ეს ამბავი არის ჩემზე. ჩემს ოჯახზე. იმაზე, თუ რა შედეგები მოაქვს ომს. როგორ რჩება ის ადამიანში და როგორ განაპირობებს მის ქმედებებს. წინასწარ ვუხდი ბოდიშს ყველას, ვისაც შეიძლება აქ წაკითხულით გული ეტკინოს. აქ მონაყოლით კი იმის თქმა მინდა, რომ ომის მემკვიდრეობა ავტომატის ჩახმახზე ხელის გამოკვრით არ სრულდება.   

იდენტობის თავდაპირველი ფორმირება სტანდარტულად ოჯახში ხდება. ასე მოხდა ჩემს შემთხვევაშიც. ეს არც საკუთარი ნება ყოფილა  და არც ოჯახის მხრიდან ძალადობა, ყველაფერი ძალიან მარტივად, ბუნებრივად მოხდა, თითქოს ეს ასეც უნდა ყოფილიყო.  სწორედ სოხუმში, იმ სოციალურ გარემოში, სადაც მე 6 წლამდე ვიცხოვრე, პირველადი შეხება მქონდა  იდენტობის ლოკალურ ფორმასთან.

მე არ ვიყავი მეგანარატივის ნაწილი, ჩემი წარსული და კუთვნილებაც ჩემი ოჯახით განისაზღვრებოდა.  იქ მე არა ეთნიკური ქართველი, არამედ მამაჩემის შვილი, ბიძაჩემის ძმისშვილი და ბაბუაჩემის შვილიშვილი ვიყავი.  ჩემი თანატოლებიც ასევე იყვნენ. სახლში  მეგრულად და ქართულად ვლაპარაკობდით. მეგრულს უფრო ნათესავებთან საკომუნიკაციო ენის ფუნქცია ჰქონდა. ქართული უფრო ბაღში სალაპარაკო და ლექსების დასაზუთხი ენის ფუნქციის მატარებელი იყო. სახლს გარეთ ყველასთვის გასაგები ენა რუსული იყო. სომხებით, რუსებით, ბერძნებით, ქართველებით, აფხაზებით დასახლებულ ადგილას სხვა ვერც ერთი ენა ვერ შეასრულებდა ლინგვა ფრანკას ფუნქციას. „ვზროსლები“ , ანუ მშობლებიც ძირითადად რუსულად ლაპარაკობდნენ თავისებური ჟარგონით და ყოველ მეორე სიტყვას მაინც, „вася“-ს ამატებდნენ.  ეს вася  ამ ქალაქის ცხოვრების განუყოფელ ნაწილად დარჩა და წლების მერე ამ სიტყვით ვიგებ, თუ საიდანაა ადამიანი, როდესაც ის რუსულად იწყებს საუბარს. 

პირველად ჩემი ლოკალური იდენტობა თბილისში დაიმსხვრა, ნუცუბიძის პლატოზე, როდესაც ერთმა ქალმა მკითხა, თუ ვინ ვიყავი ეროვნებით. მაშინ პირველად ვკითხე დედაჩემს ჩემი ნაციონალური კუთვნილება, რაზეც პასუხი იყო – რა თქმა უნდა, ქართველი ხარ, ოღონდ სოხუმელი. იმ დღეს ეზოში აღარ ჩამიშვეს, დაბნელდა და ქალაქში შუქი არ იყო. ეზოში ყოფნა კი მხოლოდ დღის სინათლეზე იყო ნებადართული. შემდეგი რამდენიმე დღე თვალებით ვეძებდი იმ ქალს, რომელიც მერე არც არასდროს გამოჩენილა, რომ მივსულიყავი და მისთვის მეთქვა, თუ ვინ ვიყავი –  ეთნიკური ქართველი სოხუმიდან.

ამ ამბის მერე ჩემში დაინგრა ლოკალური, სოხუმის ერთი ქუჩისთვის დამახასიათებელი იდენტობა.  თბილისში გადმოსვლის მერე მე ორგვარი იდენტობა ჩამომიყალიბდა, იწყება ბრძოლა ორ დათოს- “ლტოვილ” დათოსა და სოხუმელ დათოს შორის.

იურიდიულად, დოკუმენტურად ყველაფერი რიგზეა. სახელმწიფომ პროცედურულად, „სამართლიანად“ დააფიქსირა და ჩემი იურიდიული მისამართიც სოხუმია.   პირადობის მოწმობის ნომერიც ასე იწყება  620030….. ერთი შეხედვით ამ ნომერში და ამ რიცხვებში არაფერია განსაკუთრებული. ეს თორმეტნიშნა ნომერი საქართველოს ყველა მოქალაქეს აქვს. 27 წლის წინ აფხაზეთში დაწყებული ომის გამო ამ ციფრებმა მეტი დატვირთვა და წნეხი შეიძინა.    620030… გაორებული იდენტობის მატარებელს მხდის.

