ახალი ამბებიკომენტარი

თურქეთის პოზიციები ყარსის შეთანხმებაზე, ბათუმზე, მეჩეთსა და საზღვრებზე

21 ივნისი, 2018 • 35542
თურქეთის პოზიციები ყარსის შეთანხმებაზე, ბათუმზე, მეჩეთსა და საზღვრებზე

საქართველოში თურქეთის საგანგებო და სრულუფლებიან ელჩს, ფატმა სერენ იაზგანს ნეტგაზეთი იმ გავრცელებული, ანტითურქული შეხედულებების შესახებ ესაუბრა, რომელსაც ბოლო წლებია საქართველოში აქტიურად განიხილავენ.

  • ბოლო პერიოდში საქართველოში ხშირად საუბრობენ ყარსის ხელშეკრულებაზე, რომლის გაფორმებიდან 2021 წელს ასი წელი სრულდება. რა იქნება სამი წლის შემდეგ? 

ყველაფერი იქნება ისე, როგორც იყო აქამდე. როცა საქართველომ გამოაცხადა თავისი დამოუკიდებლობის შესახებ 1990 წელს, ჩვენ ურთიერთობა დავაფუძნეთ ხელშეკრულებაზე და ასე განვსაზღვრეთ ჩვენი ურთიერთობები. ყარსის ხელშეკრულების ას წელს არა აქვს არავითარი მნიშვნელობა ამ მიმართულებით. ყველა ის მითი და სპეკულაცია, რომელიც შეეხება ყარსის ხელშეკრულების ას წელს, გამოიყენება მესამე მოთამაშის მიერ, მარგინალური ჯგუფებით. ეს მესამე მოთამაშე არ არის არც საქართველო და არც თურქეთი.

  • ვინ არის მესამე მოთამაშე?

ეს ხანდახან არიან სეპარატისტები, ჯგუფები, რომელთაც არ უნდათ განვითარდეს საქართველოსა და თურქეთის ურთიერთობები, არ სურთ საქართველო მიდიოდეს ევროკავშირის მიმართულებით.

საქართველოსა და თურქეთის ურთიერთობის 25 წლის განმავლობაში, ჩვენ არ განგვიხილავს საკითხი, რომელიც შეეხებოდა საზღვარს. ჩვენ საქართველოსთან არავითარი მოთხოვნა არ გვაქვს და არც საქართველო არ ითხოვს თურქეთისგან არაფერს ამ მიმართულებით. როგორც იყო საქართველოსა და თურქეთის ურთიერთობები 25 წლის მანძილზე, ისევე გაგრძელდება ყარსის ხელშეკრულების ასი წლისთავის შემდეგ, ჩვენ შეგვიძლია მხოლოდ გავიხსენოთ, როგორი იყო 100 წლის წინ ჩვენი მდგომარეობა რეგიონში, რა მოხდა შემდეგ. ახლა საქართველო ძალიან სწრაფად განვითარებადი, ძლიერი ქვეყანაა, რომელიც მიდის რეფორმების, დემოკრატიის გზით და ვფიქრობ, საქართველო არის წარმატებული მაგალითი რეგიონში. ჩვენი ენერგია და ფოკუსი ამაზე უნდა იყოს მიმართული და არა სპეკულაციაზე ასი წლის ხელშეკრულების შესახებ, რომელიც არა ჩვენი ბაბუების, არამედ ბაბუის მამების დროს დაიდო. მათ იცხოვრეს, ახლა ჩვენმა შვილებმა უნდა იცხოვრონ და სჯობს, ამაზე ვიფიქროთ.

  • საქართველოში ყველაზე გავრცელებული სტერეოტიპი უკავშირდება ტერიტორიული მთლიანობის საკითხს, კერძოდ იმას, რომ თურქეთს აქვს პრეტენზია აჭარაზე ან შესაძლოა ჰქონდეს უახლოეს მომავალში. ამის საილუსტრაციოდ ხშირად მოჰყავთ რეჯეპ ტაიპ ერდოღანის გამოსვლა რიზეს უნივერსიტეტში, მოკლე ამონარიდს წაგიკითხავთ ამ გამოსვლიდან  – „განა შეიძლება, რიზე ბათუმისაგან განვასხვავოთ? ედირნე და სალონიკი ცალ-ცალკე მოვიხსენიოთ?“ რას ნიშნავს თურქეთის პრეზიდენტის ეს განცხადება?

