რეკომენდაციები პარლამენტს

•  შევიდეს ცვლილება გაუპატიურების დეფინიციაში (სსკ-ის 137-ე მუხლი), რათა, სტამბოლის კონვენციის შესაბამისად, აღნიშნული მუხლების დეფინიცია ეფუძნებოდეს მსხვერპლის თავისუფალი, ნამდვილი და ნებაყოფლობითი თანხმობის არარსებობას, რაც უნდა შეფასდეს გარემომცველი გარემოებების კონტექსტში.
• გაუპატიურების (სსკ-ის 137-ე მუხლი) და სექსუალური ხასიათის სხვაგვარი ქმედების (სსკ-ის 138-ე მუხლი) დეფინიციიდან მოხდეს ძალადობის ამოღება და ძალადობა განისაზღვროს აღნიშნული მუხლების დამამძიმებელ გარემოებად.
• მოხდეს სსკ-ის 139-ე მუხლში ცვლილებების შეტანა სსკ-ის 137-ე და 138-ე მუხლებთან გადაფარვის თავიდან ასაცილებლად. კერძოდ, ქმედებები, რომლებიც ითვალისწინებს მსხვერპლის სხეულში შეღწევას ან სექსუალური ხასიათის სხვაგვარ ფიზიკურ კონტაქტს, რაც დღეს მოცულია სსკ-ის 139-ე მუხლით, უნდა ინტეგრირდეს 137-ე და 138-ე მუხლებში. 139-ე მუხლი უნდა გამოიყენებოდეს მხოლოდ იძულების ისეთ შემთხვევებში, როცა არ მომხდარა მსხვერპლის სხეულში შეღწევა ან სხვა სახის ფიზიკური ფორმის სექსუალური კონტაქტი.
• გადაისინჯოს სსკ-ის მე-111 მუხლის შენიშვნა არაერთგზის დანაშაულების შესახებ და, სტამბოლის კონვენციაზე დაყრდნობით, ჩანაწერი გავრცელდეს ქალთა მიმართ ყველა სახის ძალადობის, მათ შორის, სექსუალური ძალადობის დანაშაულებზე.
• მეუღლის მიმართ სექსუალური ძალადობის ჩადენა უნდა გამოიყოს, როგორც სექსუალური ძალადობის მუხლების (სსკ-ის 137-ე და 139-ე მუხლები) დამამძიმებელი გარემოება, სტამბოლის კონვენციის შესაბამისად.
• სსკ-ის 53-ე მუხლში (სასჯელის დანიშვნის ზოგადი საწყისები) გაკეთდეს შენიშვნა, რომელიც განსაზღვრავს, რომ ქალთა მიმართ და ოჯახურ დანაშაულებზე არ არის მიზანშეწონილი გარკვეული შემამსუბუქებელი გარემოებების გამოყენება, მათ შორის: ბრალდებულის და დაზარალებულის „შერიგება’’, ბრალდებულის მიერ დაზარალებულისთვის ფულადი დახმარების აღმოჩენა, დაზარალებულის მხრიდან პრეტენზიის არქონა, დამნაშავის მონანიება და მისი დადებითად დახასიათება მოწმეების მიერ.

საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს და გენერალურ პროკურატურას:

• შსს-მ და გენერალურმა პროკურატურამ, მნიშვნელოვანია, უზრუნველყონ, რომ პრიორიტეტულად მოხდეს სექსუალური ძალადობის კანონმდებლობით გათვალისწინებული ყველა ფორმის გამოძიება და სისხლისსამართლებრივი დევნა და დანაშაულთა წრე არ იყოს დავიწროებული იმ საქმეებით, სადაც მტკიცებულებად ფიზიკური დაზიანებები და სქესობრივი აქტისთვის დამახასიათებელი ბიოლოგიური მასალა მოიპოვება.
• შსს-მ და გენერალურმა პროკურატურამ, მნიშვნელოვანია, უზრუნველყონ გამომძიებლების და პროკურორების მომზადება სექსუალური ძალადობის დანაშაულებზე სხვადასახვა სახის მტკიცებულებების მოპოვების ტექნიკაში, რაც ასევე მოიცავს სტერეოტიპებზე დაფუძნებული მიდგომების გამორიცხვას მტკიცებულებათა მოპოვების დროს.
• გამომძიებლებმა და პროკურორებმა, მნიშვნელოვანია, უზრუნველყონ, რომ სექსუალური ძალადობის საქმეებზე პრიორიტეტულად მოხდეს სათანადო მტკიცებულებების მოპოვება სტამბოლის კონვენციით და საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებულ დამამძიმებელ გარემოებებთან მიმართებით, მათზე დაყრდნობით მოხდეს დანაშაულის კვალიფიკაცია და სასამართლოში წარდგენა.
• გამომძიებლებმა და პროკურორებმა უზრუნველყონ, რომ სექსუალური ძალადობის საქმეებზე, სსკ-ის 531-ე მუხლით გათვალისწინებულ დამამძიმებელ გარემოებებთან მიმართებით, მოხდეს სათანადო მტკიცებულებების მოპოვება და მათი, როგორც საქმეში არსებული დამამძიმებელი გარემოებების, სასამართლოსთვის წარდგენა.
• გამომძიებლებმა და პროკურორებმა, მნიშვნელოვანია, განსაკუთრებული ყურადღება დაუთმონ ძალადობის წინარე ისტორიის, როგორც დამამძიმებელი გარემოების გამოკვლევას, მიუხედავად იმისა, დაზარალებულის მიმართ წარსულში გამოცემულია თუ არა შემაკავებელი ან დამცავი ორდერი.
• შსს-მ და გენერალურმა პროკურატურამ უზრუნველყონ, რომ სექსუალური ძალადობის დანაშაულებზე გამოძიება/დევნა არ შეწყდეს მხოლოდ იმ საფუძვლით, რომ მსხვერპლმა უარყო ან შეცვალა ჩვენება, ან ჩვენებას აძლევს არათანმიმდევრულად, ან არ სურს დამნაშავის პასუხისგებაში მიცემა, ან რამე მიზეზით არ შეუძლია ჩვენების მიცემა (მათ შორის, მსხვერპლის ფიზიკური თუ ფსიქიკური ჯანმრთელობის მდგომარეობის გამო). მნიშვნელოვანია, გამოძიების შეწყვეტის შესახებ დადგენილება მოიცავდეს ინფორმაციას, თუ რა ზომები მიიღო გამომძიებელმა/პროკურორმა, რათა დაედგინა, მსხვერპლმა ჩვენება ხომ არ შეცვალა სავარაუდო მოძალადის ან სხვა პირის მხრიდან ზეწოლის, სექსუალურ ძალადობასთან დაკავშირებული სტიგმის, საზოგადოების მხრიდან გაკიცხვის შიშის ან სხვა მსგავსი მიზეზის გამო.
• როდესაც გამოძიება დაწყებულია გაუპატიურების მუხლით და საქმეში არ არსებობს გაუპატიურების დამადასტურებელი მტკიცებულებები, მნიშვნელოვანია, დანაშაული გადაკვალიფიცირდეს სისხლის სამართლის კოდექსით გათვალისწინებულ სხვა შესაბამის მუხლზე, რომლის ნიშნებიც იკვეთება – მაგალითად, ძალადობა (სსკ-ის 126-ე მუხლი), იძულება (სსკ-ის 150-ე მუხლი) ან ადევნება (სსკ-ის 1511-ე მუხლი) – და არ შეწყდეს გამოძიება იმ მიზეზით, რომ მასში კონკრეტულად გაუპატიურების ნიშნები არ იდენტიფიცირდა.
• როდესაც გამოძიება დაწყებულია გაუპატიურების მუხლით, მაგრამ მასში იკვეთება სექსუალური შევიწროების ნიშნები, მსხვერპლის გადამისამართება უნდა მოხდეს სექსუალური შევიწროების დროს მოქმედ არასისხლისსამართლებრივ მექანიზმებზე.
• როდესაც გამოძიება დაწყებულია გაუპატიურების მუხლით, მაგრამ მასში არ დგინდება დანაშაულის ნიშნები და იკვეთება ქალთა მიმართ ძალადობა, რომელიც გათვალისწინებულია კანონით ქალთა მიმართ და ოჯახში ძალადობის შესახებ, მსხვერპლის გადამისამართება უნდა მოხდეს აღნიშნული კანონით გათვალისწინებულ მექანიზმებზე (შემაკავებელი და დამცავი ორდერი).

საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს, გენერალურ პროკურატურას და სასამართლოს:

• სისხლისსამართლებრივი დევნის დაწყებისა და გამამტყუნებელი განაჩენის გამოსატანად არ უნდა ხდებოდეს ხისტი და ზედმეტად შემზღუდველი მტკიცებულებითი სტანდარტებით ხელმძღვანელობა და მტკიცებულებთა გამყარების მოთხოვნა.
• სექსუალური ძალადობის საქმეებზე, ყველა სტადიაზე, სამართალდამცავმა ორგანოებმა უნდა უზრუნველყონ რისკის შეფასება და მართვა სათანადო უწყებებთან თანამშრომლობით.
• გადაიხედოს სექსუალური ძალადობის საქმეებზე სასამართლო-სამედიცინო ექსპერტიზის სავალდებულოდ ჩატარების პრაქტიკა და მიღებული იყოს ყველა ზომა, რათა მსხვერპლის სხეულზე ექსპერტიზა, მისი ინტრუზიული ხასიათიდან გამომდინარე, არ ჩატარდეს მისი ინფორმირებული თანხმობის გარეშე და ისეთ შემთხვევებში, როდესაც საქმეში არსებული სხვა მტკიცებულებები საკმარისია მნიშვნელოვანი ინფორმაციის დასადგენად და პირისთვის ბრალის წასაყენებლად.
• სასამართლო-სამედიცინო ექსპერტიზის დროს, სხვა დაზიანებებთან ერთად საქალწულე აპკის შემოწმების შემთხვევაში, აიკრძალოს აპკის მდგომარეობაზე დაყრდნობით დასკვნის გაკეთება იმის თაობაზე, ჰქონდა თუ არა ქალს ვაგინალური სქესობრივი კავშირი. აღნიშნულ მიდგომას არ აქვს სამეცნიერო ან კლინიკური საფუძველი სქესობრივი კავშირის ან გაუპატიურების დასადასტურებლად. აპკის შემოწმებამ შეიძლება უპირატეს მდგომარეობაში ჩააყენოს ბრალდებული, ზოგჯერ კი, შედეგად მისი გამართლება გამოიწვიოს.
• დაზარალებულის ფსიქიკური ჯანმრთელობის გამოკვლევა და ფსიქიატრიული ექსპერტიზის დანიშვნა მოხდეს მხოლოდ მაშინ, როდესაც არსებობს საფუძვლიანი ეჭვი დაზარალებულის ფსიქიკური მდგომარეობის პრობლემის შესახებ და როდესაც ამ მდგომარეობას შეეძლო, გავლენა მოეხდინა სამართალდამცავი ორგანოებისთვის დაზარალებულის მიერ ძალადობასთან დაკავშირებით მიწოდებულ ინფორმაციაზე.
• მოხდეს გამომძიებლების, პროკურორების და მოსამართლეების გადამზადება სექსუალური ძალადობის საქმეებზე გენდერული სტერეოტიპების რაობასა და მათი აღმოფხვრის საკითხზე მართლმსაჯულების პროცესში.
• შემუშავდეს სექსუალური ძალადობის მსხვერპლთა გამოკითხვის გაიდლაინი გამოძიების პროცესში გამომძიებლების და პროკურორებისთვის, რათა მოხდეს მსხვერპლის მეორეული ვიქტიმიზაციის თავიდან აცილება და არ მოუწიოს მას ერთი და იმავე ინფორმაციის მრავალჯერადი გამეორება.
• სასამართლო პროცესებზე დაზარალებულის პირდაპირი და ჯვარედინი დაკითხვის დროს მიღებული უნდა იყოს ზომები მისი მეორეული ვიქტიმიზაციის თავიდან ასარიდებლად (როგორიცაა შესაბამისი კითხვების აცილება, დაზარალებულის დისტანციური დაკითხვა და სხვა)
• მნიშვნელოვანია, მოხდეს სექსუალური ძალადობის მსხვერპლების გადამისამართება სერვისებზე, დაზარალებულის სტატუსის მიუხედავად.
