24 წლის ერნა შკოიანი თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის მედიცინის ფაკულტეტის მეექვსე კურსის სტუდენტია.  ნეტგაზეთთან იგი საკუთარ ამბავს ჰყვება იმის შეახებ, თუ რა გამოწვევების წინაშე დგანან ეთნიკური სომხებით დასახლებულ მუნიციპალიტეტებსა და სოფლებში ახალგაზრდები და რისი ცოდნა აშორებთ მათ საქართველოს სხვა მოქალაქეებისგან. 

სოფელში ცხოვრება და ქართული ენა

დავიბადე ნინოწმინდაში, სოფელ ეშტიაში, ტრადიციულ სომხურ ოჯახში. იქ გავიზარდე და სკოლაც იქ დავამთავრე. ჩვენთვის, ბავშვებისთვის სოფელში ცხოვრება რთული იყო. ელემენტარულად, რაიმე წრეზე რომ გვევლო, მუნიციპალიტეტში უნდა ჩავსულიყავით, რასაც ცალკე დრო და ცალკე ფული სჭირდებოდა. ჩემი ბავშვობის პერიოდში გზებიც არ იყო ნორმალური, რომ ეშტიიდან ნინოწმინდაში წავსულიყავით. განსაკუთრებით, დიდი პრობლემა იყო ზამთარში საავადმყოფომდე ჩასვლა. 

ახლა უკეთესი მდგომარეობაა, ბოლო წლებში გზებიც გაკეთდა და სოფელსაც მეტი რესურსი გაუჩნდა, იქვე ასწავლოს ბავშვებს რამე. ჩვენს სოფელში ქართული ენის შემსწავლელი ცენტრიც კი გაიხსნა, რაც ჩემს ბავშვობაში არ ყოფილა.

ეშტია საკმაოდ დიდი სოფელია, ორი სრულიად სომხურენოვანი სკოლით. ქართულს, როგორც საგანს, ისე ვსწავლობდით.  თუმცა ელემენტარულ სიტყვებს მაინც ვერ გავცდით. სამი წელი ვსწავლობდით მხოლოდ მარტივ ფრაზებს – მე დილით რვა საათზე გავიღვიძე, ვისაუზმე, სკოლაში წავედი და და ა.შ. 

შემდეგ სოფელში ახალი მასწავლებელი ჩამოვიდა, ჩვენი თანასოფლელი, თბილისში განათლებამიღებული სომეხი გოგო, რომელიც ჩვენი სოფლის ერთ-ერთი სკოლის დირექტორი გახდა. მე და ჩემი და დედამ მასთან მიგვიყვანა ქართულის შესასწავლად. დედაჩემმა თავად არ იცის ქართული ენა, თუმცა ძალიან უნდოდა, შვილებს გვცოდნოდა. 

მე მაშინ მეშვიდე კლასში ვიყავი, ჩემი და – მერვეში. ჩვენმა მასწავლებლმა დედაჩემს სთხოვა, მის სკოლაში გადავსულიყავით, რომ ქართული უკეთესად გვესწავლა. ასე შევიცვალე სკოლა ჩვენსავე სოფელში. იქ მოსწავლეებმა უკვე საკმაოდ კარგად იცოდნენ ქართული. მათ დონემდე ასასვლელად ერთი ორი წელი დამჭირდა. 

ნინოწმინდაში ენის სწავლას ისიც უშლის ხელს, რომ ქართულ ენას პრაქტიკულად ვერ ვიყენებთ ვერსად. მშობლების სახლში ტელევიზორი დღემდე მხოლოდ რუსულ არხებზეა ჩართული. ბავშვობიდან მხოლოდ რუსულად და სომხურად ვსაუბრობდით გამართულად. დღესაც ოჯახში ქართული მხოლოდ მე და ჩემმა დამ ვიცით. 