იცით, ჩემი ერთი ბაბუა თესალონიკიდანაა. ადამიანებს, რომლებიც თურქეთში ცხოვრობენ, თურქეთის მოქალაქეებს, აქვთ ოჯახური, კულტურული კავშირები სხვადასხვა ქალაქთან, ქვეყნებთან, რეგიონებთან. ასეთი კავშირები არსებობს ერაყთან, სირიასთან, ბულგარეთთან, უკრაინასთან, სამხრეთ კავკასიასთან… მათი ფესვები თანამედროვე თურქეთს გარეთაა და ეს ძალიან პოზიტიური კულტურული კავშირებია, ჩვენ ეს გვაძლევს ხიდებს, რაც გვეხმარება ეკონომიკის განვითარებაში. მაგალითად, თურქეთში არიან ეთნიკური ქართველები, რომლებიც ცხოვრობენ არა მხოლოდ რიზესა და ართვინში, არამედ სტამბოლში, იზმირში, ბურსაში და მათ საქართველოში, აჭარაში ჰყავთ ნათესავები. ასეთი კავშირები ეხმარება დიპლომატიურ ურთიერთობებს ქვეყნებს შორის. თურქეთის პრეზიდენტის განცხადება, ვფიქრობ, ნიშნავს, რომ თუ ჩვენ გვინდა განვითარდეს რიზე, ეს ნიშნავს იმასაც, რომ უნდა განვითარდეს ბათუმი, როგორ შეიძლება განვითარდეს ედირნე, თუ კი საზღვრის იქეთ მხარეს სიღარიბე და არასტაბილურობაა? ჩემი აზრით, ეს იგულისხმა პრეზიდენტმა. უბრალოდ ადამიანებმა, რომლებსაც უნდათ ხელი შეუშალონ საქართველო-თურქეთის ურთიერთობებს, აიღეს ეს სიტყვები, ამოგლიჯეს კონტექსტიდან და იყენებენ ჩვენი საქმის წინააღმდეგ.

ჩვენ არ გვაქვს არავითარი პრეტენზია აჭარის და ბათუმის მიმართ. რა თქმა უნდა, ჩვენს ბიზნესმენებს აინტერესებთ აჭარაში ინვესტირება, რადგან ეს რეგიონი ახლოა საზღვართან და ეს მოსახერხებელია მათთვის, მაგრამ თურქული ინვესტიცია საქართველოში არ ფოკუსირდება მხოლოდ აჭარაზე.

ჩვენ გვინდა სატრანსპორტო დერეფნები განვითარდეს. სატრანსპორტო დერეფნების ის პოლიტიკა, რომელსაც ახლა ქმნიან თურქეთი და საქართველო, ძალიან მნიშვნელოვანია.

როცა ლაპარაკობენ, რომ თითქოს თურქეთს აქვს პრეტენციები აჭარაზე, ეს „პრეტენზიები“ მხოლოდ ძალიან პოზიტიურ მნიშვნელობით შეგვიძლია გავიგოთ, ვგულისხმობ იმას, რომ ჩვენ გვინდა მთელი საქართველო იყოს სტაბილური და განვითარებული ქვეყანა, რომ შავი ზღვის რეგიონში იყოს განვითარებული ეკონომიკური კავშირები.

სამწუხაროდ, არიან ადამიანები, რომლებიც ყვებიან საშიშ ზღაპრებს, იმ ზღაპრების მსგავსს, რომლითაც უფროსები ბავშვებს აშინებენ: „აი, თუ არ შეჭამ, მოვა მონსტრი“. თურქეთი არ არის მონსტრი. ჩვენ ძალიან გამჭვირვალე ურთიერთობა გვაქვს საქართველოსთან და მე ვფიქრობ, რომ მნიშვნელოვანია ჩვენმა ქართველმა მეგობრებმაც თქვან, რომ მონსტრი არ იმყოფება საქართველოს დასავლეთის საზღვარზე, მონსტრი შესაძლოა იყოს სხვა საზღვართან.

