ახალი ამბებისამხრეთ კავკასიის ამბები

წერილი სოხუმიდან

21 ივნისი, 2018 • 10716
წერილი სოხუმიდან

წერილი თავდაპირველად გამოქვეყნდა ჟურნალში „ანაკლია“ – #6, 2018

„წერილები სოხუმიდან“ არის ჟურნალ „ანაკლიის“ სპეციალური პროექტი.  პროექტი აერთიანებს წერილებს, რომლებსაც პირობით საზღვარს მიღმა დარჩენილები, სხვა მხარეს მცხოვრებ მეგობრებს წსერენ. 


წერილი სოხუმიდან

საიდან: სოხუმი

სად: თბილისი

ვისგან:  ალიას კუჩალ-იპა

ვის: კახა

კახა, გამარჯობა!

მიუხედავად იმისა, რომ მთელი გასული წლების განმავლობაში ძალიან მინდოდა შენთვის მოწერა… მინდოდა, ისე მომეწერა, როგორც ძველად წერდნენ – ქაღალდზე, ჩვეულებრივი კალმით – რამდენჯერაც ვცადე, იმდენჯერ დავხიე გამოსაგზავნად გამზადებული წერილი. და ეს წერილები ყოველ ჯერზე განსხვავდებოდა. ომის დასრულებისას მათში ვერაფერ რაციონალურს ვერ ამოიკითხავდი, რისხვისა და ლანძღვა-გინების გარდა. ამ წყეულმა ომმა ჩემი ოჯახისთვის ძალიან მტკივნეულად ჩაიარა და როცა ყველა ქართველზე ერთად ვბრაზობდი, ვიღებდი ფურცელს და კალამს და რისხვის წერილებს გწერდი რატომღაც შენ, არა მრავალრიცხოვან ნათესავებს, არამედ კონკრეტულად შენ ერთს! თუმცა წინასწარ ვიცოდი, რომ წერილები არათუ ვერ მიაღწევდა ადრესატამდე, მათი გაგზავნის მცდელობაც არ იქნებოდა. და ყველა მათგანი თავის მოკლე სიცოცხლეს შეშის ღუმელში ასრულებდა.

წლების განმავლობაში ჩემთან ერთად წერილებსაც ეცვლებოდათ ხასიათი. უფრო მშვიდდებოდნენ, ხდებოდნენ გონივრულები და გააზრებულები. ახლა, როგორც ჩანს, დადგა დრო, მართლა მოგწერო უკვე ზრდასრულად, დაღვინებული ტვინით და ასე სწრაფად წამოზრდილი შვილების მამის გულით. წერილი, რომელიც ჩვენი უფროსი შვილების ასაკისაა – მეოთხედი საუკუნის?!

ასე მგონია, რომ გულწრფელობა და ფიქრების სიღრმე მხოლოდ საკუთარი ხელით გამოყვანილი ასო-ნიშნებით შეიძლება გადმოსცე, ხელწერით, მელნისა და ქაღალდის სურნელით. ისევე, როგორც წიგნები გადმოგვცემენ                                                                        საკუთარ სულს დანესტილი გვერდების სუნით. არის ამაში რაღაც მაგიური. სხვათა შორის, დღემდე ვერ ვეგუები ელექტრონულ წიგნებს, მიუხედავად იმისა, რომ მთლიანად ვარ გადასული თანამედროვე ტექნოლოგიებზე და არც ისე ცუდად ვისწავლე კლავიატურაზე რახუნი, თანაც ორივე ხელით, „საკუთარი ფასდაუდებელი აზრების“ მკითხველებამდე მისატანად. ახლა ვეცდები, გავაკეთო ეს ძველებურად, რაც არ უნდა რთული იყოს… მით უმეტეს, რომ სათქმელიც მაქვს და დასაწერიც.

