იუსტიციის სამინისტრომ რეკომენდაციათა უმეტესობა და დასკვნის ყველაზე ფუნდამენტური ასპექტები არ გაითვალისწინა. შესაბამისად, პარლამენტისთვის წარდგენილი კანონპროექტი მნიშვნელოვან წინააღმდეგობაში მოდის მართლმსაჯულების სფეროში დამკვიდრებულ ძირითად ევროპულ სტანდარტებთან. ეს პირველი შემთხვევა არ არის. ახლახან პროკურატურის შესახებ კანონპროექტთან დაკავშირებით ვენეციის კომისიის მიერ გაცემული რეკომენდაციების სრული უგულებელყოფის ფონზე ჩნდება შეკითხვა, რა საჭიროებით არის ნაკარნახევი ვენეციის კომისიისთვის მიმართვა, თუკი შესაბამისი რეკომენდაციები მხედველობაში არ იქნება მიღებული და საბოლოოდ კანონპროექტებში ასახულ დასავლურ ღირებულებათა იგნორირება საქართველოს სამართლის უზენაესობის პრინციპის არაერთგულ სახელმწიფოდ წარმოაჩენს. ასეთი მაკომპრომეტირებელი ქმედებები არ ეხმიანება და მხოლოდ ვნებს ქართველი ხალხის და საქართველოს მთავრობის მიერ დეკლარირებულ ე.წ. ევროპულ არჩევანს.
ცვლილებებს სასამართლო სისტემაში, რომელიც საქართველოში 1997 წლიდან რამდენიმე ეტაპად განხორციელდა, არ მიუღწევია სასურველი შედეგისთვის. განვლილი წლების შემდეგ შეიძლება ითქვას, რომ შექმნილი სურათი არც დღეს იძლევა ოპტიმისტური დასკვნების გაკეთების შესაძლებლობას. ამის მიზეზი მხოლოდ ცალკეულ მოსამართლეთა პროფესიული მომზადების ნაკლი არ არის. სასამართლო რეფორმის გზაზე მთავარი ხელშემშლელი ფაქტორი იყო და რჩება სასამართლო ხელისუფლების გამოყენება სახელმწიფოებრივი აზროვნების საწინააღმდეგოდ კონკრეტული მმართველი ჯგუფის ხელისუფლებაში ყოფნის შესანარჩუნებლად. ტრადიციულად, საკანონმდებლო ცვლილებების მიზნად არა სისტემის განვითარების ორიენტირი, არამედ ხელისუფლების დაკვეთაზე მორგების პოლიტიკური ინტერესი იქცა. იმავე კულტურის დამკვიდრებას ეწყობოდა ხელი იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს წევრებსა და არაერთ მოსამართლეში. თუკი თავდაპირველად სისტემის კორუმპირებულობა რიგ მოსამართლეებში როგორც ქრთამის აღებასთან, ისე, ამავდროულად, სახელმწიფო დაკვეთის შესრულებასთან იყო კავშირში, შემდგომ მოსამართლეთა ნაწილი მანტიის შესანარჩუნებლად ხელისუფლებისათვის მაამებელი გადაწყვეტილებების მიღებით გამოირჩეოდა. ბოლო სამი წლის განმავლობაში ამ პრობლემებს დაემატა არაგონივრული ნაბიჯების გადადგმა მოსამართლეთა კორპუსის მიმართ და ღია კონფრონტაცია მთელ სასამართლო ხელისუფლებასთან, ასევე, სასამართლო სისტემისთვის არათანმიმდევრულ ცვლილებათა თავს მოხვევა.
რამდენიმე უდავოდ პოზიტიური ცვლილების მიუხედავად, რომელიც 2005 წლიდან განხორციელდა, მათ შორის სასამართლო სისტემის დამოუკიდებლობის უზრუნველსაყოფად განხორციელებული საკანონმდებლო ცვლილებები, მიუხედავად საკანონმდებლო ჩარჩოსა, რომელიც, საერთო ჯამში, შეესაბამება მოსამართლეთა სტატუსის შესახებ ევროპის ქარტიის ზოგად პრინციპებს, სასამართლო ხელისუფლების მიმართ საზოგადოების ნდობა დაბალი რჩებოდა. საქმე „ენუქიძე და გირგვლიანი საქართველოს წინააღმდეგ,“ რომელიც ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ განიხილა, ნათელი მაგალითია სახელმწიფო ინსტიტუტების და კერძოდ აღმსარულებელ ხელისუფლებაზე სასამართლო კონტროლის განხორციელების კრახის, არადა სწორედ სასამართლო დამოუკიდებლობა წარმოადგენს სამართლის უზენაესობის, საქმის სამართლიანი განხილვისა და დემოკრატიის განუყოფელ ნაწილს.
სანამ იმ საკანონმდებლო პაკეტს განვიხილავდეთ, რომელიც მართლმსაჯულების სფეროში ცვლილებების განხორციელებას ითვალისწინებს, რამდენიმე სიტყვით იმ განუხორციელებელი წინასაარჩევნო დაპირების შესახებ, რომელიც 2012 წლის ოქტომბრამდე კოალიცია „ქართული ოცნების“ მიერ გახმიანდა სასამართლო სისტემასთან დაკავშირებით: უნდა გაზრდილიყო სააპელაციო, უზენაესი და საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლედ გამწესებისათვის აუცილებელი ასაკობრივი ცენზი; ცვლილება არ მოჰყოლია დანაპირებს, რომლის მიხედვითაც, დაწესდებოდა ნამსახურობის ცენზი თითოეული ინსტანციის სასამართლოს მოსამართლედ გასამწესებლად; დაწესდებოდა მოსამართლის მიერ სასამართლო უფლებამოსილების განხორციელების ხანგძლივი ვადები; შეიზღუდებოდა მოსამართლეთა თანამდებობიდან გათავისუფლება; ცვლილება შეეხებოდა საერთო სასამართლოების ორგანიზაციის მხარეს; შეიცვლებოდა საკონსტიტუციო სასამართლოს დაკომპლექტების წესი; გაიზრდებოდა საკონსტიტუციო სასამართლოს კომპეტენცია.
2012 წლის საპარლამენტო არჩევნების შემდეგ ცვლილება განიცადა რამდენიმე ათეულმა მუხლმა, მათ შორის ისეთ მნიშვნელოვან საკითხებზე, როგორიცაა იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს ფორმირება და მოსამართლეთა თანამდებობაზე განწესება – რამდენჯერმე. ბოლო სამი წლის მანძილზე ერთსა და იმავე მუხლებში განხორციელებულ ცვლილებათა რაოდენობა მოწმობს, რომ ცვლილებების ეს ეტაპები არ ყოფილა რაიმე ერთიანი გეგმის, ერთიანი სტრატეგიის, წინასწარ დაგეგმილი პროცესის ნაწილი.
ცვლილებები უკავშირდება ისეთ საკითხებს, როგორიცაა პარლამენტის წევრების ინიციატივით 2013 წლის 6 მარტს მიღებული კანონით სასამართლო სხდომების მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებით გაშუქება (იხ.მუხლი 131), რაც საზოგადოების დიდი ნაწილის რამდენიმეწლიან მოთხოვნას წარმოადგენდა (მათ შორის იყო კოალიცია „ქართული ოცნების“ წინასაარჩევნო დანაპირები), რომელიც გირგვლიანის საქმის თბილისის საქალაქო სასამათლოში განხილვის შემდეგ გააუქმა წინა ხელისუფლებამ. 2013 წლის 1 მაისს მთავრობის ინიციატივით და იუსტიციის სამინისტროს ავტორობით მომზადებული იუსტიციის უმაღესი საბჭოს ფორმირების წესი შესწორებებით დაამტკიცა პარლამენტმა. ხელისუფლების მხარდამჭერებში იყო მოლოდინი, რომ ეს ცვლილებები შეცვლიდა მთლიანად სასამართლოს, ვინაიდან ის ითვალისწინებდა იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს არსებული შემადგენლობის დათხოვნას და ახალი შემადგენლობის არჩევას (მუხლი 47) : საბჭოს 15 წევრიდან მოსამართლეთა კონფერენციის მიერ არჩეული 8 მოსამართლე წევრის არჩევას (რასაც ემატება უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარე), ასევე პარლამენტის მიერ სიითი შემადგენლობის უმრავლესობით საქართველოს იუსტიციის უმაღლეს საბჭოში 6 წევრის არჩევას (დღევანდელი მდგომარეობით, 2013 წლის 1 ნოემბერს განხორციელებული ცვლილებით, პარლამენტი ირჩევს 5 წევრს, ხოლოდ ერთს ნიშნავს პრეზიდენტი). კანონი ითვალისწინებდა მისი ამოქმედებისთანავე იუსტიციის საბჭოს მოქმედი წევრების (გარდა უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარისა) უფლებამოსილების ავტომატურ შეწყვეტას და 3 კვირის ვადაში ახალი წევრების არჩევას.
იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს, როგორც საერთო სასამართლოების მართვის ორგანოს ახალი შემადგენლობა განსაკუთრებულ დატვირთვას იძენდა „ქართული ოცნების“ იმ საარჩევნო დაპირების კონტექსტში, რომელსაც ე.წ. მართლმსაჯულების ხარვეზების დამდგენ კომისიასთან ერთად უნდა უზრუნველეყო ე.წ. სამართლიანობის აღდგენა. ამ ბოლო ტერმინსა და კომისიის შექმნის იდეასთან დაკავშირებული კრიტიციზმის მიუხედავად, მნიშვნელოვანი უნდა გამხდარიყო სწორი, თანმიმდევრული, სისტემის გაუმჯობესებასა და კონსტრუქციულობისკენ მიმართული დიალოგი მოსამართლეთა კორპუსთან, რომელსაც განხორციელებული საკანონმდებლო ცვლილების საფუძველზე უნდა აერჩია იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს ახალ მოსამართლე წევრთა შემადგენლობა. შემდომ განვითარებულმა მოვლენებმა, სხვადასხვა განცხადებებმა ნათელჰყო, რომ, სამწუხაროდ, ამ პროცესის მნიშვნელობა არ იქნა სათანადო გონიერებით შეფასებული აღმასრულებელი ხელისუფლების შესაბამის პირთა მხრიდან და მოსამართლეებთან შეხვედრებზე არჩეული პირდაპირი და ღია კონფრონტაციის გზა, რაც აღქმული იქნა მოსამართლეთა კორპუსის მიერ როგორც დაშინების და დაუფარავი ზეწოლის მცდელობა, ასევე რიგ შემთხვევებში კორექტულობის ფარგლების გაცდენამ, საბოლოო ჯამში, გადაწყვიტა იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრთა არჩევნების ბედი. 2013 წლის 16 ივნისს საქართველოს მოსამართლეთა კონფერენციის რიგგარეშე #10 სხდომამ მხარი დაუჭირა იმ მოსამართლეთა არჩევას იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს წევრებად, რომელთათვისაც სენსიტიური იყო წინა ხელისუფლების პერიოდის სასამართლო პოლიტიკის დაცვა, რის გამოც საბჭოს ეს წევრები კონკრეტული პოლიტიკური ძალის მხარდამჭერებად აღიქმებოდნენ.
პირველი საკანონმდებლო ცვლილების შემდეგ, რომელსაც მოჰყვა იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს არჩევნებთან დაკავშირებული აღმასრულებელი ხელისუფლების მოლოდინის მარცხი იუსტიციის უმაღლეს საბჭოში უმრავლესობის შექმნის შეუძლებლობის გამო, იუტიციის სამინისტროს და მთავრობის დღის წესრიგში დადგა მართლმსაჯულების სისტემის საკანონმდებლო დონეზე კორექტირების საკითხი.
