იმ ფაქტმა, რომ კანონპროექტმა ავტორი შეიცვალა, საზოგადოებაში კითხვის ნიშნები გააჩინა, რადგან არასამთავრობო ორგანიზაციებს მოსწონდათ იუსტიციის სამინისტროს მიერ შემუშავებული და მათთან ერთად განხილული ვერსია… რატომ დადგა მთავრობის ადმინისტრაციის დღის წესრიგში კანონპროექტის მომზადება, როდესაც ის უკვე შემუშავებული იყო სხვა უწყების მიერ?

აქ პროცედურული საკითხიცაა. კანონპროექტის პირველადი ვერსია მოამზადა იუსიტიციის სამინისტრომ, დასამტკიცებლად წარედგინა მთავრობას, რადგან ინიცირება უნდა გაეკეთებინა პარლამენტში და მას ჰქონდა გარკევული შენიშვნები იმ ვერსიასთან დაკავშირებით, რომელიც იყო წარმოდგენილი. გადამუშავდა ის ვერსია და გადამუშავებული სახით წარედგინა მთავრობას მხარდასაჭერად. რაც შეეხება არასამთავრობო ორგანიზაციების დამოკიდებულებას, ისინი საკმაოდ აქტიურად იყვნენ ჩართულნი განხილვების პირველ ეტაპზე, როდესაც შემუშავება ხდებოდა იუსტიციის სამინისტროს მხრიდან და შემდეგ, როდესაც მთავრობის კანცელარიაში გადამუშავება მოხდა კანონოპროექტის ვერსიის, ეს კომუნიკაცია უკვე ნაკლებად გვქონდა და ალბათ, ამან გამოიწვია კითხვები.

 თქვენი მიზეზით იყო კომუნიკაციის ნაკლებობა, თუ არასამთავრობოების?

მათი მიზეზით არა. ეს ობიექტური გარემოება იყო, მუშაობა მიდიოდა კანონპროექტზე, ვადებიც შემჭიდროებული იყო, პარლამენტში ძალიან სწრაფად გაიგზავნა და მე მგონი, ვერ მოესწრო. ეს კანონპროექტი მიღებული არ არის, ჯერ განხილვაც არ ყოფილა და დაგვიანებული არ არის [კომუნიკაცია], არის დრო. სრულიად ნორმალურია ეს პროცესი: ისიც, რომ მთავრობას შენიშვნები ჰქონოდა იუსტიციის სამინისტროს კანონპროექტთან დაკავშირებით და ისიც, რომ დამატებითი კონსულტაციები გავიარეთ და კიდევ რისი გათვალისწინებაც შესაძლებელი იქნება, მაქსიმალურად გავითვალისწინებთ. მე მგონია, რომ ცოტა გადამეტებულია ის მძაფრი შეფასებები, რომელიც გაკეთდა. მგონია, რომ შეხვედრებზე, რომელსაც ახლა ჩავატარებთ, ძალიან ბევრ კითხვაზე მიიღებენ პასუხს ეს ორგანიზაციები. ძირითადად, ეს კანონპროექტი არის იგივე, არ უნდა ითქვას, რომ კანონპროექტი თავიდან დაიწერა, მაგრამ ერთი მთავარი ცვლილება არის აქ… იუსიტციის სამინისტროს მიერ მომზადებული ვერსიით იქმნებოდა ცალკე ინსპექტორი, ცალკე ომბუდსმენი, რომელიც სპეციალურად ანტიდისკრიმინაციულ საკითხებზე იმუშავებდა. ამის წინააღმდეგი თავის დროზე სახალხო დამცველიც იყო და ბევრი მოწინააღმდეგე ჰყავდა ამ იდეას. სწორედ ეს იცვლება. ანუ იქმნება არა ცალკე ორგანო ანტიდისკრიმიანციულ საკითხებზე სამუშაოდ, არამედ სახალხო დამცველის გაძლიერება ხდება, რაც სრულიად ნორმალურია. თვითონ ევროპის ძალიან ბევრ ქვეყანას აქვს ეს მოდელი. ჩვენ კონსულტაცია გავიარეთ ევროკავშირთან, ბატონ თომას ჰამერბერგთან, ასევე [ევროკავშირიდან] ჩამოსულია სპეციალური შემფასებელი ექსპერტი და მასთან ერთადაც ვმუშაობთ. ეს არის ის ვერსია, რაც უმრავლეს ქვეყნებს აქვთ. ცალკე ინსპექტორი ევროკავშირის ქვეყნებს შორის მხოლოდ 2–3 ქვეყანას ჰყავს, ძირითადად, ყველა ქვეყანას ზუსტად ის მოდელი აქვს, რაც ჩვენ.

