ბატონო გიორგი, გთხოვთ გაიხსენოთ პირველად როდის იყავით ევროკავშირის წევრ ქვეყანაში და რა მიზნით?

2001 წელს გაცნობითი ხასიათის ვიზიტით ვიყავი ბრიუსელში, ნატოს შტაბბინაში, დავით სიხარულიძის რეკომენდაციით, რომელიც ატლანტიკური საბჭოს საქართველოს დირექტორია, მოვხვდი არასამთავრობო ორგანიზაციების და ჟურნალისტების ჯგუფში, რომლებიც იქ ჩავიდნენ.

რამ მიიქცია თქვენი ყურადღება ამ ვიზიტის დროს?

შთაბეჭდილება რამაც მოახდინა, ეს იყო მოძრაობის ორგანიზებულობა, გზები; რესტორნებშიც ვიყავით, მაგიდის გაწყობის ნორმები და წესები, რაც ჩვენთან იყო და საბჭოთა კავშირის დროს გაქრა, ყოფითი კულტურის ელემენტები, კონსტრუქციული დისკუსიის, კონსტრუქციული დებატის ნორმები მომეწონა, კრიტიკული კითხვების დასმის უნარები. ეს კომპონენტები, რაც ამ საუბრებს ახლდა, იყო მნიშვნელოვანი. მე მაშინ თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის სტუდენტი ვიყავი, ეს ის პერიოდია, როცა საქართველოში უმაღლეს საგანმანათლებლო სისტემაში არსებულმა ხრწნამ შევარდნაძის პერიოდში პიკს მიაღწია. ამაში ვგულისხმობ, როგორც მექრთამეობას და პროტექციონიზს, ასევე, განათლების ხარისხის ძალიან დავარდნას. სწორედ, ასეთ დროს მომიწია სტუდენტობა, რაც გულისხმობდა იმასაც, რომ ვთქვათ, კრიტიკული აზროვნების უნარჩვევები და კონკრეტული უნარჩვევები, რაც ჭირდება ნებისმიერ ადამიანს, მაგალითად, აზრების კარგად გადმოტანა ქაღალდზე, ეს უნარჩვევები ჩემი სტუდენტობის პერიოდში ძალიან ძნელად შესაძენი  იყო უნივერსიტეტში. ასეთი კონტექსტიდან რახან მოვდიოდი, ჩემთვის ეს ვიზიტი ძალიან მნიშვნელოვანი იყო.

დღეს ძალიან ბევრი ცუდი რამ ხდება საქართველოში, მაგრამ დღევანდელი სტუდენტები, რომლებიც ეროვნული გამოცდების შემდგომ თაობას ეკუთვნიან და არ იციან საერთოდ რა არის მექრთამეობა, არც გაუგიათ ჩაწყობა და ა.შ. და რომლებსაც ბევრად უკეთესი შესაძლებლობები აქვთ, რომ უკეთესი ხარისხის გაათლება მიიღონ და უნარჩვევები შეიძინონ დღეს უმაღლეს სასწავლებლებში, შეიძლება ვერ გაიგონ რასაც ვყვები, მაგრამ ჩემი სტუდენტობის დროს ეს ყველაზე მწვავე პრობლემა იყო და ამ კონტექსტიდან რახან მოვდიოდი, ევროპამ ჩემზე დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა.

თქვენ ამბობთ, რომ შთაბეჭდილებების ქვეშ იყავით. ხელშესახები რა დარჩა ამ შთაბეჭდილებებიდან, რაში გამოიყენეთ ეს გამოცდილება?

