ახალი ამბებირეკლამა

საქართველო მზად არის საათობრივი ბაზრისთვის – ენერგეტიკის საერთაშორისო ექსპერტი

7 ივლისი, 2022 • 656
საქართველო მზად არის საათობრივი ბაზრისთვის – ენერგეტიკის საერთაშორისო ექსპერტი

ენერგეტიკული ბირჟა საქართველოში 1-ელ სექტემბერს ამოქმედდება. ბირჟის მიზანია შეიქმნას თავისუფალი ბაზარი, სადაც მონაწილეები ისარგებლებენ თანასწორი, არადისკრიმინაციული პირობებით და სადაც გამჭვირვალედ ყალიბდება კონკურენტული ფასი, რაც მომხმარებელს აძლევს თავისუფალი არჩევანის შესაძლებლობას. ბაზრის ოპერირება განხორციელდება Nord Pool-ის მიერ განხორციელებული სკანდინავიური/ბალტიისპირეთის ბაზრების ძირითადი პრინციპების შესაბამისად, ევროკავშირის სამიზნე მოდელის მიხედვით.

ნორვეგიულ გამოცდილებაზე, როგორც ელექტროენერგიით ვაჭრობის კუთხით, ამავდროულად ენერგეტიკის განვითარების სხვადასხვა ეტაპზე, საუბრობს კომპანია „აჭარისწყალი ჯორჯია/შუახევიჰესის“ სამეთვალყურეო საბჭოს ახალი დირექტორი  ტრონ ენგბრეტსენი. ის 40 წელზე მეტია, რაც ენერგეტიკის სექტორში მუშაობს, იყო Statkraft-ის უფროსი ვიცე-პრეზიდენტი და SN Power-ის აღმასრულებელი ვიცე-პრეზიდენტი. ის ასევე 16 წლის განმავლობაში მუშაობდა Statkraft-ში ელექტროენერგიის წარმოების დირექტორად და პასუხისმგებელი იყო ყველა ოპერაციასა და რეკონსტრუქციაზე ყველა რეგიონში და განვითარებაზე სკანდინავიის ქვეყნებში.

ბატონო ტრონ, საქართველოში გამომუშავებული ელექტროენერგიის მნიშვნელოვანი წილი ჰიდროელექტროსადგურებზე მოდის. თუმცა ამ ეტაპზე ქვეყანას მხოლოდ ჰიდრორესურსების დაახლოებით 22% აქვს ათვისებული. როგორია ნორვეგიის გამოცდილება?

ნორვეგიამ თავისი ჰიდროპოტენციალის გამოყენება გასული საუკუნის დასაწყისში დაიწყო, განსაკუთრებით, მეორე მსოფლიო ომიდან 1990 წლამდე პერიოდში ჩვენ ავაშენეთ ბევრი საცავი. ევროპაში რეზერვუარის სიმძლავრის დაახლოებით 40% გვაქვს და ქვეყანა ელექტროენერგიის დაახლოებით 92%-ს ჰიდროენერგიიდან იღებს. დანარჩენი ძირითადად ხმელეთის ქარია. ჯერ კიდევ მიმდინარეობს რამდენიმე ჰიდროენერგეტიკული ობიექტის მშენებლობა, მაგრამ ვფიქრობთ, რომ ნორვეგიაში მომდევნო წლებში მთავარ აქცენტს ოფშორულ ქარზე გავაკეთებთ მწვანე ენერგიაზე გადასვლის მიზნით.

რამდენად ინტეგრირებულია ნორვეგიის ენერგეტიკული სისტემაჰიდრორესურსებთან ერთად იყენებს თუ არა ის განახლებადი ენერგიის პოტენციალს, როგორიცაა მზის ან ქარის ენერგია?

ნორვეგიას აქვს სრულად ინტეგრირებული ელექტროენერგეტიკული სისტემა და ის ასევე მჭიდროდ არის ინტეგრირებული შვედეთთან, დანიასთან და ფინეთთან ურთიერთკავშირების (ინტერკონექტორების) და ელექტროენერგეტიკული საერთო ბაზრის მეშვეობით. ჩვენ ასევე გვაქვს კაბელები გერმანიაში, ნიდერლანდებსა და დიდ ბრიტანეთში, რომელთა საერთო სიმძლავრე რამდენიმე ათასი მეგავატია.

თანამედროვე სამყარო აქტიურად განიხილავს მწვანე წყალბადის გამოყენების საკითხს, როგორც დარგის წარმომადგენლები მიიჩნევენ, ნახშირბადის ემისიების მინიმიზაცია წყალბადის საშუალებით არის შესაძლებელი. საქართველოს მთავრობა მწვანე წყალბადის კუთხით ქვეყნის პოტენციალის კვლევას გეგმავს, რა ზომებს იღებს ნორვეგია ამ კუთხით?

მწვანე წყალბადი ან ამიაკი, რომელიც უფრო მართვადი ფორმაა, განიხილება, როგორც თვითმფრინავების, გემების და სხვა მძიმე ტრანსპორტის საწვავი მომავალში და ნორვეგიის ხელისუფლებას სურს, რომ ქვეყანამ მონაწილეობა მიიღოს ამ ახალ ინდუსტრიაში. პირადად მე ცოტა სკეპტიკურად ვარ განწყობილი დაბალი ენერგოეფექტურობის გამო, რომელსაც მივიღებთ ელექტროენერგიიდან წყალბადზე გადასვლისას და შემდგომ ძრავაში ბრუნვის მომენტში. მე მჯერა, რომ მეცნიერება გამოიგონებს ელემენტებს, რომელთა სიმძლავრე  ათჯერ მეტი იქნება თითოეულ კილოგრამზე, ვიდრე დღეს გვაქვს.