ცვლილებების მეორე პაკეტი, რომელიც საქართველოს მთავრობამ იუსტიციის სამინისტროს ავტორობით წარადგინა, პარლამენტის მიერ 2014 წლის 1 აგვისტოს დამტკიცდა. ინიცირებული და საბოლოოდ მიღებული ვარიანტები ერთმანეთისგან საკმაოდ განსხვავდება. ცვლილება განიცადა პირველ და მეორე პაკეტს შორის იურიდიული კომიტეტის მიერ ინიცირებულმა და იუსტიციის სამინისტროს მიერ მხარდაჭერილმა უკვე განხორციელებულმა ცვლილებებმა მოსამართლეთა გამოსაცდელი ვადით დანიშვნასთან დაკავშირებით. საბოლოო ჯამში, მეორე პაკეტით განისაზღვრა მოსამართლის საქმიანობის შესაფების მიზანი და პრინციპები, კრიტერიუმები, მათი მახასიათებლები, მოსამართლის საქმიანობის შეფასების პროცედურა, მოსამართლის დანიშვნასთან დაკავშირებით იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილების გასაჩივრების შესაძლებლობა, რისთვისაც შეიქმნა უზენაესი სასამართლოს საკვალიფიკაციო პალატა და შესაბამისი ცვლილება განხორციელდა სხვა მუხლებში. ამ მუხლებს ჯერ არ უმუშავია. ისინი დანიშნული მოსამართლეების ex post facto შეფასებას შეეხება. ამ ცვლილებებს მართლმსაჯულების ხარისხის გაუმჯობესების მიმართ არც ოპოზიციური პოლიტიკური ძალის კმაყოფილება გამოუწვევია და არც ქართული ოცნების იმ მხარდამჭერების, რომლებიც დაპირებულ სასამართლო რეფორმას და ე.წ. სამართლიანობის აღდგენას დღემდე ელიან.
რაც შეეხება მთავრობის ინიციატივით და იუსტიციის სამინისტროს ავტორობით შემუშავებულ ცვლილებების ახალი პროექტს, რომლის განხილვას პარლამენტი დღეს შეუდგება ევროპულ სტანდარტებთან შეუსაბამობის თვალსაზრისით, ყველაზე თვალსაჩინოა. კანონპროექტის მთელი რიგი რეგულაციები არაგონივრულია და პრაქტიკაში წარმოშობს არაერთ სირთულეს. კანონპროექტის ახალ ვერსიაში ასევე არ არის გათვალისწინებული არც ვენეციის კომისიის და არც კოალიცია დამოუკიდებელი და გამჭვირვალე მართლმსაჯულებისათვის რეკომენდაციები. კერძოდ:
1. კანდიდატის შესახებ ინფორმაციის მოპოვება.
კანონპროექტით ცვლილება შედის „საჯარო სამსახურში ინტერესთა შეუთავსებლობისა და კორუფციის შესახებ“ საქართველოს კანონში და მე-14 მუხლს ემატება 51 პუნქტი, რომლის თანახმად, მოსამართლეობის კანდიდატი ვალდებულია რაიონულ (საქალაქო) და სააპელაციო სასამართლოებში მოსამართლის ვაკანტურ თანამდებობაზე კონკურსში მონაწილეობის მიზნით განცხადების წარდგენიდან 7 დღის ვადაში შეავსოს და წარადგინოს თანამდებობის პირის ქონებრივი მდგომარეობის დეკლარაცია.
კანონის მე-14 $ 1 მუხლის მიხედვით (მოქმედი რედაქცია), პირი ვალდებულია თანამდებობაზე განწესებიდან ორი თვის ვადაში წარადგინოს საჯარო სამსახურის ბიუროში თანამდებობის პირის ქონებრივი მდგომარეობის დეკლარაცია, ხოლო მე-14 $ 2 მუხლის მიხედვით, თანამდებობის პირი ვალდებულია თანამდებობაზე ყოფნის განმავლობაში ყოველწლიურად, ყოველი წინა დეკლარაციის შევსების დღიდან ერთი წლის გასვლის შემდეგ ერთი კვირის ვადაში შეავსოს და წარადგინოს თანამდებობის პირის ქონებრივი მდგომარეობის დეკლარაცია, რომელშიც აისახება თანამდებობის პირის მიერ წინა წელს შევსებულ დეკლარაციაში შეტანილი მონაცემების ცვლილებები.
წარმოდგენილი ცვლილება გაუმართლებელია, ვინაიდან მოსამართლის თანამდებობაზე დანიშვნის ან დანიშვნაზე უარის თქმის, კანდიდატის მოსამართლის თანამდებობასთან შესაბამისობის შეფასების კრიტერიუმი არ შეიძლება გახდეს ამ უკანასკნელის ეკონომიკური მდგომარეობა. ეს ინფორმაცია არ სჭირდება იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს შესაბამისი გადაწყვეტილების მისაღებად.
ვენეციის კომისიის მოსაზრებით, ეს ცვლილება იძლევა დისკრიმინაციული მიდგომის საშიშროებას (იხ. ვენეციის კომისიის დასკვნა #1, პარ. 42). აღსანიშნავია, რომ ევროსაბჭოს მინისტრთა კომიტეტის რეკომენდაციის (CM/Rec 2010(12)) 44-ე პუნქტის თანახმად, „არ უნდა არსებობდეს არანაირი დისკრიმინაცია მოსამართლეების ან მოსამართლეობის კანდიდატების წინააღმდეგ ნებისმიერი საფუძვლით, როგორიცაა (…) ქონებრივი მდგომარეობა (…) ან სხვა სტატუსი.“ იგივე სულისკვეთებაა გამოხატული მართლმსაჯულების დამოუკიდებლობის შესახებ გაეროს 1985 წლის ძირითადი პრინციპების მე-10 ნაწილში.
კანონპროექტის მუხლი 352 $ 2 მუხლი ითვალისწინებს მოსამართლეობის კანდიდატთა შესახებ ინფორმაციის მოძიებას, მათ შორის იუსტიციის უმაღლესი საბჭო „ამოწმებს მათ მიერ წარდგენილი ინფორმაციის სიზუსტეს“. როგორც ამას სამართლიანად აღნიშნავს ვენეციის კომისია, ინფორმაცია „კანდიდატების ფინანსური სტატუსის შესახებ სცდება კანდიდატების პროფესიული უნარების შესახებ ინფორმაციის მოძიებას და ქმნის კანდიდატის პირადი ცხოვრების უფლების დარღვევის საფრთხეს. ამ თვალსაზრისით გაუმართლებელია ბანკის ან სხვა საფინანსო ინსტიტუტის ინფორმაციაზე შეუზღუდავი ან საერთოდ, ნებისმიერი სახის დაშვება;“ ამან შესაძლოა საფრთხე შეუქმნას საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლით ყოველი მოქალაქისთვის გარანტირებულ უფლებას – დაიკავოს ნებისმიერი სახელმწიფო თანამდებობა (დასკვნა #1, პარ. 43; 45).
ვენეციის კომისია ხაზს უსვამს იმ გარემოებას, რომ მიუხედავად იმისა, რომ კანდიდატის თანხმობა აუცილებელია იმისათვის, რომ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს „სტრუქტურულმა ერთეულმა“ შეაგროვოს კანდიდატის პერსონალური მონაცემები, პრაქტიკაში, კანდიდატისთვის არ არსებობს თანხმობაზე უარის თქმის შესაძლებლობა (დასკვნა #1, პარ. 47); კანონპროექტით განსაზღვრული არ არის, აქვს თუ არა კანდიდატს ხელმისაწვდომობის უფლება მოპოვებულ მასალებზე გასაუბრების შემდეგ. „ასეთი შესაძლებლობის არარსებობის შემთხვევაში, შეზღუდვა უნდა იქნას მიჩნეული პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობაში ჩარევად (პერსონალურ მონაცემებზე ხელმისაწვდომობა), გამართლებული უნდა იყოს ლეგიტიმური მიზნით და იყოს „საჭირო“ დემოკრატიულ საზოგადოებაში ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლის გაგებით“ (პარ. 48).
ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მოთხოვნა პერსონალურ მონაცემებზე ხელმისაწვდომობასთან დაკავშირებით იუსტიციის სამინისტროს მიერ ვენეციის კომისიის ამ დასკვნის შემდეგაც გათვალისწინებული არ ყოფილა.
კანდიდატის შესახებ ინფორმაციული შემოწმება უნდა განხორციელდეს მაქსიმალური ზრუნვითა და მკაცრად სამართლის უზენაესობის საფუძველზე, რაც შეიძლება უკავშირდებოდეს კრიმინალური წარსულის ან სხვა დისკვალიფიკაციური საფუძვლის სტანდარტულ შემოწმებას პოლიციისგან, რომლის (შემოწმების შედეგების) გასაჩივრების შესაძლებლობა უნდა ჰქონდეს თავის მხრივ კანდიდატს სასამართლოში. არც ერთ სხვა საკითხზე არ უნდა განხორციელდეს შემოწმება უსაფრთხოების სამსახურების მიერ (კიევის რეკომენდაციები, $ 22). სამწუხაროდ, ეს მოთხოვნა კანონპროექტში არ არის ასახული.
აღსანიშნავია „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 352$ 12 მუხლში შესატანი ცვლილება, რომლის მიხედვით, კანდიდატის შესახებ მოპოვებული ინფორმაცია დალუქული სახით ინახება საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ საამისოდ გამოყოფილ დაცულ ადგილას არანაკლებ 3 წლის მანძილზე. როგორც ამას მართებულად აღნიშნავს ვენეციის კომისია, გაუგებარია, თუ რატომ არის ინფორმაციის შენახვა საჭირო შერჩევის პროცედურის დასრულების შემდეგ. მართალია, თავდაპირველ ვერსიაში მონაცემების შენახვის მაქსიმალური, ხუთწლიანი ვადა შემცირებული იქნა 3 წლამდე, თუმცა არც ეს ვადაა გონივრული ინფორმაციის დაცვის ლეგიტიმური მიზნის არარსებობის გამო.
352$ 11 მუხლი ითვალისწინებს კანდიდატების შესაძლებლობას, მიმართოს იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს მის შესახებ მოპოვებული ინფორმაციის გაბათილების მოთხოვნით, თუმცა აღნიშნული ნორმაც ბუნდოვანია, ვინაიდან არ არის ნათელი, თუ რა შედეგები მოჰყვება ამგვარ მოთხოვნას – არ არის ცხადი, გაბათილება ნიშნავს ინფორმაციის წაშლას, თუ უბრალოდ კანდიდატის პროტესტის დაფიქსირებას მოპოვებული ინფორმაციის თაობაზე (დასკვნა #1, პარ. 49).
კანონპროექტის ხარვეზი, რომელიც კანონის სიცხადეს უკავშირდება, იუსტიციის სამინისტროს მიერ კანონპროექტის არც განახლებულ ვერსიაში ყოფილა გამოსწორებული.
პრობლემურია ისიც, რომ კანონპროექტიდან არ ირკვევა, თუ როგორ დაკომპლექტდება კანდიდატთა შესახებ ინფორმაციის მოძიებაზე უფლებამოსილი იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს სტრუქტურული ერთეული და მუშაობის რა მეთოდებს გამოიყენებს ის. განსაკუთრებით კონფიდენციალური ინფორმაციის წვდომის გამო კანონმდებლობით უნდა განისაზღვროს სპეციალური მოთხოვნები ასეთი დანაყოფის თანამშრომლებისთვის, და ასევე, კანონმდებლობითვე ნათლად უნდა დადგინდეს უმაღლესი საბჭოს მიერ მათი დანიშვნის /შერჩევის პირობები და პასუხისმგებლობა (დასკვნა #1, პარ. 45).
ვენეციის კომისიის შეშფოთება კანდიდატთა შესახებ ინფორმაციის მოძიებაზე უფლებამოსილი იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს სტრუქტურული ერთეულის ფორმირებასთან დაკავშირებით არ ყოფილა გათვალისწინებული იუსტიციის სამინისტროს მიერ განახლებულ ვერსიაში.
კანონპროექტი ითვალისწინებს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს სტრუქტურული ერთეულის უფლებამოსილებას დაუკავშირდეს კანდიდატის რეკომენდატორებს, ყოფილ დამსაქმებლებსა და კოლეგებს, სასწავლებლის ადმინისტრაციას და პედაგოგებს, ასევე იმ უწყებებს, სადაც შესაძლოა ინახებოდეს ინფორმაცია კანდიდატის ნასამართლეობის, ადმინისტრაციული და დისციპლინური დარღვევის და დავების შესახებ. ეს უკანასკნელი ჩანაწერი მოითხოვს დაზუსტებას, ვინაიდან გაუგებარია, რა სახის დავები იგულისხმება მასში.
