1 დეკემბერს სკოლის მოსწავლეებს შორის მომხდარი ტრაგიკული ინციდენტის შემდეგ, სახელმწიფო და საზოგადოება სკოლებში უსაფრთხოების ნორმების გამკაცრების საჭიროებაზე ალაპარაკდა. განათლებისა და მეცნიერების ახალი მინისტრის, მიხეილ ჩხენკელის განცხადებით, სკოლებში ძალადობის წინააღმდეგ, ერთი მხრივ, რიგი საგანმანათლებლო პროექტების დაგეგმვა, მეორე მხრივ კი, მანდატურის სამსახურის გაძლიერება და პროცესში საპატრულო პოლიციის ჩართვა იგეგმება.
როგორი უნდა იყოს “უსაფრთხო სკოლა”, რომელიც მოსწავლეთა დაცვასა და აღზრდაზე თანაბრად იქნება ორიენტირებული? – წარსულის გამოცდილებასა და ახალი მინისტრის განცხადების დეტალებზე “ნეტგაზეთს” განათლების სფეროს სპეციალისტი სოფო გორგოძე ესაუბრა.

1 დეკემბერს მომხდარი ტრაგიკული ინცინდენტის შემდეგ, საზოგადოების ნაწილი სკოლებში უსაფრთხოების ნორმების გამკაცრების შესახებ ალაპარაკდა. რას ფიქრობთ, მსგავსი მიდგომა სკოლებში ძალადობის შემცირების გარანტიაა?

განათლების სპეციალისტებს გვჯერა, რომ ამ პრობლემას სჭირდება გაცილებით კომპლექსური მიდგომა და ვერ გადაწყდება მხოლოდ პატრულის ჩართვით ან მანდატურის ინსტიტუტის გაძლიერებით, თუმცა ამ ეტაპზე, შესაძლოა, ეს არის ერთ-ერთი საშუალება, რომ საზოგადოებას, რომელიც მართლაც ძალიან შეშინებული და დასტრესილია, აჩვენო, რომ სწრაფ რეაგირებას ახდენ. რა თქმა უნდა, ეს არ არის ჩვეულებრივი ბულინგის შემთხვევა, ეს გაცილებით დიდ ტრაგედიამდე მივიდა, ასე რომ, ამ კუთხით შეიძლება გავამართლოთ მსგავსი მიდგომა. მაგრამ მე მინდა ვთხოვო სამინისტროს და ყველას, ვინც ამ საქმეშია ჩართული, რომ გრძელვადიან პერსპექტივაში უფრო მეტი ყურადღება გაამახვილოს უფრო სხვა საკითხებზე, ვიდრე მხოლოდ მეტ კონტროლზე, რადგან ეს, სამწუხაროდ, პრობლემის გადაწყვეტამდე ვერ მიგვიყვანს.

ადრეც, როცა უსაფრთხო სკოლის პროგრამასთან დაკავშირებით ვაქტიურდებოდით, ყოველთვის სამწუხარო, ტრაგიკულ ფაქტებთან იყო ეს კავშირში. უცებ მივიღებდით გარკვეულ ზომებს და მერე, როცა ვნებათაღელვა ჩაცხრებოდა, აღარ ვახდენდით შეფასებას, აღარავინ ფიქრობდა იმაზე, გახდა თუ არა სკოლა უსაფრთხო. მაგალითად, შემოვიღეთ მანდატურის ინსტიტუტი: სადმე გინახავთ კვლევა, რომელშიც გადმოცემული იქნებოდა, რა სიკეთე მოგვიტანა ამ სამსახურმა? შესაძლოა, რაღაც სიკეთე მოგვიტანა და სხვა კუთხით არ არის ეფექტური. ხომ შეიძლება, ეს შეფასდეს? ასე რომ, უცებ ვიღებთ რაღაც გადაწყვეტილებებს და შემდეგ რაღაც სხვაზე ვფოკუსირდებით, აღარ ვაფასებთ იმას, რაც გაკეთდა. აქამდე რომ ყოფილიყო ეს ყველაფერი შეფასებული, შეგვეძლებოდა ამ პოლიტიკის გადაფასება და სხვა მიმართულებით წასვლა.

სკოლაში უსაფრთხოების კუთხით ფუნდამენტურ პრობლემებს ხედავთ?

ზოგადად, სკოლა არ არის ზრუნვაზე ორიენტირებული და აღზრდის საკითხებს, მოსწავლეებში გარკვეული ღირებულებების განვითარებას ძალიან ცოტა ყურადღებას ვუთმობთ; არ ვახდენთ არაძალადობრივი ქმედებების მოტივირებას თავად ჩვენ. მასწავლებლები და დირექტორები არიან მუდმივად დაძაბულები, სისტემაში მუდმივად ცვლილებებია… იქმნება სტრესული გარემო, რომელიც არ დამთავრდა წლების განმავლობაში. არავინ იცის, რაღაც გადაწყვეტილებას რომ მივიღებთ, მეორე წელს ეს გადაწყვეტილება დარჩება თუ შეიცვლება. შესაბამისად, სხვა რაღაცებისთვის, რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, დრო აღარ გვრჩება.