ამ პერიოდშივე მე და ჩემმა მეგობრებმა, ჩიორა თაქთაქიშვილმა და სხვებმა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში შევქმენით პირველი სტუდენტური თვითმმართველობა და ბევრი ტაბუ დავარღვიეთ, ბევრ რამეზე ვთქვით, რომ არის ცუდი – მექრთამეობა, კორუფცია და ა.შ. ამ მომენტშიც ძალიან გამიმართლა, რომ მივიღე სტიპენდია და ერთი წლით წავედი შეერთებულ შტატებში, დიუკის უნივერსიტეტში 2011-2002 წლებში, პლიტიკური მეცნიერებების სასწავლებლად. ეს იყო მართლაც გარდამტეხი მომენტი, როცა მე მივხვდი რა არის ხარისხიანი განათლება და რას ნიშნავს პიროვნების განვითარებისთვის ხარისხიანი განათლება. განათლებაში იგულისხმება, როგორც ინფორმაცია, ასევე უნარჩვევები და ინფორმაციის დამუშავების უნარ-ჩვევები. ეს იყო გარდამტეხი მომენტი ჩემს ცხოვრებაში და იქიდან დავბრუნდი ძალიან მოტივირებული, რომ რამე შემეცვალა საქართველოში.

პარალელურად, მე ევრაზიანეტისთვის, ახლაც არსებობს ეს გამოცემა, ვწერდი სტატიებს და მერე უკვე აქ პოლიტიკური მომენტი იყო, როცა ჩვენი თვითმმართველობა გადაიზარდა პოლიტიკურ მოძრაობაში “კმარა”, ყველას ახსოვს, სხვადასხვა დამოკიდებულებები იყო, მაგრამ თავის დროზე ამ მოძრაობამ მნიშველოვანი როლი შეასრულა, რაღაც აპათიური მომენტის გალღობაში, რომელიც შევარდნაძის მმართველობის ბოლო პერიოდში სუფევდა. ამის შემდეგ ბევრ ქვეყაანში ვიყავი, პირველი კავშირები კი ასეთია.

თქვენ აღნიშნეთ, რომ ბევრ ქვეყანაში ხართ  ნამყოფი. ამ ქვეყნებიდან ყველაზე მეტად რომელია მისაბაძი საქართველოსთვის და რა თვალსაზრისით?

ბალტიის ქვეყნებს ვსიმპატიზირებ განსაკუთრებით. ბალტიისპირეთის ქვეყნების სხვადასხვა მნიშვნელოვანი საკითხების, ისტორიის, განვითარების, გამოცდილების შესწავლამ აღძრა ჩემში ინტერესი. ჩვენ ხშირად გვადარებენ ერთმანეთს და სამართლიანადაც, ბევრი მიზეზის გამო. ძალიან მსგავსია ჩვენი ბედი, პირველ რიგში, იმიტომ, რომ საქართველოს და ბალტიის ქვეყნების მოდერნულ სახელმწიფოებად შექმნა მოხდა ერთ წელს 1918-ში, დაახლოებით ერთნაირი განვითარების დონის მქონე ელიტების მიერ, მაგრამ შემდეგ საქართველოს დემოკრატიული წესწყობილება არსებობდა სულ 3 წელი, შემდეგ ბოლშევიკურმა ოკუპაციამ წაშალა საზოგადოების ის პლასტი, რომელიც ამოძრავებდა განვითარებას, ხოლო ბალტიისპირეთს გამოუვიდა ეს ექსპერიმენტი და ისინი 20 წლის განმავლობაში არსებობდნენ. ბევრი ის ამოცანა, რომელიც იდგა საქართველოს წიანაშე, ვერ გადაიჭრა და საქართველო გადაიჩეხა რაღაც უფსკრულში, მათ წარმატებით გადაჭრეს და შექმნეს თანამედროვე საზოგადოებები, რომელშიც წინა პლანზე იყო სახელმწიფოს იდეა, ეს იყო იდენტობის განმსაზღვრელი. შემდეგ მოხდა მათი ოკუპაციაც, მასობრივი მკვლელობების მასშტაბიც არანაკლები იყო, ვიდრე საქართველოში, მაგრამ ამან გამოიწვია ის, რომ 1990-1991 წელს, როცა დამოუკიდებლობა აღდგა, მათ შეძლეს ის, რომ იმ ხაფანგებში, რომელშიც საქართველო გაება, არ გაბმულიყვნენ და ამ საშიში პერიოდიდან გამომძვრალიყვნენ უმტკივნეულოდ სწორი გადაწყვეტილებების მიღებით სწორ დროს.

