ოკსანა ბოიკო:  აგვისტოს ომიდან 5 წლის შემდეგ ეს ომი თითქმის დავიწყებულია საერთაშორისო საზოგადოების მიერ. რადგან იყო სხვა ომებიც, უფრო სისხლიანი. მაგრამ მე დარწმუნებული ვარ, თქვენ ძნელად თუ დაივიწყებდით, რა ხდებოდა იმ დღეებში, პირველი რა გახსენდებათ?

დიმიტრი მედვედევი: მე ნამდვილად არ დამვიწყებია და არ ვფიქრობ, რომ სხვებმა დაივიწყეს. თქვენ მართალი ხართ და ღმერთს მადლობა, რომ ეს კონფლიქტი არ იყო ხანგრძლივი. მიუხედავად ამისა, იგი ღრმად ჩამრჩა მეხსიერებაში, ისევე როგორც ბევრი ადამიანის მეხსიერებაში დარჩა, განსაკუთრებით კი კავკასიაში მცხოვრებთათვის.  აფხაზეთში, ოსეთში, საქართველოში და სხვა ადგილებში მცხოვრები ადამიანების მეხსიერებაში. მე, რა თქმა უნდა, დამამახსოვრდა ის, თუ როგორ დაიწყო  და როგორგ მოხდა ეს ყველაფერი, სიტუაციის მთელი დრამატულობა. არ ვმალავ, აუცილებლობა, მიმეღო ყველაზე რთული გადაწყვეტილება ჩემს ცხოვრებაში. ეს გადაწყვეტილება ნამდვილად ყველაზე რთული იყო ბიოგრაფიაში ახალგაზრდა პრეზიდენტისა, რომელმაც ეს გადაწყვეტილება მიიღო, როცა 90 დღეზე ნაკლები დრო იყო გასული მას შემდეგ, რაც პოსტი დაიკავა. მაგრამ ყველა გადაწყვეტილება იქნა მიღებული და  ყველა მიზანი, რომელიც ჩემს თავს ოდესმე დავუსახე– მიღწეული. 

უკან რომ დაბრუნდეთ, რამდენიმე კვირით ან თუნდაც თვით აგვისტოს დღეებამდე– საქართველოსთან ურთიერთობა უკვე საკმარისად დაძაბული იყო, მე დარწმუნებული ვარ, როცა თქვენ თქვენი წინამორბედისგან  იბარებდით ხელისუფლებას,  რა თქმა უნდა, განიხილეთ ეს თემა. როგორი განწყობა არსებობდა მაშინ?  ბევრი საუბარი იყო სხვადასხვა გადატვირთვაზე. არსებობდა თუ არა იმედი ურთიერთობების შესაძლო გაუმჯობესებაზე?

მე შეგახსენებთ, რომ ძალაუფლების გადაცემამდე , 5 თუ 6 წელი ჩართული ვიყავი საკითხში, როგორც უსაფრთხოების საბჭოს წევრი. ყველა საკითხი, რომელიც დაკავშირებული იყო ჩვენს საგარეო პოლიტიკასთან და მთავარი ასპექტები, რომლებიც დაკავშირებულია  რუსეთის ფედერაციის უსაფრთხოებასთან, ჩემი მონაწილეობით განიხილებოდა. ამიტომ მე სრულიად მატერიალურად ვიცოდი საკითხი, თუმცა მქონდა შეგრძნება, რომ შეგვეძლო როგორღაც საქართველოსთან ურთიერთობის ნორმალიზება, რომელიც, გეთნხმებით, რომ  უკვე გართულებული იყო.  ივნისში, უფრო სწორად კი, რამდენიმე კვირის შემდეგ, რაც ოფიციალურად დავიკავე თანამდებობა, დამირეკა სააკაშვილმა და მასთან მიმდინარე საკითხები განვიხილე. მან მითხრა, რომ დახმარება სჭირდბოდა სარკინიგზო კომუნიკაციის აღდგენაში რუსეთსა და აფხაზეთს შორის, აფხაზეთსა და საქართველოს ძირითად ტერიტორიებს შორის. ჯამში, ნეიტრალური საუბარი იყო. მე გამოვხატე ურთიერთობის გაგრძელების სურვილი, რაც მოხდა უკვე რამდენიმე დღეში, როცა ჩვენ პეტერბურგში დესეთეს სამიტზე შევხვდით. 

