ევროკომისიამ სავიზო რეჟიმის შეჩერების მექანიზმის ფარგლებში მეხუთე ანგარიში გამოაქვეყნა.

ანგარიშის თანახმად, მთლიანობაში, საქართველო აგრძელებს ვიზალიბერალიზაციის კრიტერიუმების შესრულებას და მიიღო ზომები კომისიის წინა რეკომენდაციების შესასრულებლად, თუმცა სავიზო პოლიტიკის, ფულის გათეთრებისა და ორგანიზებული დანაშაულის წინააღმდეგ ბრძოლის რიგი მიმართულებებით საჭიროა შემდგომი ძალისხმევა.

მიგრაცია, თავშესაფარი და რეადმისია

ანგარიშის თანახმად, ევროკავშირის წევრმა სახელმწიფოებმა დაადასტურეს საქართველოს ხელისუფლებასთან განგრძობითი კარგი თანამშრომლობა რეადმისიის საკითხებზე. დაბრუნებულთა პროფესიული და სოციალური რეინტეგრაციის ხელშეწყობის მცდელობები გრძელდება სახელმწიფო რეინტეგრაციის პროგრამის მეშვეობით; Frontex-ის მეტი ოფიცერი განლაგდა საქართველოს საერთაშორისო აეროპორტებში, ხოლო ქართველი პოლიციის ოფიცრები განთავსდნენ ევროკავშირის წევრი ქვეყნების აეროპორტებში, სადაც გამოწვევებია.

ანგარიშის თანახმად, გაგრძელდა მცდელობები საზღვრის უსაფრთხოების გასაძლიერებლად ახალი ინფრასტრუქტურითა და დამატებითი აღჭურვილობით. საქართველო რეგულარულად თანამშრომლობს ევროპოლთან როგორც ოპერაციულ, ასევე ანალიტიკურ და მიგრანტთა კონტრაბანდის საკითხებში. ამ საქმიანობაში ჩართული კრიმინალური ქსელების გამოსავლენად ქვეყანა ორმხრივად თანამშრომლობს წევრ სახელმწიფოებთან, მათ შორის პოლიციის ატაშეების ფართო ქსელის მეშვეობით.

საქართველომ განაცხადა, რომ ინტერპოლს უცვლიდა ინფორმაციას დაკარგული და მოპარული პასპორტების შესახებ. ანგარიშში აღნიშნულია, რომ არაბიომეტრიული პასპორტები სრულად გაუქმდება 2024 წლის 31 დეკემბრისთვის, როდესაც ყველა არაბიომეტრიული დოკუმენტის ვადა ამოიწურება. 2022 წლის 1 იანვრისთვის მოქმედი არაბიომეტრიული პასპორტების დარჩენილი რაოდენობა 12 371-ს შეადგენდა.

ევროკომისიის თანახმად, საქართველომ მნიშვნელოვანი ძალისხმევა გაწია საქართველოს მოქალაქეების მხრიდან EU-ს წევრ ქვეყნებში თავშესაფრის უსაფუძვლო განაცხადების მოსაგვარებლად. 2021 წლის 1 იანვრიდან 2 202 მოქალაქეს აეკრძალა ქვეყნიდან გასვლა კანონმდებლობის საფუძველზე, რომელიც ხელისუფლებას უფლებას აძლევს, აღკვეთოს ევროკავშირის წევრ ქვეყნებში გამგზავრება, თუ ძირითადი პირობები (საარსებო საშუალება და ა.შ.) დაკმაყოფილებული არ არის. ევროკომისია ხაზს უსვამს, რომ ადამიანები, რომლებიც ეხმარებიან საქართველოს მოქალაქეებს საზღვარგარეთ არალეგალურად ყოფნისას, შეიძლება დაისაჯონ, თუმცა ხელისუფლება აღიარებს, რომ ამ პროცედურების განხორციელება ადვილი არ არის.

