ახალი ამბებისაზოგადოებასამხრეთ კავკასიის ამბები

კონფლიქტების გადაჭრის საკითხში ფსევდოპატრიოტული განწყობების გვეშინია – ზვიად ქორიძე

8 ივნისი, 2019 •
კონფლიქტების გადაჭრის საკითხში ფსევდოპატრიოტული განწყობების გვეშინია – ზვიად ქორიძე

როგორ ხედავენ საქართველოში სამოქალაქო სექტორის წარმომადგენლები კონფლიქტების გადაჭრის გზებს, როგორ აფასებენ, ამ კუთხით ხელისუფლების მიერ გაწეულ მუშაობას და რა როლი აქვთ მოქალაქეებს კონფლიქტების გადაწვეტის საკითხში. ამ და სხვა თემებზე ჟურნალისტს, ზვიად ქორიძეს ვესაუბრეთ. 

ბატონო ზვიად, როგორ ხედავთ აფხაზებთან და ოსებთან კონფლიქტების გადაჭრის გზებს და როგორ აფასებთ იმას, რასაც ამ კუთხით საქართველოს  ხელისუფლება აკეთებს?

ყველაზე მნიშვნელოვანი ამბავი ისაა დღეს, რომ ქართული საზოგადოება ნელ-ნელა შორდება აფხაზურ და ოსურ საზოგადოებებს და ოკუპირებულ ტერიტორიებზე არსებულ სინამდვილეს. ძალიან სამწუხაროა, რომ ოკუპაციის შედეგად საქართველოსგან ჩამოშორებული ტერიტორიები პრაქტიკულად ყალიბდება რაღაც ანკლავებად, რომლებსაც შეიძლება ბევრად უფრო ცუდი პერსპექტივა ჰქონდეს, ვიდრე მხოლოდ ის, რომ ის არის რომელიმე ქვეყნის მიერ ოკუპირებული ტერიტორია. აქ შეიძლება დაიწყოს ძალიან ბევრი ისეთი პროცესი, რომელიც საზიანო იქნება აფხაზური და ოსური საზოგადოებებისთვის და ეს ტერიტორიები დესტრუქციულ სივრცეებად ჩამოყალიბდეს. ამიტომ ახლა ყველაზე მნიშვნელოვანია საინფორმაციო ვაკუუმის მიღმა არ დარჩეს აფხაზეთი და სამხრეთ ოსეთი. პირველ რიგში კი, ქართულმა საზოგადოებამ უნდა მიიღოს ინფორმაცია იმ ყველაფრის შესახებ, რაც ხდება იმ რეგიონებში, იმისათვის, რომ სინამდვილე აღვიქვათ და ადეკვატური რეაქციები გვქონდეს.

გარდა ამისა, ქართულ საზოგადოებაში, მგონი, უკვე მოვიდა დრო, რომ დავიწყოთ მსჯელობა შექმნილი ვითარების გადაჭრის გზებზე. როგორ შეიძლება, იმ არაფრის მომცემი [ვხედავთ, რომ არაფრის მომცემია] ურაპატრიოტული ლოზუნგებით კი არა, უფრო ინოვაციურ, უფრო არაორდინარულ გეგმებზე ვიმსჯელოთ ქართულ საზოგადოებაში, როგორ შეიძლება მივაღწიოთ რაღაც ნიშნულს აფხაზურ და ოსურ საზოგადოებებთან.

რა შეიძლება იყოს ეს ინოვაციური გეგმები?

ამ თემაზე ბევრი მიფიქრია, არის სხვა ჯგუფები, ვისაც ასევე უფიქრიათ და უმუშავიათ ამ საკითხებზე. ფაქტია, თვალი უნდა გავუსწოროთ იმას, რომ ბოლო წლებია პრაქტიკულად არ ვმსჯელობთ ამ პრობლემებზე და სათანადოდ არ ვიხილავთ ყველა ინოვაციურ წინადადებას და, შეიძლება ითქვას, კონფლიქტი დაპაუზებული გვაქვს.

თუმცა ხელისუფლება დგამს რაღაც ნაბიჯებს, პროექტი “ნაბიჯი უკეთესი მომავლისკენ” და ა.შ.