ჩანაწერი, რომლიც მიხედვითაც კანდიდატის შესახებ მოპოვებული „ინფორმაციის წყარო კონფიდენციალურია“, ასევე მოითხოვს ცვლილებას. საქართველოს კონსტიტუციის 41-ე მუხლის მიხედვით, 1. საქართველოს ყოველ მოქალაქეს უფლება აქვს კანონით დადგენილი წესით გაეცნოს სახელმწიფო დაწესებულებებში მასზე არსებულ ინფორმაციას, აგრეთვე იქ არსებულ ოფიციალურ დოკუმენტებს, თუ ისინი არ შეიცავენ სახელმწიფო, პროფესიულ ან კომერციულ საიდუმლოებას. 2. ოფიციალურ ჩანაწერებში არსებული ინფორმაცია, რომელიც დაკავშირებულია ადამიანის ჯანმრთელობასთან, მის ფინანსებთან ან სხვა კერძო საკითხებთან, არავისთვის არ უნდა იყოს ხელმისაწვდომი თვით ამ ადამიანის თანხმობის გარეშე, გარდა კანონით დადგენილი შემთხვევებისა, როდესაც ეს აუცილებელია სახელმწიფო უშიშროების ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად, ჯანმრთელობის, სხვათა უფლებებისა და თავისუფლებების დასაცავად.
კონსტიტუციის მოთხოვნიდან გამომდინარე, კონფიდენციალობის მოთხოვნა არ უნდა შეეხოს იმ ინფორმაცის, რომელიც სახელწიფო დაწესებულებისგან არის მიღებული, ის შეიძლება შეეხოს, მაგალითად, კანდიდატის კოლეგებისგან მიღებულ ინფორმაციას, თუმცა ეს ტერმინიც დასაზუსტებელია. ის არ უნდა იყოს გამოყენებული ფართო გაგებით და ნებისმიერი იურისტი არ შეიძლება გახდეს მოსამართლის კანდიდატის შესახებ ინფორმაციის წყარო, არამედ – მხოლოდ ისინი, ვისაც უშუალო სამსახურებრივი ურთიერთობა აკავშირებდა კანდიდატთან.
2. უზენაეს სასამართლოს წევრთა რაოდენობა.
„საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-14 მუხლს ემატება მე-3 პუნქტი და უზენაესი სასამართლოს წევრთა რაოდენობა განისაზღვრება 28 მოსამართლით. ამ რაოდენობის მოსამართლით უზენასი სასამართლოს დაკომპლექტება მიზანშეუწონელია, ვინაიდან უზენაესი სასამართლო არის საკასაციო სასამართლო, რომლის მთავარი ფუნქცია მნიშვნელოვანი სამართლებრივი განმარტებების მიცემაა. სხვადასხვა ქვეყნის გამოცდილება მოწმობს, რომ ამ მაღალი მისიის შესასრულების პრივილეგია მოსამართლეთა მხოლოდ შეზღუდულ წრეს ეძლევა, თავი რომ დავენებოთ იმას, რომ მაღალი ინსტანციის სასამართლოს წევრთა შეზღუდული რაოდენობა უზრუნველყოფს სასამართლო პრაქტიკის ერთგვაროვნების დაცვას. მაგ. მოსამართლეთა რაოდენობა უმაღლესი ინსტანციის სასამართლოებში შემდეგია: ბელგია – 16; დანია – 19; ესტონეთი – 19; ფინეთი – 18; ირლანდია – 18; ნორვეგია – 20; შვედეთი – 16, დიდი ბრიტანეთი – 12. შედარებით მეტი რაოდენობაა მოსამართლეების ნიდერლანდებში, საფრანგეთსა და გერმანიაში, თუმცა საქართველოსთან შედარებით მოსახლეობის რაოდენობის თვალსაზრისით გადაჭარბებულად ვერ ჩაითვლება.
უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეთა რაოდენობის მიმართ სხვადასხვა ქვეყნის ზოგადი მიდგომიდან გამომდინარე და გამომდინარე იქიდან, რომ ამ ცვლილებას არავითარი სხვა ლოგიკური დასაბუთება თან არ ახლავს, ჩნდება ეჭვი, რომ მოსამართლეთა რაოდენობის გაზრდა უზენაეს სასამართლოში გათვლილია უმრავლესობის შესაქმნელად, ვინაიდან უზენაესი სასამართლოს ახლანდელი წევრების უმეტესობა წინა ხელისუფლების დროს არიან არჩეული. ეს მიდგომა სასამართლო ხელისუფლების სტაბილურობას ვერ უზრუნველყოფს.
უზენაეს სასამართლოში მოსამართლეთა რაოდენობის გაზრდაზე ბევრად მნიშვნელოვანი იქნებოდა რესურსების გამოყენება სხვადასხვა ინსტანციის სასამართლოს მოსამართლეთა კვალიფიკაციის ამაღლების მიმართულებით, ასევე „იუსტიციის უმაღლესი სკოლის შესახებ“ კანონში ცვლილების შეტანა და მომავალ მოსამართლეთათვის სასწავლო საგნებში ისეთი დისციპლინების სწავლების გაწერა, როგორიცაა კომუნიკაციის, ასევე დავების მეგობრული მორიგების უნარი და მენეჯერული თვისება (კიევის რეკომენდაციები, $19.);
3. მოსამართლეთა გამოსაცდელი ვადით დანიშვნა.
წინამდებარე დასკვნების გაცემამდეც შეეხო ვენეციის კომისია საქართველოსთან მიმართებაში კრიტიკულად მოსამართლეთა დანიშვნის წესს. კერძოდ, უვადო გამწესებამდე კონსტიტუცია მოსამართლის 3 წლამდე გამოსაცდელი ვადის დაწესების შესაძლებლობას იძლევა, რაც ასახულია იქნა გასულ წელს „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს კანონში.
გამოსაცდელი ვადის საკითხის მიზანშეწონილობის შესახებ განსხვავებული მოსაზრებები არსებობს: ზოგიერთი ევროპული სახელმწიფო მოსამართლეებს უვადოდ მხოლოდ გამოსაცდელი ვადის წარმატებით გავლის შემდგომ ნიშნავს (მაგ. გერმანია, ესტონეთი და სხვა), ხოლო საფრანგეთსა და ესპანეთში მოსამართლე საქმის განხილვის უფლების მიღებამდე სპეციალურ სკოლაში 31 (საფრანგეთის შემთხვევაში) და 24 (ესპანეთის შემთხვევაში) თვის მანძილზე გადიან სპეციალურ ტრენინგებს.
ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის გარდა, ყველაზე ავტორიტერულ ტექსტს მოსამართლეთა დამოუკიდებლობის შესახებ წარმოადგენს მინისტრთა კომიტეტის რეკომენდაცია (94)12 მოსამართლეთა დამოუკიდებლობის, ეფექტურობისა და როლის შესახებ (Recommendation (94)12 of the Committee of Ministers on the Independence, Efficiency and Role of Judges), რომლის მიხედვითაც, „მოსამართლეთა პროფესიულ კარიერასთან დაკავშირებული ყველა გადაწყვეტილება უნდა ემყარებოდეს ობიექტურ კრიტერიუმებს და მოსამართლეთა შერჩევა და კარიერა უნდა ეფუძნებოდეს დამსახურებას კვალიფიკაციის, წესიერების, უნარებისა და ეფექტურობის მხედველობაში მიღებით“ და ამ პროცესზე გადამწყვეტი გავლენა უნდა ჰქონდეს დამოუკიდებელ მოსამართლეთა (იუსტიციის) საბჭოებს (იხ. ასევე Report on the independence of the judicial sytem, part 1, Study No. 494 /2008, Strasbourg, 16 March 2010, პარ.32). ამასთან, მნიშვნელოვანია მოსამართლეთა არა მხოლოდ გარე, არამედ შიდა დამოუკიდებლობის უზრუნველყოფა (CDL(2007)003 at 61), რომლის მიხედვით, თითოეული ინდივიდუალური მოსამართლის დამოუკიდებლობა შეუთავსებელია მოსამართლის დაქვემდებარებულ ურთიერთობასთან გადაწყვეტილების მიღებასთან დაკავშირებით (დასკვნა #1, პარ.72 ; Report on the independence of the judicial sytem, part 1, Study No. 494 / 2008, Strasbourg, 16 March 2010).
როგორც ეს არის მითითებული „საერთაშორისო გამჭვირვალობა – საქართველოს“ ანგარიშში, სხვადასხვა ქვეყნისთვის მიმართულ რეკომენდაციაში, ვენეციის კომისიის განმარტებით, ზოგადად გამოსაცდელი ვადა სასამართლოს დამოუკიდებლობის ხარისხს სირთულეებს უქმნის, რადგან დიდია ალბათობა, რომ მოსამართლეები ამ პერიოდის განმავლობაში გადაწყვეტილების მიღებისას ზეწოლას გრძნობდენ. მეორე მხრივ, იმავე დასკვნებში, კომისიის მოსაზრებით, შედარებით ახალი სასამართლო სისტემის მქონე ქვეყნებში შესაძლოა არსებობდეს პრაქტიკული საჭიროება იმისა, რომ დადგინდეს, შეუძლია თუ არა მოსამართლეს ეფექტურდ განახორციელოს ფუნქციები მის მუდმივად დანიშვნამდე, ხოლო იმ შემთხვევაში, თუ გამოსაცდელი ვადით დანიშვნა წარმოადგეს აუცილებლობას, მოსამართლეს მუდმივ დანიშვნაზე უარი უნდა ეთქვას ობიექტურ კრიტერიუმებზე დაყრდნობით და ისეთივე პროცედურული გარანტიებით, რომელიც მოქმედებს მოსამართლის თანამდებობიდან განთავისუფლების დროს. სპეციალურად საქართველოსთვის მიმართულ რეკომენდაციაში ვენეციის კომისიამ პირდაპირ მიმართა ხელისუფლებას გამოსაცდელი ვადის გაუქმების რეკომენდაციით. ვინაიდან საქართელოში ჯერ კიდევ მაღალია მოსამართლის დამოუკიდებლობის პრობლემები, გამოსაცდელი ვადის მიმართ ბუნებრივად გაისმა კრიტიკა. საკუთარი უარყოფითი პოზიცია საკითხთან დაკავშირებით დააფიქსირა ასევე კოალიციამ დამოუკიდებელი და გამჭვირვალე მართლმსაჯულებისათვის.
ზოგადევროპული სტანდარტის შესაბამისადაც, მოსამართლეთა შეფასება შეიძლება გამოყენებული იქნას, რათა დაეხმაროს მოსამართლეებს განსაზღვრონ მათი სამუშაოს ასპექტები, რომელთა გამოსწორების სურვილი მათ შეიძლება ჰქონდეთ ან მათი შესაძლო დაწინაურების მიზნებისთვის (კიევის რეკომენდაციები, პარ. 28); მიუხედავად იმისა, რომ იუსტიციის საბჭოს შეუძლია შეასრულოს როლი სპეციფიკური კრიტერიუმებისა და პროცედურასთან დაკავშირებით, პროფესიული შეფასება უნდა განხორციელდეს ძირითადად სხვა მოსამართლეების მიერ და ლოკალურ დონეზე და ამ პროცესში შესაძლოა გათვალისწინებული იქნას სხვა იურისტებისა და სამართლის დარგის პროფესორთა მოსაზრებები (იქვე, პარ. 30); გამამართლებელი განაჩენი არასოდეს შეიძლება დაედოს საფუძვლად მოსამართლეთა შეფასებას (იქვე, პარ. 34).
მიუხედავად ვენეციის კომისიის მიერ გამოთქმული რწმენისა, რომ ობიექტური შეფასების მეთოდზე დამყარებული შერჩევისა და დანიშვნის პროცედურის შემთხვევაში, რომელშიც მოსამართლეების დანიშვნა განხორციელდებოდა ქულებზე დაფუძნებული კრიტერიუმების შეფასებით და, შესაბამისად, დღის წესრიგში აღარ უნდა დამდგარიყო მოსამართლეთა გამოსაცდელი ვადით დანიშვნის აუცილებლობა, იუსტიციის სამინისტროს მიერ მოსამართლეთა დამოუკიდებლობის უზრუნველმყოფი ვენეციის კომისიის ეს რეკომენდაცია არ იქნა გაზიარებული.