სავიზო პოლიტიკა 

საქართველოში უვიზო რეჟიმით სარგებლობენ მთელი რიგი ქვეყნები (რუსეთი, ირანი, სალვადორი, ეკვადორი,  იორდანია, ყაზახეთი, ქუვეითი, ყირგიზეთი, ლიბანი, ომანი, კატარი, საუდის არაბეთი, სამხრეთ აფრიკა, ტაჯიკეთი, ტაილანდი. თურქეთი, თურქმენეთი და უზბეკეთი), რომლებიც ევროკავშირისთვის მიგრაციის და უსაფრთხოების რისკის ქვეყნებს განეკუთვნებიან და მათი მოქალაქეები ევროკავშირში მოკლევადიანი მოგზაურობისთვის ვიზას საჭიროებენ.

ევროკომისიის რეკომენდაციაა, საქართველომ უზრუნველყოს თავისი სავიზო პოლიტიკის შემდგომი თანხვედრა ევროკავშირის მესამე ქვეყნების სიასთან, რომლებსაც ვიზა მოითხოვებათ, და ნათქვამია, რომ 2021 წელს ამ მიმართულებით პროგრესი ქვეყანას არ ჰქონია.

არალეგალური მიგრაციის ტენდენციები, საერთაშორისო დაცვის განაცხადი, დაბრუნებები და რეადმისიები

ევროკომისიის ანგარიშის თანახმად, 2020 წლის დაღმავალი ტენდენციის შემდეგ, 2021 წელს ევროკავშირის წევრ ქვეყნებში საქართველოდან საერთაშორისო დაცვის შესახებ განაცხადების რაოდენობა 69%-ით გაიზარდა. თუ 2020 წელს შეტანილი იყო 8 650 განაცხადი, 2021 წელს მათი რაოდენობა 14 600 იყო. ანგარიშში ნათქვამია, საფრანგეთი იყო ევროკავშირის ყველაზე მეტად დაზარალებული ქვეყანა, რომელმაც დააფიქსირა საერთაშორისო დაცვაზე საქართველოს მოქალაქეების მიერ  განაცხადების 38%, შემდეგ კი- გერმანია (29,6%). ) და იტალია (9%).

2021 წელს სამართალდამცავებმა თაღლითობის 63 ფაქტი გამოავლინეს, აღკვეთეს საზღვრის 63 არარეგულარული გადაკვეთა, 8 544 შემთხვევაში უარი უთხრეს საქართველოს მოქალაქეებს ევროკავშირში შესვლაზე და 6 117 შემთხვევაში გამოავლინეს სავიზო რეჟიმის სხვადასხვა დარღვევა.

ანგარიშის თანახმად, 2021 წელს დაფიქსირდა საზღვრის 30 უკანონო კვეთა ქართველების მიერ, რაც 2020 წლის მონაცემების იდენტურია. 2021 წელს წევრ ქვეყნებში უკანონოდ მყოფი საქართველოს მოქალაქეების რაოდენობა 28%-ით გაიზარდა და 2021 წელს 13 000 ადამიანი შეადგინა, 2020 წლის 10 165-თან შედარებით. საქართველოს მოქალაქეებზე შესვლაზე უარის რაოდენობა, ასევე, 50%-ით გაიზარდა (2020 წლის 2 065-დან 2021 წელს 3 105-მდე). შემთხვევების უმეტესობა დააფიქსირეს პოლონეთმა (48%), ბულგარეთმა (12%) და გერმანიამ (5%) და პორტუგალიამ (5%).

2021 წელს საქართველოს მოქალაქეების დაბრუნების შესახებ მიღებული გადაწყვეტილებების რაოდენობა შემცირდა 13%-ით (2021 წელს 10 595 2020 წელს 12 120-თან შედარებით), ისევე როგორც დაბრუნებულთა რაოდენობა (2021 წელს — 5 495;  2020 წელს — 6 330). თუმცა Frontex იუწყება ევროკავშირის რეადმისიის შესახებ შეთანხმების დამაკმაყოფილებელ შესრულებაზე.