თუ ვსაუბრობთ იმის შესახებ, რომ აფხაზებსა და ოსებს საშუალება აქვთ მიიღონ აქ სამედიცინო დახმარება, ეს არის კარგი, მაგრამ არასაკმარისი ნაბიჯი საზოგადოებების დაახლოებისა. მით უმეტეს, ეს [ჯანდაცვის პროექტი] არ უწყობს ხელს ამ დაახლოებას იმიტომ, რომ ისინი ჩუმად ჩამოჰყავთ, ჩუმად მკურნალობენ, ჩუმად მიჰყავთ და ჩუმად არიან იქ აფხაზურ საზოგადოებაში, რადგან უძნელდებათ ამ თემაზე პოზიტიური რეაგირება და ისეთი კომენტარის გაკეთება, რომელიც ქართულ მხარეს წარმოაჩენდა კარგად. ცალსახად, ეს არის კარგი ჰუმანური აქტი, რომელიც სახელმწიფომ აუცილებლად უნდა განახორციელოს, მით უმეტეს, იმ ადამიანების მიმართ, ვისაც ჩვენ აღვიქვამთ ჩვენს მოქალაქეებად. თუმცა საქართველოს მოქალაქეებს აქვთ ბევრი სხვა სერვისიც, რომელიც აუცილებლად უნდა მიიღონ მათაც. ეს შეეხება ფუნდამენტურ უფლებებს – განათლების უფლება და ა.შ.

ამ კუთხითაც მიდის სამუშაო შერიგების სამინისტროს მიერ, განათლების კუთხითაც არსებობს შეთავაზებები.

შეთავაზებების დონეზე არსებობს, რა თქმა უნდა, თუმცა, მოდი, ვთქვათ, რომ ჩვენ დღემდე არ ვაანალიზებთ, არ ვარჩევთ ობიექტურად იმ ვითარებას, რომელიც არსებობს, განსაკუთრებით, აფხაზეთში რუსეთის მიმართ – რამდენად რთულია ამ საზოგადოებისთვის იმის გადატანაც, რომ ისინი, ერთი მხრივ, შიშით შეპყრობილი რომ დაშორდნენ ქართულ საზოგადოებას, დღეს პრაქტიკულად აღმოჩნდნენ ძალიან რთულ ვითარებაში. დღეს უფრო ხისტია რუსიფიკატორული პოლიტიკა, რომელიც ხორციელდება განსაკუთრებით, ვიმეორებ,  აფხაზეთში, და ეს საზოგადოებები მარტო რჩებიან რუსული პოლიტიკის წინააღმდეგ.

მათ ძალიან უჭირთ ამის გაკეთება და ეს ახალი ტიპის ფობიებს წარმოშობს, ჩვენ კი ამ დროს არ შეიძლება გვქონდეს ნიშნის მოგების პოზიცია. ჩვენ უნდა ვფიქრობდეთ იმაზე, რომ, აი, ამ დროს არ დავტოვოთ აფხაზური და ოსური საზოგადოება მარტო.

და რა შეიძლება გავაკეთოს ქართულმა მხარემ ამისთვის?

ბევრი რაღაც შეიძლება გავაკეთოთ, შიდაპოლიტიკურ საზოგადოებათა შორის ურთიერთობის დონეზეც და საერთაშორისო ურთიერთობის დონეზეც.

ყველაფერი მაინც აღიარება-არაღიარებაზე გადის, თითქოს…

არ გადის ყველაფერი აღიარება-არაღიარებაზე, გადის რაღაცები ფაქტობრივი მდგომარეობის შეფასებაზეც და გადის იმაზეც, რომ დავინახოთ და ერთმანეთს დავანახოთ ის რისკები, რომლებიც დღეს აქვთ ქართულ, აფხაზურ და ოსურ საზოგადოებებს. დავინახოთ, რაში შეგვიძლია ვიყოთ ერთმანეთის პარტნიორები, რომ რისკები მინიმალიზება მოვახდინოთ. მე ეჭვი მაქვს, რომ ამაზე მუშაობა პრაქტიკულად არ მიდის.

