“ჩვენი ჩართულობაც თუ აუცილებელი იქნება, რა თქმა უნდა, ყველაფერს გავაკეთებთ არასამთავრობო სექტორთან ერთად, რომ ცვლილებები განვახორციელოთ”, – აცხადებს “ქართული ოცნების” გენერალური მდივანი კახი კალაძე ცილისწამებასთან დაკავშირებით.

“განვითარებულ ქვეყნებშიც უკვე დაიწყეს ამაზე მუშაობა იმიტომ, რომ ძალიან ხშირია ე.წ. ფეიკ ნიუსები, რომელსაც ყველა განვითარებული სახელმწიფო ებრძვის”, – უთხრა კალაძემ ტელეკომპანია რუსთავი2-ს 13 იანვარს.

კალაძე ამ განცხადებით შეუერთდა თანამდებობის პირების რიგს, რომლებმაც 2019 წლის დასაწყისიდანვე საუბრობენ ცილისწამების წინააღმდეგ ახალ ინიციატივაზე. კალაძის ეს ნათქვამი საქართველოს პრეზიდენტის, სალომე ზურაბშვილისა და პარლამენტის თავმდჯომარე ირაკლი კობახიძის განცხადებებს მოსდევს. მსგავს ინიციატივაზე ისაუბრა 2019 წლის საშობაო ეპისტოლეში პატრიარქმა ილია II-მაც.

კალაძის ამ კომენტარამდე რამდენიმე საათით ადრე კოალიცია მედიის ადვოკატირებისთვის გამოეხმაურა თანამდებობის პირების მიერ 2019 წლის დასაწყისში გაკეთებულ განცხადებებს ცილისწამებასთან დაკავშირებულ საკანონმდებლო ცვლილებებზე. კოალიციამ “გამოხატვის თავისუფლების არსებული სტანდარტის გაუარესებისკენ ინიცირებული ნებისმიერი ცვლილება” უარყოფითად შეაფასა.

საქართველოს პრეზიდენტის განცხადებით, საჭიროა ისეთი კანონმდებლობა, რომელიც ადამიანის ღირსების მეტ დაცულობასაც უზრუნველყოფს და სიტყვის თავისუფლებასაც. საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარემ კი განაცხადა, რომ უნდა დაიწყოს მსჯელობა არა მხოლოდ ცილისწამების, არამედ მძიმე შეურაცხყოფისა და გახშირებული ბილწისტყვაობის პრობლემის მოგვარებაზე.

კოალიციის თანახმად, მოქმედი კანონი ,,სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ“ უკვე მრავალი წელია ითვალისწინებს სამოქალაქო-სამართლებრივ პასუხისმგებლობას როგორც კერძო, ისე საჯარო პირის ცილისწამებისთვის. შესაბამისად, პატივისა და ღირსების შელახვის გამო ნებისმიერ პირს დღესაც შეუძლია მიმართოს სასამართლოს და მოითხოვოს შელახული უფლებების სასამართლო წესით დაცვა.

“ვფიქრობთ, საზოგადოებამ უნდა მიიღოს მკაფიო განმარტებები იმის შესახებ, თუ რა იგულისხმებოდა საქართველოს პრეზიდენტისა და საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის განცხადებებში”, – წერს კოალიცია.

“ჩვენი საზოგადოების მრავალწლიანი ძალისხმევის შედეგია ის, რომ მოქმედი კანონმდებლობა გამოხატვის თავისუფლების მაღალ სტანდარტს აწესებს და ეს ყოველთვის მიიჩნეოდა ქართული დემოკრატიის დიდ მონაპოვრად. ღრმად ვართ დარწმუნებული, რომ ნებისმიერი საკანონმდებლო ცვლილება, რომელიც გამოხატვის თავისუფლების დღეს არსებულ სტანდარტს გააუარესებს, საფრთხეს შეუქმნის ქვეყნის დემოკრატიულ განვითარებას”, – აცხადებენ კოალიციის წევრები.

ცილისწამების დეკრიმინალიზების ისტორია საქართველოში

ცილისწამების დეკრიმინალიზება საქართველოში 2004 წელს მოხდა, მას შემდეგ, რაც “სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ” ახალი კანონი მიიღეს. 2004 წლამდე არსებული კანონით ცილისწამება ისჯებოდა ჯარიმით ან საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომით, ვადით ასიდან ორას საათამდე, ანდა გამასწორებელი სამუშაოთი, ვადით ერთ წლამდე.

დემოკრატიულ სახელმწიფოებში ცილისწამების დეკრიმინალიზება სიტყვის თავისუფლების ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი საფუძველია. ევროპის საპარლამენტო ასამბლეამ 2007 წელს ცილისწამების კრიმინალიზებასთან დაკავშირებით მიიღო რეზოლუცია, სადაც აღნიშნულია, რომ დაუშვებელია ჟურნალისტების ციხეში ჩასმა ცილისწამების ბრალდებით და მიუხედავად იმისა, რომ მათი საქმიანობა ემსახურება საზოგადოებრივ ინტერესს, ცილისწამების კრიმინალიზება მათ თავზე დამოკლეს მახვილივით ჰკიდია. რეზოლუციის თანახმად, გადადების გარეშე უნდა გაუქმდეს ისეთი კანონების მოქმედება, რომელიც ცილისწამებისთვის სასჯელად პატიმრობას ითვალისწინებს, რადგან ეს იწვევს ფუნდამენტური უფლებების დარღვევას. 

ევროპის ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ თავის გადაწყვეტილებებში არაერთხელ განაცხადა, რომ პრესა ასრულებს მნიშვნელოვან როლს დემოკრატიულ საზოგადოებაში. მისი მოვალეობაა საკუთარ პასუხისმგებლობებთან შეთავსებით გაავრცელოს ინფორმაცია და იდეები საზოგადოებრივი ინტერესის მქონე ყველა საკითხის შესახებ. ჟურნალისტური თავისუფლება ასევე ფარავს გაზვიადებას, ან თუნდაც პროვოკაციას. 

ცილისწამების დეკრიმინალიზება არ ნიშნავს, რომ ასეთი ქმედება შეიძლება უყურადღებოდ დარჩეს. საქართველოში დღეს მოქმედი კანონმდებლობით, ნებისმიერ პირს შეუძლია სამოქალაქო წესით იჩივლოს ცილისწამებისთვის და მოითხოვოს ზიანის ანაზღაურება, თუმცა მტკიცების ტვირთი ამ შემთხვევაში თავად მომჩივანზეა.

უნდა ვიმსჯელოთ შეურაცხყოფის და ცილისწამების პრობლემაზე — კობახიძე