  • საქართველოში, გარკვეული ჯგუფები საუბრობენ იმის შესახებ, რომ თურქეთის ხელისუფლება საგანგებოდ აძლევს ფულს თურქეთის მოქალაქეებს, რომ მათ აჭარაში ბიზნესი დაიწყონ. ეს რამდენად შეესაბამება სიმართლეს?

თურქ ბიზსნესმენებს, რა თქმა უნდა, მოუნდებოდათ ეს. მაგრამ ჩვენ ასე არ ვმუშაობთ.

თურქეთი არის ქვეყანა, რომელიც ცდილობს საერთაშორისო ინვესტიციები მოიზიდოს ქვეყანაში და ჩვენი კაპიტალი ძალიან ძვირფასია ჩვენთვის. ბიზნესი თურქეთში არ არის სახელმწიფოს კონტროლის ქვეშ, ბიზნესი კერძო კაპიტალია.

არიან თუქეთის მოქალაქეები, ეთნიკური ქართველები, რომელთაც აქვთ ემოციური კავშირი საქართველოსთან და თუ მათ უნდათ საკუთარი ფული აქ, საქართველოში, დააბანდონ და არა, მაგალითად, რიზეში ან ართვინში, ეს დასაფასებელია. ისინი აქ არ ჩამოვიდოდნენ ბიზნესის საკეთებლად, ეს მითოლოგია რომ ხელს უშლიდეთ, რადგან ზედმეტი თავის ტკივილი არავის უნდა, ისინი თურქეთშიც გააკეთებენ ბიზნესს, მაგრამ ჩამოდიან, რადგან გრძნობენ კარგ დამოკიდებულებას. ეს არ არის აჭარის საკითხი, აჭარაში არის თურქი ბიზნესმენების ინვესტიციები, მაგრამ თურქული კაპიტალი არის საქართველოს სხვა რეგიონებშიც.

  • თითქმის ათი წელია ბათუმში განიხილება ახალი მეჩეთის აშენების საკითხი. მეჩეთის მოწინააღმდეგეები ამბობენ, რომ ახალი მეჩეთი ბათუმში და, ასევე, აჭარაში მუსლიმი თემის გაძლიერება, შედის თურქეთის სახელწიფოს ინტერესებში. მხარს უჭერს თუ არა თურქეთის ხელისუფლება რელიგიურ ჯგუფებს აჭარაში?   

მეჩეთის საკითხი საქართველოში მცხოვრები მუსლიმებისა და საქართველოს ხელისუფლების გადასაწყვეტია. ეს არ არის ჩვენი საქმე. ფაქტია, რომ საქართველოში არიან მუსლიმები და თუ ისინი დაიცავენ თავიანთ უფლებებს, ეს იქნება ქართული საზოგადოების გამარჯვება, ისევე, როგორც იქნებოდა ეკლესიის, სინაგოგას და ა.შ. აშენების შემთხვევაში.  მე ამ საკითხს ძირითადად ვუყურებ ადამიანის უფლებების თვალსაზრისით.

ჩვენ ვეხმარებით რელიგიურ საზოგადოებას არა მხოლოდ აჭარაში, არამედ მთელს საქართველოში, მხოლოდ რელიგიის საკითხთა სააგენტოსთან შეთანხმებით და საქართველოს სახელმწიფოს ჩართულობით.

  • არის ასეთი შემთხვევები?

დიახ, აქ საიდუმლო არაფერია. ეს გასაგები სიტუაციაა. სად სწავლობენ მუსლიმი იმამები? თურქეთში გვაქვს მოდელი, რომელიც შეიქმნა ათათურქის რესპუბლიკის დროს, არის რელიგიის ფაკულტეტები, სადაც არა მხოლოდ საქართველოდან, არამედ მსოფლიოს ქვეყნებიდან ვიწვევთ მსურველებს სასწავლებლად, რადგან სწავლის გარეშე არაფერი გამოვა. თურქეთში გვაქვს სისტემა, რომლითაც შეისწავლება რელიგია და რომელიც გვეხმარება სეკულარულ სახელმწიფოში ისლამის სწორ გაგებაში. სამწუხაროდ, 90-ანი წლებიდან მოყოლებული, ჩვენ ვნახეთ ისლამის რადიკალიზაციის ბევრი შემთხვევა, თუმცა ასეთი რადიკალიზაცია არ ყოფილა თურქეთში, იმიტომ, რომ ჩვენ გვაქვს ეს სტრუქტურა.

