. მან ბრიფინგზე ჯერ ენმ-ის და უკრაინის ხელისუფლების წევრები საქართველოს ომში ჩართვის მცდელობაში დაადანაშაულა, ბოლოს კი ამ გადაწყვეტილების შესახებ განაცხადა?

მე მსგავს ფორმას არ ავირჩევდი. ამ ქვეყნის ისტორიაში არის ხოლმე ისტორიული დღეები და როცა წლები გავა, ჩვენ ეს გაგვახსენდება, როგორც უმნიშვნელოვანესი დღე. სამწუხაროდ, ასეთი დღე ბევრი არ გვქონია და დღეს ზუსტად ის დღეა, რომელიც ისტორიაში შევა და როცა ასეთ დღეზე და მოქმედებაზეა ლაპარაკი, მე მგონი, „სხვათაშორის სათქმელი“ არ იყო და ამით უნდა დაეწყო ყველაფერი.

საზოგადოების ნაწილი საკმაოდ სკეპტიკურად უყურებს ევროკავშირის წევრობაზე განაცხადის ახლა გაკეთებას. მათი აზრით, მოქმედი მთავრობის პოლიტიკის გამო საქართველო დღეს ევროკავშირის წევრობის კანდიდატის სტატუსს არ იმსახურებს და ცდილობს უკრაინის „ხარჯზე გამოვიდეს“. როგორია თქვენი დამოკიდებულება?

ნეტავ, კიდევ უფრო ადრე გაგვეკეთებინა განაცხადი. აბსოლუტურად დროულია ახლა განაცხადის გაკეთება. კიდევ უფრო ადრე რომ გაგვეკეთებინა, წლების წინ, როცა ბევრად უკეთეს მდგომარეობაში, აღმოსავლეთ პარტნიორობის მოწინავე ქვეყანა ვიყავით და ასეთი სიტუაცია არ გვქონდა, ბევრად უკეთესი იქნებოდა, ვიდრე ამის ახლა გაკეთება. ასე რომ, კატეგორიულად ვეწინააღმდეგები იმას, თითქოს ეს განაცხადი ჩვენ არ უნდა გაგვეკეთებინა.

მე არ მგონია, რომ ჩვენ უკრაინის ხარჯზე გამოვდივართ. ეს არის შესაძლებლობის ფანჯარა, რომელსაც ჩვენ ვიყენებთ. არ მგონია, სწორი იყოს, ქვეყნები ერთმანეთს სისხლით შევადაროთ. არცერთს არ ჰქონია კარგი დღე, ჩვენთანაც ცვიოდა ბომბები. იმის დათვლა, ვინ უფრო მეტი სისხლი დაღვარა, არ მგონია სწორი.

მას შემდეგ, რაც „ქართულმა ოცნებამ“ განაცხადა, რომ საქართველო ევროკავშირის წევრობაზე განაცხადს წარადგენს, ევროპარლამენტარმა მიჰაილ გალერმა მოუწოდა, რომ „მაშინ ევროპულად მოიქცნენ“. რა იქნება ევროპულად მოქცევის პირველი ნიშანი ახლა?

შარლ მიშელის დოკუმენტის დაბრუნება, რომელიც, პირველ რიგში, ქვეყნისთვის არის ძალიან მნიშვნელოვანი და ძალიან მნიშვნელოვანია ევროკავშირისთვისაც. იქ არავის არ დავიწყებია ეს. ნუ ჩავთვლით, რომ რადგან „ოცნება“ შეთანხმებიდან გავიდა, ამით ყველაფერი დაიხურა. პირიქით, ჩვენ ყოველ ჯერზე გვახსენებენ, რომ მიშელის დოკუმენტი არის ის, რაც უნდა შევასრულოთ. ჩვენი და ჩვენი პარტნიორების შეფასებით, მიშელის დოკუმენტიდან მხოლოდ 10% არის გაკეთებული. აქედან გამომდინარე, პირველი ნაბიჯი, რასაც მე ველი ამ ხელისუფლებისგან, არის შარლ  მიშელის დოკუმენტთან დაბრუნება და იმ ვალდებულებების შესრულება, რაც ამ დოკუმენტშია. მე რომ ვიყო პრემიერ-მინისტრი, როცა განაცხადს გავაკეთებდი, იქვე ვიტყოდი, რომ შარლ მიშელის დოკუმენტთან ბრუნდება „ქართული ოცნება“ და აღებულ ვალდებულებებს შეასრულებს.