რუსეთის ფაქტორი

ზუსტად ქართულის არცოდნის გამო, ბევრი ახალგაზრდა რუსეთში  აგრძელებს სწავლას და ცხოვრებას. მამაჩემსაც ძალიან უნდოდა, რომ ჩვენც, მთელი ოჯახი საცხოვრებლად რუსეთში წავსულიყავით, იქ გვესწავლა მე და ჩემს დას, მაგრამ დედამ უარი თქვა იმ მიზეზით, რომ ცხოვრების თავიდან დაწყება სხვა ქვეყანაში, მაშინ, როდესაც აქ სახლ-კარი გვქონდა, უკვე არ უნდოდა. 

მამაჩემი რუსეთის მოქალაქეა. იქ მიიღო განათლება საბჭოთა კავშირის დროს, ჯარიც იქ გაიარა და მუშაობაც იქ დაიწყო. მხოლოდ დაქორწინების შემდეგ დაბრუნდა საქართველოში, ნინოწმინდაში. თუმცა, ისევე როგორც თითქმის ყველა კაცი ჩვენს რეგიონში, წელიწადის უმეტესი დრო ისიც რუსეთში მუშაობს და ფულს გვიგზავნის. ჩვენი რეგიონიდან კაცები აპრილ-მაისიდან დეკემბრამდე რუსეთში არიან. სოფლები, ფაქტობრივად, ცარიელდება კაცებისგან. ვრჩებით მხოლოდ ქალები და ის თითზე ჩამოსათვლელი კაცები, ვისაც სოფელშივე აქვს რამე სამუშაო – ან სკოლაში მუშაობენ, ან სადმე ქარხანაში. ქალებისთვის განსაკუთრებით მძიმე ტვირთია ზაფხულში შვილების მოვლა და სამეურნეო სამუშაოები. 

რუსეთში წასვლაზე უარის შემდეგ მამამ გადაწყვიტა, სომხეთში წავსულიყავით და იქ გვესწავლა მე და ჩემს დას. მართლაც წავედით, მეთერთმეტე კლასში უკვე იქ დავდიოდი და ვემზადებოდი ერევნის სამედიცინო სასწავლებელში საბუთების ჩასაბარებლად. თუმცა, მოულოდნელად, ჩემმა დამ საქართველოში დაბრუნება და თბილისში, პედაგოგიურზე ჩაბარება გადაწყვიტა. 

თბილისი

ასე აღმოვჩნდი თბილისში მეც. 2018 წელი იყო. ქართულ ენაში მომზადება დავიწყე 4+1 საგანმანათლებლო პროგრამით. ერთი წელი ვისწავლე ქართული ენა, რომ გამეუმჯობესებინა უნარები. როგორც წესი, ეთნიკური უმცირესობებით დასახლებული რეგიონებიდან ჩამოსულ ახალგაზრდებს სჭირდებათ იმ დონემდე მომზადება, რომ შემდეგ სწავლა არ გაუჭირდეთ ქართულად. პროგრამის გავლის შემდეგ სამოცი კრედიტი ჩავაბარე და თსუ-ში ჩავირიცხე. 

რამდენიმე წელია, სწავლის პარალელურად, თბილისის ერთ-ერთი კლინიკის ლაბორატორიაში ვმუშაობ. ძალიან მინდა რეზიდენტურაზე ჩაბარება კარდიოლოგიის მიმართულებით, თუმცა კონკურსი იმდენად დიდია, არ მაქვს იმედი, რომ მოვხვდები. ამ შემთხვევაში ალტერნატივად ისევ სომხეთი რჩება. იქ ბევრად მარტივია ამის გაკეთება. სწავლა დასავლეთში, გერმანიაშიც მინდოდა, მაგრამ ამისთვის სრულყოფილად ენის ცოდნაა საჭირო. 