  • ეს დახმარება შეეხება მხოლოდ განათლების საკითხებს, თუ მოიცავს, მაგალითად, მუსლიმური პანსიონების დაფინანსებას?

არა, რამდენადაც ვიცი, ამ ტიპის სახელმწიფო დახმარება არ არსებობს, ეს არ ხდება სახელმწიფოს ჩართულობით. ჩვენ რასაც ვაკეთებთ, ეს ყოველთვის იციან ჩვენმა პარტნიორებმა.

  • ქართულ მედიაში პერიოდულად ვრცელდება ინფორმაცია, რომელიც მოჰყავთ იმის დასადასტურებლად, რომ თურქეთი აჭარას და ბათუმს განიხილავს საკუთარ ტერიტორიად. ასეთი ინფორმაციაა, მაგალითად, რომ გაზეთმა Milliyetმა გამოაქვეყნა ახალი თურქეთის რუკა, რომელშიც შედის საქართველოს ნაწილი, რომ თურქეთის განათლების სამინისტროს მიერ დამტკიცებულ სახელმძღვანელოში ბათუმი აღნიშნულია, როგორც თურქეთის მიერ ოკუპირებული ტერიტორია. არსებობს მსგავსი ჩანაწერი სახელმძღვანელოებში?   

არასდროს მინახავს თურქულ სახელმძღვანელოებში მსგავსი რამ. თუ ვინმემ გამოსცა ასეთი რამ, ეს შეიძლებოდა ყოფილიყო მე-19 საუკუნის ისტორიული რუკა, მაგრამ ასეთი რუკები არის საქართველოშიც, რომელიც აჩვენებს ტრაბზონიდან ყარსამდე საქართველოს, ეს ისტორიული ფაქტებია, მაგრამ ახლა ჩვენი საზღვრები გარკვეულია. თუ „მილეთი“ ამას წერს, ეს აუცილებლად უნდა ვნახოთ და ამაზე რეაქცია უნდა გვქონდეს. თუ გავბრაზდებით ასეთ შემთხვევებზე, ეს მხოლოდ ჩვენს მტრებს აწყობთ.

ზოგადად, ასეთი თემები წამოიწევა ხოლმე, როცა ადამიანებს უნდათ პოზიციის, ფულის, პოლიტიკური ძალის გამომუშავება მითებით. მე არ მინახავს ასეთი წიგნი, მაგრამ თუ არის, აუცილებლად გავაკეთებ იმას, რაც უნდა გავაკეთო.

  • უახლოესი წლების განმავლობაში თურქეთი საქართველოს ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესპარტნიორია. თურქეთისა და საქართველოს მოქალაქებს შეუძლიათ თავისუფლად მიმოსვლა, ბევრი ქართველი მუშაობს სეზონურად თურქეთში და ასევე, ბევრი თურქი მუშაობს საქართველოში. მიუხედავად ამისა, საქართველოში რაღაც ჯგუფებში არსებობს ანტითურქული განწყობები, რომლებიც პერიოდულად ძლიერდება, განსაკუთრებით მაშინ, როცა ამ თემაზე კონკრეტული პოლიტიკური ჯგუფები იწყებენ საუბარს. თქვენ რით ახსნიდით ამას?

არიან ადამიანები, რომლებიც თავიანთი მარგინალური პოზიციების გამყარებას ამ გზით ცდილობენ. ბევრი თურქი მუშაობს საქართველოში, ასევე ევროკავშირის ქვეყნებში, რუსეთში… ეს გლობალიზაციის საკითხია. იგივე ის ხალხი, რომლებიც აკრიტიკებს თურქულ ინვესტიციებს აჭარაში…. თუ აჭარაში ინვესტიციები არ იქნება, არ იქნება სამუშაო ადგილები, უფრო მეტი ადამიანი წავა თურქეთში სამუშაოდ და ასევე ევროკავშირში, სადაც ტურისტული ვიზით ადამიანები მუშაობას ვერ შეძლებენ… მე ვფიქრობ, რომ ამ ადამიანებს აქვთ პასუხი კითხვებზე, მაგრამ არ უნდათ ამის აღიარება, რადგან მაშინ არ ექნებათ პოლიტიკური დღის წესრიგი და ეს ძალიან ეგოისტური პოლიტიკური პოზიციაა.

