ავტორი: ბეჟან მატუა, სოხუმი

აფხაზეთმა მეხუთე [დე ფაქტო – რედ.] პრეზიდენტიც გადააყენა. როგორ მოხდა ეს და რისკენ მივყავართ ამ ფაქტს

ასლან ბჟანია მეხუთე პრეზიდენტი [დე ფაქტო – რედ.]  იყო, ვისაც საპრეზიდენტო ვადის ამოწურვა არ დაუსრულებია. აფხაზეთის პირველი პრეზიდენტი, ვლადისლავ არძინბა ავადმყოფობის გამო მეორე ვადის განმავლობაში იძულებული გახდა, დაეტოვებინა თანამდებობა. მეორე პრეზიდენტი, სერგეი ბაღაფში მოსკოვის საავადმყოფოში ოპერაციის დროს გარდაიცვალა. მესამე პრეზიდენტი, ალექსანდრ ანქვაბი, გადატრიალების შედეგად გადააყენეს მისი პირველი ვადის დროს. რევოლუციის მიზეზი გალის რაიონის მცხოვრებთა პასპორტირება გახდა. მეოთხე პრეზიდენტი, რაულ ხაჯიმბა მეორე ვადით საპრეზიდენტო არჩევნებისას, სასამართლო პროცესის დასრულების შემდეგ საზოგადოების პროტესტის შედეგად გადადგა. 

ახლა კი ასლან ბჟანია აიძულა ოპოზიციამ გადამდგარიყო მომავალ საპრეზიდენტო არჩევნებამდე 4 თვით ადრე. ოპოზიციის პროტესტის მიზეზი იყო “შეთანხმება საინვესტიციო საქმიანობის შესახებ”, რომელიც საშუალებას აძლევს რუს იურიდიულ პირებს, ფლობდნენ მიწას, აიღონ სესხი მის უსაფრთხოებაზე და არ გადაიხადონ დღგ ინვესტიციის სრული ოდენობის დაბრუნებამდე. უპრეცედენტო პირობებმა, რომლებიც ადგილობრივ ბიზნესს არახელსაყრელ მდგომარეობაში ჩააყენებდა, აღაშფოთა ოპოზიცია და დაიწყო ძლიერი საპროტესტო კამპანია ხელშეკრულების წინააღმდეგ, რომელსაც 30 ოქტომბერს მოსკოვში მოაწერეს ხელი აფხაზეთის ეკონომიკის მინისტრმა, კრისტინა ოზგანმა და რუსეთის ფედერაციის ეკონომიკური განვითარების მინისტრმა, მაქსიმ რეშეტნიკოვმა.

ინტელიგენციამ, სახელმწიფო არხის ზოგიერთმა თანამშრომელმა და სხვა საზოგადოებრივმა გაერთიანებებმა დაწერეს წერილები და შეაგროვეს ხელმოწერები “საინვესტიციო ხელშეკრულების” რატიფიცირების წინააღმდეგ. ოპოზიციონერებმა სათითაოდ დაიწყეს საუბარი პარლამენტის წევრებთან.

“მათ შეძლეს 17 დეპუტატისაგან მიეღოთ პასუხი, რომ ისინი ეწინააღმდეგებოდნენ შეთანხმების რატიფიცირებას, – ამბობს წყარო, – ზოგს არ სურდა გაემჟღავნებინა, თუ როგორ აპირებდა ხმის მიცემას, ზოგთან საუბარს აზრი არ ჰქონდა, რადგანაც ცხადი იყო, რომ ისინი მთლიანად პრეზიდენტის მხარეს იყვნენ და მის ნებისმიერ ინიციატივას დაუჭერდნენ მხარს“. 

დაუზუსტებელი ინფორმაციით, საინვესტიციო ხელშეკრულების რატიფიცირებაზე კენჭისყრის სანაცვლოდ, არაერთმა დეპუტატმა რუსეთიდან 6%-იანი სესხი მიიღო.