• მნიშვნელოვანია, ქალთა მიმართ სექსუალური ძალადობის დანაშაულებზე მართლმსაჯულება განხორციელდეს გენდერული ხედვით. მართლმსაჯულების მიზანი (სხვა მიზნებთან ერთად) უნდა იყოს გენდერული უთანასწორობის აღმოფხვრა და არსებითი თანასწორობის უზრუნველყოფა, სტამბოლის კონვენციის პრინციპებზე დაყრდნობით.
• სტამბოლის კონვენციის და ადამიანის უფლებათა სტანდარტებზე დაყრდნობით, ქალთა მიმართ სექსუალური ძალადობის დანაშაულების განხილვა უნდა მოხდეს გენდერული ნიშნით მოტივირებული დანაშაულების ჭრილში. ამ მიზნით, ყველა შესაძლო შემთხვევაში, გენდერული ძალადობის ძირეული მიზეზების გათვალისწინებით, უნდა მოხდეს მტკიცებულებების მოპოვება, გაანალიზება და მხედველობაში მიღება დამნაშავის მიერ გენდერული დისკრიმინაციის მოტივით დანაშაულის ჩადენის დასადასტურებლად (და, შესაბამისად, სსკ-ის 531-ე მუხლზე მითითება).
• სექსუალური ძალადობის საქმეებზე, რომლებიც უკავშირდება სტამბოლის კონვენციით განსაზღვრულ მავნე პრაქტიკებს, როგორიცაა ქორწინების იძულება (რაც რიგ შემთხვევაში გამოიხატება მოტაცებით – ქორწინების მიზნით), ყველა შემთხვევაში, მართლმსაჯულება უნდა განხორციელდეს ამგვარი დანაშაულების გენდერული ბუნების გათვალისწინებით, უნდა მოხდეს დამნაშავის ქმედებაში დისკრიმინაციული მოტივის გამოკვლევა და მისი სათანადოდ შეფასება დანაშაულის კვალიფიკაციისა და სასჯელის დანიშვნის დროს. არ შეიძლება კულტურის, ჩვეულებების, რელიგიის, ტრადიციების ან ე.წ. „ღირსების’’ გამოყენება ქალთა მიმართ ძალადობის, მათ შორის ქორწინების იძულების და სექსუალური ძალადობის გასამართლებლად.
• მოწყვლადი ჯგუფების წარმომადგენელთა მიმართ სექსუალური ძალადობის დანაშაულებთან დაკავშირებით მოხდეს ერთიანი სტატისტიკის წარმოება, რომელშიც მოცემული იქნება ინფორმაცია პირის სქესის, ეთნიკური კუთვნილების, შეზღუდული შესაძლებლობის, სექსუალური ორიენტაციის და გენდერული იდენტობის, პროსტიტუციაში ჩართულობის და მოწყვლადობის სხვა მაჩვენებლის მიხედვით.
• მოხდეს თითოეული მოწყვლადი ჯგუფის ინდივიდუალური მდგომარეობიდან გამომდინარე არსებული ბარიერების (მათ შორის, საკანონმდებლო) შესწავლა და ეფექტიანი ზომების მიღება მათ აღმოსაფხვრელად, რათა ქალებმა შეძლონ სექსუალურ ძალადობაზე შეტყობინების გაკეთება.
• მნიშვნელოვანია, გამომძიებლებმა და პროკურორებმა უზრუნველყონ შესაბამისი მტკიცებულებების მოპოვება მოწყვლადი ჯგუფების მიმართ სექსუალური ძალადობის დისკრიმინაციული მოტივით ჩადენის დასადასტურებლად, ხოლო მოსამართლემ სასჯელის დანიშვნის დროს მხედველობაში მიიღოს ისინი, როგორც დამამძიმებელი გარემოება (სსკ-ის 531 -ე მუხლი).
• გამოძიების შეწყვეტის შესახებ დადგენილებები უნდა მოიცავდეს დასაბუთებას იმის თაობაზე, თუ რა განსაკუთრებული ზომები მიიღო გამომძიებელმა/ პროკურორმა მოწყვლად ჯგუფს მიკუთვნებული პირის მიმართ ჩადენილი სექსუალური ძალადობის დასადასტურებლად, პირის მოწყვლადობის სპეციალური გარემოებების გათვალისწინებით.