ეს მოდელი რომელ ქვეყნებს აქვს, შეგიძლიათ ჩამოგვითვალოთ?

ძალიან ბევრია ნამდვილად… ზუსტად არ მახსოვს ჩამონათვალი, მე თვითონაც მოსამზადებელი ვარ საკომიტეტო მოსმენებზე დამატებით კიდევ ვნახავთ. ასე ზუსტად რომელი ქვეყნებია არ მახსოვს, მაგრამ როდესაც განვიხილავდით [ამ საკითხს] ნამდვილად იყო ორი თუ სამი ქვეყანა, რომელსაც ჰყავდა ისნპექტორი, სხვა დანარჩენებში ომბუდსმენები ითავსებენ ამ ფუნქციას. ამ პროექტის მიხედვით, ომბუდსმენი ძლიერდება და დამატებითი ფუნქციები ენიჭება. მე არ ვმუშაობდი [კანონპროექტზე], მნიშვნელობა არ აქვს პირადად ვინ მუშაობდა, თუმცა შემიძლია გითხრათ, რომ როდესაც მთავრობის კანცელარიამ გადაამუშავა პროექტი, კონსულტაციები გაიარეს სახალხო დამცველთან და მისი მოსაზრებები გათვალისწინებულ იქნა. მაგრამ ისიც ნორმალურია, რომ ამ მეორე ვერსიაზე კიდევ ხელახლა შენიშვნები და კომენტარები არსებობდეს. მომავალ კვირას გვინდა, რომ დავაორგანიზოთ კიდევ ერთი შეხვედრა არასამთავრობო ორგანიზაციებთან და მაქსიმალურად, რისი გათვალისწინებაც შესაძლებელი იქნება, მე პირადად მხარს დავუჭერ.

ქალბატონო თამარ, ახლა განვიხილოთ მთავარი საკამათო თემა რაც არის მთავრობის კანონპროექტში. სახალხო დამცველს არ აქვს ცალკეული ფიზიკური პირების დაჯარიმების უფლება, იმისგან განსხვავებით, რაც იყო იუსიტიციის სამინისტროს კანონპროექტში….. არასამთავრობოები მიიჩნევენ, რომ თუ ეს მომენტი გათვალისწინებული არ იქნება, ამ კანონის მნიშვნელობა იკარგება და აზრი არ აქვს…

მე მგონი, ისინი უბრალოდ კარგად არ იცნობენ იმას, თუ როგორ მუშაობს ანტიდისკრიმინაციული კანონმდებლობა სხვა ქვეყნებში, იმიტომ რომ მე როგორც გითხარით, პირდაპირი დაჯარიმების ფუნქცია… სასამართლოსთვის მიმართვის საკითხი ხომ დევს კანონპროექტში? სასამართლოს წესით შეუძლია ნებისმიერ პირს იდაოს დისკრიმინაციის ფაქტებზე.

