თქვენმა კანდიდატურამ კულტურის სამინისტროს სარეკომენდაციო საბჭოს აბსოლუტური მხარდაჭერა მოიპოვა. კონკრეტულად რაში მდგომარეობს თქვენი სტრატეგიული ხედვა, რომელიც კომისიას წარუდგინეთ? თუ შეიძლება, უფრო დაწვრილებით რომ ვისაუბროთ იმ მიმართულებების განვითარებასა და გეგმების განხორციელების გზებზე, რომლებიც თქვენთვის მნიშვნელოვნად უკვე დაასახელეთ.
კინოცენტრი არჩეული მიმართლებით სიარულს გააგრძელებს და მისი ძირითადი სტრატეგია, რა თქმა უნდა, არ შეიცვლება. ჩემი აზრით, მნიშვნელოვანია გავაგრძელოთ არა მარტო ქართული კინოპროდუქციის გატანა საზღვარგარეთ, არამედ ევროპული განათლების შემოტანა კინოპროდიუსინგში. იმიტომ, რომ ის ადამიანები, რომელთაც განათლება ყოფილ საბჭოთა კავშირში მიიღეს, უჭირთ ახალ ურთიერთობში შესვლა ევროპასთან. ჩვენ პროდუსინგის ტრადიცია არ გვქონდა და არც ახლა გვყავს პროდიუსერები, რამდენიმე ადამიანის გარდა. ამის გარეშე კი ახლა ვერაფერს ვეღარ გააკეთებ. ამიტომ კინოცენტრმა დაიწყო და ჩვენ გვინდა გავაგრძელოთ პროდუსერების გადამზადების რამდენიმე პროგრამა რეჟისორების, პროდუსერების, დრამატურგებისთვის. გვინდა გავაგრძელოთ ის ტრინინგპროგრამები, რომლებიც არჩეული გვქონდა, მაგალითად, „იავე“ და „მაია“, რომელიც თბილისის საერთაშორისო კინოფესტივალზეც იყო წარმოდგენილი. როდესაც ჩემი პირველი გადამზადებისთვის განაცხადი შემქონდა, მითხრეს, თქვენ რად გინდათ, გამოცდილი ბრძანდებითო. სულ ახალგაზრდები მონაწილეობდნენ, თუმცა მე მაინც წავედი და უამრავი რამ ვისწავლე. მინდა ეს დავნერგოთ, რადგან ჩვენი თაობის, საშუალო თაობის რეჟისორები, ძალიან ცუდ მდგომარეობაში აღმოჩნდნენ, პროფესიული მოღვაეობის ყველაზე მწიფე 20 წელი წაერთვათ. ახლა მათ ძალიან ბევრი სათქმელი დაუგროვდათ… ძალიან მინდა, რომ ეს ადამიანები კინოპროცესებში სრულფასოვნად ჩაერთონ. ამისთვის მათ გადამზადება სჭირდებათ. ან მათ უნდა ჰყავდეთ ახალგაზრდა პროდიუსერები, რომელთაც შეუძლიათ პროექტის წარდგენა იმ წესებით, როგორც ეს ხდება ევროპაში, რათა მოხდეს თანაცხოვრება, თანაშემოქმედება და თანამშრომლობა. მინდა უფროსი თაობის რეჟისორებმა და ახალი თაობის პროდიუსერებმა ერთად შექმნან რამე.
თქვენი მთავარი აქცენტი გეგმების გახმოვანებისას სწორედ ეს იყო, უფროსი და ახალგაზრდა თაობის წარმომადგენელების თანაბრად ჩართვა კინოპროცესებში. კინოცენტრის დაფინანსებულ ფილმებს თუ გადავხედავთ, კონკურსში ძირითადად ახალგაზრდა რეჟისორები იმარჯვებდნენ. თქვენი აზრით, ეს პროდიუსინგის ხარვეზების გამო ხდებოდა და არა იმიტომ, რომ ახალი თაობის რეჟისორების პროექტები უბრალოდ უკეთესი იყო? როგორ აპირებთ პრიორიტეტების გადანაწილებას ახალგაზრდა და ძველი თაობის რეჟისორებს შორის? ხომ არ გამოაცხადებთ ცალ-ცალკე კონკურსს?