სასამართლო თანამშრომლობა, საზოგადოებრივი წესრიგი და უსაფრთხოება

ანგარიშის თანახმად, ევროკავშირის წევრი ქვეყნები აცხადებენ საქართველოსთან კარგი ზოგადი თანამშრომლობის შესახებ უსაფრთხოების სფეროში. კერძოდ, საქართველომ განაგრძო თანამშრომლობა ევროპოლთან და Eurojust-თან და ჩაერთო ერთობლივ საქმიანობაში რამდენიმე წევრ სახელმწიფოსთან. ქვეყანა რეგულარულად თანამშრომლობდა ევროკავშირის ოფისებთან და დროულად ასრულებდა მოთხოვნებს.

ევროკომისია აღნიშნავს, რომ საქართველო განაგრძობდა კორუფციასთან ბრძოლას: 2021 წელს 197 პირი იქნა გასამართლებული, 117 კი გაასამართლეს, მათ შორის, 7 მაღალი თანამდებობის პირი. მნიშვნელოვანი ძალისხმევა იქნა გაღებული სპეციალიზებული პროკურორებისა და ფინანსური დანაშაულების გამომძიებლების მომზადებისთვის. 2021 წლის აპრილში ევროპის საბჭოს კორუფციის საწინააღმდეგო სახელმწიფოთა ჯგუფმა (GRECO) გამოაქვეყნა ანგარიში, რომელიც ადასტურებს, რომ საქართველომ დიდწილად შეასრულა 2017 წელს გაცემული კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლის რეკომენდაციები.

ანგარიშში ხაზგასმულია, რომ საქართველო განაგრძობდა ორგანიზებულ დანაშაულთან ბრძოლას, მიუხედავად მიღებული ზომებისა, კრიმინალური ქსელები, რომლებიც წარმოიქმნება ან აქვთ კავშირები საქართველოდან, კვლავ აქტიურობენ ევროკავშირში. მათი დანაშაულებრივი ქმედებები მრავალფეროვანია და მოიცავს ორგანიზებულ ქონებრივ დანაშაულს (ძარცვა, ავტომანქანების და მათი ნაწილების ქურდობა), მიგრანტების კონტრაბანდა და ნარკოტიკებით ვაჭრობა. ორგანიზებულ დანაშაულთან ბრძოლის ფარგლებში, განსაკუთრებული ძალისხმევა გაწეული იყო კიბერდანაშაულთან, ნარკოტრაფიკთან და ფულის გათეთრების სქემებთან ბრძოლაში.

„მიუხედავად ამისა, ქართული ორგანიზებული დანაშაულის ქსელები კვლავაც ერთ-ერთი ყველაზე აქტიურია საკუთრების ორგანიზებულ დანაშაულებში ევროკავშირის მასშტაბით, მათ შორის- ქურდობის, მანქანებისა და მანქანების ნაწილების ქურდობის და მაღაზიების ორგანიზებული ძარცვის მიმართულებით. თურქეთიდან ევროკავშირში არალეგალური მიგრანტების კონტრაბანდაში ჩართულია ქართული კრიმინალური ქსელებიც“, — ნათქვამია ანგარიშში.

ევროკომისია, ასევე, ხაზს უსვამს, რომ ქვეყანა ჩართულია ტერორიზმის წინააღმდეგ საერთაშორისო ძალისხმევაში და არის დაეშის წინააღმდეგ გლობალური კოალიციის აქტიური წევრი. საქართველოს აქვს ყოვლისმომცველი სამართლებრივი ჩარჩო ტერორიზმის დაფინანსების კრიმინალიზაციისთვის.

სასამართლო რეფორმა და სახელმწიფო ინსპექტორის სამსახური

ევროკავშირის ანგარიშში მოხვდა სახლმწიფო ინსპექტორის სამსახურის გაუქმება, რომელიც სარგებლობდა ევროკავშირის მხარდაჭერით. ანგარიშში ნათქვამია, რომ სახელმწიფო ინსპექტორი სტანდარტული პროცედურის გარეშე გაათავისუფლეს და ამან გამოიწვია შეშფოთება საქართველოს მონაცემთა დაცვის ორგანოს დამოუკიდებლობის შენარჩუნების თაობაზე, რაც ვიზალიბერალიზაციის ეტალონს წარმოადგენს.