ამიტომ, როდესაც 12 ნოემბერს საპარლამენტო კომისიამ შეთანხმების რატიფიცირების საკითხი განიხილა და მის მიღებაზე რეკომენდაცია შეიმუშავა, ოპოზიციამ დეპუტატები პარლამენტის კედლებთან მიაყენა, რომ “კაცებივით ესაუბრათ”. აფხაზეთში პოლიტიკოსებს შორის ურთიერთობის გარკვევის ეს ფორმა ჯერ კიდევ არსებობს. შელაპარაკებისას ინციდენტიც მოხდა. მაგრამ მხარეები სწრაფად გაეცალნენ ერთმანეთს. დეპუტატმა, ალმას აკაბამ პოლიციას არ მიმართა, თუმცა სამართალდამცავ ორგანოებს პარლამენტარის განცხადება არ დასჭირდათ, რადგან საკუთარი ინიციატივით დაიწყეს სპეცოპერაცია ოპოზიციონერების დასაკავებლად. ისინი სოხუმის ცენტრში დაიჭირეს. საგზაო პოლიციის თანამშრომლებმა მანქანა გააჩერეს, სპეცრაზმმა კი მანქანიდან ხუთი ადამიანი გადმოიყვანა, რომელთაგანაც ჩხუბში ოთხი მონაწილეობდა. ესენი იყვნენ ცენტრალური საარჩევნო კომისიის იურისტი, ომარ სმირი, ორი ყოფილი მოადგილე – ალმასხან არძინბა და გარი კოკაია და ყოფილი სახლის მენეჯერი, რამაზ ჯოპუა. მათი დაკავების პროცესი გადაიღეს და შემდეგ სოციალურ ქსელში გაავრცელეს. ოპოზიციონერები უშიშროების ამ საქციელმა აღაშფოთა და სოხუმის შესასვლელთან სამი ხიდი გადაკეტეს, სანამ დაკავებულებს არ გაათავისუფლებდნენ.

მთელი მეორე დღის მანძილზე, 13 ნოემბერს, ქალაქში და მის გარეთ მოძრაობა პარალიზებული იყო. ხელისუფლებასა და ოპოზიციას შორის მოლაპარაკებები გაიმართა. წყაროს ცნობით, პრეზიდენტმა დაკავებულების გათავისუფლების ბრძანება გასცა, მაგრამ უშიშროების ძალებმა უკვე დაიწყეს წინააღმდეგობის გაწევა, მათი გათავისუფლებისთვის პროცედურა იყო საჭირო. ნახევარ დღეში შეძლეს მხოლოდ ორ დაკავებულზე ოქმის შედგენა, აღძრეს ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის საქმე და საქალაქო სასამართლოს გადაწყვეტილებით გაათავისუფლეს, მიუხედავად იმისა, რომ დამრღვევებს იარაღი აღმოუჩინეს.

აქციის მონაწილეებმა ხიდები გადაკეტეს. 14 ნოემბერს აფხაზეთში შედარებით მშვიდი ვითარება იყო. დღის მეორე ნახევარში გავრცელდა ინფორმაცია, რომ მე-15 პარლამენტის სხდომა “საინვესტიციო ხელშეკრულების” რატიფიცირების საკითხს განიხილავდა.

მაგრამ ოპოზიცია უკვე მზად იყო საპროტესტო აქციის მოსაწყობად. ყველა პოზიციური ტელეგრამის არხი, სოციალური ქსელებისა და საჯარო გვერდები აქვეყნებდნენ მოწოდებას, დილის 11 საათისთვის პარლამენტის კედლებთან შეკრებილიყვნენ.

როდესაც მოსახლეობამ 15 ნოემბერს სამთავრობო კომპლექსთან მიახლოება დაიწყო, პირველი, რაც დაინახეს, იყო მანქანების რიგი, რომლებიც შენობის გარშემო მჭიდროდ მოეწყოთ დამატებითი დაცვის მიზნით. მინისტრთა კაბინეტის მთავარი შესასვლელის მოპირდაპირედ შინაგან საქმეთა სამინისტროს მანქანები იდგა, პარლამენტისა და პრეზიდენტის ადმინისტრაციის მხრიდან კი -უზარმაზარი სამხედრო სატვირთო მანქანები გაფუჭებული საბურავებით. ამ პროცესებში თავდაცვის სამინისტროს მონაწილეობამ ოპოზიციაში გაკვირვება გამოიწვია. როგორც მოგვიანებით ოპოზიციონერმა დეპუტატმა კან კვარჩიამ საჯარო გამოსვლებში განაცხადა, ეს იყო პირველი შემთხვევა, როდესაც სამხედროები საპროტესტო აქციაში მონაწილეობდნენ. 

“სამხედროებმა უნდა დაგვიცვან გარე მტრისგან, მაგრამ აქ, როცა შიდა პოლიტიკური სიტუაცია გვაქვს, რომელ თავდაცვის სამინისტროზე შეიძლება ვისაუბროთ. ეს არის პრეზიდენტის ღალატი საკუთარი ხალხის მიმართ”,- განაცხადა კვარჩიამ. 