ვენეციის კომისია თავის ამჟამინდელ დასკვნაში კვლავ უარყოფითად აფასებს მოსამართლეთა გამოსაცდელი ვადით დანიშვნას, რამაც შესაძლოა დააკნინოს მოსამართლეთა დამოუკიდებლობა, ვინაიდან მათ შესაძლოა იგრძნონ ზეწოლა, რათა საქმეები გარკვეული მიმართულებით გადაწყვიტონ(დასკვნა #1, პარ. 15). ამიტომ ვენეციის კომისია და დირექტორატი მოსამართლეთა გამოსაცდელი ვადის კონსტიტუციიდან და ორგანული კანონიდან და, შესაბამისად, განსახილველი კანონპროექტიდან ამოღების რეკომენდაციას იძლევა (დასკვნა #1, პარ. 23). ამასთან, საქართველოს სამართლებრივ სივრცეში მოსამართლეთა გამოსაცდელი ვადით დანიშვნის შენარჩუნების შემთხვევაში, ვენეციის კომისია და დირექტორატი იძლევა გამოსაცდელი ვადით დანიშნული მოსამართლის სასამართლოს თავმჯდომარედ არჩევის შესაძლებლობის გაუქმების რეკომენდაციას (დასკვნა #1, პარ. 24).
ვენეციის კომისიის რეკომენდაციები მოსამართლეთა დანიშვნის წესსა და სასამართლოს თავმჯდომარედ დანიშვნასთან დაკავშირებით იუსტიციის სამინისტროს მიერ წარმოდგენილ კანონპროექტში გათვალისწინებული არ არის.
4. მოსამართლეთა სამართლიანი შერჩევის გარანტიები. იუსტიციის უმაღლსი საბჭოს წევრთა დამოუკიდებლობის გარანტიები.
განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ის გარემოება, რომ მოსამართლის შერჩევის კრიტერიუმებთან დაკავშირებით კანონპროექტი არ იძლევა საკმარის გარანტიას საიმისოდ, რომ გამჭვირვალობისა და დამსახურებაზე დაფუძნებული შერჩევის სისტემის პრინციპები რეალურად იქნება გათვალისწინებული იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს პრაქტიკაში (დასკვნა #1, პარ. 41) იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრების არასაკმარისი თანამდებობრივი გარანტიების გამო (დასკვნა #1, პარ. 62-63).
რაც შეეხება იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრების დამოუკიდებლობის გარანტიებს(დასკვნა #1, პარ. 62-63): ყურადღებას იპყრობს მათი თანამდებობიდან გათავისუფლების საკითხი (48.2-ე მუხლის პროექტი). დებულების პროექტი შემუშავებულია იმ კონცეფციით, რომ სახელმწიფო ორგანოს თანამდებობის პირის დანიშვნაზე პასუხისმგებელი პირივე უნდა იყოს უფლებამოსილი თანამდებობიდან გაათავისუფლოს მის მიერ დანიშნული პირი (საქართველოს პარლამენტი/მოსამართლეთა კონფერენცია). თუმცა, თანამდებობიდან გათავისუფლების გარანტიები უფრო მაღალი უნდა იყოს, ვიდრე თანამდებობაზე დანიშვნისა. კერძოდ, მნიშვნელოვანია, რომ თანამდებობის პირის გათავისუფლება მის მიერ ჩადენილი სამართალდარღვევის გამო გამოიძიოს დამოუკიდებელმა ორგანომ და არა პოლიტიკურმა ორგანომ, როგორიც პარლამენტი ან პრეზიდენტია. სწორედ ამ დამოუკიდებელმა ორგანოებმა ან სასამართლომ უნდა განსაზღვროს, დასაბუთებულია თუ არა თანამდებობის პირის მიმართ არსებული ბრალდება. შედეგად, სწორედ ამ გადაწყვეტილების და არა პოლიტიკური ორგანოს გადაწყვეტილების საფუძველზე უნდა მოხდეს გათავისუფლება. ამგვარი გათავისუფლება უნდა გაიმიჯნოს პარლამენტის მიერ მთავრობისთვის ნდობის გამოცხადებისაგან, რომელიც შეიძლება პარლამენტმა განახორციელოს რომელიმე სახელმწიფო მოხელის მიმართ, როგორიცაა მინისტრი (პოლიტიკური პასუხისმგებლობა). უნდობლობის გამოცხადების პროცედურა უადგილოა სასამართლო მოხელეებთან მიმართებაში, რომელთაც არ გააჩნიათ პოლიტიკური პასუხისმგებლობა წარმომადგენლობითი ორგანოს წინაშე (CDL-AD (2014)041 დასკვნა სერბეთის იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს შესახებ კანონში ცვლილებების პროექტის თაობაზე, პარ. 62). ამასთან, კანონპროექტი არ ითვალისწინებს რაიმე პროცედურას ან საფუძვლებს, რომლებზე დაყრდნობითაც შეიძლება პრეზიდენტმა გაათავისუფლოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრი (დასკვნა #1, პარ. 64).
აღნიშნული ევროპული სტანდარტი, რომელიც მოსამართლეთა სამართლიანი შერჩევისა და იუსტიციის უმაღესი საბჭოს წევრების დამოუკიდებლობის გარანტიებს უკავშირდება, არ ყოფილა დაცული იუსტიციის სამინისტროს მიერ.
5. ვაკანსიის შესახებ ინფორმაციის ხელმისაწვდომობა.
კანონპროექტის მიხედვით, 35 $ 1 მუხლი განსაზღვრავს, რომ რაიონულ (საქალაქო) და სააპელაციო სასამართლოებში მოსამართლის თანამდებობაზე ვაკანსიის არსებობისას საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო საქართველოს ოფიციალური ბეჭდვითი ორგანოს მეშვეობით აცხადებს კონკურსს.
ინფორმაციის მაქსიმალურად გავრცელების მიზნით მიზანშეწონილია, რომ ვაკანსიის შესახებ ინფორმაცია ასევე გამოქვეყნდეს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს ვებ-გვერდზე. (იხ. კოალიციის მოსაზრებები, პარ.2).
ვაკანსიის შესახებ ინფორმაციის ელექტრონული გზით გავრცელების შესახებ იუსტიციის სამინისტროს მიერ გათვალისწინებული არ ყოფილა.
აღსანიშნავია ასევე, რომ კანონპროექტით განსაზღვრული არ არის მოსამართლეობის მსურველ კანდიდატთა ან უკიდურეს შემთხვევაში ე.წ. შორთ ლისტის ხელმისაწვდომობა (კიევის რეკომენდაციები, $21.).
6. კანდიდატთა რეგისტრაციისთვის განსაზღვრული ვადა.
კანონპროექტის მიხედვით, კონკურსის გამოცხადებისას საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო განსაზღვრავს მოსამართლეობის კანდიდატების რეგისტრაციისათვის განცხადების წარდგენის ვადას, რომელიც არ უნდა იყოს 15 კალენდარულ დღეზე ნაკლები (მუხლი 35 $ 3).
აღნიშნული ვადა არის მცირე კონკურსანტების მიერ წარსადგენი დოკუმენტების რაოდენობის გათვალისწინებით (იხ. კოალიციის მოსაზრებები, $ 2).
კანდიდატთა რეგისტრაციისთვის განსაზღვრული ვადა მცირეა და საჭიროებს გაზრდას.
7. მოსამართლეთა დაწინაურების კრიტერიუმები.
კანონპროექტის მიხედვით, მოსამართლის დაწინაურების კრიტერიუმებს შეიმუშავებს საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო (41 $ 1 მუხლი). ევროპული ქარტია მოსამართლეთა შესახებ მოითხოვს, რომ „თთოეულ ევროპულ სახელმწიფოში მოსამართლეთა სტატუსის განმსაზღვრელი ფუნდამენტური პრინციპები გაწერილი იყოს შიდა ნორმებში უმაღლეს დონეზე და მისი წესები -მინიმუმ საკანონმდებლო დონეზე“ (European Charter on the Statute for Judges , 8 – 10 July 1998, article 1.2).
ვენეციის კომისიის მოსაზრება იმის თაობაზე, რომ ისეთი მნიშვნელოვანი საკითხი, როგორიც არის მოსამართლის დაწინაურების კრიტერიუმები, კანონით ნათლად იყოს გაწერილი, იუსტიციის სამინისტროს მიერ გაზიარებული არ ყოფილა (დასკვნა #1, პარ. 53; იხ. ასევე კოალიციის მოსაზრებები, პარ. 5).
8. თანამდებობაზე კონკურსის გარეშე დანიშვნა.
კანონპროექტი ითვალისწინებს (მუხლი 37) ვაკანსიის წარმოშობის შემთხვევაში თანამდებობაზე დანიშნული მოსამართლე მისივე თანხმობით კონკურსის გარეშე დაინიშნოს შესაბამისი ან ზემდგომი ინსტანციის სასამართლოს მოსამართლედ.
აღნიშნული ნორმა იძლევა კონკურსის გვერდის ავლით მოსამართლის თანამდებობის დაკავების შესაძლებლობას, რაც ზრდის თვითნებობის რისკს. გარდა ამისა, გაუგებარია, თუ რა პროცედურების გავლით განხორციელდება მოსამართლისთვის სხვა თანამდებობის შეთავაზება და/ან რა მოხდება იმ შემთხვევაში, თუკი შესაბამისი თანამდებობის დაკავების სურვილს რამდენიმე მოსამართლე გამოთქვამს (იხ. კოალიციის მოსაზრებები, პარ. 4).
ვენეციის კომისიის რეკომენდაციით, მოსამართლეთა ყველა დაწინაურება უნდა ხდებოდეს კონკურსის წესით, რათა თავიდან იქნეს აცილებული სისტემის ბოროტად გამოყენების ყოველგვარი შესაძლებლობა. ამასთან, არსებობს საფრთხე იმისა, რომ კონკურსის გარეშე დაწინაურების შენარჩუნების შემთხვევაში, ვერ განვითარდება მორიგი (ჩვეულებრივი) დაწინაურების სისტემა და მისი კრიტერიუმები, რომელიც ორგანული კანონის 41.1 მუხლის თანახმად უმაღლესმა საბჭომ უნდა შეიმუშაოს. რეკომენდებულია, კონკურსის გარეშე დაწინაურების პროცედურის გაუქმება და თუ ის მაინც შენარჩუნდება პროექტში, მისი საგამონაკლისო ხასიათის ცხადად ასახვა კანონპროექტში. (დასკვნა #1, პარ. 55-56).
ვენეციის კომისიის არც ეს რეკომენდაცია ყოფილა იუსტიციის სამინისტროს მიერ გაზიარებული, რომელიც მოსამართლის თანამდებობაზე კონკურსის გარეშე დანიშვნის წესის ცვლილებას უკავშირდება.
9. „რეზერვში მყოფი მოსამართლეები“.
კანონპროექტი ინარჩუნებს ბუნდოვანებას იმ მოსამართლეთა მიმართ, რომელთაც „რეზერვში მყოფი მოსამართლეები“ ეწოდება. ვენეციის კომისიის მოსაზრებით, „ამ კატეგორიის მოსამართლეებისადმი არსებული მიდგომა მეტად დამაბნეველი და არასტრუქტურირებულია და რომ მათი სტატუსი არ ითვალისწინებს დაცვის თითქმის არანაირ გარანტიას. მეტიც, აუცილებელია, ნათლად განისაზღვროს ამ მოსამართლეთა როლი იმდენად, რამდენადაც რეზერვში მყოფი მოსამართლე შეიძლება ასევე გათავისუფლდეს რეზერვიდან, როგორც დისციპლინური სასჯელის სახე“ (დასკვნა #1, პარ.59).
ვენეციის კომისიის არც ეს რეკომენდაცია ყოფილა იუსტიციის სამინისტროს მიერ მხედველობაში მიღებული, რომელიც ე.წ. რეზერვში მყოფ მოსამართლეებს უკავშირდება.
10. კონკურსთან დაკავშირებული გადაწყვეტილების გასაჩივრება.