რამდენად მნიშვნელოვანია ახლა ასოცირებული ტრიოს ფორმატის (უკრაინა-საქართველო-მოლდოვა) გამოყენება და ის, რომ მოლდოვამაც გააკეთოს განაცხადი?

ჩემი აზრით, მოლდოვამაც უნდა გააკეთოს განაცხადი და გააკეთებს კიდეც. რაც შეეხება ტრიოს, ეს ფორმატი არის გამოსაყენებელი. გამოსაყენებელია იმის გამო, რომ რეალურად სამმა ქვეყანამ ერთად განაგრძოს გზა. შესაძლებელია, ჩვენი გზები ცოტა გაიყოს იქიდან გამომდინარე, რომ უკრაინასთან დაჩქარებული პროცედურა ამოქმედდეს. ჯერჯერობით არავინ იცის, ეს პროცედურა რას მოიცავს იმიტომ, რომ ამის პრეცედენტი არ ყოფილა ევროკავშირის გაფართოების ისტორიაში. შესაძლოა, უკრაინას ჩვენზე და მოლდოვაზე უფრო ადრე მიენიჭოს კანდიდატის სტატუსი.

ხელისუფლებაში უკვე შეიქმნას უწყება, რომელიც იმუშავებს ამაზე. ეს შეიძლება იყოს მოლაპარაკების ჯგუფი შესაბამისი საჯარო მოხელეებისგან, იურისტებისგან, საერთაშორისო ურთიერთობების სპეციალისტებისგან დაკომპლექტებული, რომლებიც რეალურად იმუშავებენ განაცხადის შემდგომ ნაბიჯებზე. ზოგადად,  ქვეყნებს სხვადასხვა მიდგომა აქვთ ამ მიმართულებით, მაგრამ სტანდარტულად ეს სახელმწიფოს მეთაურს ემორჩილება ხოლმე. აქედან გამომდინარე. შესაძლებელია, რომ ეს იყოს პრემიერის დაქვემდებარების ქვეშ.

იმ განცხადებების ფონზე, რაც პრემიერ-მინისტრისა და ხელისუფლების წარმომადგენლებისგან საომარ მდგომარეობაში მყოფი უკრაინის მისამართით ისმის, როგორ წარმოგიდგენიათ ტრიოს ფორმატში საქართველოს მთავრობის უკრაინასთან კოორდინაცია?

წმინდად პრაგმატულად რომ შევხედოთ, ტრიოს ფორმატი ჩვენთვის უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე უკრაინისთვის და მოლდოვისთვის. უკრაინისთვის ეს იმდენად მნიშვნელოვანი არ არის. იმიტომ, რომ ჩვენ თუ შევხედავთ რეტროსპექტივაში ევროინტეგრაციის პროცესს, დავინახავთ, რომ აღმოსავლეთ პარტნიორობის პროგრამა,ზუსტად უკრაინის გამო შეიქმნა. რომ არა უკრაინა, შეიძლება ჩვენ არც ასოცირების ხელშეკრულება გვქონოდა და არც ვიზალიბერალიზაცია და არც ღრმა და ყოვლისმომცველი თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმება. ასე რომ, ეს აუცილებლად უნდა გავითვალისწინოთ. აქედან გამომდინარე, ამ პროცესისთვის უკრაინის ჩამოშორება შეიძლება ძალიან ძვირი დაგვიჯდეს.

სამწუხაროდ, მოლდოვასთან ურთიერთობებიც ძალიან დაბალ დონეზეა. მოლდოვის საელჩოც არ გვაქვს თბილისში, რაც ჩვენდამი მათ დამოკიდებულებას გამოხატავს. გვაქვს ძალიან დაბალი დონის სავაჭრო ურთიერთობები ერთმანეთში და ძალიან ცოტა მაღალი დონის სახელმწიფო ვიზიტები, რაც ქვეყნებისთვის, რომელთაც აქვთ სურვილი, რომ ჰქონდეთ ტრიოს ფორმატი, ცოტა არ იყოს, საკვირველია.