  • ანითურქული განცხადებები ხშირად ისმის პრორუსული ჯგუფებისგან, თქვენი აზრით, რა არის ამის მიზეზი?

ალბათ ისინი ცივ ომში დარჩნენ და თვალყურს არ ადევნებენ, რა ხდება მსოფლიოში. ასეთ მარგინალურ ჯგუფებს სჭირდებათ თეთრი და შავი, მტერი და მეგობარი, თეთრი მათთვის რუსეთია, შავი – თურქეთი. მსოფლიო ასეთი არ არის, საერთაშორისო ურთიერთობები არ არის შავ-თეთრი.

ასევე, ეს რიტორიკა ხშირად არის ულტრანაციონალისტური. ეს ყველგანაა, რომ გადახედოთ ევროპის ქვეყნებს, მარგინალური, ექსტრემისტული ძალები არიან ყველგან, ეს გლობალური ტალღაა. ეს არ არის ნორმალური მდგომარეობა ჩემი აზრით, მაგრამ ასეთი მანიპულაციები ყოველთვის იქნება, მთავარია საზოგადოებამ, რომელიც იცნობს თურქეთს, ადამიანებმა, რომლებიც მუშაობენ თურქეთში, უბრალოდ თქვან რეალური ფაქტების შესახებ.

ადამიანებს, რომლებიც ქმნიან ამ მითოლოგიას, ლაპარაკობენ თურქეთის საწინააღმდეგოდ, უნდათ ისე იყოს ყველაფერი, როგორც იყო საბჭოთა დროს, მათ უნდათ მიჰყვნენ იმავე რიტორიკას, რაც იყო მაშინ. მე მესმის, როცა ხანდაზმული ხალხი აკეთებს ამას, მაგრამ არ მესმის, როცა ეს ისმის ახალგაზრდების მხრიდან.

მე ვფიქრობ, საქართველოს აქვს ეკონომიკური, რეგიონალური პოლიტიკის დიდი პოტენციალი და ეს რომ რეალიზდეს,  საჭიროა მსოფლიოს დანახვა ისე, როგორც ის არის.

  • ბათუმში, თურქეთის საკონსულოსთან ბოლო წლებში გაიმართა არაერთი აქცია, აქციის მონაწილეები ჩივიან მესაზღვრეების უხეშ, ხანდახან ძალისმიერ ქცევაზეც კი. ამბობენ, რომ მათ თურქი მესაზღვრეები ცუდად ექცევიან, შეურაცხყოფას აყენებენ და ა.შ. როგორ რეაგირებს საელჩო ამ საკითხზე?

საელჩო და პირადად მე, ვმუშაობთ ამაზე. სამწუხაროდ, გვესმის ასეთი შემთხვევების შესახებ და იყო ორი თუ სამი შემთხვევა, როცა ჩვენ ვიპოვეთ საჩივრის საფუძველი და გავაფრთხილეთ შესაბამისი უწყება. იყო ისეთი შემთხვევაც, როცა საქართველოს რამდენიმე მოქალაქის საჩივარი არ იყო საფუძვლიანი. მართალი გითხრათ, თურქეთის მოქალაქეების მხრიდანაც არის ასეთი საჩივრები, არა სარფში, არამედ სხვა საზღვარზე. ასეთი შემთხვევები ყველგან არის და ჩვენი ვალდებულებაა ამ საკითხების მოგვარება. სარფის საზღვარი ძალიან აქტიურია, საჭიროა მეტი ხალხის დაყენება, ეს დიდი შრომაა, დღეში 25 ათასი ადამიანი გადადის და გადმოდის, არის პრობლემები, მაგრამ მათ ვაგვარებთ. მთავარია, რომ როცა პროცენტულად ვუყურებთ, ასეთი ინციდენტები ცოტაა და არ ხდება სისტემატურად. როცა ასეთი შემთხვევები ხდება, ჩვენ ვერევით და ვამბობთ, რომ ვინც აკეთებს ამას, ის უნდა დაისაჯოს. საზღვარი ძალიან მნიშვნელოვანი ადგილია, ესაა ქვეყანასთან შეხვედრის პირველი ადგილი და ეს სავსებით გვესმის.

  • თურქეთი მხარს უჭერს საქართველოს გაწევრებას ნატოში. რა არის ამ მხარდაჭერის მიზეზი?