მე დღმდე მახსოვს ეს მომენტი. როგორ ავდექი კაბინეტში მასთან შესახვედრათ, ის კი შემოდის დიდი და კეთილი ღიმილით. მე მას ვუთხარი, რომ მაქვს სურვილი ვცადო ურთიერთობის გაუმჯობესება, იმ აზრით, რა აზრითაც ეს გვესმის. გაუმჯობესება იმ სიმპათიის გათალისწინებით, რომელსაც რუსი ხალხი გრძნობდა ქართველი ხალხის მიმართ ყოველთვის და- პირიქით.  ბატონმა სააკაშვილმა მითხრა, რომ ისიც იმავე გრძნობითაა განმსჭვალული და ეს ჩვენი ყველაზე დიდი ამოცანაა და თვლის, რომ ეს შეიძლება გაკეთდეს. ეს გადაწყვეტიება მივიღეთ. მერე იყო კონსულტაციები, მერე მას კიდევ ერთხელ დავურეკე. კონფლიქტამდე, ბოლოს ასტანაში ვნახე, ქალაქის დღესასწაული აღნიშვნაზე.  აბსოლუტურად არ იყო დაძაბულობა, ვისხედით და ვსაუბრობდით, ის შეკითხვებს მისვამდა, მე ვუთხარი, რომ სიტუაცია დაძაბულია,  იგრძნობა, რომ ვერ ვიპოვით სწორ გზას. შევთანხმდით, რომ კიდევ შევხვდებოდით. მან თქვა, რომ ჩამოსვლის სურვილი აქვს.

მე უკვე ამაზე ვსაუბრობდი, როდესც იგი გაქრა კავშირიდან. ფაქტობრივად, კონფლიქტამდე. მე ჩემს დამხმარესაც კი ვკითხე, საქართველოს პრეზიდენტი აპარატიდან გამოდიოდა თუ არა ვინმე კონაქტზე შეხვედრასთან დაკავშირებით. რადგან ჩვენ ეს უკვე დაგეგმილი გვქონდა. მითხრეს, რომ შეტყობინება არ მოსულა და სიჩუმეა. მერე მოხდა ის, რაც მოხდა, აი, ეს არის წინა ისტორია. 

ოფიციალური მონაცემებით, წარმოება საომარი მოქმედებების შესახებ 8 აგვისტოდან დაიწყო, თუმცა გასაგებია, რომ დაძაბულობა წარმოიშვა რამდენიმე დღის, თუ არა კვირის, წინ, როდესც თქვენ პირადად შეგატყობინეს, რომ ჯარები საზღვრისკენ მოიწევდა. იმ მომენტში თქვენ რამდენად აცნობიერებდით იმ ნამდვილ მიზნებს, რაც ქართულ ხელისუფლებას ჰქონდა?