აქედან გამომდინარე, ამ ფორმატის გაცოცხლება ჩვენთვის ახლა სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია. მე არ ვფიქრობ, რომ ახლა კიევს ამისთვის სცალია და ამაზე რესურსს გამოყოფს. მშვიდობიანობის დროსაც კი ისინი ამ ფორმატით ისე არ იყვნენ დაინტერესებული, როგორც ჩვენ ვიყავით. ის ნაბიჯები, რაც ჩვენ გადავდგით და მაია სანდუს და ვოლოდიმირ ზელენსკის ვიზიტის დროს პეტრას ციხის დეკლარაცია მივიღეთ, ძალიან მნიშვნელოვანი და კარგი იყო. როცა ასეთი სიტუაცია ვითარდება, რომ ვანგრევთ იმას, რაც გვიშენებია, ცოტა არ იყოს…

არასამთავრობო ორგანიზაციები ამბობენ, რომ ახლა უკრაინასთან დაკავშირებით საქართველოს მთავრობის რიტორიკის შეცვლა აუცილებელია, ამისთვის საჭიროდ კი ასახელებენ პრემიერ-მინისტრ ირაკლი ღარიბაშვილის დროებით მაინც „გვერდზე გადგომას“. თქვენ როგორ წარმოგიდგენიათ ასეთ დროს მთავრობის მეთაურის გვერდზე გადგომა?

ჩვენი კონსტიტუციით გაწერილი გვაქვს და პრემიერი არის ჩვენი წარმომადგენელი. ამიტომ ეს აღტკინება, რომელსაც ჩვენ ვხედავთ სოციალურ ქსელებში, ძალიან მიამიტურია. გამოსავალი იქნება, რომ ის სხვა ადამიანით  ჩანაცვლდეს, რომელიც იქნება ისეთი, რომელიც უფრო მეტად გაითვალისწინებს და წარმოადგენს საქართველოს მოსახლეობის განწყობებს და შეძლებს უკრაინასთან ურთიერთობის დარეგულირებას, დალაგებას და იმ ზიანის გამოსწორებას, რომელიც, როგორც სახელმწიფოს, მოგვადგა. ამას დამატებული, შეძლებს, რომ ის საკითხები, რაც პირველ რიგში მნიშვნელოვანია და ევროკავშირიც ყოველთვის შეხსენებას აკეთებს ხოლმე, გამოასწოროს- მაგალითად, სასამართლო რეფორმა, ადამიანის უფლებები, ელიტური კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლა და ა.შ.

იმის გათვალისწინებით, რომ არ არსებობს წევრობის კანდიდატის სტატუსის დაჩქარებულად მინიჭების პრეცედენტი, თქვენ როგორც წარმოგიდგენიათ, დაახლოებით რა ვადებზე შეიძლება იყოს საუბარი უკრაინასთან და ჩვენთან მიმართებითაც?

მაგალითად, სერბეთს თუ ავიღებთ, აპლიკაცია გააკეთა 2009-ში და 2012-ში მიიღო სტატუსი, მონტენეგრომ 2008-ში გააკეთა და მიიღო 2010-ში, ალბანეთს 5 წელი დასჭირდა, მაგალითად.  ყველაზე ჩქარა მოხდა ჩრდილოეთ მაკედონიის შემთხვევაში, ფაქტობრივად, ერთ წელში.  ბოსნიამ 2016-ში გააკეთა და ჯერაც არ მიუღია იმიტომ, რომ ძალიან დიდი პრობლემებია და ხშირად არშემდგარ სახელმწიფოდაც მოიხსენიება. ანუ სტანდარტულად 3-2-1 წლის და 5 წლის ვადებშია.

ქვენებმა უნდა მიიღონ გადაწყვეტილება. ევროპარლამენტის მხარდაჭერა ძალიან კარგია ემოციურად, პოლიტიკურად, მაგრამ ეს არ არის სამართლებრივად სავალდებულო გადაწყვეტილება. ახლა მნიშვნელოვანია, რომ უკრაინამ ამასთან დაკავშირებით შეკრას კონსენსუსი. ძალიან ძნელი სათქმელია, რამდენად მალე შეკრავს კონსენსუსს. ეს კონსენსუსი ახლა მეტ-ნაკლებად ყალიბდება და საეჭვო არ არის. რამდენიმე ქვეყანაა, რომელიც ჯერ ჩამოყალიბებული არ არის და, სავარაუდოდ, უკრაინა მოახერხებს მათ [დარწმუნებასაც]. თუმცა, იქიდან გამომდინარე, რომ ამ საკითხს გერმანია ლობირებს, მე ვფიქრობ, შესაძლებელი იქნება კონსენსუსის მიღწევა. სადაც SWIFT-ზე მიაღწიეს კონსენსუსს, მე მგონი, ესეც მოხერხდება.

რაც შეეხება საქართველოს განაცხადის განხილვის დაწყებას, თუ ჩვეულებრივი პროცესით წავიდა, ალბათ, რამდენიმე თვე დასჭირდება. თუ დაჩქარებულად და უკრაინასთან ერთად გავუყევით გზას, მაშინ შეიძლება უფრო მალე იყოს. ძალიან ძნელი სათქმელია.