ჟენევის ფორმატი გვაქვს

სადღაც გაჩერდა ჟენევის პროცესი. არც წინ მიდის, არც უკან იხევს. მე მაინც მგონია, რომ ამ მანდატს აქვს ძალიან დიდი რესურსი, რომელსაც ჩვენ სათანადოდ არ ვიყინებთ, რადგან ჩვენ ხანდახან მოგვისმენია, რომ გადაწყვეტილების მიმღები პირებიც კი უნდობლად უყურებენ ჟენევის პროცესს და ამ მანდატის ცვლილებაზე საუბრობენ. მათ შორის, პრეზიდენტი საუბრობს ამის შესახებ.

როცა მანდატის ცვლილებაზე იწყებ საუბარს, მანდატიც ჩიხში ექცევა და უკვე მის მონაწილეებს არა აქვთ ისეთი მაღალი ნდობა ამ პროცესის მიმართ. ამიტომ ესეც გადასახედია. საფიქრია, გვაქვს კი ახლა იმის საშუალება და რესურსი, რომ უარი ვთქვათ ჟენევის ფორმატზე? ან მის ტრანსფორმაციაზე დავიწყოთ ფიქრი? შეიძლება ისიც კი დავკარგოთ, რაც გვაქვს, იმიტომ, რომ სანაცვლოდ ახალს ვერაფერს ვქმნით.

ამიტომ ჟენევის ფორმატი არის სწორედ ის ფორმატი, სადაც ჩვენ მაქსიმალურად უნდა გავააქტიუროთ საერთაშორისო თანამეგობრობა. სხვათა შორის, მიმაჩნია, რომ ერთ-ერთი ფაქტორი ჟენევის პროცესის ასეთი შენელებული მოქმედებისა ბოლო წლებში არის ის, რომ ჩვენ არ გვყავს საერთაშორისო თანამეგობრობა აქტიურად ჩართული ამ პროცესში. შესაბამისად, ძირითად აქტორად რჩება მხოლოდ რუსეთი. და ისე გამოდის, რომ მხოლოდ რუსეთის გადასაწყვეტია აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის პრობლემა.

ანუ აქ ჩვენი როლია, რატომაც არ არიან ჩართული საერთაშორისო საზოგადოებები?

რა თქმა უნდა, ჩვენ მუდმივად არ უნდა ვაძლევდეთ მათ მოსვენების საშუალებას, მუდმივად უნდა ვქმნიდეთ კონკრეტულ იდეებს, კონკრეტულ ფორმატებს, კონკრეტულ პროექტებს და ვთავაზობდეთ მათ, რომ მოდი, იქნება თქვენი დახმარებით ეს გავაკეთოთ. აუცილებელია ამის გაკეთება ახლა, რათა საზოგადოებებს შორის ყინული გალღვეს.

ქართულ მხარეს ხომ არ ეშიანია? შერიგების ყოფილი მინისტრი, პაატა ზაქარეიშვილი ამბობს, რომ თამამი ნაბიჯის გადადგმის გვეშინია.

ხო, მაგრამ ბატონი პაატა მინისტრი იყო და არ უნდა შეშინებოდა და არც სხვას არ უნდა შეეშინდეს. უნდა ვთქვათ და ვიმოქმედოთ. ახალ თაობების მოსავლასთან ერთად გაუცხოების ფაზა უფრო იზრდება. ამ თაობებს ერთმანეთთან შეხების წერტილიც არა აქვთ. აქვთ მხოლოდ ზეპირი ისტორიები, რომლებიც ხშირად გაცილებით უფრო ამძაფრებს რეალობას, ვიდრე შეიძლება იყოს.

და ფიქრობთ, რომ ახლა არის ამის შანსები?

ახლა, მგონი, არის ეს შანსები, და არის აუცილებელი პირობაც, რომ ქართული და აფხაზური საზოგადოებებიც და მმართველი პოლიტიკური ძალებიც შეთანხმდნენ იმაზე, რომ საკუთარი „აკვიატებებისგან“ თავი შეიკავონ და მართლა შეხედონ ახლებურად ამ პროცესს. იმსჯელონ იმაზე, შეიძლება თუ არა ამ პოლიტიკურ სივრცეში რაღაც ახალი მოვიფიქროთ და ამისი არ შეგვეშინდეს.

კონფედერაციას გულისხმობთ?