ამას მხოლოდ მომავალი გვიჩვენებს და ჩვენ საერთაშორისო თანამშრომლობასა და გეოპოლიტიკურ ნებაზე ვართ დამოკიდებული.

რას გვეტყვით საათობრივ ბაზარსა და სიმძლავრის ბაზარზე, რომელიც მოქმედებს ნორვეგიაში და რომლის დანერგვასაც ახლა გეგმავს საქართველო?

ნორვეგიამ ბაზარზე დაფუძნებული ენერგეტიკული ვაჭრობა ჯერ კიდევ 1991 წელს დანერგა. იმის ნაცვლად, რომ დაეგეგმა საბაზრო გადაწყვეტილებებზე ეტაპობრივი გადასვლა, როგორც ეს ბევრმა ევროპულმა ქვეყანამ გააკეთა, ნორვეგიამ იმგვარად განახორციელა ცვლილება, რომ პრინციპში, ბაზარი თავიდანვე ქვეყნის ყველა მომხმარებლისთვის გახსნა. ნორვეგია იყო პირველი ქვეყანა, რომელმაც უზრუნველყო საყოველთაო წვდომა ბაზარზე. დღესდღეობით, სკანდინავიური ქვეყნები მჭიდროდ არიან დაკავშირებული როგორც ფიზიკური ურთიერთდამაკავშირებლებით (ინტერკონექტორებით), ასევე ფინანსური ბაზრის ინტეგრაციის მეშვეობით. Nord Pool-ი, რომელიც დაფუძნებულია ოსლოს გარეთ, არის ბირჟა ფიზიკური ენერგიის ვაჭრობისთვის სკანდინავიისა და ბალტიის ქვეყნებისთვის. 1996 წლიდან Nord Pool-ი მსოფლიოში პირველ საერთაშორისო ელექტროენერგიის ბირჟად გადაიქცა, როდესაც მას შეუერთდნენ შვედეთი, დანია და ფინეთი. სკანდინავიური ბაზარი  დანარჩენ ევროპის ელექტროენერგეტიკულ ბაზრებთან ინტეგრირებულია როგორც ფიზიკური, ასევე ფინანსური თვალსაზრისითაც.

ჩვენ გვაქვს პირველადი რეზერვის ორი ბაზარი. ერთი იხურება წინა დღის ვაჭრობამდე, მეორე იხურება მას შემდეგ, რაც წინა დღის ვაჭრობა დაიხურება და მოხდება კომუნიკაცია.

ნორვეგიას და შვედეთს აქვთ დიდი ჰიდროელექტროსიმძლავრე, ამიტომ სიმძლავრის ბაზრის საჭიროება ამ სერვისების შეთავაზებისთვის დიდი ხნის განმავლობაში არ დამდგარა. ჩვენ წლების განმავლობაში გვქონდა ბაზრები, მაგრამ ბაზრების ინტეგრაციისა და ქარის სადგურებიდან დიდი რაოდენობით წყვეტილი ენერგიის დანერგვის გამო, ყველაფერი შეიცვალა. ნორვეგია პირველი სკანდინავიური ქვეყანაა, სადაც დაბალანსების სერვისის პროვაიდერებს (BSP) შეუძლიათ შეთავაზებების გაკეთება ახალ პლატფორმაზე aFRR (ავტომატური სიხშირის აღდგენის რეზერვი) სიმძლავრის გადაცემის სისტემის მფლობელებისთვის (TSO, ე.ი. Statnett) (ის დაარსდა 2021 წლის  29 ნოემბერს). შემდეგი იქნება ფინეთი და შვედეთი 2022 წლის დასაწყისში. ენერგიეტის მიმდინარე გეგმა  სკანდინავიურ ბაზართან პირდაპირი დაკავშირებაა.

რას ფიქრობთ საქართველოში მიმდინარე ელექტროენერგეტიკული ბაზრის რეფორმაზე? მისცემს, ის თუ არა ელექტროენერგიის მწარმოებლებს ახალ შესაძლებლობებს? როგორ ფიქრობთ, საქართველო მზად არის ამისთვის?

ელექტროენერგეტიკული ბაზრის გახსნა ყველა ქვეყანაში იყო პოლიტიკური და არა სექტორული ცვლილება. ვფიქრობ, საქართველო მზად არის საათობრივი ბაზრისთვის. ეს ელექტროენერგიის მწარმოებლებს დაეხმარება თავიანთი წარმოების უკეთ ოპტიმიზაციაში, ხოლო ქვეყანას – ყოველთვის გამოიმუშაოს ენერგია ყველაზე იაფი წყაროებიდან. ფასის მერყეობა, რომელიც წინა დღის ბაზრის კარგად ფუნქციონირების შედეგია, მომხმარებლებისთვის უფრო რთულად შესაგუებელია. მსხვილი პროფესიონალი მომხმარებლებისთვის ეს უფრო ადვილია, რადგან მათ შეუძლიათ დადონ ფინანსური გარიგებები უშუალოდ მწარმოებლებთან. შინამეურნეობებისთვის ეს უფრო რთულია და, როგორც წესი, არსებობენ საბითუმო კომპანიები, რომლებიც ყიდიან ელექტროენერგიას მოცემული ტარიფით მცირე მომხმარებლებზე და იღებენ საჭირო რისკებს – რა თქმა უნდა, გარკვეული ფასის სანაცვლოდ. გარკვეული პერიოდის შემდეგ, ისინი, ალბათ, დაიწყებენ შინამეურნეობებზე კონტრაქტების გაყიდვას ადგილზე ფასის სანაცვლოდ და შეთანხმებულ ფასს მომსახურების საკომისიოსაც დაამატებენ.

მასალების გადაბეჭდვის წესი