პირადობის მოწმობა ერთგვარი კონტრაქტია ჩემსა და სახელმწიფოს შორის, რომელიც იურიდიულად აღიარებს ჩემს პრაქტიკულად არარსებულ მისამართს. როდესაც ოფიციალურ მისამართს ვწერ, ჩემნაირ რამდენიმე ათას ადამიანს ორი გრაფის შევსება უწევს, იურიდიული მისამართს ცალკე ვწერთ, ფაქტობრივსკი – ცალკე. ეს გაორება არამარტო პასპორტშია ფორმალიზებული, ეს გაორება ცხოვრების თანამგზავრი გახდა. მექანიკურად ვაფიქსირებ იმ სახლს, იმ მისამართს, სადაც პრაქტიკულად არ მიცხოვრია და მხოლოდ ცხოვრების პირველი 6 წელი გავატარე. ეს „ლეგალისტურად გამართული“ მიდგომა გაიძულებს, წარმოსახვითმა, რეალობას აცდენილმა და 1990-იანი წლების დასაწყისში არსებულმა მოგონებებმა გაუთავებლად იცხოვრონ შენში. 

ამ ყველაფრის ფორმალიზების ფონზე ჩემი დაბადების ადგილი მეხსიერების ნაწილი გახდა. ოღონდ ამ შემთხვევაში ჩემი ასაკის გამო ხშირად არა საკუთარ მოგონებებში, არა პირადი განცდებით ვცხოვრობ, არამედ პარალელურ რეალობაში. სოციალურმა გარემომ, სადაც მე გავიზარდე, დამაწყებინა ფიქრი, რომ სხვისი მოყოლილი ამბების, სხვათა მონათხრობის ნაწილი გავმხდარიყავი. მე წარსულის რეკონსტრუქცია სხვათა ამბით დავიწყე. სოხუმიც ჩემში არა ჩემი მოგონებებით, არამედ სხვათა მოგონებებით ცხოვრობს. 6 წლის ბავშვს, აბა, რა უნდა მახსოვდეს …

ამიტომ, რას ნიშნავს ეს ქალაქი ჩემთვის, ბოლომდე ვერ ვხვდები. ის ჩემთვის მხოლოდ მეხსიერებაა, სადაც ყველანი ცოცხლები არიან- ბაბუები, ბებია, ბევრი სხვა ვინმე. ომის დაწყებიდან 27 წლის მერე ზუსტად იმდენი წლის გავხდი, რამდენისაც მამა იყო ომის დაწყების დროს. ამ ხნის განმავლობაში კი ბევრი რამე შეიცვალა, ბევრი რამ აღარაა და ბევრ ვინმეს ასაკიც მოემატა. ჩემს ტრავმულ ფიქრებში კი სოხუმში მე ისევ 6 წლამდე ბავშვი უნდა ვიყო, მშობლები- ისევ ახალგაზრდები და ბებია-ბაბუა ისევ ისეთი, როგორც ლამის 30 წლის წინ.

ომის დასრულების კარნავალიზაცია 27 სექტემბერს ისევ მოხდება თბილისში. პოლიტიკური ელიტები ისევ ეცდებიან გმირთა მემორიალთან ერთმანეთს გაეჯიბრონ ხმამაღალი სიტყვების ბრახაბრუხში, რომელიც პოლიტიკური შინაარსისა და პასუხისმგებლობისგან დაცლილია. 27 წლის მერე ყველაზე კარგად ჩვენი საზოგადოების მომავალს მწერალი გელა ჩქანავა აღწერს  მის ნაწარმოებ “ჭიანჭველაში”. ტრაგიკულად დაღუპული მამის მიერ განვლილი გზის გავლას მისი ვაჟიშვილი შეეცდება,  რომელსაც ზუსტად იმავე ადგილას, სადაც მამამისს, მანქანა დაეჯახება და გარდაიცვლება.

ომმა, სიკვდილთან, გაჭირვებასთან, სოციალურ პრობლემებთან ერთად, ათასობით ადამიანს იდენტობის კრიზისი დაუტოვა. ისინი დღემდე ცხოვრებენ იქ, იმ სივრცეში, რომელიც აღარ არსებობს. რეალობის აღქმა აქ სრულიად გამქრალია.

ჩემი ერთი წლის შვილზე და მის მომავალზე საუბრისას მამაჩემმა ერთხელ თქვა – Нет вася, он же Сухумский.

ძალიან უნდა მამაჩემს ეს, მაგრამ …