კანონპროექტის 354მუხლი არეგულირებს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს კონკურსთან დაკავშირებული გადაწყვეტილების გასაჩივრებას საქართველოს უზენაესი სასამართლოს საკვალიფიკაციო პალატაში სამი საფუძვლით. კერძოდ, თუკი კონკურსანტს მიაჩნია, რომ: ა) კონკურსის მიმდინარეობისას საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრი (წევრები) მიკერძოებული იყო (იყვნენ); ბ) კონკურსის მიმდინარეობისას საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრის (წევრების) მიდგომა დისკრიმინაციული იყო; გ) საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრმა (წევრებმა) გადაამეტა (გადაამეტეს) მისთვის (მათთვის) საქართველოს კანონმდებლობით მინიჭებულ უფლებამოსილებას, რის შედეგადაც დაირღვა მოსამართლეობის კანდიდატის უფლებები ან საფრთხე შეექმნა სასამართლოს დამოუკიდებლობას.
გასაჩივრების შემოფარგვლა მხოლოდ ამ სამი საფუძვლით (მიკერძოება, დისკრიმინაციული მიდგომა, უფლებამოსილების გადამეტება) პრობლემურია, ვინაიდან მიღებული გადაწყვეტილების კანონთან შეუსაბამობა შესაძლოა სხვა სახით იქნას გამოხატული. ამასთან, ბუნდოვანია რა იგულისხმება უფლებამოსილების გადამეტებაში (იხ. კოალიციის მოსაზრებები, პარ. 3). კოალიციის ეს მოსაზრება იუსტიციის სამინისტროს მიერ გათვალისწინებული არ ყოფილა.
მიზანშეწონილია კონკურსანტს შეეძლოს გადაწყვეტილების გასაჩივრება მისი კანონთან შეუსაბამობის ან პროცედურული დარღვევების გამო, ისევე როგორც ამას ითვალისწინებს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსი.
11. სხვა სასამართლოში მივლინება.
371 მუხლში შესატანი ცვლილების მიხედვით, ის მოსამართლე, რომელიც მივლინებულ უნდა იქნეს სხვა სასამართლოში, საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ გამოვლინდება წილისყრის საფუძველზე. ვენეციის კომისიამ იმსჯელა ამ რეგულაციაზე და მიუთითა, რომ არ არის ნათელი, ამგვარი წილისყრა გამოიყენება თუ არა მხოლოდ მაშინ, თუ არც ერთ მოსამართლეს არ აქვს სხვა სასამართლოში გადასვლის სურვილი. ამასთან, პროექტი არ არის ცხადი იმ თვალსაზრისითაც, თუ „რომელი ახლომდებარე სასამართლოდან“ უნდა შეირჩეს მოსამართლე და რომელი მოსამართლეები მიიღებენ მონაწილეობას წილისყრაში (დასკვნა #1, პარ. 29). კანონპროექტის ეს ხარვეზები დასკვნის გაცემის შემდეგ ეტაპზე არ აღმოფხვრილა.
ვენეციის კომისიამ ასევე შეშფოთება გამოხატა იმასთან დაკავშირებით, რომ მოსამართლეთა სპეციალიზაციის გათვალისწინება მათი მივლინების პროცესში არ ხდება და სამოქალაქო სამართლის მოსამართლეები ხშირად იგზავნებიან სისხლის სამართლის ან ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიებში და პირიქით.
ვენეციის კომისიის რეკომენდაცია მოსამართლეთა მივლინების პროცესში მათი სპეციალიზაციის პატივისცემის მნიშვნელობა და მუხლის პროექტში ამ მოთხოვნის ცხადად გაწერის რეკომენდაცია იუსტიციის სამინისტროს მიერ ასევე არ ყოფილა გათვალისწინებული.
12. კოლეგიის/პალატის თავმჯდომარის არჩევის წესი.
ცვლილება შედის სასამართლოს თავმჯდომარეთა არჩევის წესში, თუმცა ამავდროულად კანონპროექტი ადგენს სასამართლოთა პალატების და კოლეგიების თავმჯდომარეების არჩევის განსხვავებულ წესს (23-ე მუხლის მე-5-მე-7 პუნქტები), რომელთა დანიშვნა კვლავ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს კომპეტენციად რჩება. გაუგებარია, რით არის გამოწვეული ამგვარი განსხვავებული მიდგომა (იხ. კოალიციის მოსაზრებები, პარ. 1).
ისევე როგორც ევროპულ ქვეყნებში კარგად არის აპრობირებული, მიზანშეწონილია არჩევითობის შემოღება და კოლეგიებისა და პალატების თავმჯდომარეთა არჩევა თავად მოსამართლეთა მიერ.
13. სასამართლოს თავმჯდომარეთა მოადგილეების უფლებამოსილება.
მუხლი 2 $ 4: ამ კანონის ამოქმედებისთანავე სასამართლოს თავჯდომარეების პირველ მოადგილესა და მოადგილეებს შეუწყდეთ, შესაბამისად, თავმჯდომარის პირველი მოადგილის/მოადგილის უფლებამოსილება.
ვენეციის კომისიამ ხელისუფლებას მისცა რეკომენდაცია მოქმედმა თავმჯდომარეებმა ამოწურონ საკუთარი უფლებამოსილების ვადა და მსგავსი ცვლილებით არ შეიქმნას ფართომასშტაბიანი ცვლილებების საფუძველი სასამართლოების მენეჯმენტში (დასკვნა #1, პარ. 87). კოალიციისთვის ბუნდოვანია, რა კრიტიკული საჭიროება განაპირობებს სასამართლოს თავმჯდომარეთა ერთდროულ, ფართომასშტაბიან გათავისუფლებას. აღნიშნულის საპირისპიროდ, კოალიციას მსგავსი არასტაბილური გარემოს შექმნა სასამართლო ხელისუფლების ინტერესებისთვის დამაზიანებლად მიაჩნია (კოალიციის მოსაზრებები, პარ.7).
იუსტიციის სამინისტროს მიერ რეკომენდაცია სასამართლო მენეჯმენტში ფართომასშტაბიანი ცვლილებების თავიდან აცილების შესახებ არ ყოფილა გათვალისწინებული.
14. სადისციპლინო პალატის წევრის გათავისუფლება.
„საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 19 $ 2 მუხლის დღეს მოქმედი რედაქციით, სადისციპლინო პალატის წევრის გათავისუფლების უფლება აქვს უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარეს. კანონპროექტის მიხედვით, ეს უფლებამოსილება უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარეს აღარ ექნება. კანონპროექტი დუმს სადისციპლინო პალატის წევრის გათავისუფლების შესაძლებლობაზე. მიუხედავად იმისა, რომ სადისციპლინო პალატის წევრი აირჩევა 3 წლით, ნათელი არ არის, შესაძლებელი იქნება თუ არა პალატის წევრის უფლებამოსილების შეწყვეტა და რა საფუძვლით (პალატების ფორმირების უფლებამოსილებას უზენაესი სასამართლოს პლენუმი ახორციელებს (მუხლი 18-ბ).
ვენეციის კომისიის მოსაზრებით, სადისციპლინო პალატის წევრის უფლებამოსილების შეწყვეტის საკითხის გადასაწყვეტად პლენუმის უბრალო უმრავლესობის თანხმობა არ იქნება მოსამართლის დამოუკიდებლობის დაცვისთვის საკმარისი გარანტია და ის უნდა გაიზარდოს (მაგ. შეიცვალოს კვალიფიციური უმრავლესობით); ასევე აუცილებელია გათავისუფლების კრიტერიუმების ან პროცედურის არსებობა, რაც მოსამართლეს წარდგენილი ბრალდების გაბათილების შესაძლებლობას მისცემდა (დასკვნა #1, პარ. 19,20).
ვენეციის კომისიის რეკომენდაცია სადისციპლინო პალატის წევრის გათავისუფლების საწინააღმდეგო საკანონმდებლო გარანტიების დაწესების შესახებ იუსტიციის სამინისტროს მიერ მხედველობაში მიღებული არ ყოფილა.
15. საქმეთა ელექტრონული განაწილება.
კანონპროექტის მიხედვით, საერთო სასამართლოებში საქმეთა ავტომატურად, ელექტრონული სისტემის მეშვეობით განაწილების წესს ამტკიცებს საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო (მუხლი 581 $ 2). კანონპროექტის მუხლი 2 $ 6 მუხლის მიხედვით, 2015 წლის 1 ოქტომბრამდე საქართველოს იუსტიციის უმაღლესმა საბჭომ უნდა უზრუნველყოს საქმეთა განხილვის ელექტრონული წესის შემუშავება და დამტკიცება.
ვენეციის კომისიის მოსაზრებით, არ არის ნათელი, პრაქტიკაში როგორ იმუშავებს ელექტრონული სისტემა. მუხლის პროექტის მეორე ნაწილი, რომელიც არეგულირებს საქმეთა განაწილების საკითხს, ელექტრონული სისტემის დროებითი შეფერხების შემთხვევაში, ასევე, ფორმულირებულია ძალიან მოკლედ და არ ითვალისწინებს დეტალურ წესებს საქმეთა განაწილების შესახებ იმ დროს, როცა ელექტრონული სისტემა არ მუშაობს. (დასკვნა #1, პარ. 70). ვენეციის კომისიის მოსაზრებით, წესები, რომელთა მიხედვითაც ის ფუნქციონირებს, უნდა იყოს ნათელი და შესაძლებელი უნდა იყოს მათი სწორი გამოყენების შემოწმება. იდეალურ პირობებში განაწილება უნდა დაექვემდებაროს გადახედვას (დასკვნა #1, პარ. 71; ანგარიში მართლმსაჯულების სისტემის დამოუკიდებლობის შესახებ, ნაწილი II, პუნქტები 80-დან ბოლომდე; იხ. ასევე CDL-AD(2002)026 at 70.7; იხ. ასევე პარ.78-79 ; Report on the independence of the judicial sytem, part 1, Study No. 494 / 2008, Strasbourg, 16 March 2010; იხ. ასევე კიევის რეკომენდაციები, $ 12).
იუსტიციის სამინისტროს მიერ ვენეციის კომისიის რეკომენდაციები საქმის ელეტრონული წესით განაწილებთან დაკავშირებული ნათელი რეგულაციების არსებობის შესახებ არ ყოფილა გათვალისწინებული.
საქმეთა ელექტრონული შემთხვევითი შერჩევის წესით განხილვა უმნიშვნელოვანესია თვითნებობის თავიდან აცილების მიზნით, რათა გამოირიცხოს კონკრეტული მოსამართლისათვის საქმის განხილვის დაწერის შესაძლებლობა. ამასთან, მნიშვნელოვანია უზრუნველყოფილი იქნას სამოქალაქო კონტროლი ელექტრონული სისტემის მიმართ, რათა მის მიმართ ნდობა არსებობდეს.
როგორც ეს სამართლიანად არის აღნიშნული კოალიციის განცხადებაში, მნიშვნელოვანია, ელექტრონული პროგრამის შემოღებასთან ერთად გადაიხედოს მსხვილ სასამართლოებში სისხლის სამართლის მოსამართლეთა დანაწილების პრაქტიკა სხვადასხვა თემატურ თუ პროცესუალურ ჯგუფებში (მაგ. აღკვეთის ღონისძიებების განმხილველი მოსამართლეების ჯგუფი, საქმის არსებითად განმხილველი მოსამართლეების ჯგუფი და სხვა). დღეს, სასამართლოს თავმჯდომარის ერთპიროვნული გადაწყვეტილებით, მოსამართლეები შეიძლება გადანაწილდნენ ზემოთ ხსენებულ ჯგუფებში, რომელთა არსებობაც, თავის მხრივ, კანონიერების მხრივ საფუძვლიან შეფასებას მოითხოვს (კოალიციის მოსაზრებები, პარ. 6).
16. მოსამართლისათვის საქმის განხილვის დავალება სხვა სპეციალიზებულ შემადგენლობაში.