ევროკომისიის ანგარიშის თანახმად, 2019-2021 წლებში უზენაეს სასამართლოში 28 მოსამართლის დანიშვნა არ შეესაბამება ეუთოს/დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და ადამიანის უფლებათა ოფისისა და ევროპის საბჭოს ვენეციის კომისიის რეკომენდაციებს. ევროკავშირმა არაერთხელ გამოთქვა შეშფოთება ამ პროცედურის გამო, რომელიც ძირს უთხრის სასამართლოს დამოუკიდებლობას და საზოგადოების ნდობას საქართველოს მართლმსაჯულების სისტემის მიმართ.

2020 წლის 30 სექტემბერს და 2021 წლის 1 აპრილს პარლამენტმა მიიღო ცვლილებები უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეთა შერჩევის პროცესში. თუმცა ვენეციის კომისიის რიგი რეკომენდაციები, ანგარიშის მიხედვით, შეუსრულებელია და საჭიროა შემდგომი მუშაობა უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეების დანიშვნის პროცედურის ამ რეკომენდაციებთან სრულად შესათანხმებლად.

„უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეთა შერჩევა მიმდინარეობდა ვენეციის კომისიის ყველა რეკომენდაციის სრული შესრულების უზრუნველსაყოფად საჭირო საკანონმდებლო ცვლილებების არარსებობის პირობებში. პროცესი ასევე ვერ უზრუნველყოფდა ყველა კანდიდატის თანაბარი მოპყრობის გარანტიას. გარდა ამისა, სასამართლო სისტემის გამჭვირვალობის გაზრდის მიზნით კიდევ რამდენიმე ცვლილება არ იქნა მიღებული“, — ნათქვამია ანგარიშში.

ევროკომისია იხსენებს, რომ 75 მილიონი ევროს ოდენობის მაკროფინანსური დახმარების მეორე ნაწილზე საქართველომ უარი თქვა სწორედ სასამართლო სისტემასთან დაკავშირებული პირობის შეუსრულებლობის გამო.

ევროკომისიის რეკომენდაციები საქართველოსთვის

• საქართველოს სავიზო პოლიტიკის გათანაბრება ევროკავშირის მესამე ქვეყნების სიასთან, რომლებისთვისაც აუცილებელია ვიზა, განსაკუთრებით იმ ქვეყნებთან, რომლებიც წარმოადგენენ არალეგალურ მიგრაციას ან უსაფრთხოების რისკებს ევროკავშირში.
• გააგრძელოს წევრ ქვეყნებში თავშესაფრის უსაფუძვლო განაცხადების  პრობლემის მოგვარება; უვიზო რეჟიმის შესახებ საინფორმაციო კამპანიების მორგება შესაბამისი მიგრანტების პროფილებისთვის.
• გააძლიეროს კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლა, განსაკუთრებით ფართომასშტაბიანი ინტერესების როლისა და მათი გავლენის დაძლევის მიზნით ეკონომიკურ და პოლიტიკურ სფეროებში, ანტიკორუფციული ინსტიტუტების დამოუკიდებლობისა და კოორდინაციის გაძლიერებით, აგრეთვე მათთვის საჭირო რესურსებით.
• დაასრულოს ძალისხმევა ეროვნული კანონმდებლობის სრულ შესაბამისობაში მოყვანაზე ფულის გათეთრებისა და ტერორიზმის დაფინანსების წინააღმდეგ ევროკავშირის კანონმდებლობასთან.
• გააძლიეროს ძალისხმევა ორგანიზებული დანაშაულის წინააღმდეგ.
• უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეების დანიშვნის პროცედურების სრულად გათანაბრება ვენეციის კომისიის რეკომენდაციებთან და კანონმდებლობის დანერგვა, რომელიც აფასებს უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეთა კეთილსინდისიერებასა და საქმიანობას.
• მონაცემთა დაცვის ორგანოს დამოუკიდებლობის უზრუნველყოფა.