რასაკვირველია, მე მატყობინებდნენ ამ ინფორმაციას წინა დღეებშიც, რომ იქ რაღაც ძალების კონცენტრაციას და პროვოკაციებს ჰქონდა ადგილი. მაგრამ იმის გათვალისწინებით, რომ კონფლიქტი უკვე დიდი ხანია არსებობდა და ჩვენი მშვიდობისმყოფელი კონტიგნტი იქ დიდი ხანია, რაც დგას, მოკლედ, ამის შეფასება სხვადასხვაგვარად შეიძლებოდა. თუმცა, რა თქმა უნდა, ეს გაფრთხილებაც იყო და გარკვეული ბრძანებები იქნა გაცემული. თუმცა არ დავმალავ, რომ მე მაინც იმედი მქონდა, რომ ქართულ ხელმძღვანელობას და სააკაშვილს ეყოფოდა გონიერება, რომ არ შეექმნა ისეთი პრობლემები, როგორიც შექმნა. რაც შეხება უშუალოდ იმ ღამეს, იქ მართლაც იყო სროლა და აშკარად დაიწყო სიტუაციის გამწავევება. მაგრამ ბოლო მომენტამდე მე ვიმედოვნებდი, რომ ისინი გაჩერდებოდნენ. მაგრამ, სამწუხაროდ, ღამის პრველ საათზე, როდესაც მე მოლაპარაკებას ვაწარმოედი მიმდინარე მოვლენების მონაწილეებთან (ეს, ცხადია, იყო თავდაცვის მინისტრი, გენერალური შტაბის უფროსი, საგარეო საქმეთა მინისტრი), ჩვენთვის ცხადი გახდა, რომ ეს არ იყო მოკლევადიანი პროვოკაციების სერია, არამედ რეალური აგრესია, რომელიც მიმართული იყო იქეთკენ, რომ  შემოებრუნებინათ სამხრეთ ოსეთს განვითარება და დაემყარებინათ იქ სხვა რეჟიმი. მე უკვე არაერთხელ მითქვამს ამის შესახებ, რომ  მომიწია ყველაზე რთული გადაწყვეტილების მიღება, როდესაც  იძულებული ვიყავი, მიმეცა პირდაპირი ბრძანება, დაეწყოთ საომარი მოქმედებები და გაეხსნათ ცეცხლი ქართული ჯარისთვის.

თუ სწორად გაგიგეთ, თქვენ  თვლით, რომ ეს  მრავალნაბიჯიანი კომბინაცია სტრატეგიული გათვლა იყო?

სწორად გაიგეთ, ჩემი აზრით, სხვადასხვა ფაქტორები იყო. პირველ რიგში, მიხეილ სააკაშვილს ჰქონდა ილუზია, რომ რუსეთში ხელმძღვანელობის შეცვლის შემდეგ, იმ მიზნების მიღწევა შეეძლო, რაც  წინა ხელმძღვანელის პირობებში ვერ შეძლო. მეორე ფაქტორი, ეს ჩემი აზრია, არის ის მხარდაჭერა, რომელიც  სააკაშვილს ამერიკის შეერთებული შტატებისგან და სხვა ქვეყნებისგან ჰქონდა. ეს მხარდაჭერა არ იყო მხოლოდ მორალური, ასევე, მატერიალური. შეგახსენებთ, რომ 2002 წლიდან 2008 წლამდე საქართველოს შეიარაღებულ ძალებზე გაწეული ხარჯები 50–ჯერ გაიზარდა, თითქმის მილიარდ დოლარამდე. აშკარაა, რომ ხელისუფლებამ გააძლიერა თავისი სამხედრო ძალა და ეს არასდროს ხდება შეუმჩნევლად. ყველა შესაძლებლობით, საქართველო, რომელმაც ნატოს წევრობის სურვილით მიმართა, ამის შემდეგ გახდა შეუვალი ქვეყანა, რომელზეც თითქმის გავრცელდა  ჩრდილოატლანტიკური ალიანსის წესი “კოლექტიური თავდაცვის” შესახებ. ჩემი აზრით, ყოველ შემთხვევაში, რომელიღაც  ტვინში ეს აზრი შეიძლება არსებობდა.  ამ ფაქტორების ერთობლიობამ სააკაშვილს და მის გარემოცვას უბიძგა და აფიქრებინა, რომ შეუძლიათ ძალით აღადგინოს ის წესრიგი, რომელსაც თავად თვლიან სწორად. 

ჰიპოტეტური შეკითხვა, რუსეთში ხელისუფლება რომ არ შეცვლილიყო, წავიდოდა ის ასეთ რისკზე?

ჩემთვის რთულია ამაზე საუბარი, თუ სცენაზე, კედელზე იარაღი კიდია, ის აუცილებლად გაისვრის. მათი შეარაღება, ნატოსადმი მიმართვა წევრობისთვის, ადრე თუ გვიან გამოიღებდა კონფლიქტის ესკალაციას იმ მომენტში ან მოგვიანებით– ესენი მხოლოდ ჰიპოთეზებია. მაგრამ ის, რომ მოხდა სახელმწიფოს მილიტარიზაცია, მყარდებოდა აზრი, რომ ეს ერთადერთი გზაა სახელმწიფოს ძველი საზღვრების აღდგენის– ეს ნათელია. 