ოპოზიცია დეპუტატებისგან საინვესტიციო ხელშეკრულების რატიფიკაციის წინააღმდეგ ხმის მიცემას ითხოვდნენ, თუმცა პარლამენტარებმა ამ საკითხის დღის წესრიგიდან გამორიცხვა გადაწყვიტეს. როგორც პარლამენტის თავმჯდომარემ, ლაშა აშუბამ განაცხადა, დეპუტატები უარს ამბობდნენ ასეთ გარემოში მუშაობაზე, სადაც ზეწოლას განიცდიან. მაგრამ აქციის მონაწილეები ვერ დაარწმუნა არსებულმა ვითარებამ და მათ განაგრძეს პროტესტი რატიფიკაციის საკითხის დაყენების მოთხოვნით. რაღაც მომენტში ხალხმა ღობე გაარღვია და გალავანში შევიდა. უსაფრთხოების ძალებმა აქციის მონაწილეებთან ფიზიკური კონტაქტის გარეშე უკან დაიხიეს. ხალხში პერიოდულად ყრიდნენ კვამლის ბომბებს, მაგრამ ისინი ვერ აჩერებდნენ მათ პარლამენტის შენობის შტურმის გაგრძელებაში. გარკვეული პერიოდის შემდეგ ფანჯრებიდან გისოსები მოიხსნა და ხალხი პარლამენტის უკანა ნაწილში შეიჭრა, იქიდან კი, მინისტრთა კაბინეტსა და პრეზიდენტის ადმინისტრაციაში. მანამდე, ცოტა ხნით ადრე ყველა თანამშრომელმა დატოვა ოფისი.

როდესაც სამთავრობო შენობების კომპლექსი ოპოზიციამ დაიკავა, მოთხოვნები შეიცვალა და ამჯერად პრეზიდენტისა და მთელი მთავრობის გადადგომა მოითხოვეს. 

15 ნოემბრის საღამოს ასლან ბჟანიამ განაცხადა, რომ მზადაა გადადგეს, მაგრამ მხოლოდ ის დატოვებდა პოსტს. მისი აზრით, აღმასრულებელი ხელისუფლების ყველა სხვა წარმომადგენელი ადგილზე უნდა დარჩენილიყო. ეს ოპოზიციას არ აწყობდა.

15-დან 18 ნოემბრამდე ოპოზიციასა და ხელისუფლებას შორის მოლაპარაკებები გაიმართა. მასში დეპუტატები და საზოგადოებრივი პალატა მონაწილეობდნენ. შეთანხმება მიღწეული იყო კომპრომისის გზით. ოპოზიცია დათანხმდა, რომ გადადგებოდნენ მხოლოდ პრეზიდენტი და პრემიერ-მინისტრი. პრეზიდენტის მოვალეობის შემსრულებელი გახდა  ვიცე-პრეზიდენტი, ბადრა გუნბა, ხოლო პრემიერ-მინისტრი, რომელიც დიდი ხანია წასულია პოლიტიკიდან, გახდა ვალერი ბგანბა, პარლამენტის ყოფილი სპიკერი, რომელსაც არაერთხელ შეუსრულებია პრეზიდენტისა და პრემიერ-მინისტრის მოვალეობა.

ოპოზიციამ საკოორდინაციო საბჭო ჩამოაყალიბა, რომ დაჰკვირვებოდნენ, იყენებს თუ არა ხელისუფლება ადმინისტრაციულ რესურსს ექსპრეზიდენტ ბჟანიას მხარდასაჭერად, ასევე, საინვესტიციო შეთანხმების რატიფიკაციის წინააღმდეგაც, საიდანაც ყველაფერი დაიწყო.

“შეთანხმების რატიფიცირების საკითხი ჯერ არ არის გადაწყვეტილი. დეპუტატებს შეუძლიათ ის განსახილველად წარადგინონ და მხარი დაუჭირონ. ფული თუ აიღეს, ვინც არ უნდა იყოს ხელისუფლებაში, ამაზე იმუშავებენ. მათ ხომ ვალდებულებები აქვთ რუსული მხარის წინაშე”, – ამბობს ერთ-ერთი ოპოზიციონერი.

არის მოსაზრება, რომ რატიფიკაციის საკითხი საპრეზიდენტო არჩევნებამდე უნდა გადაიდოს, რომ ხალხსაც ჰქონდეს საშუალება, მისცეს ხმა მას ან მის წინააღმდეგ. თუ ხალხი მომხრე იქნება, მაშინ ხმათა უმრავლესობა ასლან ბჟანიას ექნება, რომელმაც უკვე განაცხადა, რომ საპრეზიდენტო არჩევნებში მონაწილეობას მიიღებს. თუკი ადგურ არძინბა საპრეზიდენტო არჩევნებში უმრავლესობას მოიპოვებს, ეს ნიშნავს, რომ ხალხი საინვესტიციო შეთანხმების “წინააღმდეგია”.

საპრეზიდენტო არჩევნები, სავარაუდოდ, 15 თებერვალს გაიმართება. ეს თარიღი პარლამენტის სესიაზე უნდა დამტკიცდეს.