არ ვიცი. კონფედერაცია ძველი სიტყვაა, რომელიც 1997 წელს დავიწუნეთ. არ უნდა წავიდეთ გაკვალულ გზებზე, შეიძლება რაღაც ახალიც მოვიფიქროთ. ძალიან რთულია ახლა კონკრეტული სქემა დავდოთ, მაგრამ მიმაჩნია, რომ ამისი რეზერვი გააჩნია როგორც ქართულ მხარეს, ასევე, აფხაზურ და ოსურ მხარეებსაც.

გაცილებით უფრო რთული მდგომარეობაა სამხრეთ ოსეთში, სადაც, პრაქტიკულად, ოსური მმართველობაც კი აღარ დატოვა რუსეთმა. იქ ასიმილაციაზეც აღარ არის საუბარი, მთლიანად ჩაანაცვლა რუსულმა საზოგადოებამ ოსური საზოგადოება, სხვადასხვა მოტივით, არა ძალადობრივით, უფრო ვირეშმაკულით, გატყუებით. რუსეთს დღეს ბევრად უიოლდება იქ გააკეთოს ის, რაც მას უნდა, ვიდრე აფხაზეთში. თუმცა კრიტიკული მასა, რომელსაც ესმის ეს პრობლემა, სამხრეთ ოსეთშიც არის და აუცილებლად არის სამუშაო ჩასატარებელი ამ ადამიანებთან. დანარჩენ საქართველოში, ვგულისხმობ სამხრეთ ოსეთის მიღმა, ცხოვრობს ძალიან ბევრი ოსი, რომელთა რესურსიც ასევე უნდა იყოს გამოყენებული ქართულ-ოსური ურთიერთობის მოწესრიგებაში.

არ შეიძლება, რომ ამ ორივე კონფლიქტს, რომელიც გვაქვს, ერთნაირად შევხედოთ.

აბსოლუტურად სხვადასხვაგვარია თავისი ბუნებითაც ეს პრობლემები, თავისი ისტორიითაც და თავისი მიმდინარე პროცესითაც.

ახალი იდეების შემუშავებაზე როცა საუბრობთ, რუსეთის მხრიდან ხელის შეშლის საკითხი არ დგას აქ?

თუ ჩვენ იმ თამაშის წესებს დავყევით, რომელიც რუსეთმა შემოიტანა კავკასიურ პოლიტიკურ სცენაზე, მაშინ გამოდის, რომ ვხდებით მონაწილე და რუსული პოლიტიკური მოძრაობის სატელიტი. ეს არ უნდა იყოს ჩვენი ინტერესი და მიმაჩნია, რომ ეს არ უნდა იყოს არც აფხაზური და ოსური საზოგადოების ინტერესიც.

კიდევ ერთხელ ხაზს ვუსვამ “აფხაზურ საზოგადოებას” განსაკუთრებით, იმიტომ, რომ იქ სხვანაირად ესმის ამ საზოგადოებას თავისი განვითარება, მომავალი, და მიმაჩნია, რომ ჩვენ, მინიმუმ, ამ ეტაპზე უნდა გავიგოთ, რა უნდა აფხაზურ საზოგადოებას და დავიწყოთ ამაზე მუშაობა.

აფხაზურ საზოგადოებას უნდ აღიარება

არ არის ასე მარტივადაც საქმე. ეს არის ის ეტაპი, როცა შეიძლება, რომ უკვე ვილაპარაკოთ საზოგადოებრივ მოწყობაზე და აღიარებიდან არ იწყება პროცესი. ეს არის ერთ-ერთი ბოლო ეტაპი. მანამდე ბევრი რამაა. ჩვენ არ ვიყენებთ რაღაცებს, რითაც შეიძლება ეს საზოგადოებები დავაახლოვოთ.

იმიტომ ხომ არა, რომ მთლიანობაში საზოგადოება არ არის მზად და პოლიტიკური ელიტებიც საზოგადოების აზრს ითვალისწინებენ ხისტი გადაწყვეტილებების დროს?

ამასაც თვალი უნდა გავუსწოროთ. ასე ჩამოყალიბდა რეალობა. აფხაზურმა საზოგადოებამ თავისი მოქმედებებით და, გარკვეულწილად, ქართული საზოგადოების შეცდომებით შექმნა ისეთი რეალობა, სადაც მას აქვს პრეტენზია, მოითხოვოს დამოუკიდებლობა და დამოუკიდებლობის აღიარება, პირველ რიგში, საქართველოსგან. ის დამოუკიდებლობის აღიარებაში ხედავს თავის განვითარების პერსპექტივას.