ეს მანამდეც შეეძლო…

მაგრამ აქ დაზუსტებულია, რომ ეს კანონი ბევრ რამეს ცვლის. აქ შემოდის ტერმინები, დისკრიმიანციის საფუძვლები პრიდაპირ განიმარტება, არის პირდაპირი და არაპირდაპირი დისკრიმინაციის მუხლები, არის მრავლობითი დისკრიმინაციის განმარტება და ასე შემდეგ, ანუ ეს კანონი ძალიან სერიოზულ ჩარჩოს იძლევა. ჯარიმებს რაც შეეხება, როგორც უკვე გითხარით და მოგვიანებით თუ დამირეკავთ ქვეყნების ჩამონათვალს ზუსტად გეტყვით, ნამდვილად არის სულ 2–3 ქვეყნა, სადაც პირდაპირ შეუძლია ომბუდსმენს თუ ინსპექტორს დაჯარიმება. თვითონ ევროკავშირის ქვეყნებს არ აქვთ ასეთი მექანიზმები და ძალიან რთულია საქართველოში ასეთი მექანიზმების შემოღება, ჩემი აზრით. განიხილა მთავრობამ ეს საკითხი, იმსჯელა და ჩათვალა, რომ ამ ეტაპზე არ არის ქვეყანა მზად იმისთვის, რომ პირდაპირ ჯარიმების შემოღება ხდებოდეს და უფრო საჭიროა, რომ სარეკომენდაციო ან სასამართლო დავის გზით წავიდეს საკითხის გადაწყვეტა. მე ლოგიკურად მეჩვენება ეს გადაწყვეტილება. ეს მთავრობის მოსაზრება იყო და ასეთი ვერსია წარუდგინა საქართველოს პარლამენტს. თვითონ საქართველოს პარლამენტს რა შენიშვნები ექნება და როგორ გადამუშავდება კანონპროექტი, მერე ვნახავთ. მთელი სამუშაო პროცესი გველოდება წინ. საბოლოოდ როგორ ფორმატს მიიღებს კანონპროექტი, ვნახავთ.

ასევე, ძალიან მნიშვნელოვანია ევროკავშირის ექსპერტის შეფასება. ეს არის სპეციალურად ანტიდისკრიმანაციულ თემებზე მომუშავე ადამიანი, რომელიც სპეციალურად ამ კანონის შესაფასებლად არის ჩამოსული. ძალიან მნიშნელოვანია არასამთავრობოების შემუშავებული შენიშვნები, მაგრამ ამ ადამიანის და ამ ექსპერტების მოსაზრებები…

კონკრეტულად ვის გულისმობთ?

ევროკავშირთან სავიზო რეჟიმის ლიბერალიზაციის ხელშეკრულების ფარგლებში შემფასებელი მისიაა ჩამოსული და სხვადასხვა მიმართულებებს სწავლობენ.

თქვენთვის წინასწარ ცნობილია მათი დასკვნა?

ამ წუთში არა. მაგრამ იქნება დასკვნა… აქ არიან, მუშაობენ და ძლიან საინტერესო იქნება. მეც ველოდები რა იქნება მათი შენიშვნები. მე შეხვედრა მქონდა მათთან და ჯარიმებზე არაფერი უთქვამთ, ანუ თქვეს, რომ [მხოლოდ] სარეკომენდაციო ხასიათი სრულიად ნორმალურია, იმიტომ რომ უმრავლეს ქვეყნებში სწორედ სარეკომენდაციო ხასიათის [წერილების პრაქტიკა არსებობსო].

უკაცრავად, არაფერი უთქვამთ ჯარიმებზე საერთოდ, თუ თქვეს, რომ მხოლოდ სარეკომენდაციო ხასიათის შენიშვნები სრულიად ნორმალურიაო?

არა, მითხრეს სრულიად ნორმალურია, რომ სარეკომენდაციო ხასიათი იყოს, რადგან ევროკავშირის ბევრ ქვეყანას აქვს ასეთი მექანიზმი. ჯარიმებზე მათ შენიშვნები არ გამოუთქვამთ. კანონის სხვა ნაწილებზე მათ გარკვეული შენიშვნები იქვე შეხვედრაზე რამდენიმე თქვეს და დამატებით დასკვნაში რა გაჟღერდება, ძალიან საინტერესოა. პირდაპირ შემიძლია ვთქვა, რომ არც თომას ჰამერბერგი, რომელთანაც საკმაოდ დეტალურად მაქვს ეს პროექტი გავლილი და არც ეს ექსპერტი არ ფიქრობენ, რომ საქართველომ ჯარიმები უნდა შემოიღოს. ნამდვილად ასეთია მათი პოზიცია.

ქალბატონო თამარ, მთავრობის ადმინისტრაციის მხრიდან უშუალოდ თქვენ მუშაობდით ამ კანონპროექტის გადამუშავებაზე?

არა. იურიდუული დეპარტამენტი მუშაობდა.

მაშინ თქვენ რატომ იყავით ჩართული ექსპერტებთან, ჰამერბერგთან მოლაპარაკებებში?