კონკურსი ერთხელ უკვე ჩატარდა გამიჯნულად. ეს საკითხი ჯერ კიდევ თამარ ტატიშვილმა დააყენა. ცალკე გამოიყო სადებიუტო სრულმეტრაჟიანი ფილმების კონკურსი და ეს ორივე მხარისათვის კარგია. არ შეიძლება ძალიან გამოცდილი რეჟისორი და სრულიად ახალგაზრდა ერთ კონკურსში მონაწილეობდნენ, ეს არცერთთან მიმართებაში არ არის სწორი.
რაც შეეხება იმას, რომ ახალგაზრდები მეტად იყვნენ ჩართულნი ფილმწარმოებაში…. კი, შეიძლება გულდასაწყვეტი იყოს, ჩემთვისაც კი, როგორც რეჟისორისთვის. თუმცა, როცა კარგი ახალგაზრდა თაობა მოდის, საბოლოო ჯამში, როგორ შეიძლება ეს იყოს საწყენი?! 10-მდე ახალგაზრდა ავტორი დაგროვდა, ახალი ენერგიითა და ფილმებით, რომელიც ახალ თაობას ქმნის. ახლა, მე ვფიქრობ, ახალგაზრდების პროდიუსერული გამოცდილება რომ გამოვიყენოთ, უკვე საშუალო თაობის რეჟისორებთან მუშაობაში. რადგან ამ რეჟისორებს პროდიუსირება თავად უწევდათ და ეს უკვე გაიარეს. აუცილებელია, რომ ორივე თაობის გამოცდილება სათანადოდ იყოს გამოყენებული და რაც ერთს უჭირს, მეორემ წაახმაროს. ჯერჯერობით, ეს მხოლოდ ჩემი იდეებია, ვნახოთ, იქნებ გამოგვივიდეს…
ამჟამად კი სადებიუტო და სრულმეტრაჟიან ფილმებზე კონკურსი უკვე გამოცხადებულია, ამ დღეებში უკვე იკრიბებიან ახალდაკომპლექტებული კომისიები, რომ სასწრაფოდ დაიწყონ მუშაობა, მიიღონ გადაწყვეტილება, ჯგუფებმა მუშაობა დაიწყონ და წელს პროექტები მოესწროს. ამ ერთმა თვემ, სანამ თამარი წავიდა და მე დავინიშნე, საკმაოდ უკან დაგვხია.
უკანასკნელი თვეების მანძილზე კინოცენტრის მიმართ ხშირად ისმოდა კრიტიკა და პრეტენზიები. ამბობდნენ, რომ კინოცენტრისგან დაფინანსებას იღებდა სულ ერთი და იგივე წრე, მოკლედ გაუმჭვირვალობაში ადანაშაულებდნენ. თუ ფიქრობთ ამ მიმართულებით რაიმე ნაბიჯების გადადგმას, იმისთვის, რომ კინემატოგრაფისტთა წრეს მსგავსი კითხვები არ გაუჩნდეს?