ბევრი ანალიტიკოსი თვლის, რომ სააკაშვილს ჰქონდა ორი სცენარი. ერთი, რომ რუსეთი საერთოდ არ ჩაერეოდა, და მეორე, რუსეთის ჩართვით, მისი როგორც აგრესორის წარმოჩენა იოლი იქნებოდა და იგი კომპენსაციას მიიღებდა საერთაშორის თანამეგობრობისგან იმ ძალთა უთანასწორობის გამო, რომელიც ამ ორ ქვეყანას შორის არსებობს. თვლით თუ არა, რომ მეორე ვარიანტი იყო რეალური?

იცით, მე დაბალი წარმოდგენის ვარ სააკაშვილი მილიტარისტულ ან დიპლომტიურ უნარებზე. მე არ ვფიქრობ, რომ იგი “ბ” ვარიანტით ხელმძღვანელობდა. ეს ძალიან რთული სიტუაციაა, მე ვფიქრობ, რომ იგი პირველ ვარიანტზე, რუსეთის ჩაურთველობაზე აკეთებდა ორიენტაციას, სწრაფად შევიდოდა ცხინვალში, ძირითად შენობებს აიღებდა და ქართული მხარის გაგებით კონსტიტუციურ წესრიგს დაამყარებდა, ამ საკითში შეერთებული შტატები და სხვა ქვეყნბიც გამოექომაგებოდნენ.  ვარიანტი ბე უფრო სარისკო იყო, რომელიც მისთვის შეიძლება სხვაგვარად დასრულებულიყო.

მინდა გკითხოთ რუსეთის ჯარის გადაადგილებაზე, ჩემი თვალით ვნახე, რომ ქალაქებზე -გორი, ფოთი ქუთაისი, მათზე საჰაერო თავდასხმები განხორციელდა. ეს სტრატეგიული მნიშვნელობის იყო, თუ მოხდა  იმიტომ, რომ ეს, უბრალოდ, მოხდა?

ეს არ იყო სტრატეგიული მნიშნელობის და არც იმიტომ მომხდარა, რომ უბრალოდ მოხდა. ეს მოხდა იმიტომ, რომ  ომში ასე ხდება. წყობიდან უნდა გამოიყვანო შენი მტრის საბრძოლო ობიექტები. ის ობიექტები, რომელსაც რუსეთის არმიისთვის ზიანის მიყენება შეეძლო. ასევე, სამხრეთ ოსეთისა და აფხაზეთის მშვიდობიანი მოსახლეობისთვის, რუსეთის მოქალაქეებისთვის. ზუსტად მათზე განხორციელდა თავდასხმა და არა სამოქალაქო ობიექტებზე, რაზეც პერიოდულად საუბრობდა მისი პროპაგანდა. საუბარი იყო, მწყობრიდან გამოგვეყვანა საომარი ობიექტები, აეროპორტის ჩათლით, რომ შეუძლებელი გამხდარიყო თვითმფრინავის, ტექნიკის გაგზავნა. მაგრამ ეს არ იყო სტრატეგიული გათვლა, არც სპონტანური გადაწყვეტილება, ეს მომზადებული საომარი პოზიციაა. 

მაშინ განიხილებოდა რუსეთი ჯარის შესვლის საკითხი თბილისში, რატომ არ გააკეთეთ ეს?