თქვენ იცით, რომ ჰამერბერგის საკონტაქტო პირი მთავრობაში მე ვარ. ეს ჩემი სამუშაოს აღწერილობაში ერთ–ერთი მთავარი ფუნქციაა, რომ მასთან საკონტაქტო პირი მე ვარ. ამიტომ, რა თქმა უნდა, მოლაპარაკებებში ჩართული ვარ და მეორე, მე ვარ ადამიანის უფლებების საკითხში პრემიერის თანაშემწე, ამიტომ ლოგიკურია, რომ იურიდიულ დეპარტამენტთან მქონდა კომუნიკაცია და ვცდილობდი, რომ საქმის კურსში ვყოფილიყავი. ხომ ლოგიკურია?

ჰამერბერგთან შემთხვევაში კი, თუმცა სავიზო რეჟიმის საკითხზე ევროპელ მომლაპარაკებლებთან ალბათ ნაკლებად…

არა, მე ვერ ვხვდები მაგ ლოგიკას. თვითონ ევროკავშირის მოთხოვნა იყო ჩემთან შეხვედრა. მე ვარ პრემიერის თანაშემწე ადამიანის უფლებების საკითხებში და მეუბნებით, რომ მე არ უნდა შევხვედროდი.

მე ვთქვი, რომ უფრო ლოგიკური იქნებოდა ის შეხვედროდა, ვინც ეს კანონპროექტი მოამზადა.

ისინიც შეხვდნენ და მეც შევხვდი, ყველას შეგვხვდნენ.

ქალბატონო თამარ, ჯარიმების თემასთან დაკავშირებით რამდენად პრინციპულია მთავრობის დამოკიდებულება, არის თუ არა მთავრობა მზად, რომ წავიდეს დათმობებზე, თუ არასამთავრობო სექტორის მოთხოვნა ისევ ისეთი მკაცრი იქნება, როგორც დღეს არის?

მთავრობის მთავარი შენიშვა იუსტიციის სამინისტროს მიერ მომზადებულ კანონპროექტთან დაკავშირებით, სწორედ ამ ჯარიმების თემა იყო, ამიტომ, არ ვიცი… ცოტა ეჭვი მეპარება, რომ მთავრობამ რადიკალურად შეცვალოს თავისი პოზიცია, მითუმეტეს მაშინ, როდესაც ყველა, ევროკავშირის ჩათვლით, ეუბნება, რომ სრულიად ნორმალური ვერსია გაქვთ და ჯარიმების შემოღება მაინცდამაინც არ გჭირდებათო. ამიტომ, მართალი რომ გითხრათ, არა მგონია…. თუმცა ვერ გეტყვით, საპარლამენტო განხილვები წინ გველის, ვნახოთ პარლამენტი რა პოზიციას დაიჭერს. პარლამენტის მისაღებია ეს კანონი, ხომ?! ახლა უკვე მათზეა ჯერი, მათ უნდა გადაწყვიტონ რა ვერსიას დაუჭერენ მხარს.

ხომ არ გაგახსენდათ საილუსტრაციოდ რომელიმე ქვეყანა, სადაც ანალოგიური მიდგომები მოქმედებს?

არა, უნდა ჩავხედო… ასე ზეპირად ყველაფერი არ მახსოვს. ცოტა მოგვიანებით თუ დამიკავშირდებით, ჩავხედავ. ახლა შეხვედრაზე მივდივარ და როცა დასრულდება, ვნახავ.

გარდა ჯაირმებისა, არასამთავრობოები სხვა შენიშვნებსაც გამოთქვამენ, ისინი საუბრობენ იმის შესახებ, რომ ის სასამართლო განხილვის პრაქტიკა, რაზეც თქვენც აპელირებდით, საკმაოდ რთულია და შედეგი, როგორც წესი, არ დგება ხოლმე, იმიტომ, რომ დაცვის ეფექტური მექანიზმი არ არსებობს. ადამიანს თვითონ აქვს მტკიცების მთელი ტვირთი, რომ დისკრიმინაციის მსხვერპლია და ასე შემდეგ.