ჩვენ ვიმუშავეთ საექსპერტო კომისიების შემადგენლობაზე და ძალიან ვეცადეთ, რომ ყოფილიყო სხვადასხვა თაობის სანდო პერსონალიებით დაკომპლექტებული. სხვათა შორის, წევრების რაოდენობაც გავზარდეთ. მეტი წევრი კინოცენტრის კომისიაში, ჩემი აზრით, პროექტების დამტკიცებისას ობიექტურობის დაცვას მეტად უზრუნველყოფს. 9 წევრის შემთხვევაში უკვე მეტნაკლებად შესაძლებელია თქვა, რომ დაცულია ობიექტურობა. 3 ადამიანი შესაძლოა რაღაც გავლენის ქვეშ მოექცეს, მაგრამ 9 წევრის შემთხვევაში ეს უკვე რთულია. რაც შეეხება მათ ვინაობას, მხოლოდ კომისიის წევრებთან შეთანხმებით გამოვაქვეყნებ. მე მახსოვს, რამდენიმე წლის წინ ვიყავი კომისიის წევრი, ქართველებს კი წესების დარღვევა გვიყვარს და კონკურსში მონაწილე რამდენიმე რეჟისორი სახლში მესტუმრა… ეს ძალიან უსიამოვნო პროცესია. ამიტომ, გახდეს თუ არა მათი ვინაობები საჯარო, თავად საბჭომ უნდა გადაწყვიტოს.
ეს პრობლემები არსებობდა იქიდან გამომდინარე, რომ მცირე დაფინანსების პირობებში ორი ან სამი პროექტი ფინანსდებოდა. ჩვენ რეჟისორების დიდი კორპუსი გვყავს, ამიტომ, რაც შეიძლება მეტ ადამიანს უნდა მიეცეს ფილმის გადაღების საშუალება. ეს კი მხოლოდ ფინანსებზეა დამოკიდებული. ჩვენ თუ დაფინანსებას გავზრდით, ყველა პრობლემა და ჩივილი მოიხსნება.
რამე რეალური საფუძველი თუ გაქვთ იფიქროთ, რომ დაფინანსების გაზრდა შესაძლებელია? ალბათ, ეს კულტურის სამინისტროზეა დამოკიდებული, ყურადღებას კი ძალიან ბევრი სფერო საჭიროებს…
მეორე დღეა მოვედი კინოცენტრში და ჯერ არაფრის თქმის საშუალება და რეალური საფუძველი არ მაქვს. მაგრამ მგონია, რომ დაფინანსების გაზრდა ძალიან თავისთავადი და ლოგიკურია. როგორ შეიძლება სხვანაირად იყოს? მე დარწმუნებული ვარ, რომ ახლა განსაკუთრებით დიდ მნიშვნელობას მიანიჭებენ კულტურას, განსაკუთრებით კინოს, იმიტომ, რომ კინოსნაირი ელჩი კულტურისთვის არ არსებობს. რატომღაც არ მეპარება ეჭვი.
თქვენ იყავით კინოცენტრის კურსის მხარდამჭერი, როდესაც ის კრიტიკის ქვეშ მოექცა. თამარ ტატიშვილის მოღვაწეობის კრიტიკოსები კინოცენტრისა და სახელმწიფოსგან ითხოვდნენ კინოს 100%-იანი დაფინანსების მოდელს – გაისმა ტერმინი „ეროვნული კინო“, რომელიც სახელმწიფომ უნდა დააფინანსოს. თქვენი აზრით, უნდა გაიზარდოს სახელმწიფოს წილი ფილმის დაფინანსებაში, თუ ისევ იმუშავებს მოდელი, სადაც კინოცენტრი მხოლოდ ნაწილობრივი თანადამფინანსებელია, საერთაშორისო თანადამფინანსებლების მოძიება კი ისევ პრიორიტეტული?