კანონპროექტი ითვალისწინებს მართლმსაჯულების განხორციელების შეფერხების თავიდან ასაცილებლად სასამართლოს თავმჯდომარის მიერ მოსამართლისათვის საქმის განხილვის დავალებას ამავე სასამართლოს სხვა სპეციალიზებულ შემადგენლობაში (სასამართლო კოლეგიაში), ასევე მაგისტრანტი მოსამართლის უფლებამოსილების განხორციელება, ხოლო მაგისტრანტ მოსამართლეს შეიძლება დაავალოს საქმის განხილვა მისი სამოქმედო ტერიტორიის გარეთ, რაიონულ (საქალაქო) სასამართლოში (მუხლი 30 $ 5).
გარკვეული გარემოებების არსებობისას, შესაძლოა მიზანშეწონილი იყოს სხვა სპეციალიზებულ შემადგენლობაში მოსამართლის მონაწილეობა (მაგ. საქმეზე „ვალერი ასათიანი ირაკლი კერესელიძის, აკაკი გოგიჩაიშვილის და სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2-ის წინააღმდეგ გავრცელებული ცნობების საჯაროდ უარყოფისა და მორალური ზიანის ანაზღაურების თაობაზე“, 2001 წელს, თბილისის საოლქო სასამართლომ სისხლის სამართლის კოლეგიის მოსამართლე ჩართო სამოქალაქო წესით საქმის განხილვაში, ვინაიდან სარჩელი მჭიდრო კავშირში იყო იმ განაჩენთან, რომელიც მსჯავრდებულ ირაკლი კერესელიძის მიმართ იყო გამოტანილი).
ამავდროულად, იმგვარი ზოგადი მითითება, როგორიცაა „მართლმსაჯულების განხორციელების შეფერხების თავიდან აცილება“, ზრდის მიკერძოებული და არაკვალიფიციური მართლმსაჯულების განხორციელების რისკს, ვინაიდან იქმნება საქმეთა განხილვის წესის გვერდის ავლით საქმის განხილვის დავალების შესაძლებლობა იმ მოსამართლეებისათვის, რომელთაც შესაბამისი სპეციალიზაცია არ გააჩნიათ (იხ. კოალიციის მოსაზრებები, $ 2).
მოსამართლის დამოუკიდებლობასთან დაკავშირებული საფრთხეები მოსამართლისათვის საქმის განხილვის სხვა სპეციალიზებულ შემადგენლობაში დავალების გამო იუსტიციის სამინისტროს მიერ მხედველობაში არ ყოფილა მიღებული.
17. დისციპლინური სამართალწარმოების ინიცირებისა და გადაწყვეტის უფლებამოსილება.
კანონპროექტი ასევე ითვალისწინებს მოსამართლეთა დისციპლინური სამართალწარმოებასთან დაკავშრებულ ცვლილებებს. დისციპლინური პროცედურის მიმართ განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ნდობის არსებობა, რომელიც უნდა ეფუძნებოდეს, ერთი მხრივ, ეთიკის ნორმების დაცვას და მეორე მხრივ, რწმენას, რომ მისი უგულებელყოფის შემთხვევები რეაგირების გარეშე არ იქნება დატოვებული.
კანონპროექტის მთავარი სიახლე მოსამართლეთა დისციპლინურ პასუხისმგებლობასთან დაკავშირებით უკავშირდება დისციპლინური სამართალწარმოების დაწყების უფლებამოსილებას. კანონპროექტის მიხედვით, მოსამართლის მიმართ დისციპლინურ სამართალწარმოებას იწყებს, აგრეთვე, დისციპლინური საქმის წინასწარ შემოწმებას და გამოკვლევას ახორციელებს საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს დამოუკიდებელი ინსპექტორი (მუხლი 7. დისციპლინური სამართალწარმოების დაწყების უფლებამოსილება), რომელიც საქართველოს იუსტიციის უმაღლეს საბჭოში იქმნება (საერთო სასამართლოების შესახებ ორგანული კანონის მუხლი511მუხლის პროექტი) და რომელიც ინსპექტორი მოსამართლის მიერ დისციპლინური გადაცდომის ჩადენის შესახებ საჩივრის, განცხადების ან სხვა ინფორმაციის მიღების შემთხვევაში, მიღებიდან 2 თვეში, წინასწარ ამოწმებს მის საფუძვლიანობას (მუხლი მე-8, 1 ა). წინასწარი შემოწმების შედეგად საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო აფასებს დისციპლინური დევნის დაწყების საფუძვლიანობას და იღებს გადაწყვეტილებას დისციპლინური დევნის დაწყების და მოსამართლისათვის ახსნა-განმარტების ჩამორთმევის, ან დისციპლინური სამართალწარმოების შეწყვეტის თაობაზე (მუხლი 9). დისციპლინური საქმის გამოკვლევის დასრულების შემდეგ საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო სრული შემადგენლობის უმრავლესობით, ღია კენჭისყრით იღებს გადაწყვეტილებას მოსამართლის დისციპლინურ პასუხისგებაში მიცემის შესახებ (მუხლი 15 $ 1 მოსამართლის დისციპლინურ პასუხისგებაში მიცემა ან დისციპლინური სამართალწარმოების შეწყვეტა). ამდენად, იუსტიციის უმაღლესი საბჭო წარმოდგენილი კანონპროექტის დამტკიცების შემთვევაში დამოუკიდებელი ინსპექტორის მეშვეობით განახორციელებს მოსამართლეთა მიმართ დისციპლინური სამართალწარმოების ინიცირებას და მიიღებს გადაწყვეტილებას მოსამართლის მიმართ დისციპლინური სახდელის გამოყენების შესახებ.
დისციპლინური სამართლწარმოების მიმართ სხვადასხვა ქვეყანაში განსხვავებული წესებია. რიგ ქვეყნები ინსპექტორის ინსტიტუტი არ არსებობს (მაგ. ჩეხეთი, ინგლისი და უელსი, უნგრეთი, მალტა, დანია); რიგ შემთხვევაში ისინი ანგარიშვალდებულნი არიან იუსტიციის უმაღესი საბჭოს წინაშე (მაგ. ბელგია, ბულგარეთი, პორტუგალია, ესპანეთი). განსხვავებებია ინსპექტორის პროფესიულ საქმიანობასთან დაკავშირებით (მაგ. რიგ ქვეყნებში ინსპექტირების უფლება მხოლოდ მოსამართლეებს აქვთ (ბელგია, საფრანგეთი, გერმანია, იტალია),ზოგან – სასამართლოში მომუშავე იურისტებს (პორტუგალია, ესპანეთი) ან სასამართლოს გარეთ (ბულგარეთი); განსხვავება უკავშირდება ინსპექტორის დანიშვნის წესს (მაგ. საფრანგეთში ნიშნავს პრეზიდენტი, იტალიაში – იუსტიციის მინისტრი, ბელგიაში – ირჩევენ კოლეგები, ბულგარეთში – პარლამენტი 2/3-ის უმრავლესობით); ინსპექტირების ტიპის მიხედვით (მაგ. საფრანგეთში ორი ტიპის ინსპექტირება ხდება: ჩვეულებრივი, წინასწარ დაგეგმილი და ექსტრაორდინალური; იტალიაში, რეგულარული შემოწმება სამ წელიწადში ერთხელ ტარდება); ინსპექტირების პროცედურის მიხედვით (ბულგარეთში შემოწმების მიზნით, ინსპექტორი და ორი ექსპერტი ინიშნება საქმის ელექტრონული შემთხევით განაწილების საფუძველზე, მთავარი ინსპექტორი იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს სხდომებში მონაწილეობს, მაგრამ არ იღებს მონაწილებას ხმის მიცემაში; საფრანგეთში ობიექტურობის უზრუნველყოფის მიზნით, ყველა ინსპექტირება ტარდება მინიმუმ ორი წევრის მიერ. გენერალური ინსპექცია არ იღებს გადაწყვეტილებას გასატარებელი დისციპლინური ღონისძიების შესახებ); არის ქვეყნები, სადაც დისციპლინურ სამართალწარმოებაში ინიცირების/შეთავაზების უფლებამოსილებაში გარკვეული როლი აქვთ იუსტიციის სამინისტროებს (ბულგარეთ, ჩეხეთი, დანია, საფრანგეთი, ლატვია, პოლონეთი და სლოვენია) და ქვეყნები, სადაც იუსტიციის სამინისტროს ამგვარ ინიცირების უფლებას ჩამოშორებულნი არიან (ბელგია, გერმანი, უნგრეთ, იტალია, პორტუგალია და ესპანეთი), ხოლო ინგლისსა და უელსში, ასევე მალტაში ეს პასუხისმგებლობა აქვს სასამართლო საჩივრების ოფისს (Office for Judicial Complaints (OJC)), რომლებიც ეხმარებიან Lord Chancellor-ს და Lord Chief Justice-ს (ორიგინალური წესი მოქმედებს გერმანიაში, სადაც თავად მოსამართლეს შეუძლია პროცედურის ინიცირება მის წინააღდეგ მიმართული ეჭვის გასაქარწყლებლად.); განსხვავებებია სანქციების დაწესების მიხედვით: არის ქვეყნები, სადაც ამგვარი უფლებამოსილება სასამართლოებს გააჩნიათ (ბელგია, გერმანია, უნგრეთ, ლატვია, პოლონეთი და სლოვენია) და ქვეყნები, სადაც სპეციალურ ადმინისტრაციულ ორგანოს გააჩნიათ (ბულგარეთი, ინგლისი და უელსი, საფრანგეთი, იტალია, პორტუგალია და ესპანეთი); განსხვავებაა სანქციების სიმძიმის კრიტერიუმების, უსაფუძვლო საჩივრების განხილვის წესის, ეთიკური სტანდარტების დარღვევის, ასევე დისციპლინური სახდელის ჩანაწერის გაქარწყლების მიხედვით (მაგ. ქვეყნები, სადაც ჩანაწერი მოსამართლის პირადი ფაილიდან იშლება : ბელგია, ბულგარეთი, ჩეხეთი, გერმანია, უნგრეთი, ლატვია, პოლონეთი, პორტუგალია, ესპანეთი და ქვეყნები, სადაც არ იშლება: დანია, ინგლისი და უელსი, საფრანგეთი, იტალია, პორტუგალია, სლოვენია), მოსამართლეთა შიდა დამოუკიდებლობის ხარისხის მიხედვით და სხვა.
ვენეციის კომისიამ იმსჯელა ორი განსხვავებული კომპეტენციების მინიჭების საკითხზე ერთი ორგანოსათვის, განსაკუთრებით კი დისციპლინური სამართალწარმოების ინიცირებისა და გადაწყვეტის უფლებაზე და აღნიშნა, რომ ამგვარი გადაწყვეტა საფრთხის ქვეშ აყენებს საგამოძიებო და სასამართლო ფუნქციების ნათლად გამიჯვნის სტანდარტის პრაქტიკაში გატარებას, და აქედან გამომდინარე, სამართლიანობის პრინციპს (დასკვნა #2, პარ. 16; იხ. ასევე ევროსაბჭოს რეკომენდაცია CM/Rec (2010)12).
ევროპელ მოსამართლეთა საკონსულტაციო საბჭოს დასკვნა N 3 (2002), 77-ე, 68-69-ე პუნქტები და OSCE/ODIHR-ის კიევის რეკომენდაციების მიხედვით: „კორპორატიული ინტერესებით მოქმედების ბრალდების თავიდან აცილების მიზნით და სამართლიანი დისციპლინური სამართალწარმოების უზრუნველსაყოფად, იუსტიციის საბჭოებს არ უნდა გააჩნდეთ ორივე უფლებამოსილება ერთდროულად ა) უფლებამოსილება მიიღონ და გამოიძიონ დისციპლინური საჩივრები და ამასთან ერთად ბ) თავადვე განიხილონ დისციპლინური საქმე და მიიღონ დისციპლინური სახდელის შესახებ გადაწყვეტილება“. გაეროს ძირითადი პრინციპები სასამართლო ხელისუფლების დამოუკიდებლობის შესახებ, მე-17 პუნქტში აღნიშნავს, რომ მოსამართლეს უნდა ჰქონდეს უფლება სამართლიან განხილვაზე (იხ. ასევე ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს დიდი პალატის 2005 წლის 15 დეკემბრის გადაწყვეტილება საქმეზე Kyprianou v. Cyprus, N. 73797/01, პუნქტი 127).