საუკუნის მეოთხედი მიიწურა, რაც იმ ცხელი აგვისტოს საღამოს ჩვენ ერთმანეთი ბოლოს წინა ჯერზე ვნახეთ – 13 აგვისტოს. შემთხვევით შევხვდით, საზაფხულო კაფესთან, წითელ ხიდთან, ოდესღაც ჩვენი საყვარელი კინოთეატრის, „აფსნის“ წინ. როგორც მახსოვს, სანაპიროდან, რომელიც ჯერ კიდევ შოთა რუსთაველის სახელს ატარებდა, შენი ქუჩისკენ მიდიოდი, რომელსაც ქართველებმა მშვიდობის მიწურულს თამარ მეფის სახელი დაარქვეს, აფხაზები კი უწინდებურად „ჭანბას“ ვეძახით. გახსოვს, საათობით რომ ვკამათობდით ამ სახელის გამო, როგორ უფრო სწორი იყო „თამარ მეფე“ თუ „სამსონ ჭანბა“. მრავალსაათიანი კამათის შედეგად ორივენი ჩვენ ჩვენს აზრზე ვრჩებოდით. ვნებათაღელვის მიუხედავად, მთელი ეს დებატები ყოველგვარი წყენის გარეშე მიმდინარეობდა და სახუმარო ამბებში გადადიოდა. ვშორდებოდით ჩახუტებით და ზურგზე ხელის მოთათუნებით. დეჟავიუ დგებოდა მეორე დღეს, როცა შესაძლებლობისთანავე ხელახლა, თავიდან, ისევ თავიდან, მანტრასავით ჟღერდა „ჭანბა“ და „თამარ მეფე“ თავისი ისტორიულად დასაბუთებული არგუმენტებით. შედეგად, ორივე ჩვენგანი ქუჩას ისევ ჩვენებურად ვეძახდით. ვერ გადამარწმუნა შენმა რკინის არგუმენტმა, რომ შენ „ჩემზე მეტი უფლება გქონდა“ თუნდაც იმიტომ, რომ ამ ქუჩაზე ცხოვრობდი. მაშინ ასეთივე სიჯიუტით გთავაზობდი, გაგვეცვალა „ქართული ქუჩა“ ჭავჭავაძე, რომელზეც მე ვცხოვრობდი, შენს „აფზახურ ჭანბაზე“. მეგონა, რომ ჩვენს უწყინარ და უსაგნო კამათს ბოლო არ ექნებოდა, სანამ თავად თამარი და სამსონი არ აღდგებოდნენ და უარს არ იტყოდნენ საკამათო ქუჩებისთვის საკუთარი სახელების მინიჭებაზე. ხშირად ვიხსენებ, როგორი მსუბუქი ირონიით მეუბნებოდი, რომ აფხაზებთან ყველაფერი იწყება ასო-ბგერით „ა“, რომ ნებისმიერი ენის ნებისმიერ სიტყვას შეგიძლია წინ დაურთო ეს მაგიური ასო და სიტყვა უმალ „აფხაზურად“ გადაიქცევა„ამაღაზია“, „ატროლეიბუსი“, „ატუალეტი“. რაზეც საპასუხოდ გახსენებდი სუფთა ქართული სისხლის ყოვლისმომცველ ასო „ი“-ს.

მახსოვს, რამდენს ვიცინოდით, როცა მოგიყევი ერთი აფხაზი ქორეოგრაფის ამბავი, რომელმაც თავის განახლებულ ანსამბლს რაიონში ყველაზე დიდი მთის სახელი – ერცახუ – დაარქვა.  კითხვაზე, რატომ გააკეთა ეს – განა აფხაზურში კეთილხმოვანი სიტყვები და სახელწოდებები არ მოიძებნებოდა – ირონიულად პასუხობდა: იმიტომ, რომ ქართველებმა ბოლოში არ მიაწერონ „ი“, თორემ რუსული სალანძღავი სიტყვა გამოვაო.

ასე ვისწავლეთ სამი წელი, სანამ 89-ში სხვადასხვა უნივერსიტეტში არ გავიყარეთ – მე ჩვენსაში, „აფხაზურში“ დავრჩი, შენ შენებთან, „თბილისის უნივერსიტეტის სოხუმის ფილიალში“ წახვედი. კარგად მახსოვს ჩვენი სევდიანი განშორება, თუმცა კი შევპირდით ერთმანეთს, რომ „ნეიტრალურ ტერიტორიაზე“ შევხვდებოდით ხოლმე, ანუ სწორედ ამ საზაფხულო კაფეში წითელ ხიდთან.