პირველ რიგში, მხარს ვუჭერთ საქართველოს ნატოში შესვლას, რადგან საქართველოს ეს თავად სურს. მეორე – ჩვენ ვფიქრობთ, რომ ნატოში შესვლით საქართველო გახდება კიდევ უფრო სტაბილური და უსაფრთხო ქვეყანა და ეს ჩვენთვის ძალიან მნიშვნელოვანია, რადგან საქართველო თურქეთის ძალიან მნიშვნელოვანი პარტნიორია და მისი უსაფრთხოების საკითხი ჩვენთვის პრიორიტეტია.

თურქეთი უკვე ნატოს წვერი ქვეყანაა და როცა საქართველო გახდება ნატოს წევრი, არ ვამბობ – თუ გახდება, ვამბობ – როცა გახდება, საქართველო აღმოჩნდება ნატოს ქოლგის ქვეშ და ეს იქნება ძალიან სასარგებლო პოზიცია ჩვენი ქვეყნებისთვის. საქართველოს ახლა აქვს კონკრეტული პრობლემა, რომელიც შეეხება საქართველოს ოკუპირებულ რეგიონებს და ჩვენ ვფიქრობთ  რომ, ნატოში ყოფნა გააძლიერებს საქართველოს პოზიციებს ამ მიმართულებითაც.

  • ერთ-ერთ ინტერვიუში თქვენ აღნიშნეთ, რომ გინდათ თურქეთის შესახებ სტერეოტიპების დამხვრევა. ყველაზე ხშირად რა სტერეოტპი გხვდებათ საქართველოში თურქეთის შესახებ და მათგან განსაკუთრებით რომელი არ მოგწონთ?

პირველ რიგში, ქალებთან დაკავშირებული სტერეოტიპები არ მომწონს, როცა ფიქრობენ, რომ თურქი ქალები ძალიან სუსტები არიან, სულ სახლში არიან და ასე შემდეგ. ასევე არ მომწონს, როცა ფიქრობენ და ეს ალბათ, ცოტათი საბჭოთა გავლენაა, რომ თურქეთი ეს 1001 ღამის ქვეყანაა. მე ეს არ მომწონს. თურქეთში დინამიკური, საინტერესო, მრავალფეროვანი საზოგადოება ცხოვრობს, რომელიც შედგება ძალიან თანამედროვე ჯგუფებისგან.

ზოგადად, მე არ მომწონს დასავლეთად და აღმოსავლეთად დაყოფა, ჩვენი ადგილი მსოფლიოში არ წყვეტს, ვინ ვართ ჩვენ. არ არის ისე, რომ თურქები უკავშირდებიან მხოლოდ კაზინოებს, ქალებს და მხოლოდ ამიტომ ჩამოდიან საქართველოში. ბევრი თურქი საქართველოში ჩამოდის სამუშაოდ, არის ოჯახური კავშირები, ქორწინებები ქართველებსა და თურქებს შორის, ეს ძალიან პატივსაცემი ხალხია და ვისურვებდი, რომ მათ შესახებ მეტი ვიცოდეთ.

ჩვენ ბევრი რამ არ ვიცით ერთმანეთის შესახებ. არც საქართველოა მხოლოდ ღვინო და არც აჭარაა მხოლოდ ბათუმი და ხაჭაპური, ეს სტერეოტიპებია. მე მინახავს საქართველოში ძალიან დინამიკური, ძალიან გლობალური ახალი თაობა, ვხედავ, რომ თბილისში არის ადგილები, რომელთა მსგავსი შეიძლება იყოს ნიუ იორკში და ლონდონში, სტამბოლშიც არის ასეთი ადგილები. ვისურვებდი, ჩვენი ქვეყნების ახალგაზრდები უკეთ იცნობდნენ ერთმანეთს. ვფიქრობ, ახალგაზრდებმა ეს იციან და ისინი ერთმანეთს იპოვიან ინტერნეტში, ფესტივალებზე, ერთმანეთს შეხვდებიან ანაკლიაში და სხვაგან. უბრალოდ იმ ადამიანებმა, რომლებიც ასი წლის წინანდელი რეალობით ცხოვრობენ, ამის შესახებ არ იციან.

მასალების გადაბეჭდვის წესი