ევროსაბჭოს მინისტრთა კომიტეტის რეკომენდაციის მიხედვით, „კანონი უნდა უზრუნველყოფდეს სათანადო პროცედურებს, რათა მოსამართლეები უზრუნველყოფილი იყვნენ კონვენციის მოთხოვნათა შესაბამისი სათანადო პროცედურით, მაგალითად, საქმის მოსმენით გონივრულ ვადაში და უფლებით უპასუხონ ნებისმიერ ბრალდებას.“ (Recommendation No. R (94) 12 of the Committee of Ministers to Member States on the Independence, Efficiency and Role of Judges (Adopted by the Committee of Ministers on 13 October 1994 at the 518th meeting of the Ministers’ Deputies, $ 3, ). „უნდა არსებობდეს სპეციალური დამოუკიდებელი ორგანო (სასამართლო, კომისია ან საბჭო), რათა იმსჯელოს სამოსამართლო დისციპლინაზე. ორგანოებს, რომლებიც მსჯელობენ მოსამართლეთა დისციპლინურ საქმეებზე, არ უნდა შეეძლოთ მათ ინიცირება ან ჰყავდეთ იგივე წევრები, რომლებიც ახდენენ ინიცირებას. ამ ორგანოებმა უნდა უზრუნველყონ ბრალდებული მოსამართლე დაცვის პროცედურული მექანიზმებით, მათ შორის წარმოდგენილი იქნას დამცველით და უფლებით აპელაციაზე კომპეტენტური სასამართლოს წინაშე. გამჭვირვალობა უნდა იყოს მოსამართლეთა დისციპლინური განხილვების წესი(კიევის რეკომენდაციები, $26).
ზემოაღნიშნული მიდგომა გამომდინარეობს მართლმსაჯულების ეფექტური ორგანიზების პრინციპიდან, რომელიც მოითხოვს სხვადასხვა დამოუკიდებელი კომპეტენტური რგოლის შექმნას მართლმსაჯულების ადმინისტრირების სხვადასხვა სპეციფიკური ასპექტების უზრუნველსაყოფად ერთი ინსტიტუტის ან ორგანოსთვის კონტროლქვეშ დაქვემდებარების გარეშე (კიევის რეკომენდაციები, $ 2) და იმისათვის, რათა თავიდან იქნას აცილებული კორპორატიზმის ბრალდებები და გარანტირებული იქნას სამართლიანი დისციპლინური პროცედურა (იქვე, $ 5).
აღსანიშნავია, რომ კანონპროექტის მიხედვით, დამოუკიდებელი ინსპექტორის აცილების შემთხვევაში, ინსპექტორის უფლებამოსილებით ისარგებლებს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს ერთ-ერთი წევრი (მუხლი 12 $ 4). ამგვარი შემთხვევა კიდევ უფრო მწვავედ წარმოაჩენს ფუნქციათა აღრევის საშიშროებას, ვინაიდან იუსტიციის უმაღესი საბჭოს წევრთა და დამოუკიდებელი ინსპექტორის უფლებამოსილები, რომლებიც ისედაც ერთი და იმავე უწყების თანამშრომლები არიან, ერთმანეთთან კვეთაში იქნება.
ევროპული სტანდარტი დისციპლინური სამართალწარმოების ინიცირებისა და გადაწყვეტის უფლებამოსილების სხვადასხვა ორგანოსათვის მინიჭების თაობაზე დაცული არ ყოფილა იუსტიციის სამინისტროს მიერ, რის გამოც დისციპლინური სამართალწარმოებასთან დაკავშირებული ახალი რეგულაციები პოზიტიური შედეგის მომტანი ვერ იქნება.
საჭიროა სამართალწარმოების ინიცირებისა და გამოკვლევის შესაძლებლობა გავიდეს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოდან (ის შესაძლოა დაკისრებოდა დამოუკიდებელ საგამოძიებო ორგანოს), ხოლო დასკვნა გადაეცეს იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს დისციპლინურ საკითხზე გადაწყვეტილების მიღების მიზნით. ამასთან, მაღალი სტანდარტის შესანარჩუნებლად მინიმუმ ორ ინსპექტორს უნდა მიენიჭოს დისციპლინური საქმის მასალების შესწავლის უფლებამოსილება.
18. მოსამართლის ინფორმირება დისციპლინური სამართალწარმოების შესახებ. მოსამართლის საპროცესო უფლებები.
ვენეციის კომისიის რეკომენდაციით, „თანაბარი შესაძლებლობების პრინციპის უზრუნველყოფის მიზნით, ვენეციის კომისია და დირექტორატი იძლევიან კანონპროექტის შესწორების რეკომენდაციას იმგვარად, რომ მოსამართლეს ეცნობოს მიმდინარე სამართალწარმოების შესახებ უკვე პირველადი შემოწმების ეტაპზე, რათა მან შეძლოს ადრეული ეტაპიდანვე ისარგებლოს დამცველის დახმარებით. ამასთან, კანონპროექტის 39-ე მუხლის მე-4 პუნქტის ჩანაწერი, რომელიც აცხადებს, რომ სადისციპლინო კოლეგიის მიერ დისციპლინური საქმის განხილვაზე მოსამართლეს უფლება აქვს, მოიწვიოს დამცველი – არ არის საკმარისი. ეს უფლება სხვა მუხლში უნდა იყოს მოცემული და უნდა ვრცელდებოდეს დისციპლინური სამართალწარმოების ყველა ეტაპზე და არა მხოლოდ სადისციპლინო კოლეგიის მიერ საქმის განხილვაზე.“ (დასკვნა#2, პარ. 50).
ვენეციის კომისიის რეკომენდაციები დისციპლინური სამართალწარმოების შესახებ მოსამართლის ინფორმირებისა და დამცველის დახმარებით სარგებლობასთან დაკავშირებით იუსტიციის სამინისტროს მიერ არ ასახულა ცვლილებების პროექტში.
19. ფორმალურად მოსამართლის მიმართ დისციპლინური სამართალწარმოების დაწყების საკითხი.
არც მოქმედი კანონი და არც წარმოდგენილი კანონპროექტი არ შეიცავს რაიმე ცხად მითითებას იმასთან დაკავშირებით, თუ როდის იწყება ფორმალურად მოსამართლის მიმართ დისციპლინური სამართალწარმოება (დასკვნა#2, პარ. 49). კანონპროექტიდან ნათლად არ გამომდინარეობს მოსამართლის მიმართ დისციპლინური სამართალწარმოების ფორმალურად დაწყების ეტაპი (მაშინ, როდესაც დამოუკიდებელი ინსპექტორი ერთვება თუ მაშინ, როდესაც იუსტიციის უმაღლესი საბჭო აფასებს დისციპლინური დევნის დაწყების საფუძვლიანობას). თუ მოსამართლეს მანამდე არ შეატყობინეს, ის დისციპლინური სამართალწარმოების შესახებ სავარაუდოდ მაშინ შეიტყობს, როცა საბჭო განსახილველი კანონპროექტის მე-9 მუხლის პირველი პუნქტის შესაბამისად გადაწყვეტს, მოსამართლეს მოსთხოვოს ახსნა-განმარტება. ამ დრომდე მოსამართლეს არ ეცოდინება მიმდინარე სამართალწარმოების შესახებ და, შესაბამისად, ის მოკლებული იქნება შესაძლებლობას, ისარგებლოს დამცველის დახმარებით, ასევე სხვა უფლებებით, როგორიცაა, მაგალითად, აცილების უფლება.
ვენეციის კომისიის რეკომენდაცია ფორმალურად მოსამართლის მიმართ დისციპლინური სამართალწარმოების დაწყების საკითხთან დაკავშირებით გათვალისწინებული არ ყოფილა.
20. მოსამართლის მიერ დისციპლინური გადაცდომის აღიარება.
კანონპროექტის 17 $ 6 მუხლი აძლევს მოსამართლეს დისციპლინური გადაცდომის აღიარების შესაძლებლობას, რომლის შემთვევაშიც, იუსტიციის უმაღლესი საბჭო იღებს გადაწყვეტილებას მოსამართლის დისციპლინურ პასუხისგებაში მიცემის შესახებ და საქმის მასალებს უგზავნის სადისციპლინო კოლეგიას.
როგორც ამას მართებულად აღნიშნავს კოალიცია, „მართალია, ამ ინსტიტუტის შემოღება შესაძლოა გამართლებული იყოს პრაგმატული მოსაზრებებიდან გამომდინარე (დროისა და რესურსის დაზოგვა და სხვ.), თუმცა მნიშვნელოვანია, კანონში ჩაიდოს სათანადო გარანტიები, რათა არ მოხდეს აღნიშნული ინსტიტუტის გამოყენება არასათანადო მიზნებით და არ წაახალისოს მოსამართლეზე ზეწოლა. მოსამართლეთა მიმართ ზეწოლის საფრთხეებთან დაკავშირებით გასათვალისწინებელია, რომ კანონმდებლობაში რჩება ნორმა, რომლის მიხედვითაც დისციპლინური წარმოება წყდება, მოსამართლის თანამდებობიდან გადადგომის შემთხვევაში, რაც შეიძლება გახდეს ერთგვარი წახალისება იმისა, რომ მოსამართლეებმა საკუთარი განცხადებებით დატოვონ თანამდებობები.“ (კოალიციის მსოაზრებები, პარ.5).
ვენეციის კომისიის მოსაზრებით, რეკომენდებულია, რომ კანონპროექტმა გაითვალისწინოს და მოაწესრიგოს ეს საკითხი და განმარტოს მისი სამართლებრივი შედეგები იუსტიციის საბჭოში სამართალწარმოების ეტაპზე. მნიშვნელოვანია უზრუნველყოფა იმისა, რომ არ მოხდეს მოსამართლეთა იძულება აღიარონ ბრალდება (დასკვნა #2, პარ. 53).
მოსამართლის მიერ დისციპლინური გადაცდომის აღიარებასთან დაკავშირებული ხარვეზები იუსტიციის სამინისტროს მიერ გათვალისწინებული არ ყოფილა.
21. დისციპლინური სამართალწარმოება და „სასამართლო ეთიკა“.
ვენეციის კომისიის რეკომენდაცია კანონპროექტი ითვალისწინებდეს დისციპლინური დარღვევების ზუსტ ჩამონათვალს და გაუქმდეს მითითება „სასამართლო ეთიკაზე“, გაზიარებული არ ყოფილა (იხ. დასკვნის V-ე ნაწილის „გ“ პუნქტი, დასკვნა #2, პარ. 18; სასამართლო ეთიკაზე იხ. Strasbourg, 19 November 2002 CCJE (2002) Op. N° 3 Consultative Council of European Judges (CCJE) Opinion no. 3 of the Consultative Council of European Judges (CCJE) to the attention of the Committee of Ministers of the Council of Europe on the principles and rules governing judges’ professional conduct, in particular ethics, incompatible behaviour and impartiality).
დისციპლინური სამართალწარმოების საფუძვლებთან დაკავშირებით ვენეციის კომისიას არაერთელ გაუკრიტიკებია, თუმცა მიუხედავად იმისა, რომ დისციპლინური პასუხისმგებლობის კანონის მე-2 მუხლის მე-2 პუნქტის „ა“ქვეპუნქტი, რომელზეც შენიშვნები გამოთქვა ვენეციის კომისიამ, ამოღებული იქნა 2012 წლის მარტში, აღნიშნული მუხლის „თ“ ქვეპუნქტი, (“სამოსამართლო ეთიკის ნორმების სხვა სახის დარღვევა„), რომელზეც ასევე დააფიქსირა ვენეციის კომისიამ კრიტიკა, კვლავ რჩება კანონში (დასკვნა #2, პარ. 28.). ვენეციის კომისია და დირექტორატი განმეორებით აღნიშნავენ, რომ ნორმიდან ნათლად არ ჩანს, ეს დებულება მოქმედი ეთიკის კოდექსზე აკეთებს მითითებას, თუ მასში ივარაუდება ეთიკის ზოგადი, დაუწერელი წესებიც. რამდენიმე დასკვნაში ვენეციის კომისიამ კრიტიკულად შეაფასა ზოგადი სადამსჯელო მექანიზმის შექმნა ეთიკის კოდექსის დარღვევისათვის, როგორც ძალზედ ზოგადი და ბუნდოვანი ნორმებისა, და დასძინა, რომ გაცილებით უფრო ზუსტი დებულებები უნდა გაიწეროს, როდესაც საქმე ეხება დისციპლინურ პასუხისმგებლობას (ვენეციის კომისიის დასკვნა ტაჯიკეთის მოსამართლეთა ეთიკის კოდექსზე, CDL-AD(2013)035; CDL-AD (2014)006, 35-ე პუნქტი, CDL-AD(2014)007, 111-ე პუნქტი). გამომდინარე აქედან, ვენეციის კომისია და დირექტორატი განმეორებით აღნიშნავენ ამ საკითხზე ვენეციის კომისიის მიერ უკვე დაფიქსირებულ რეკომენდაციას, რომ კანონის აღნიშნული დებულება უნდა გაუქმდეს და გაიწეროს დისციპლინური დარღვევების ზუსტი ჩამონათვალი (ვენეციის კომისიის დასკვნა ტაჯიკეთის მოსამართლეთა ეთიკის კოდექსზე, CDL-AD(2013)035; CDL-AD (2014)006, 35-ე პუნქტი, CDL-AD(2014)007, 111-ე პუნქტი).