საოცარი ალღო ჰქონდათ მათ. რუსული მოსახლეობა ყირიმზე მეტი ლატვიაში არის, მაგალითად, 50%-ზე მეტი არის, გამოძვრნენ ამ პერიოდიდან და ამ რისკების წარმატებულად დაძლევის შემდეგ, მათ ნელ-ნელა შეძლეს ის, რომ ფუნდამეტური პრობლემები გადაეჭრათ და დღეს არიან უსაფრთხოდ, არიან ნატოს და ევოკავშირის წევრები, სრულფასოვანი დემოკრტიული საზოგადოებები და რაც მთავარია, მდიდარი ქვეყნები არიან. არცერთ მათგანს გააჩნია ნავთობი, ან გაზი, თუმცა რუსეთის კეთილდღეობის დონეზე ბევრად მაღლა არიან.

ძალიან ღია საზოგადოებები არიან, ამავე დროს ძალიან პატრიოტულები არიან, საქართველოსთვის მნიშვნელოვანი სინთეზი არის, ძალიან მაღალი დონის პატრიოტიზმი, მაგრამ ასევე მაღალი ხარისხის გახსნილობა და ტოლერანტობა. ეს ორი რამ გადაჯაჭვულია ერთმანეთზე. ისეთნაირი პატრიოტიზმი, რომელიც არ არის გახსნილი, არ არის თანამედროვე მსოფლიოს ნაწილი განწირული არის თვითიზოლაციისთვი და შეცდომებისთვის.

საოცარია ლატვიის გამოცდილება. იქ მოსახლეობის დიდი ნაწილი ეთნიკური რუსები, რაღაც პერიოდში ეს 50% იყო, ახლა უფრო ნაკლები არის, ამ პირობებში როგორ მოახერხეს ის, რომ ეს ეთნიკურობა არ ყოფილიყო განმსაზღვრელი და არ მომხდარიყო კონფლიქტები, არის საოცარი. ცხადია, იქაც არის უფრო ასაკოვანი მოსახლეობა, რომელიც საბჭოთა კავშირზე ოცნებობს, მაგრამ ახალგაზრდებისთვის სამოქალაქო იდენტობა რომ არის ამოსავალი წეტილი, ეს სასწაულია.

რა ახასიათებს ევროპელ ადამიანს ისეთი, რასაც საქართველოს მოქალაქის შემთხვევაში ძირითადად ვერ ვხედავთ?

შრომისმოყვარეობა, თავმდაბლობა, გახსნილობა, კეთილსინდისიერება.

ეს ყველაფერი ჩვენ არ გვაქვს?

მეტი რომ გვქონდეს, უკეთესი იქნება.

თქვენ ამბობთ, რომ ნაკლებად მოქნილები ვართ, გარდა ამისა, საუბრობთ საბჭოთა კავშირისთვის გადახდილ ხარკზე, რასაც რეგრესი მოჰყვა სახელმწიფოებრივი და მოქალაქეობრივი თვითშეგნების განვითარების თვალსაზრისით 1920-ან წლებიდან მოყოლებული, ამ წინაპირობების გათვალისიწენბით, რამდენად ევროპულია საქართველო, ან რა ესაქმება ევროკავშირში?