კანონით კინოცენტრს შეუძლია ფილმის ბიუჯეტის მხოლოდ 75%-ამდე დაფინანსება და ეს ვერ შეიცვლება. თუმცა, როდესაც დაფინანსება გაიზრდება, 75%, რაც ახლა მცირედი თანხაა, უკვე მნიშვნელოვანი წილი გახდება. რაც შეეხება კოპროდუქციას, აუცილებლად მხარი უნდა დავუჭიროთ, რადგან ეს ნიშნავს საშუალებას, ფილმი უცხოეთის კინობაზრებზე გავიდეს. ჩვენ ამჟამად 6 კინოთეატრის ქვეყანა ვართ, ეს სამარცხვინო რამაა. მაგალითად, ქუთაისში, ამხელა ქალაქში, აღარ არის არც ერთი კინოთეატრი. რაც კატასტროფული მდგომარეობაა. ამიტომ, თუ ჩართული არ ხარ კოპროდუქციაში, შენი ფილმი არსად არ გადის. მას უყურებენ შენი ახლობლები და შემდეგ დებ თაროზე. ყველაფერს კი მწირ დაფინანსებამდე მივყავართ. ამას წინათ ელდარ შენგელაიამ თქვა არაჩვეულებრივი ფრაზა: ორ ფილმს რომ ვიღებთ, ერთი ცუდი გამოვა, მეორე კი საშუალო. ქვეყანა, რომელიც იღებს 10, 15 და 100 ფილმს, იქ გამოდის ცუდიც, საშუალოც, კარგიც და შედევრიცო. ეს ნიშნავს, რომ ყოველ წელს დიდი რაოდენობით ხალხი მუშაობს თავის პროფესიაში და იხვეწება. როცა მხოლოდ ორი ფილმის ჯგუფია დაკავებული, შანსი იმისა, რომ რაღაც კარგი გამოვიდეს, ძალიან მცირეა. მიუხედავად ამისა, კინოცენტრის დაფინანსებული ფილმები ყოველ წელს რაღაც ფესტივალზე მაინც იმარჯვებენ. ეს იმას ნიშნავს, რომ მუხტი და ნიჭი არსებობს ქვეყანაში. ახლა ამას მხოლოდ დაფინანსება უნდა, მეტი არაფერი.
თუმცა დაფინანსება ასე თუ ისე პრობლემა ყოველთვის იყო და ალბათ, რაღაც ფორმით დარჩება კიდეც, აქედან გამომდინარე კი, კინოცენტრს პრიორიტეტების გადანაწილება მაინც მოუწევს…
პრობლემა მხოლოდ პატარა დაფინანსებაა. კინოცენტრმა მუშობა ერთმილიონიანი ბიუჯეტით დაიწყო, შეიძლება არც იყო თავიდანვე მილიონი… ახლა 4.000.000 ლარს აჭარბებს. 4.000.000 ლარი არის ძალიან დაბალბიუჯეტიანი ევროპული ფილმის ბიუჯეტი. მთელი კინოცენტრი კი ამ თანხით მუშაობს. აფინანსებს ყველანაირ – სრულმეტრაჟიან, დებიუტ, დოკუმენტურ, ანიმაციურ ფილმებს, უშვებს ფილმების ფესტივალებზე, ამგზავრებს რეჟისორებს, აქვს ტრენინგ-პროგრამები. წარმოუდგენელი რამაა და კინოცენტრი მაინც რაღაცას ახერხებდა. ამიტომ დაფინანსება უნდა გაიზარდოს. და იქნებ რაღაც ალტერნეტიული ფონდების შექმნაც იყოს შესაძლებელი. კერძო სექტორის ჩართვა კი ამ დაფინანსებაში პრესტიჟული გახდეს.
ხელოვნების სპონსორობა ჩვენთან ჯერ განუვითარებელი და მტკივნეული დარგია. თუმცა თქვენ კერძო სექტორთან მუშაობის გამოცდილება უკვე გაქვთ. „თიბისი ბანკის“ პროექტს, რომელსაც თქვენც ხელმძღვანეობდით, არაერთგვაროვანი გამოხმაურება მოჰყვა… ალბათ, ახალგაზრდული კინოს დაფინანსება, როდესაც სტუდენტებს პირველად მიეცათ საშუალება პროფესიონალურ პირობებში მუშაობის, კერძო ბიზნესისთვის საკმაოდ რისკიანი სფეროა.