იმავე წელს, ცნობილი ფეხბურთის გუნდი „სოხუმის დინამო“ დაიშალა და გახდა: „დინამო“ და „ცხუმი“. თუმცა ზოგიერთებმა ესეც პოზიტიურად აღიქვეს, რადგან ფეხბურთი უკვე ორჯერ მეტი იყო და აზარტული გულშემატკივრები ორივე გუნდის მატჩებზე დადიოდნენ, მით უმეტეს, რომ სტადიონი საერთო დარჩა. როგორც მაშინ ვხუმრობდით, გასაყოფი რჩებოდა ბოტანიკური ბაღი და მაიმუნების ცნობილი საშენი – აფხაზ და ქართველ მაიმუნებად. თუ ქართველებს და სომხებს ეყოლებოდათ თავიანთი პრიმატი – „შიმპანძე“ (Шимпадзе) და „ობეზიანი“ (Обезьян), აფხაზები დარჩებოდნენ ნაციონალური პრიმატის გარეშე და მოუწევდათ გორილის „გორილბად“ გადაკეთება. მაშინ ყველა პოლიტიკური კამათი სიცილსა და გართობაში გადაგვქონდა, ასე გამოვხატავდით ჩვენს ახალგაზრდულ პროტესტს ჩვენი პოლიტიკოსებისა და ეროვნული ლიდერების ქცევის მიმართ და ვერ ვიაზრებდით, რა შორს მიდიოდა მათი დავა. ისინი ხომ მაშინ დაახლოებით იმ ასაკისანი იყვნენ, რამდენისაც დღეს ჩვენ ვართ.

ხშირად ვეკითხები თავს – როგორ გამოგვივიდოდა ჩვენ მაშინ, მეოთხედი საუკუნის წინ, რამის შეცვლა რომ შეგვძლებოდა? ჩვენ ხომ უდარდელ ახალგაზრდულ სამყაროში ვცხოვრობდით, ასეთივე უდარდელი და ახალგაზრდული ოცნებებით მოცულნი.

კახა, ზემოთ დავწერე, რომ 13 აგვისტოს ბოლოს წინა ჯერზე შევხვდით. შემდეგი, ბოლო შეხვედრა მკაფიოდ, უმცირეს დეტალებში დამამახსოვრდა, ამ დღის დავიწყება შეუძლებელია. ამ დღეს დაიწყო ეს წყეული ომი. ჩვენი პირობითი ნეიტრალური ტერიტორია – წითელი ხიდი – საბრძოლო შეტაკებების ადგილად  იქცა. უკვე იყო პირველი მსხვერპლი ორივე მხრიდან. ქალაქი ჩვენს საზაფხულო კაფესთან იყოფოდა. შუადღეს დროებითი ზავი გამოაცხადეს. როგორც კი ცეცხლი შეწყდა, ქალაქელები ორივე მხარეს გავემართეთ ავტობუსებით, მანქანებით, ფეხით. გადავწყვიტე, მესარგებლა ზავით და გადამერბინა მოწინააღმდეგე მხარეს ნათესავებთან – ქალებთან ორი კვირის ბავშვით. მინდოდა, ჩვენს მხარეს გადმომეყვანა. მაღალსართულიან კორპუსში, სადაც ისინი ცხოვრობდნენ, შინ არ დამხვდნენ, ქართველ მეზობლებს შეეფარებინათ. მალე ისინი მეზობელი ქალის დახმარებით მოვძებნე, მაგრამ ვერაფრით დავიყოლიე და უკან, ჩემებთან, მარტო გამომიშვეს.