მე ყოველთვის ვცდილობ, რომ მივსდიო პირველი რესპუბლიკის თემას, რაღაც პუბლიკაციებიც მაქვს, ფოტოგამოფენებს ვაკეთებ, რუსთაველის მეტროში მაქვს ახლა გამოფენა პირველი რესპუბლიკის შესახებ, რამდენიმე წელი ვაგროვებდი ამ ფოტოებს. ვცდილობ დავნერგო ის კონტექსტი, რომ ჩვენ ახლა კი არ მივისწრაფით ევროპისკენ, არამე ეს სწრაფვა ამ საზოგადეობაში ყოველთვის არსებობდა. შორეულ წარსულს რომ თავი დავანებოთ, ეს სწრაფვა ყოველთვის ჰქონდა საქართველოს და იგი ხელოვნურად იქნა აღკვეთილი საბჭოთა სისხლიანი ოკუპაციის მიერ. მნიშვნელოვანია, ჩვენმა მოქალაქეებმა იცოდნენ, რომ ევროპის ოჯახში შესვლის გადაწყვეტილება არ ეკუთვნის “ნაციონალურ მოძრაობას”, ეს გადაწყვეტილება მანამდე იქნა მიღებული თავისუფალ საქართველოში, ვიდრე ჩვენ დავიბადებოდით, მერე მოგვწყვიტეს.

როცა გაფართოვდა ევროკავშირი, 2004 წელს დიდი ტალღა რომ იყო, მაშინ ისმოდა ეს ცნება – ხელახლა გაერთიანება, არა გაფართოება, არამედ ხელახლა გაერთიანება, ეს ნიშნავს იმის გაგებას, რომ ოდესღაც ევროპა იყო ერთიანი ღია სივრცე, არ არსებობდა ევროკავშირი, მაგრამ ასე იყო და შემდეგ ამ ქვეყნების და ხალხების ნების საწინააღმდეგოდ ეს სივრცე რკინის ფარდით ჩაიკეტა, ახლა როცა რკინის ფარდა აღარ არის, აღმოსავლეთ ევროპულ ქვეყნებს საშუალება ეძლევათ დაუბრუნდნენ იმ სივრცეს, სადაც ისედაც იყვნენ. აი, ამ დისკურსში საქართველო არანაირად ფიგურირებდა, მე ყოველთვის მიჩნებოდა უკმაყოფილების გრძნობა ამის გამო. სწორედ ამან გამიჩინა პირველი რესპუბლიკის კვლევის სტიმული, რომ ცოტა ხანი იყო და დავიწყებას მიეცა, თორემ ლეგიტიმაციის თვალსაზრისით არაფრით ჩამოუვარდებოდა საქართველო სხვა ქვეყნებს, ისიც იყო საერთაშორისო სამართლის აღიარებული სუბიექტი, იმასაც დიდ ყურადღებას აქცევდნენ მაშინდელი ევროპის გაზეთები გინდა, თუ პოლიტიკური წრეები, რომლებიც აქ ჩამოდიოდნენ და მონაწილეობას იღებდენ ჩვენ სახელმწიფოებრივ ცხოვრებაში, ისევე იდგა საქართველოს დეოკუპაციის საკითხი ერთა ლიგაში და სხვა ინსტიტუტებში და შემდეგ, ჰიტლერის თემის გამო მოხდა ჩვენი საკითხის დაქვეითება, თორემ 1934 წლამდე საქართველო აღიარებული იყო წამყვანი სახელმწიფოების მიერ. ამ საკითხების ამოწევის სტიმული გამიჩნდა.

მაგალითად, ბრიტანულ პრესაში მოვიძიე უამრავი სტატია საქართველოს შესახებ, ქართველი პოლიტიკოსების სტატიები, 1920-ანი წლების ბრიტანულ გაზეთებში, რომლებსაც ახლაც შეგვიძლია ხელი მოვაწეროთ. საქართველოც ამ დისკუსიის ნაწილი უნდა იყოს და ამ პაკეტში უნდა შევიდეს, რომ მოწყდეს რუსეთის დაწყევლილ წრეს.  

რომ არა საქართველო, სად იცხოვრებდით?

მე მინდა საქართველო იყოს თავისუფალი, ცხადია, მისი ბედის და იდენტობის შენარჩუნებით, თავისუფალი და დემოკრატიული სახელმწიფო, სადაც შესაძლებელი იქნება როგორც გინდა, ისე იცხოვრო.