“თიბისის” ამ პროექტში 12-დან 4-5 ფილმი არის ძალიან კარგი და ეს ძალიან ბევრია. ჩვენ დავპატიჟეთ ყველა თაობის წარმომადგენელი, დაწყებული ბატონი რეზო ჩხეიძიდან, პატარა სტუდენტებით დამთავრებული. ისინი იყვნენ აღტაცებულნი. ფილმებმა ძალიან კარგი შთაბეჭდილება დატოვეს. კინომცოდნეებზეც, რომლებიც განხილვაზე გვყავდა დაპატიჟებული, ძალიან სწორად შეაფასეს ეს ინიციატივა და განსაკუთრებულად კარგი ფილმებიც აღნიშნეს. ეს განხილვა, რომელიც „არტ-არეას“ სივრცეში მოვაწყეთ, ფილმებთან ერთად მალე ინტერნეტ-სივრცეში დაიდება.
ამ პროექტს არ უნდა შეხედო, როგორც მზა კინოს. ეს არის პროცესი, რომელშიც ჩაერთვნენ ახალგაზრდები. ასეთი ინიციატივა ძალიან დასაფასებელია და უნდა წავახალისოთ. უნდა ვიმუშაოთ იმ მიმართულებით, რომ კერძო სექტორის წარმომადგენლებს კიდევ მოუნდეთ ამის გაკეთება. მე ძალიან მინდა, მათი მხარდაჭერით, ფართო მასშტაბით დავიწყოთ დოკუმენტალისტიკის წახალისება. ქვეყანას უამრავი სათქმელი დაუგროვდა. ეს არის 20 -25 წლის ამოუთქმელი პრობლემები, რომელიც დოკუმენტალისტიკამ უნდა ასახოს. იცით, ხანდახან დოკუმენტური ფილმის მიერ გაკეთებული კვლევა კარგი მასალაა მხატვრული ფილმის გადასაღებად.
კინოლიტერატურასთან დაკავშირებით მინდა გკითხოთ. მიუხედავად იმისა, რომ წიგნების გამოცემა ეროვნული კინოცენტრის პირდაპირი სფერო საქმიანობისა არ არის, მისი მხარდაჭერით მაინც გამოცემულია რამდენიმე წიგნი, მათ შორის, თქვენი წიგნი რეზო ჩხეიძეზე და „თენგიზ აბულაძე – ანარეკლები“. თუ იფიქრებს კინოცენტრი კინოგანათლების მხარდაჭერის ფარგლებში კინოლიტერატურის გამოცემაზე? ან რა ბედი ეწევა პროექტებს, რომლებსაც ახორციელებდა აქამდე, როგორიცაა, მაგალითად, სეზონური ჟურნალი „ფილმპრინტი“?
რა თქმა უნდა, „ფილმპრინტი“ არსებობას გააგრძელებს. მე მგონი, წლის ბოლოს შესაძლებელი იქნება კინოკრიტიკოსთა კორპუსის მეტად მხარდაჭერა. კინოკრიტიკოსი ჟანგბადის ნაკადივითაა რეჟისორისთვის, თორემ საკუთარი ფილმის დანახვა ძნელია, მით უმეტეს, საქართველოში, სადაც სულ რამდენიმე კინოთეატრი მუშაობს, ისიც კომერციული პროგრამებით. რეჟისორმა უნდა იგრძნოს, რა გააკეთა, რაღაც სარკე უნდა ჰქონდეს. ეს კი ან მაყურებელია, ან კარგი კინოკრიტიკოსი. თუ არ გეყოლება პირუთვნელი, კეთილმოსურნე კინოკრიტიკოსი, ეროვნული ფილმის პატრიოტი, ვერ მიხვდები, რას აკეთებ. მე ვფიქრობ, რომ რაღაც წახალისების ფორმა უნდა მოვიფიქროთ…
გარდა ამისა, ძალიან მინდა გაკეთდეს ინტერნეტ კინო–ჟურნალი. ახალგაზრდები უკვე აღარ კითხულობენ ბეჭდურ გამოცემებს. ფილმ–პრინტი უკვე მონაპოვარია, როგორც ბეჭდვითი გამოცემა, მაგრამ კარგი იქნება, იყოს ინტერნეტ კინო–ჟურნალი, იქნებ გაამართლოს, ვსინჯოთ.
არავინ დავობს, რომ საქართველოში საჭიროა მუნიციპალური კინოთეატრების არსებობაც. თქვენ როგორ გესახებათ ამის მიღწევა, როდესაც ამაზე საუბრობთ?
ამ შემთხვევაში კინოცენტრი შეიძლება იყოს მხოლოდ ინიციატორი და ვფიქრობთ, უნდა შევქმნათ ამინდი, რომ აუცილებელია მუნიციპალური კინოთეატრების ჩამოყალიბება, სადაც მოხდება არა მხოლოდ ჰოლივუდის, არამედ ქართული და ევროპული ფილმის პროპაგანდა. ბილეთის ფასი კი ყველასთვის ხელმისაწვდომი იქნება. მე განმაცვიფრა ინდოეთის კინოთეატრების ინფრასტრუქტურამ, რომელში მოხვედრაც ისეთი იაფია, რომ ნებისმიერი ფენის წარმომადგენელს შეუძლია შესვლა. კინო მათთვის ნაციონალური სიამაყეა. არიან კინომოყვარულები და ეს არის ქვეყანა, სადაც კინომაყურებელი მასობრივად არსებობს, ეს კი ძალიან მნიშვნელოვანია. კინო ყველასთვის ხელმისაწვდომი უნდა იყოს. კინომ ასე დაიწყო, ახლა კი კინოს ბილეთი გაცილებით ძვირი ღირს, ვიდრე თეატრის. ეს აბსურდული რამაა. იქნებ გამოგვივიდეს, ამ ინიციატივის ტალღა შემოვიტანოთ.
რამდენად ნიშნავს თქვენთვის ეროვნული კინოცენტრის ხელმძღვანელის ეს თანამდებობა რეჟისორულ საქმიანობაზე დროებით უარის თქმას?
არა, მე გარკვეული პროექტები უკვე წამოწყებული მაქვს. კინოცენტრში ჩემი საქმიანობა დიდ დროს წაიღებს, თუმცა ფილმების გადაღებისთვის დროს მაინც გამოვძებნი. თუმცა კინოცენტრის კონკურსში მონაწილეობას ვეღარ მივიღებ, რაც ნიშნავს, რომ ალტერნატიული საშუალებები უნდა გამოვძებნო.
თავად როგორი ფილმების დაფინანსებას ისურვებდით? რა გსურთ, რომ იხილოთ ქართულ კინოში?
ქართულ კინოს დიდი მონაპოვარი აქვს. ახალ ქართულ კინოში უნდა ვიხილოთ ის, რაც ქართულ კინოს ადრე გააჩნდა და ისიც, რაც აქამდე არ ჰქონია. ახლა ძალიან პოპულარულია სოციალური თემები. ესეც საჭიროა ამოითქვას ფილმებში, აღიბეჭდოს, რაც ახლა ხდება, გასაჭირი, ომი…. თუმცა ამით ძლიერ გატაცებაც არ ღირს, რადგან თავის მობეზრება მალევე იცის. ალბათ, ეს თემატიკები რაღაც პერიოდს დაიჭერს, შემდეგ კი ისევ დაბრუნდება ის იუმორი, რაც ჩვენ გვახასიათებდა. საერთოდ ცხოვრება შეიცვლება, ყველას დიდი იმედები გაუჩნდა და მე ვფიქრობ, რომ ქართული ფილმი ჩვენს ცნობიერებაში ისევ დაიკავებს თავის ადგილს.