იმ შემთხვევაში, თუ მოლდოვაც დაწერს განაცხადს, რამდენად შესაძლებელია, რომ მათი განაცხადი საქართველოზე უფრო მალე განიხილონ?

თუ ჩვენ ამას შეფასების კუთხით მივუდგებით, მე ვიტყვი, რომ ერთ დონეზე ვართ. იმიტომ, რომ იქაც სერიოზული პრობლემებია სხვადასხვა მიმართულებით. თუკი შევხედავთ იმის გათვალისწინებით, რომ ეს არის პოლიტიკური გადაწყვეტილება, სადაც პოლიტიკური ხვედრითი წილი ბევრად უფრო მეტია, ვიდრე დღევანდელ მოცემულობაში შეფასების წილი, მე ვფიქრობ, რომ პოლიტიკურ შემთხვევაში მოლდოვას ბევრად მეტი შანსი აქვს. პოლიტიკურად ამას განაპირობებს რუმინეთის ფაქტორი, რომელიც ძალიან ლობირებს მოლდოვის ევროკავშირში შესვლას. ასევე, სახმელეთო საზღვარი ევროკავშირის ქვეყნებთან, მცირე ზომა და ხელისუფლება, რომელიც ცალსახად პროევროპულია და კითხვის ნიშანი არ ჩნდება მათთან დაკავშირებით. ასე რომ, ეს ის ფაქტორებია, რომლებმაც შესაძლოა, მოლდოვა ცოტა უფრო წინ დააყენოს, ვიდრე ჩვენ.

იმ შემთხვევაში, თუ უკრაინის და მოლდოვის განაცხადს საქართველოზე მალე განიხილავენ, ხოლო საქართველოს განაცხადის განხილვა გაიწელება და უარეს შემთხვევაში უარს მიიღებს, თქვენი აზრით, ეს რამდენად გააძლიერებს ანტიევროპულ და პრორუსულ განწყობებს და რამდენად გათვალისწინებული იქნება ეს ფაქტორი თავად ევროკავშირის მხრიდანაც?

ამისთვის არის ერთი რამ, რაც ხელისუფლებამ უნდა გააკეთოს, ეს არის მოლოდინის მართვა. ჩვენთან ხელისუფლებამ, სამოქალაქო საზოგადოებამ და მედიამ არ უნდა შეიქმნას იმის მოლოდინი, რომ ჩვენ აუცილებლად ზეგ ან მაზეგ  მივიღებთ პასუხს. მერე ამან შეიძლება ძალიან დიდი იმედგაცრუება გამოიწვიოს და ამით ზუსტად პრორუსულ ძალებზე დავასხათ წყალი.

მე არ ველოდები, რომ საქართველომ უარი მიიღოს ევროკავშირისგან. უარის პასუხის ერთადერთი პრეცედენტი ევროკავშირის ისტორიაში არის 1986 წელს მაროკოს შემთხვევა, რაც განპირობებული იყო იმით, რომ რუკას თუ შევხედავთ, მაროკო არ არის ევროპის ნაწილი. საქართველოს შემთხვევაში, პასუხი, რომ საქართველო ევროპა არ არის, მე ნაკლებად მოსალოდნელი მგონია. ასე რომ, ერთადერთი, რაც შეიძლება მოხდეს, ის არის, რომ გადაწყვეტილების მიღების პროცესი დროში გაიწელოს. ამან ჩვენი იმედგაცრუება და მუშაობის ტემპის შენელება არ უნდა გამოიწვიოს და არ უნდა გვათქმევინოს, რომ აი, ისევ გვალოდინებენ…

ბუნებრივია, ევროკავშირშიც იციან, რომ ამან შეიძლება გარკვეული ძალების გაძლიერება გამოიწვიოს. ვიზალიბერალიზაციის დროსაც ზუსტად ასე იყო ჩვენთან და როდესაც გაიწელა დროში ეს პროცესი, აქედან ჩვენი არგუმენტი იყო, რომ ამით პრორუსულად განწყობილი ძალები სარგებლობენ. ამის გათვალისწინება ძალიან მნიშვნელოვანია, მაგრამ ჩვენ არ უნდა გავაკეთოთ აპელირება იმაზე, რომ ევროკავშირი პასუხს გვიგვიანებს და დროულად არ გვიბრუნებს და ამ ჩვენი ნარატივით არ უნდა გავაძლიეროთ პრორუსული ძალები.