ეს კანონი ზუსტად იმიტომაც არის სასარგებლო, რომ მტკიცების ტვირთს ანაწილებს. ადგენს დეტალურ რეგულაციებს, რა ვადებში განიხილავს სასამართლო, ანაწილებს მტკიცების ტვირთს, მხოლოდ განმცხადებელს არ აკისრებს ვადლებულებას, რომ ინფორმაცია წარადგინოს, მოპასუხე მხარესაც ეკისრება ვალდებულება და ასე შემდეგ. ამიტომაც არის ეს კანონი მნიშვნელოვანი ბერკეტი, ჯარიმები იქნება თუ არ იქნება… ჯარიმები ძალიან ხისტი ჩარევაა…

თქვენ კი ხისტს ეძახით, მაგრამ, ალბათ, ეფექტურიც არის ამ შემთხვევაში დისკრიმინაციასთან საბრძოლველად…

არ ვიცი… სხვადასხვა ქვეყანას განსხვავებული გამოცდილება აქვს. ზოგან ჯარიმაა ეფექტური, ზოგან – სხვა რაღაც. არ შეიძლება ისე წარმოვაჩინოთ ყველაფერი, რომ მაინცდამაინც ის ერთი ჰოლანდია ან შვეიცარიაა და სხვა დანარჩენ ქვეყნებს პრობლემები აქვთ. ასე ვერ ვიტყვით. მე მესმის, რომ არასამთავრობო ორგანიზაციებს ჰქონდათ ისეთი მოლოდინი და შემუშავებული იყო პროექტი, რომელიც ალბათ ევროპის ქვეყნებსაც გადაუსწრებდა წინ და ცოტა მოდიფიცირების შემდეგ ეს ყველაფერი კრიტიკის საგანი გახდა, მაგრამ მომავალ კვირას შევხვდებით არასამთავრობოებს, დარწმუნებული ვარ, რომ მათ ბევრ კითხვასაც გაეცემა პასუხი. ჩვენც ვეცდებით, რომ მათი შენიშვნები მოვისმინოთ და მაქსიმალურად ბევრი რამ გავითვალისწინოთ, რაც ამ კანონის გამოყენებას კიდევ უფრო ეფექტურს გახდის. მიზანი არ არის, მხოლოდ რაღაც ქაღალდის მიღება. წელიწადზე მეტი დაიხარჯა ამ კანონზე მუშაობაში და მიზანი არის, რომ საქართველოს რეალობიდან გამომდინარე ნორმალური მექანიზმი ჩამოყალიბდეს. ვეცდებით, რომ ამ მიზანს მივაღწიოთ. საბოლოო ჯამში, როგორ ფორმას მიიღებს ეს კანონი, დღეს ამას ვერ გეტყვით. ჯერ კიდევ გასავლელია საკომიტეტო მოსმენები, გასავლელია კონსულტაციები და სანახავია ევროკავშირის ექსპერტის დასკვნა. 

ბოლო კითხვა: მთელი ჩვენი საუბრის განმავლობაში თქვენ მხოლოდ ახსენებთ იმას, რომ ევროკავშირის სხვა ქვეყნებშიც ასეა და ამიტომ შეიცვალა პროექტიო, ახლა თუ შეგიძლიათ გვითხარით კონკრეტული არგუმენტი, რატომ ეშინია მთავრობას, რომ ანტიდისკრიმინაციულ კანონში ჩაიდოს პირდაპირი დაჯარიმების მექანიზმი?

ერთ–ერთი ასეთი სრულიად ლოგიკური არგუმენტი არის ის, რომ პირველ რიგში, ვიდრე დაჯარიმებასა და ხისტი სანქციების გამოყენებაზე გადავალთ, მანამდე საზოგადოებისთვის და უწყებებისთვის ორგანული  და გასაგები უნდა გახდეს, კონკრეტულად რა არის აკრძალული და როგორ უნდა მოეპყრან ვთქვათ თანამშრომლებს ან საერთოდ რას ნიშნავს დისკრიმინაციის აკრძალვა.

ანუ მათთვის სარეკომენდაციო განცხადებით მიმართვა და ახსნა, თუ რატომ არის ეს პრობლემა, რატომ არ შეიძლება ეს, გამოსწორების მოთხოვნა, თუ ძალიან მძიმე შემთხვევაა სასამართლოსთვის მიმართვა და გარკვეული პერიოდის შემდეგ ჩვენ მივალთ იმ ეტაპამდე როცა ცნობიერება ამაღლდება, ყველას ეცოდინება, რომ ეს არის ცუდი და თუ მაინც გაკეთდება [იგივე] მერე უკვე შესაძლოა ჯარიმებიც საჭირო გახდეს, შესაძლებელია არც გახდეს საჭირო. ჩემი აზრით, მთავრობამ ჩათვალა, რომ ამ ეტაპზე საქართველოს სჭირდება ის, რომ ყველასთვის ცხადი იყოს, თუ რას ნიშნავს ეს კანონი, რა არის დაშვებული და რა აკრძალული.