ასევე, ძალიან მნიშვნელოვანია, რამდენად ითვლის რისკებს აფხაზური საზოგადოება, საქართველოსგან აღიარებასაც რომ მიაღწიოს, რამდენად იქნება დაცული მისი სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობა. ის ამ რესურსის მატარებელი არის თუ არ არის, და მეორე, რა კონკრეტული პრობლემის წინაშე აღმოჩნდება.

პოლიტიკოსები ამ მოლაპარაკების მაგიდასთან ვერ სხდებიან და, შესაბამისად, ვითარება შეჰყავთ ჩიხში. როდესაც პოლიტიკოსები ერთმანეთს უყურებენ, იწყებენ რქენას – მომეცი აღიარების დოკუმენტი, მეორე მხარე ამბობს, რომ ამას არაფრით გააკეთებს და ეს უკვე ჩიხია.

ყველაზე მნიშვნელოვანი მომენტი იქნება ის, რომ მოხდეს მინიმალიზაცია რუსული გავლენისა. აქ გადამწყვეტი როლი ჟენევის ფორმატმა უნდა ითამაშოს.

ჩვენ იმას მივაღწიეთ, რომ იქ ფიგურირებს მხოლოდ რუსეთი, რომელმაც ნელ-ნელა გამოდევნა ყველა საერთაშორისო ორგანიზაცია, გამოდევნა საერთაშორისო თანამეგობრობა და ჩვენ არაფერი არ გავაკეთეთ იმისათვის, რომ აფხაზური საზოგადოების პარტნიორად დავტოვოთ საერთაშორისო თანამეგობრობა. ავუხსნათ, რომ რომელიმე კონკრეტული მხარის მხარეს კი არ არის საერთაშორისო თანამეგობრობა, ის არის იმის მხარეს, რომ სიტუაცია დინამიკურად განვითარდეს.

თუ ეს პროცესი წავიდა, სავაჭრო, ეკონომიკური, სოციალური, კულტურული და ბევრი სხვა რამ, გალღვება ეს ყინული და მივიღებთ აბსოლუტურად სხვა  რეალობას.

მაგალითად, კარგად მესმის, რომ ქართულ საზოგადოებას აწუხებს, აი, ეს არაღიარებული ქვეყნების ჩემპიონატები, რომლებიც იმართება, მეორე მხრივ, რაღაც უკბილო ხუმრობების თემად აქცევს, მაგრამ ჩვენ რა გვინდა ახლა წარმოვიდგინოთ, რომ აფხაზეთში ფეხბურთი არ ითამაშონ? აფხაზეთში ფეხბურთს ითამაშებენ და აფხაზეთში ფეხბურთის თამაში მათ ნელ-ნელა მიიყვანს საფეხბურთო თანამეგობრობამდე. უბრალოდ, კარგი იქნება, თუ ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ხიდი ამ გზაზე ვიქნებით ჩვენ და, რა თქმა უნდა, მოვახერხებთ იმას, რომ ერთიან ქართულ საფეხბურთო სივრცეში თანდათან შემოვიყვანოთ აფხაზური ფეხბურთიც და მოვიფიქროთ რამე ისეთი ფორმატი, რომელშიც შეიძლება ქართულ-აფხაზური  საფეხბურთო ურთიერთობები გავხადოთ უფრო ინტენსიური. ან მოვიფიქროთ რამე უფრო საინტერესო პროექტები, დავუშვათ, კინოწარმოებაში, მოვიფიქროთ საინტერესო ხედვები თეატრალურ საქმიანობაში. ბევრი რაღაც შეიძლება მოვიფიქროთ და არ შეგვეშინდეს, რომ დავეხმაროთ აფხაზებს, მათაც არ შეეშინდეთ და ერთობლივად გავაკეთოთ ეს პროექტები.