ინფორმაცია, რომელიც არ მქონდა ნინოწმინდაში ცხოვრების დროს

ჯერ კიდევ ენის მოსამზადებელ კურსზე ვიყავი, როდესაც ჩემმა ხელმძღვანელმა ლექტორმა ტრენინგში მონაწილეობა შემომთავაზა. ტრენინგი შეეხებოდა თვითპრეზენტაციას, გუნდურ მუშაობას და მსგავს საკითხებს. შემდეგ, უკვე პირველ კურსზე ვიყავი, თსუ-სა და ილიას უნივერსიტეტის თანამშრომლობის ფარგლებში ახალგაზრდა ევროპელი ელჩების პროექტში შემომთავაზეს მონაწილეობა. ეს იყო NATO-სა და ევროკავშირის საინფორმაციო ცენტრის ფართომასშტაბიანი ტრენინგი. წავედი, მაგრამ წარმოდგენაც არ მქონდა, სად მივდიოდი, ან რა უნდა მესწავლა. ამ საკითხებზე საერთოდ არაფერი მქონდა გაგონილი. აღმოჩნდა, რომ ტრენინგი იყო ევროკავშირთან და NATO-სთან დაკავშირებულ მითებსა და რეალობაზე. თავიდან არ მესმოდა, ვფიქრობდი, ნეტავ რაზე ლაპარაკობს ეს ხალხი-მეთქი. 

ტრენინგის ფარგლებშივე ოკუპაციის მუზეუმში წაგვიყვანეს. არც ამ მუზეუმზე და არც ოკუპაციაზე მქონდა იქამდე რამე ინფორმაცია. სოფლის სკოლაში კედელზე საქართველოს რუკა ეკიდა, ვიცოდით, რომ ესა და ეს ტერიტორია ოკუპირებულია, მაგრამ რას ნიშნავს ეს, რატომ და რა მოხდა, ამაზე არასოდეს არავის უსაუბრია. 

ჩვენი ტრენინგი ითვალისწინებდა ასევე რეგიონებში, ჩვენს თემებთან შეხვედრას და მათთვის ამ მითებზე და რეალობებზე ინფორმაციის მიწოდებას. ასევე, წიგნებსა და ბროშურებს ვარიგებდით ევროკავშირზე და NATO-ზე. მიზანი იყო, მიგვეწოდებინა ახალგაზდებისთვის ის ინფორმაცია, რაც, წესით, თავის დროზე ჩვენც უნდა გვცოდნოდა. მიხაროდა, ამას რომ ვაკეთებდი, რადგან მერე ჩემსავით პირღია არ დარჩეილიყო ვინმე, როდესაც ამ საკითხებზე საუბარს მოკრავდა ყურს. 

იმდენი ვისწავლე ამ მიმართულებით, დღეს უკვე ჩემით ვეძებ დამატებით ინფორმაციას. ორი წლის წინ ესეიების კონკურსშიც მივიღე მონაწილეობა, სადაც უნდა დაგვეწერა ესეი მითზე – “დაკარგავს თუ არა საქართველო თავის ტერიტორიებს, თუ იქნება ევროკავშირის წევრი?” გავიმარჯვე. 

ნინოწმინდაში დღესაც არავინ გეტყვით რამე ცუდს რუსეთზე, თუნდაც უკრაინაში რუსეთის ომის კონტექსტში საჯაროდ ყველა რუსეთს გაამართლებს. რატომ? იმიტომ, რომ რუსეთია დღეს ამ ოჯახების შემოსავლის წყარო. იქაური რუბლით “ჭამს” სომეხი ხალხი აქ პურს. ჩვენი ოჯახიც ხომ მამაჩემის ფულით ცხოვრობს, რომელიც რუსეთიდან იგზავნება. და რუსული ეკონომიკაც, რომელიც უკრაინაში ომის შემდეგ ცუდ მდგომარეობაში აღმოჩნდა, უშუალოდ ჩვენი ოჯახების კეთილდღეობაზე ახდენს გავლენას.