დამეთანხმებით, ალბათ, რომ ხალხში საკმაოდ გავრცელებულია აზრი იმის თაობაზე, რომ ევროპელი ხალხი ცივია, რომ იქ ურთიერთობები ფორმალურია და ნამდვილი მეგობრობაც იშვიათი. თქვენ რას ფიქრობთ, რამდენად შეესაბამება ეს სინამდვილეს?

ეს ასე არ არის. რა თქმა უნდა, არიან უფრო მეტად ტემპერამენტიანები, უფრო ნაკლებად ტემპერამენტიანი ერები, მაგრამ სიცივე არის იმ ადამიანის ნათქვამი, რომელსაც სოციალიზება არ შეუძლია, არ შეუძლია ადამიანური ურთიერთობების დამყარება. ადამიანი ყველგან ადამიანია, მას აქვს ერთიდაიგივე მოთხოვნილებები და მისწრაფებები.

ამ ე.წ. სიცივის გარდა, თქვენ ევროპელებზე რომელი სტერეოტიპი გახსენდებათ, რომელიც ხალხში ვირუსივით ვრცელდება?

აი, მაგალითად, მანანა კობახიძემ [პარლამენტის ვიცე-სპიკერი] თქვა, რომ თუ ევროკავშირს უნდა, რომ ლესბოსელი გავხდე, შევეწინააღმდეგებიო. ეს აბსურდი არის. მსგავსს არავინ არაფერს გთხოვს. ამ თემატიკის აქტუალიზაცია ხდება რუსეთის მიერ, ეს ყველაზე სტიგმატიზებული თემაა და საქართველოში ის გამოიყენება ევროპული იდეის დემონიზაციისთვის. სამწუხაროდ, ბევრი ადამიანი კრიტიკულად არ უდგება ხოლმე ამ შავბნელ ტყუილებს და იღებს ხოლმე უაპელაციოდ. ამის წამალი არის განათლება, გახსნილობა, გინდაც, მოგზაურობა.

ჩემი ერთ-ერთი აკვიატება იყო ქუთაისის აეროპორტი და ამ აეროპორტში დაბალბიუჯეტიანი კომპანიების შემოყვანა, პრეზიდენტმა სააკაშვილმა დამაჯილდოვა კიდეც ამ იდეისთვის. სამწუხაროდ, გვიან განხორციელდა ეს პროექტი და იმ მასშტაბითაც ვერ, როგორც გვინდოდა. თავის დროზე, ბალტიისპირეთის საზოგადოების გარდატეხის ერთ-ერთი მიზეზი იყო ის, რომ ახალგაზრდებს გადაადგილების საშუალება ჰქონდათ ევროკავშირში, როცა უნდოდათ. ესეც ძალიან მნიშვნელოვანია, ქართველი ახალგაზრდებისთვის, თუნდაც მოკლე ხნით ხელმისაწვდომი და ადვილი იყოს ამ პატარა ნაჭუჭის გარღვევა და ნახონ, რა ხდება ცივილიზაციის კერაში, ევროპაში როგორია ცხოვრება. ამიტომ, ძალიან ვლობირებდი ქუთაისის აეროპორტის პროექტს. სამწუხაროდ, ახალ მთავრობას ეს არ აინტერესებს, მაგრამ რაღაც პატარა მასშტაბებით არის.

როდესაც შემოვა ევროკავშირთა ასოცირების შესახებ შეთანხმების ტექსტი პარლამენტში რატიფიცირებისთვის, მხარს თუ დაუჭერთ?

რა თქმა უნდა.

საქართველოსა და ევროკავშირს შორის ასოცირების შეთანხმება უკვე პარაფირებულია და აგვისტოში სავარაუდოდ მხარეები ხელს მოაწერენ, რის შემდეგაც საჭიროა საქართველოს პარლამენტში ამ დოკუმენტის  რატიფიცირება. “ნეტგაზეთმა” გადაწყვიტა შემოგთავაზოთ ინტერვიუების სერია საქართველოს პარლამენტის წევრებთან ევროპისა და ევროკავშირის შესახებ და მათი პერსონალური გამოცდილება და მოსაზრებები გაგიზიაროთ.