ეს საზოგადოებებს ნელ-ნელა დააფიქრებს. სოხუმში, მაგალითად, დიდი ინტერესი აქვთ და კითხულობენ ქართველ ავტორებს. არის ისეთი ლიტერატურა, რომელსაც ისინი თარგმნიან აფხაზურ ენაზე და მათ აინტერესებთ ეს. ძალიან კარგი ინიციატივები იყო და რამდენიმე აფხაზი მწერლის ნაწარმოები ითარგმნა საქართველოში, ქართულ ენაზე. მე მიმაჩნია, რომ ის ნაწარმოებები არ კი უნდა ვთარგმნოთ მაინცდამაინც, სადაც აუცილებლად გამოჩნდება კეთილგანწყობილი პათოსი საქართველოს მიმართ, არა, შეიძლება ისეთი ნაწარმოებებიც ვთარგმნოთ, სადაც, მაგალითად, არ ერიდება აფხაზი მწერალი და აღწერს იმ მძიმე ემოციებს, რომლებიც აფხაზურ საზოგადოებას ჰქონდა ომის დროს.

ამიტომ, აი, ეს თუ მოხდება, კულტურული, სოციალური, სპორტული – აი, ეს შექმნის დინამიკას.  თანდათანობით ეს ყველაფერი ჩამოაყალიბებს.

არაპოპულარულ იდეებზეც შეგვიძლია მსჯელობა, რის გამოც შეიძლება გავილანძღოთ. მეორე მხრივ, კი ბატონო, ჩავიკეტოთ, რამდენადაც ჩვენ ჩავიკეტებით, იმდენად ჩაიკეტება აფხაზური საზოგადოება.

ჩვენ, საზოგადოებამ უნდა ვიფიქროთ იმაზე, როგორ ვიცხოვროთ ნორმალურად. მე მგონი, ქართულ საზოგადოებაში დიდია წილი იმ ადამიანებისა, ვისაც უნდა ნორმალური თანაცხოვრება აფხაზებთან და ასევე- აფხაზურ საზოგადოებაშიც. უბრალოდ, ვერ ვლახავთ რაღაც ბარიერს, ყველაზე მეტად გვეშინია რაღაც ფსევდოპატრიოტული განწყობების, რომ უი, ამას ჩაგვითვლიან ღალატად. არანაირი ღალატი ეს არ არის, რომ ჩვენ ვიფიქროთ იმაზე, როგორ შეიძლება, რომ ის პოტენციალი, რომელიც არის აფხაზურ თეატრში, შეერწყას ქართულ თეატრში არსებულ პოტენციალს.

ან დავუშვათ, მე არ მჯერა, რომ აფხაზეთში არ არის ადამიანი, რომელიც ფიქრობს ქართულ-აფხაზური პრობლემის მოგვარებაზე და სურს ამაზე კინოს გადაღება. მე არ მჯერა, რომ ასეთი რეჟისორი აფხაზეთში არ არის. თუ აქეთ არიან, მოდი, ვიფიქროთ, რომ იქნებ კოპროდუქციაზე იფიქრონ და სულაც არ არის აუცილებელი, რომ საქართველოს კინოცენტრმა დააფინანსოს ეს პროექტი. და თუ მივლენ სცენარისტები, რეჟისორები ამ იდეამდე და შეძლებენ ასეთი კინოს გადაღებას, ძალიან ბევრი ადამიანი იქნება დაინტერესებული ამ მხრივ საერთაშორისო თანამეგობრობაში და, დარწმუნებული ვარ, ეს იქნება ძალიან საინტერესო კინოპროდუქტი. მაგრამ გვეშინია ამის. და რატომ გვეშინია? ერთობლივი ბიზნესის რატომ გვეშინია? გვეშინია ზუსტად იმიტომ, რომ …. იქ კიდევ უფრო მეტად ჩაკეტილია საზოგადოება და უფრო მეტად იმიტომ ეშინიათ, თუმცა ჩვენ რატომ გვეშინია? იმიტომ გვეშინია, რომ ჩვენი საზოგადოება ჩაკეტილია. როგორც კი ღიაობის მეტი მაჩვენებელი გვექნება, როცა ნაკლებად ვიქნებით ქსენოფობიური, ნაკლებად ვიქნებით აგრესიული სხვების და უცხოს მიმართ, უფრო უკეთესი გახდება აქ ცხოვრება და ამას ძალიან კარგად, სისხლხორცეულად შეიგრძნობს თავის თავზე აფხაზიც, ოსიც და ისიც დაინტერესდება.

მასალების გადაბეჭდვის წესი