შეგახსენებთ, ჩვენ როგორ ვაფასებთ სიტუაციას. ეს არ იყო ომი საქართველოსა და რუსეთს შორის. ეს ქართულ–ოსური კონფლიქტია, რომელშიც ჩვენ იძულებული გავხდით ჩავრეულიყავით, რათა შეგვეჩერებინა საქართველო, რომ გვეხსნა ის ხალხი განადგურებისგან, ვისაც საკუთარ მოქალაქეებად მოიაზრებს და რომლებიც, ამავდროულად, მეტწილად რუსეთის მოქალაქეები არიან”. შეგახსენებთ, რომ სამხრეთ ოსეთის მოსახლეობის 75–80 % იყვნენ რუსეთის მოქალაქეები. ეს არ იყო ომი ორ სახელმწიფოს შორის, მით უმეტეს, არ ყოფილა ომი ქართველ და რუს ხალხს შორის. ჩვენ გვქონდა ლოკალური მიზანი. გაგვეუვნებელყო მტერი იმ მდგომარეობამდე, რომ შეეწყვიტა ადამიანების განადგურება. ეს იყო მთავარი მიზანი, რასაც 5 დღეში მივაღწიეთ. და მე ვფიქრობ, ეს ამ კამპანიის მთავარი მიღწევაა. როდესაც ამას ვიწყებდით, უნდა ვთქვა, რომ მეშინოდა, რომ მოვლენები დიდხანს და სხვა კანონებით განვითარდებოდა, მაგრამ ჩვენმა შეიარაღებულმა ძალებმა და არმიამ გამოავლინა მამაცობა,  ურთიერთდახმარება და გმირობა. მე, როგორც მთავარსარდალს, არ გამიცია ბრძანება თბილისში შესვლის, პოლიტიკური რეჟიმის შეცვლის და სააკაშვილის დასჯის. 

რატომ?

იმიტომ, რომ ჩვენ არ ვომობდით საქართელოსთან. ჩვენთვის რუსეთის ინტერესების დაცვა იყო მთავარი. მისი პირადი ბედი არასდროს მაინტერესებდა, მე ყოველთვის ვფიქრობდი, რომ ეს ბედი ქართველმა ხალხმა უნდა განსაზღვროს. ჩემი აზრით, ის უკვე განსაზღვრულია. 

ამ კონფლიქტში ამერიკის შეერთებულ შტატებს საკმაოდ საინტერესო, ორმაგი პოზიცია ეკავა. მედიით და დიპლომატიური კონტაქტებით ისინი საქართველოს მხარდაჭერას უცხადებდნენ., მაგრამ, რა თქმა უნდა, არ მივიდნენ ბოლომდე, რასთან აკავშირებთ ამას?

იმასთან, რომ ეს რუსეთია, რუსეთთან აშშ–ის კონფლიქტი არ შეიძლება, ეს ამერიკის ყველა პრეზიდენტს ესმის. ამასთანაა ესეც დაკავშირებული. იქ იყვნენ “ცხელი თავებიც”, ესეც ყველასთვის ცნობილია, მაგრამ იყო ცივი მსჯელობაც იმასთან დაკავშირებით, რომ ეს ყველაფერი სერიოზულ კონფლიქტამდე შეიძლებოდა მისულიყო. ეს არავის ჭირდებოდა. ამიტომ, როგორც თქვენ აღნიშნეთ, შტატებმა დაიკავა ორმაგი პოზიცია, რაც შეიძლება ყველაზე დიდი იმედგაცრუება იყო ჭკვინაი კაცებისთვის საქართველოდან. 

ხდებოდა თუ არა საერთაშორისო მედიის გამოყენება გეოპოლიტიკური თამაშისას? რა ფუნქციას ასრულებდა ამ თამაშში საერთაშორისო მედია? 

სამწუხაოდ, არ შემიძლია არ დაგეთანხმოთ, ცნობილ, ავტორიტეტულ და პატივსაცემ მედიაში პროპაგანდა იყო 90% და 10 % სიმართლე. ჩემთვის ეს დიდი იმედგაცრუება იყო. რა თქმა უნდა, მე არ მაქვს ილუზია, ნებისმიერი იდეოლოგია მოქმედებს მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებზე. მაგრამ რაც იმ პერიოდში ხდებოდა ზოგიერთ მედიაში, ცინიზმის გამოვლენა იყო. როცა თეთრზე ამბობენ, რომ შავია. რუსეთი აგრესორად გამოიყვანეს, მხოლოდ შემდეგ პერიოდში თქვეს, რომ კი, რუსეთი მკაცრად მოიქცა, მაგრამ ისინი დაესხნენ თავს. პრემიერ–მინისტმა ივანიშვილმაც სწორად თქვა, რომ  ეს თქვენ (სააკაშვილმა) ყველაფრის პროვოცირება მოახდინეთ და კონფლიქტი გააღვივეთ. ალბათ რთული იყო ამის თქმა, მაგრამ მამაცი ნაბიჯია. 