სასამართლოს:

• სასამართლომ, სექსუალური ძალადობის საქმეებზე, მნიშვნელოვანია, განსაკუთრებული ყურადღება დაუთმოს სტამბოლის კონვენციითა და საქართველოს კანონმდებლობით განსაზღვრული დამამძიმებელი გარემოებების გათვალისწინებას და არ გამოიყენოს შემამსუბუქებელი გარემოებები, რომელთაც საფუძვლად უდევს გენდერული სტერეოტიპები და დისკრიმინაციული ეფექტი აქვს ამგვარი დანაშაულების მიმართ (მაგალითად, ბრალდებულის და დაზარალებულის „შერიგება’’ და ბრალდებულის მიერ დაზარალებულისთვის ფულადი დახმარების აღმოჩენა).
• მეუღლის მიმართ სექსუალური ძალადობის ჩადენის შემთხვევაში, მნიშვნელოვანია, მოსამართლემ განიხილოს, როგორც სასჯელის დამამძიმებელი გარემოება სსკ-ის 531 2-ე მუხლზე დაყრდნობით (დანაშაულის ჩადენა ოჯახის ერთი წევრის მიერ ოჯახის სხვა წევრის მიმართ).
• მოსამართლემ სრულად გაითვალისწინოს სექსუალური ძალადობის დანაშაულების სიმძიმე და პრიორიტეტი მიანიჭოს ამგვარ დანაშაულებზე რეალური სასჯელების შეფარდებას (განსაკუთრებით, სსკ-ის 139-ე მუხლთან მიმართებით).
• სექსუალური ძალადობის, განსაკუთრებით, გაუპატიურების საქმეებზე, მათი შედეგებიდან გამომდინარე, საპროცესო შეთანხმების საფუძველზე არ უნდა მოხდეს დამნაშავის რეალური სასჯელისგან გათავისუფლება.
• სასამართლომ უზრუნველყოს სექსუალური ძალადობის დანაშაულებზე მტკიცებულებათა ფართო სპექტრის მხედველობაში მიღება და გაანალიზება, რათა დამნაშავის პასუხისგებაში მიცემა მოხდეს ისეთ დანაშაულებზე, რომლებიც ფიზიკური ძალადობის გამოყენების გარეშე არის ჩადენილი, ან სადაც მტკიცებულებად არ მოიპოვება სქესობრივი აქტისთვის დამახასიათებელი დაზიანებები მსხვერპლის სხეულზე და დამნაშავის ბიოლოგიური მასალა (მაგრამ დანაშაული, შესაძლოა, დასტურდებოდეს სხვა სახის მტკიცებულებებით).
• მოხდეს მოსამართლეთა გადამზადება გენდერული სტერეოტიპების არსებობის შემთხვევაში სასამართლო გადაწყვეტილებების დასაბუთების მომზადების სპეციალური წესების შესახებ.

სსიპ საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციას:

• მოხდეს სისხლის სამართლის ადვოკატების გადამზადება სექსუალური ძალადობის საქმეებზე გენდერული სტერეოტიპების რაობასა და მათი აღმოფხვრის საკითხზე მართლმსაჯულების პროცესში, ადვოკატთა ეთიკის კოდექსზე დაყრდნობით.

სსიპ ლევან სამხარაულის ექსპერტიზის ეროვნულ ბიუროს:

• გაიზარდოს ქალ ექსპერტთა რაოდენობა და სექსუალური ძალადობის მსხვერპლ ქალს მიეცეს საშუალება, აირჩიოს ექსპერტის სქესი.
• მოხდეს ექსპერტთა გადამზადება სექსუალური ძალადობის მსხვერპლებთან ექსპერტიზის ჩატარების სპეციფიკური წესების შესახებ.

ადამიანით ვაჭრობის (ტრეფიკინგის) მსხვერპლთა, დაზარალებულთა დაცვისა და დახმარების სახელმწიფო ფონდს:

• სახელმწიფომ გააფართოოს სათანადო სპეციალური სერვისები სექსუალური ძალადობის მსხვერპლის დახმარებისთვის და უზრუნველყოს მათი ხელმისაწვდომობა დაზარალებულის სტატუსის მიუხედავად.
• სახელმწიფომ უზრუნველყოს, რომ სექსუალური ძალადობის მსხვერპლთა დაცვისა და დახმარების სერვისები პასუხობდეს მოწყვლად ჯგუფთა სპეციალურ საჭიროებებს.

საქართველოს იუსტიციის მინისტრს:

• შევიდეს ცვლილება საქართველოს იუსტიციის მინისტრის ბრძანებაში No181 (2010 წლის 8 ოქტომბერი) სისხლის სამართლის პოლიტიკის სახელმძღვანელო პრინციპების ზოგადი ნაწილის დამტკიცების შესახებ და განისაზღვროს, რომ ქალთა მიმართ ძალადობის, მათ შორის, სექსუალური ძალადობის ყველა ფორმის დანაშაულების (განსაკუთრებით, დანაშაულები, რომლებიც ფიზიკური ძალის გამოყენებით არ არის ჩადენილი) შემთხვევაში, სისხლისსამართლებრივი დევნა პრიორიტეტულად უნდა განხორციელდეს, ამასთან, დამნაშავის მიერ მსხვერპლისთვის ზიანის ანაზღაურებამ გავლენა არ უნდა მოახდინოს დევნის დაწყებაზე საჯარო ინტერესის საფუძველზე.