“ოცნების” მოსვლის შემდეგ, მანდატურის სამსახურს უფლებამოსილება შეუმცირდა, თუმცა მინისტრის განცხადების მიხედვით, მას კვლავ უნდა გაეზარდოს ფუნქციები. რას ფიქრობთ, რამ გამოიწვია ხელისუფლების წინააღმდეგობრივი პოლიტიკა?

ეს არ არის პირველი შემთხვევა, როცა ერთი და იგივე პოლიტიკური გუნდის პირობებში, ტოპ მენეჯმენტში ურთიერთგამომრიცხავ გადაწყვეტილებებს აჟღერებენ. ვნახეთ, რომ რაღაც მოხდა, პრობლემა შეიქმნა, ვიფიქრეთ, რომ პრობლემის მიზეზი არის ის, რომ კონკრეტულ სამსახურს შეუმცირდა უფლებამოსილება და აქედან გამომდინარე, ვიღებთ გადაწყვეტილებას. ანუ, რაღაც, რაც გადაწყდა ამ პოლიტიკური გუნდის პირობებში, უცებ შეხედეს, რომ ამან არ იმუშავა და უცებვე მივიღეთ საპირისპირო გადაწყვეტილება. ასეთი შემთხვევები წინა ჯერზეც გვქონია და ვერ ვიტყვით, რომ ეს რაღაც ახალია.

რაც შეეხება განცხადებას: საინტერესოა, რა იგულისხმება მანდატურების უფლებების გაზრდაში. რაც თავის დროზე მანდატურებს შეეზღუდათ, არის ის, რომ ნაკლებად შეუძლიათ მასწავლებლის კონტროლი, ნაკლებად ერევიან დირექტორის უფლება-მოვალეობებში… ძალიან ბევრი შემთხვევა იყო, როცა მანდატურების მზარდმა უფლებებმა სკოლებში არია სიტუაცია და კულტურა, რომელიც უნდა ყოფილიყო თანამშრომლობითი, გახდა ჩასაფრებაზე ორიენტირებული. სკოლაში ყველა უნდა თანამშრომლობდეს ბავშვის საუკეთესო ინტერესებისთვის. მაშინ ასე არ მოხდა. ბევრი შემთხვევა რომ იყო ასეთი, ამიტომ გადაწყვიტა მთავრობამ მათთვის უფლებების შეზღუდვა. შესაბამისად, როლის ხელახლა გაძლიერება, არ ვიცი, ზუსტად რას გულისხმობს. თუ ამაში მოიაზრება მკაცრი კონტროლი, ბავშვების ჩხრეკის უფლება და მსგავსი პრაქტიკა, ვფიქრობ, ეს კარგი გადაწყვეტილება არ იქნება.

ამ შემთხვევაში, ადამიანთა ნაწილის არგუმენტი ისაა, რომ ლიბერალიზაციამ ვითარება გააუარესა…

განათლება ერთ-ერთი სფეროა, რადგან მართლა ყველა ადამიანს თავისი აზრი აქვს, იქნება ეს მშობელი, მოსწავლე და ა.შ. მაგრამ, ხომ არ შეიძლება მუდმივად იმას მივყვეთ, რას ფიქრობს საზოგადოება. განათლების სამინისტროს წარმომადგენლები უნდა ვიყოთ იმდენად კომპეტენტურები, რომ საზოგადოებას ავუხსნათ, სინამდვილეში რაშია საქმე, რას მოაქვს შედეგი, რა არის უკეთესი… როცა მე, სისტემა, ვერ ვუხსნი ამას საზოგადოებას, შედეგებიც უარყოფითია, აღარ ვიცი, საით წავიდე და მირჩევნია, მისი მხარე დავიჭირო.

თუ მანდატურების უფლებების გაძლიერება გულისხმობს ბავშებთან მუშაობას ღირებულებების მიმართულებით, სასკოლო კულტურის ზრუნვაზე ორიენტირებას, მაშინ, კი ბატონო. თუმცა, მეორე მხრივ, ისიც მინდა ვთქვა, რომ აქ მასწავლებლებს აქვთ ძალიან დიდი როლი. კლასში ურთიერთობას ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს და მასწავლებელი გაცილებით კარგად იცნობს მოსწავლეს, ვიდრე მანდატური, რომელსაც უამრავი ბავშვის გაკონტროლება უწევს.

პროცესში საპატრულო პოლიციის ჩართვას, როგორც ეს მინისტრის მიერ გაჟღერდა, ემხრობით?

კიდევ ერთხელ ვამბობ, ამ ეტაპზე შეიძლება ეს იყოს საშუალება იმისა, რომ ხალხის ვნებათაღელვა დაცხრეს და მშობლებს ბავშვების სკოლაში გაშვების არ შეეშინდეთ, მაგრამ გრძელვადიან პერსპექტივაში, არანაირად. ეს მიანიშნებს იმაზე, რომ ჩვენ გადავდივართ ისევ და ისევ კონტროლზე დამყარებულ სისტემაზე, რაც სკოლის უსაფრთხოების კუთხით დადებით შედეგს ვერ მოგვიტანს.