5 წლის განმავლობაში ურთიერთობები ოდნავ გაუმჯობესდა, რუსეთის მოქალაქეებ შეუძლიათ უვიზოდ ჩავიდნენ საქართველოში, ჩვენ შეგვიძლია ქართული ღვინის მოხმარება. როგორ ფიქრობთ, არსებობს თუ არა ბუნებრივი ზღვარი, რომლის იქით, ნებისმიერი ძალისხმევის მიუხედავად, ურთიერთობა ვერ განვითარდება?

ამ თვალსაზრისით აბსოლუტურად ოპტიმისტი ვარ. დარწმუნებული ვარ, რომ ყველაფერი ნორმალურად იქნება. სამწუხაროდ, ეს კონფლიქტი არ გვეხმარება ურთიერთგაგებაში, მაგრამ ეს არ არის ხალხებს შორის ღრმა კონფლიქტი. კიდევ ერთხელ ვამბობ, შეცდომა გადაიზარდა დანაშაულში ქვეყნის ზოგიერთი ლიდერის გამო. მე შეგახსენებთ, რომ რუსეთის ფედერაციას არ გაუწყვეტია საქართველოსთან დიპლომატიური ურთიერთობები. ჩვენ მზად ვართ მის აღსადგენად გარკვეული პირობების შემთხვევაში. ეს მარტივია – აღიარება იმ ფაქტის, რაც მოხდა. შესაძლოა, ეს პროცესი წავიდეს აკურატული, რთული გზით, თუმცა მე დარწმუნებული ვარ, რომ წარსულში დაბრუნება არ მოხდება. ამით ბოლო წლებში ყველაზე სამწუხარო ფურცელი ჩვენ ურთიერთობებში გადაიშლება და წავა მიხეილ სააკაშვილის და რამდენიმე პირის პოლიტიკური არენიდან წასვლასთან ერთად.

სააკაშვილის წასვლის შემდეგ, თუ საქართველოს ახალი ხელისუფლება შეძლებს ოს და აფხაზ ხალხთან ურთიერთობის დალაგებას, ჰიპოთეტური ვარაუდი ამ ადამაინების გაერთიანებისა, ამ შემთხვევაში რუსეთი მზადაა, აღიაროს საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობა?

სამყაროში ყველაფერი დამოკიდებულია გადაწყვეტილებებზე, რომლებსაც ადამიანები იღებენ და ასევე პოლიტიკურ ნებაზე. ჩვენ არ შეგვეძლო იმის წარმოდგენა, რომ საბაჟო კავშირს შევქმნიდით, მაგრამ ახლა ევრაზიული ეკონომიკური კავშირისკენ ვმოძრაობთ. ეს სერიოზული გაერთიანებაა, არა მხოლოდ ეკონომიკური, ასევე, პოლიტიკური შედეგებით. ყველაფერი დამოკიდებულია ადამიანის ნებაზე, რომლებიც ამ ტერიტორიაზე ცხოვრობენ. ქართველ ხალხზე და იმაზე, თუ ვის აირჩევენ ისინი ქვეყნის მმართველად. აფხაზეთში და ოსეთში მცხოვრები  ხალხის ნებაზე. მათ შეუძლიათ მისცენ ნებისმიერი მანდატი და ეს იქნება კონსტიტუციის და საერთაშორისო წესების საზღვრებში. ჩვენ გვსურს, რომ მათ მშვიდობაში იცხოვრონ. რა ფორმა ექნება მათ ურთიერთობას, ეს მათი საქმეა. ამ პროცესებზე გავლენას არ მოვახდენთ. მაგრამ ჩვენ, რა თქმა უნდა, დავიცავთ რუსეთის ეროვნულ ინტერესებს.