რეკომენდაციით მიმართვა ახსენეთ და მინდა გკითხოთ, დავუშვათ და სახალხო დამცველმა მიმართა რომელიღაც ადამიანს დისკრიმინაციის შეწყვეტის თაობაზე, მაგრამ იმან არ გაითვალისწინა ეს რეკომენდაცია, შემდეგ რა ხდება… რატომ არ დევს კანონში ამის საწინააღმდეგო მექანიზმი?

სახალხო დამცველი რეკომენდაციით მიმართავს ისეთ უმნიშვნელოვანეს საკითხებზე, როგორიც არის ადამიანის უფლების დარღვევა, მათ შორის ყველაზე მძიმე ფორმით, წამება, არასათანადო მოპყრობა და ასე შემდეგ. წამებაზეც კი არ აქვს სახალხო დამცველს რეკომენდაციის გარდა რაღაც სხვა მექანიზმი. სადმე ჯარიმას გამოსცემს ან სანქციას აკისრებს?

სწორედ ამიტომ ითხოვენ ადამიანები სპეციალურ ინსპექტორს დისკრიმინაციის საკითხზე და არა ვთქვათ სახალხო დამცველს…

თვითონ სახალხო დამცველსაც დაელაპარაკეთ, იმიტომ, რომ ცალკე ინსპექტორის მოთხოვნას ძალიან ბევრი უკუშედეგი აქვს. ზოგადად ასეთი ახალი მექანიზმების შექმნა სახალხო დამცველის ინსტიტუტის დასუსტებას ნიშნავს და არ არის ასეთი მარტივი. ხელის ერთი მოსმით ამ საკითხის ასე გადაწყვეტა არ შეიძლება. მე მგონია, რომ ალტერნატიული ინსპექტორების შექმნა სახალხო დამცველს ასუსტებს და ეს არ არის ის გზა, რითიც საქართველომ უნდა იაროს.

თუმცა ეს საკანონმდებლო ინიციატივები, რომელზეც ჩვენ ვსაუბრობთ არც სახალხო დამცველის ინსტიტუციონალურ და ფინანსურ გაძლიერებას არ ითვალისწინებს…

ეს ინიციატივები ითვალისწინებს სახალხო დამცველის უფლებამოსილების გავრცელებას კერძო სტრუქტურებზე, რაც სიახლეა, ეს პროექტი ითვალისწინებს სასამართლო წარმომადგენლობაში მისი მანდატის გაზრდას, ამას სახალხო დამცველის ოფისისთვის დაფინანსების გაზრდა აუცილებლად დასჭირდება და კიდევ თუ სხვა მექანიზმების მოფიქრებაც შეიძლება, რომელიც დღეს პროექტში არ დევს, მე დარწმუნებული ვარ, რომ მთავრობაც და პარლამენტიც ღია იქნება. მე როგორც გითხარით, იურიდიულმა დეპარტამენტმა სახალხო დამცველთან კონსულტაციები წინასწარ გაიარა და რამდენადაც ვიცი, ყველაფერი, რაც მათი მხრიდან იყო მოთხოვნილი, კანონპროექტში აისახა.

XXX

მოგვიანებით თამარ ჩუგოშვილმა დააზუსტა ევროკავშირის იმ ქვეყნების ჩამონათვალი, სადაც სპეციალური ინსპექტორი ან ომბუდსმენი დისკრიმინატორს პირდაპირ აჯარიმებს და მეორე მხრივ ის სახელმწიფოები, სადაც მსგავსი მექანიზმი არ არსებობს და ომბუდსმენი მხოლოდ სარეკომენდაციო წერილებით შემოიფარგლება. ჩუგოშვილის თქმით, ევროკავშირის ქვეყნების ანალიზი ამ თვალსაზრისით, მთავრობის ადმინისტრაციამ გააკეთა, როდესაც კანონპროექტზე მუშაობდა:

თამარ ჩუგოშვილი: ახლა ჩამოგითვლით იმ ქვეყნებს, სადაც არსებობს პირდაპირ ჯარიმები: ბულგარეთი, რუმინეთი, მოლდოვა, კვიპროსი, ლიტვა, შვედეთი, პორტუგალია. რაც შეეხება იმ ქვეყნებს, სადაც სარეკომენდაციო ხასიათის შენიშვნები არსებობს, რაც ჩვენს პროექტშიც წერია: ავსტრია, ბელგია, დანია, საფრანგეთი, გერმანია, ჰოლანდია, შვეიცარია, იტალია, ესტონეთი, ლუქსემბურგი. არსებობს ქვეყნები, სადაც ჯარიმები არ წესდება, მაგრამ ომბუდსმენის ან ინსპექტორის მიერ გამოცემული რეკომენდაციები სავალდებულოდ შესასრულებელია.

თქვენს მიერ ჩამოთვლილი ქვეყნები, ვგულისხმობ იმათ, სადაც დაჯარიმების პირდაპირი მექანიზმი არ არსებობს, ალბათ საქართველოზე  უფრო განვითარებულები არიან დისკრიმინაციულ გარემოსთან ბრძოლის თვალსაზრისით, არა?

ზოგადად, ადამიანის უფლებების დაცვის ხარისხით აბსოლუტურად სხვა ეტაპზე არიან, ვიდრე საქართველო, რა თქმა უნდა.

მაშინ ასეთი არგუმენტი – “ბელგიაში არ არსებობს ეს მექანიზმი და ჩვენთანაც ნუ იქნება” – რამდენად გამოადგება მთავრობას? კონტექსტი ხომ განსხვავებულია? ბელგიას და საქართველოს ეს მექანიზმი ერთნაირად სჭირდებათ, თუ საქართველოს უფრო მეტად სჭირდება?

მაშინ ვიღაც  სხვა ჩემს ადგილას რომ იყოს, მეორე არგუმენტს დაგიპირისპირებთ, მე პირადად შეიძლება უფრო მკაფიო მექანიზმებს ვემხრობოდე, მაგრამ არსებობს მეორე არგუმენტიც, რომელიც ასევე ლეგიტიმურია: ჯერ უნდა კარგად ავუხსნათ, ვასწავლოთ ადამიანებს და მერე გადავიდეთ დასჯაზე. ასეთი მოსაზრებაც ხომ ლეგიტიმურია და სწორედ ამას გაყვა საქართველოს მთავრობა. ჯერ ყველასთვის უნდა იყოს ახსნილი ეს საკითხი სარეკომენდაციო წერილებით, სასამართლო დავებით, ანუ ქვეყანამ ეს სტადია უნდა გაიაროს, ვიდრე რაღაც მძიმე სანქციების გამოყენებაზე გადავალთ. ყველაზე განვითარებულ ქვეყნებს როცა ასეთი მექანიზმი აქვთ და ჩვენ ვამბობთ, რომ ჩვენ უფრო მაგარი რაღაც უნდა მოვიგონოთო, არ ვიცი იქნება თუ არა სწორი მიდგომა. მე პირადად შეიძლება სხვა დამოკიდებულება მქონდეს, მაგრამ მთავრობამ გადაწყვეტილება როგორც მიიღო, სრულიად ლოგიკურად მეჩვენება.

თქვენ პირადად როგორი მოსაზრება გაქვთ?

მე მგონია, რომ ცალკე ინსპექტორის შექმნა საჭირო არ არის. ამ ყველაფერმა შესაძლოა სახალხო დმაცველის ინსტიტუტის დასუსტება გამოიწვიოს, ამიტომ მე მიმაჩნია, რომ ფოკუსირება სახალხო დამცველის ინსტიტუტის უფრო გაძლიერებაზე უნდა ხდებოდეს, ვიდრე მისგან მანდატების გამოტანაზე. რაც შეეხება იმას, რომ სახალხო დამცველის ოფისის ფარგლებში კანონის აღსრულება უფრო ეფექტური იყოს, ალბათ ამ ნაწილის დახვეწა შესაძლებელია და დისკუსიების პროცესში, იმედია დამატებითი წინადადებები წამოვა. ასეთია ჩემი დამოკიდებულება