მინისტრის თქმით, ბულინგისა და ნებისმიერი სახის ძალადობის პრევენციის მიზნით, სკოლებში რიგი საგანმანათლებლო აქტივობები დაიგეგმება. აღსანიშნავია, რომ აქტივობები, რომლებიც საგაკვეთილო ბადეს სცდება, ზოგიერთ შემთხვევაში, მეორეხარისხოვნად აღიქმება არა მხოლოდ მოსწავლეთა, არამედ პედაგოგთა შორისაც. როგორ გესახებათ ვითარების გამოსწორების გზები?

ეს აქტივობები უნდა იყოს ისევ და ისევ დიდი, ანტიბულინგური პროგრამის ნაწილი. მოწყვეტილად რომ შევიტანოთ რაღაც აქტივობა ერთ სკოლაში, მოვიყვანოთ ვიღაცები და ვასაუბროთ, მგონია, რომ ერთი და ორი აქტივობა ვერ უშველის პრობლემას. მინისტრის განცხადება მაფიქრებინებს, მივდივართ იქით, რომ უფრო კომპლექსურად მივუდგეთ ამ საკითხს. ძალიან კარგი იქნება, ამ მიმართულებით თუ წავალთ. ეს აქტივობები და პროგრამები უნდა იყოს სასწავლო ბადის ნაწილი. იმავე მათემატიკის ან ქართულის გაკვეთილზე, კლასში უნდა შეიქმნას ისეთი გარემო, სადაც მოსწავლეებს ვასწავლით ემპათიას, თანაგრძნობას, თანამშრომლობას…
შეიძლება, ვინმემ იფიქროს, რომ ამ თემასთან კავშირი არ აქვს, თუმცა აუცილებლად უნდა ვთქვა, რომ აუცილებელია მასწავლებელთა კომპეტენციის ამაღლება და სკოლაში ახალგაზრდა კადრების შეშვება, რომელთა დეფიციტსაც განვიცდით დღეს.

რაც შეეხება მშობლების ჩართულობის ნაწილს: როგორ ფიქრობთ, რა ფორმით უნდა ჩაერთონ მშობლები სასკოლო ცხოვრებაში და როგორ შეუწყობს ეს ხელს პოტენციური ძალადობის აღმოფხვრას? ამ პრობლემაზე საუბრისას აღსანიშნავია, რომ 1 დეკემბრის ინციდენტის შემდეგ, დანაშაულის შეუტყობინებლობისთვის დაკავებულთაგან ერთ-ერთი მშობელია.

რა თქმა უნდა, მშობლების ჩართულობის გაზრდა ძალიან კარგია. დღეს მშობლები ძალიან დაშორებული არიან სკოლას. დაწყებით კლასებში უფრო მეტად კითხულობენ შვილის ამბებს, ხოლო რაც უფრო ზედა კლასებში გადადიან ისინი, მშობლები სკოლასთან უფრო ნაკლებად ურთიერთობენ. მშობელთა კრებებიც და მსგავსი აქტივობებიც ხშირად არ იგეგმება და თუ იგეგმება, მშობელთა დიდი ნაწილი არ ესწრება.

თუმცა საქმე მხოლოდ ჩართულობაში არ არის. არსებობს ასეთი ტერმინი: მშობელთა პედაგოგიზაცია. ანუ მშობლებს უნდა ვასწავლოთ, როგორ იურთიერთონ შვილებთან. ვიცით და კვლევებითაც დასტურდება, რომ ოჯახი უფრო დიდი ძალადობის წყაროა, ვიდრე სკოლა. ესეც ერთ-ერთი მიზეზია იმისა, რომ ამ შედეგამდე მივდივართ. როცა მშობელი ბავშვს უხეშად ექცევა და სცემს, ჰგონია, რომ ბავშვის საუკეთესო ინტერესიდან გამომდინარე იქცევა. მან არ იცის, რომ სინამდვილეში ამით ვერ მიაღწევს იმ შედეგს, რაც უნდა. ასე რომ, მათაც უნდა დაველაპარაკოთ და ავუხსნათ, რა იქნება ბავშვისთვის უკეთესი. რატომ არსებობს მიდგომა: “თავი არავის დააჩაგვრინო”, “თუ ჩაგარტყეს, შენც ჩაარტყი”… იმიტომ, რომ მსგავსი გამოცდილება აქვთ მშობლებსაც. და როცა მე სისტემა არ მეხმარება, გამოვძვრე ამ ვითარებიდან, მირჩევნია, დავუჯერო მშობელს და ჩავარტყა ვიღაცას, რის შემდეგაც “უფრო მაგარი” გამოვჩნდები. ასე არის ყველას მენტალიტეტი და ეს მუშაობს. ჩვენ უნდა ვიმოქმედოთ ისე, რომ აღარ იმუშაოს.