როგორც კი გამოვედი სადარბაზოდან, ჩემების მხარეს წითელი ხიდისკენ დავიძარი. ამ დროს შენი წითური თავი დავინახე, მხარზე ტყვიამფრქვევით. ჩემკენ მოდიოდი. ჩვენი მზერა შეხვდა. იარაღით რომ დაგინახე, შოკი მქონდა… დავმუნჯდი. ვერ მივხვდი, რა მექნა და ინერციით სვლა განვაგრძე. მივდიოდი და ვფიქრობდი, მოგსალმებოდი თუ არა. რაც უფრო ვუახლოვდებოდით ერთმანეთს, მით უფრო იზრდებოდა დაძაბულობა. არ ვიცი, რა გაიფიქრე მაშინ, მაგრამ რომ მომიახლოვდი, თავი დაბლა დახარე, ასფალტს ჩააშტერდი. მე, მით უმეტეს, ვერსად წავიდოდი და იგივე გავაკეთე… ჩვენგან 50 ნაბიჯში, გზაჯვარედინზე, გვარდიელების დიდი ჯგუფი იჯდა და რაღაცაზე ხმამაღლა დავობდნენ. მე და შენ თავაუწევლად ვაგრძელებდით გზას ჩვენ-ჩვენი მიმართულებით… და უცებ წამით შევეხეთ – მხრები გავკარით ერთმანეთს. პირდაპირ შუა ქუჩაში! და ვითომც არაფერი, ისე განვაგრძეთ გზა. მივდიოდი და გონებაში ნაბიჯებს ვითვლიდი. ზურგში გამცრა… ვფიქრობდი, ნუთუ მოტრიალდება და მესვრის??? თუ შენ ხელი არ მოგიბრუნდებოდა, საკმარისი იყო, შენებისთვის დაგეძახა და გეჩვენებინა აფხაზი, რომელიც მათკენ მიემართება!!! ეს რამდენიმე წამი გზაჯვარედინამდე უსასრულობად მეჩვენა. გასროლა არ ყოფილა…

პირობით „ნეიტრალურ ტერიტორიაზე“ ანუ საზაფხულო კაფესთან, რომელიც, სხვათა შორის, იმ მაღალი მთის სახელს ატარებს, ძვირადღირებული რესტორანი ააშენეს დიდი დარბაზით, მოპირდაპირე მხარეს კი – ფეშენებელური სასტუმრო. „ნეიტრალური ტერიტორიის ჩემს მხარეს“ კიდევ ერთი სასტუმრო შენდება ნავსადგომით. ქუჩა, რომელზეც შენ ცხოვრობდი, შენი გადამწვარი სახლით, ისევ სამსონ ჭანბას სახელობისაა. კინოთეატრი „აფსნი“, რომელიც ომში დაიწვა და რომლის ნანგრევებიც იქ დიდხანს იდგა, საერთოდ აიღეს და აშენებენ დიდ სავაჭრო ცენტრს. აიღეს „აფსნი“ და არ ვიცი, რა ჯანდაბას ააშენებენ…

საუკუნის მეოთხედში ბევრი რამ შეიცვალა. სად უკეთესია, სად უარესი. ჩვენი „ნეიტრალური ტერიტორია“ ახლა უფრო ფერადი და გლამურულია…

მაგრამ განა შესაძლებელია მეხსიერებიდან ამოშალო ახალგაზრდობის ნოსტალგიური გემო…

როგორც ჩანს, ამ მიზეზით იწერება ეს სტრიქონები მეოთხედი საუკუნის შემდეგ. რამდენიმე დღეში ან თვეში, ჩვენ უდავოდ შევხვდებოდით ბრძოლის ველზე უკვე როგორც მეომრები და ერთმანეთს სამიზნიდან შევხედავდით, ერთმანეთის უმოწყალოდ განადგურების მიზნით… მაგრამ მაშინ, იმ მომენტში, სწორედ ასე გამოვიდა…

ბევრი მიფიქრია იმ შეხვედრაზე. და საკუთარ თავს მუდამ ვუსვამ რამდენიმე მტანჯველ კითხვას: რატომ ამარიდე მაშინ თვალი? სირცხვილი? რატომ არ მესროლე? სინდისი?

და საერთოდაც: რატომ გამოვიდა ასე?

სოხუმი, აფხაზეთი, 2017, ფოტო: მარიანა კოტოვა/ნეტგაზეთი

 

ალიას კუაჩალ-იპა ავტორის ფსევდონიმია 

რუსულიდან თარგმნა ეკატერინე ტოგონიძემ

მასალების გადაბეჭდვის წესი