ვენეციის კომისიის რეკომენდაცია დისციპლინური დარღვევების ზუსტი ჩამონათვალის არსებობის შესახებ იუსტიციის სამინისტროს მიერ მხედველობაში არ ყოფილა მიღებული.
22. მტკიცების სტანდარტი დისციპლინური სამართალწარმოებისას.
კანონპროექტი სადისციპლინო კოლეგიის მიერ საკითხის განხილვისას აწესებს მტკიცების სტანდარტს მაშინ, როდესაც იუსტიციის უმაღლესი საბჭოსთვის ის არ არის დადგენილი და ფართო დისკრეციით სარგებლობს, რაც კანონპროექტის ხარვეზად უნდა ჩაითვალოს. ამგვარი მითითება აუცილებელია დისციპლინური სამართალწარმოების ყველა ეტაპზე.
კანონი ასევე არ განსაზღვრავს, მაგალითად, ისეთ საკითხს, იუსტიციის უმაღლესი საბჭო ან სადისციპლინო კოლეგია მიიღებს თუ არა მტკიცებულებას, რომელიც მოპოვებულია კანონის დარღვევით (რაც ადმინისტრაციული, სამოქალაქო თუ სისხლის სამართლის პროცესით დაუშველად იქნებოდა ცნობილი). ვენეციის კომისიის მოსაზრებით, აღნიშნულს აქვს თანმდევი შედეგი სააპელაციო განხილვისთვის, როდესაც იუსტიციის უმაღლესი საბჭოსა და სადისციპლინო კოლეგიის მიერ განხილული მტკიცებულება შესაძლოა მიჩნეულ იქნას დაუშვებელ მტკიცებულებად უზენაესი სასამართლოს სადისციპლინო პალატის მიერ (დასკვნა #2, პარ.32).
დისციპლინური სამართალწარმოებისას მტკიცების სტანდარტთან დაკავშირებული რეგულაციების ვაკუუმი იუსტიციის სამინისტროს მიერ შევსებული არ ყოფილა.
23. დისციპლინური სამართალწარმოებისა საჯაროობა.
ზოგადი წესის მიხედვით გამომდინარე, იუსტიციის უმაღესი საბჭოს სხდომები, გადაწყვეტილები უნდა იყოს საჯარო (კიევის რეკომენდაციები, $10). დისციპლინურ სამართალწარმოებასთან დაკავშირებული განხილვები უნდა იყოს ღია, გარდა იმ შემთხვევისა, თუ შესაბამისი მოსამართლე მოითხოვს დახურვას. ასეთ შემთხვევაში სასამართლომ უნდა გადაწყვიტოს მოთხოვნის საფუძვლიანობა. გადაწყვეტილებები სამოსამართლო დისციპლინის შესახებ უნდა იყოს დასაბუთებული. საბოლო გადაწყვეტილებები დისციპლინურ ზომებთან დაკაშვირებით უნდა გამოქვეყნდეს (კიევის რეკომენდაციები, $26).
ვენეციის კომისიამ მიიჩნია, რომ სხდომები, როგორც წესი, იყოს საჯარო, ხოლო დახურული წესით სხდომების ჩატარება იყოს საგამონაკლისო ფორმა, მოსამართლის თხოვნის საფუძველზე და კანონით გათვალისწინებული გარემოებების დროს (დასკვნა #2, პარ. 26). ამ რეკომენდაციის მიუხედავად, 30 $ 4 მუხლში ჩაიწერა, რომ „სადისციპლინო კოლეგიის სხდომები დახურულია, გარდა გარკვეული შემთხვევებისა. მართალია, მე-5 მუხლში მითითებულია, რომ მოსამართლეს უფლება აქვს მოითხოვოს საერთო სასამართლოების მოსამართლეთა სადისციპლინო კოლეგიისა და უზენაესი სასამართლოს სადისციპლინო პალატის სხდომების გასაჯაროება, თუმცა ის ეხება მხოლოდ სხდომებს და არა მთლიანად სამართალწარმოებას და ამასთან, კანონის ფორმულირებიდან გამომდინარე, მოსამართლის მოთხოვნა, სჩანს, ექვემდებარება განხილვას და შესაძლოა არ დაკმაყოფილდეს.
ვენეციის კომისიის რეკომენდაცია დისციპლინური სამართალწარმოების საჯაროობასთან დაკავშირებით იუსტიციის სამინისტროს მიერ გათვალისწინებული არ ყოფილა.
24. კანონპროექტთან დაკავშირებული ტერმინოლოგიური შენიშვნები.
ვენეციის კომისიამ მოუწოდა საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს, კანონის სიცხადის პრინციპიდან გამომდინარე, სამართალწარმოების სხვადასხვა ეტაპზე გამოყენებული ტერმინების გადახედვა და მათი ჰარმონიზება მოეხდინა. მაგ. ტერმინი „დისციპლინური დევნა“, რომელიც გულისხმობს იუსტიციის უმაღლეს საბჭოში დისციპლინური სამართალწარმოების ინიცირების ეტაპს (მე-13 მუხლის, 1-ლი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის პროექტი), ასევე ტერმინების – „დისციპლინური დევნა“ და „დისციპლინური სამართალწარმოება“ – ურთიერთჩანაცვლებით გამოყენება დისციპლინური პროცესის ერთი და იმავე ეტაპის აღსანიშნად (დასკვნა #2, პარ. 19).
რეკომენდებულია ასევე, რომ თავიდანვე დაზუსტდეს დისციპლინური სამართალწარმოების შეწყვეტასთან დაკავშირებული ტერმინების გამოყენება. კერძოდ, დისციპლინური სამართალწარმოების შეწყვეტა კანონპროექტის მე-14 მუხლით გათვალისწინებული შესაბამისი საფუძვლების არსებობისას უნდა განსხვავდებოდეს იმ ტერმინისაგან, რომელიც გამოიყენება მე-9 მუხლით გათვალისწინებული დისციპლინური დევნის დაწყების საფუძვლიანობის შეფასების კონტექსტში (დასკვნა #2, პარ. 54.).
კანონპროექტთან დაკავშირებული ტერმინოლოგიური უზუსტობანი იუსტიციის დამინისტროს მიერ არ ყოფილა აღმოფხვრილი.
25. კონფიდენციალობის შესახებ ვალდებულების დარღვევა.
კანონპროექტის 51(3)-ე მუხლის მიხედვით, კერძო სარეკომენდაციო ბარათის გამოყენების შესახებ ცნობა დისციპლინური გადაცდომის ჩამდენ მოსამართლესთან ერთად ეგზავნება საჩივრის ავტორსაც, რაც წარმოადგენს კონფიდენციალურობის პრინციპიდან გამონაკლისს, რომელსაც თან ერთვის გაუმჟღავნებლობის საჭირო გარანტიები (საჩივრის ავტორი ვალდებულია ხელი მოაწეროს ხელწერილს კერძო სარეკომენდაციო ბარათის შინაარსის გაუმჟღავნებლობაზე). თუმცა, დისციპლინური პასუხისმგებლობის კანონში და არც კანონპროექტში არაფერი წერია, თუ რა მოყვება საჩივრის ავტორის მხრიდან გაუმჟღავნებლობის ვალდებულების დარღვევას (დასკვნა #2, პარ. 45).
ვენეციის კომისიის რეკომენდაცია კონფიდენციალობის ვალდებულების დარღვევის შესახებ იუსტიციის სამინისტროს მიერ გათვალისწინებული არ ყოფილა.
26. დისციპლინური სამართალწარმოების შეწყვეტის მიზეზები.
კანონპროექტით გათვალისწინებული 42-ე მუხლის პირველი პუნქტის მიხედვით, საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წარმომადგენელს უფლება აქვს, საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილების საფუძველზე, დისციპლინური საქმის განხილვის ნებისმიერ ეტაპზე (კოლეგიის სათათბირო ოთახში გასვლამდე) მოხსნას მოსამართლისათვის წაყენებული დისციპლინური ბრალდება. ამ შემთხვევაში სადისციპლინო კოლეგია ვალდებულია განხილვის ეტაპის მიუხედავად შეწყვიტოს საქმის განხილვა და, შესაბამისად, – დისციპლინური საქმე.
მინისტრთა კომიტეტის CM/Rec(2010)12 რეკომენდაციის 28-ე პუნქტი აცხადებს, რომ იუსტიციის საბჭომ მოსამართლეებისა და საზოგადოების მიმართ უნდა გამოავლინოს გამჭვირვალობის უმაღლესი სტანდარტი, წინასწარ განსაზღვრული პროცედურების დადგენისა და საკუთარი გადაწყვეტილებების დასაბუთების გზით. შესაბამისად, წარმომადგენელს, სულ მცირე, უნდა მოეთხოვებოდეს წარმოადგინოს ბრალდების მოხსნის მიზეზები არა მხოლოდ კანონის სიცხადის პრინციპიდან გამომდინარე, არამედ შესაბამისი მოსამართლის პროფესიული და პირადი რეპუტაციის დაცვის მოთხოვნიდან გამომდინარე (დასკვნა #2, პარ. 62).
ვენეციის კომისიის რეკომენდაცია დისციპლინური სამართალწარმოების შეწყვეტის მიზეზებთან დაკავშირებით იუსტიციის სამინისტროს მიერ გათვალისწინებული არ იქნა.
27. საჩივრის ავტორის მოსმენა.
გაზიარებული არ იქნა ვენეციის კომიიის რეკომენდაცია ნათლად გაწერილიყო კრიტერიუმები მე-17(5) მუხლში, რომლის საფუძველზეც იუსტიციის უმაღლესი საბჭო წყვეტს, საჭიროა თუ არა საჩივრის ავტორის მოსმენა კონკრეტულ საქმეზე (დასკვნა #2, პარ. 48).
დასკვნის სახით შეიძლება ითქვას, რომ კანონპროექტთან დაკავშირებული ის შენიშვნები, რომლებზეც ზემოთ იყო საუბარი, მკვეთრად აშორებს საქართველოს ევროპული ოჯახისგან, ქმნის რა სახიფათო ნაღმებს მართლმსაჯულების ეფექტური ფუნქციონირების გზაზე. ცვლილებების მიღების შემთხვევაში, სასამართლო სისტემით მანიპულირების შესაძლებლობა კვლავ არ დაკარგავს აქტუალობას მოსამართლის დამოუკიდებლობის გარანტიებისა და არაკეთილსინდისიერი, მაგრამ გავლენიანი მოსამართლის წინააღმდეგ სამართლიანი მექანიზმების არსებობის სისუსტის გამო. შესაბამისად, ქართული მართლმსაჯულების ოპერირების საკანონმდებლო რეგულაციები კვლავაც საფრთხის შემცველი რჩება, ხოლო ადამიანის უფლებები – მყიფე და დაუცველი.
 |
ავტორის შესახებ დავით ჯანდიერი არის იურისტი. ის იყო იუსტიციის მინისტრის პირველი მოადგილე 2012-13 წლებში, მანამდე იცავდა მოსარჩელეების, ირინა ენუქიძის და გირგვლიანის ინტერესებს სტრასბურგში, ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოში |
