რუსი სამხედროების მიერ დაკავებული და ცხინვალში გასამართლებული ქართველი ექიმის, ვაჟა გაფრინდაშვილის საკითხზე, ქართული მხარის რეაგირებაზე და გამოსავლებზე შერიგების ყოფილ სახელმწიფო მინისტრს, კონფლიქტოლოგ პაატა ზაქარეიშვილს ვესაუბრეთ. 

ბატონო პაატა, ცხინვალში დაკავებული ექიმის საკითხზე საკმარისია თუ არა ის განცხადებები, რომელიც ქართული მხარისგან ვისმენთ მიმდინარე დღეებში? 

უცნაური რაღაც ხდება. სულ უფრო და უფრო უარესდება სიტუაცია კონფლიქტურ რეგიონებში. აშკარად თვალშისაცემია კონფრონტაცია მხარეებს შორის.  მით უმეტეს, იმ ფონზე, როდესაც ზალკალიანი ლავროვს შეხვდა, ყველაფერი კიდევ უფრო უცნაურად ჩანს. უცნაურია, როდესაც ასეთი მაღალი დონის შეხვედრა არაფერს ცვლის [იქამდე დაიწყო ესკალაცია და კონფრონტაციული ურთიერთობები].

2008 წლის შემდეგ ჩვენი ექიმები ოპერაციებს ატარებდნენ გალში. ამ მხრივ, არ ყოფილა პრობლემები. ვრეკავდით და ვათანხმებდით ასეთ რამეებს. გარკვეული გრძელვადიანი ურთიერთობები არსებობდა.

გამაოგნებელია ის, რაც ახლა ხდება გაფრინდაშვილთან დაკავშირებით. პირველ რიგში, საინტერესოა, რატომ დასჭირდა ამ კაცს ჩუმად გადასვლა, მიმართა თუ არა ჩვენი ხელისუფლებიდან ვინმეს, ეცადა თუ არა მიეღო დახმარება გადასვლაზე. საინტერესოა, იყო თუ არა ასეთი მცდელობები. 

რომ ყოფილიყო ასეთი მცდელობები, სხვა შედეგი დადგებოდა? 

სხვა შედეგები არსებობდა. ერთმანეთს ვთხოვდით გარკვეულ საკითხებში დახმარებას, ჩვენ- აფხაზებს, ოსებს, ისინი –  ჩვენ. მუდმივი ურთიერთვალდებულებები გვქონდა მხარეებს, რაც ძალიან მნიშვნელოვანია კონფლიქტებში. 

ახლა ვერ ხედავთ ამ პროცესს?

კონტაქტების ნიშანი არ ჩანს ახლა. მხოლოდ ტექნიკური შეხვედრები ტარდება უშიშროების დონეზე. უშიშროება კი არ არის პოლიტიკა. მას ძალიან შეზღუდული ფორმატი აქვს და ასეთ რამეებს ის ვერ მოაგვარებს. უამრავი საშუალება აქვს პოლიტიკას და პოლიტიკურ ძალას პროცესების სამართავად. ზოგადად, პოლიტიკოსი მართავს პროცესებს და უშიშროება ეხმარება. დღეს კი, როგორც ჩანს, პირიქითაა, მხოლოდ უშიშროება მართავს და აკონტროლებს.

30 წელია ამ სფეროში ვარ და არ მახსოვს ასე ყრუდ ჩაკეტილობა. 

თქვენი აზრით, რატომ გაწყდა კონტაქტები, რა შეიცვალა? 

როგორც ჩანს, ახალი თაობაა პოლიტიკაში, რომელსაც რაიმე გამოცდილება მეორე მხარესთან ურთიერთობებისა არ აქვს. ერთადერთი პოლიტიკოსი, რომელსაც ვიცნობ და რომელმაც, ჩემი აზრით, იცის კონფლიქტების თემა, ვოლსკია, და ახლა, როგორც ჩანს, მასაც არ სცალია კონფლიქტებისთვის. სხვა გამოწვევები აქვს მის პარტიას. სხვას კი არავის ვიცნობ ხელისუფლებაში, ვისაც შეუძლია რაიმე ფორმით კონტაქტზე გავიდეს იქით მხარეს ვინმესთან. არადა, დღეს ათასი ფორმა არსებობს ამისი.  აშკარად იგრძნობა ეს კრიზისი. ახლაც არსებობს რაღაც საკითხი აფხაზეთში [ამაზე ვერ ვისაუბრებ], “გამოსვლა” უნდათ ქართულ მხარეზე და ამის საშუალებაც არ აქვთ. 

ასე რომ, ასეთი ფაქტი ჯერ არ ყოფილა რომ ექიმი შესულიყო ჩუმად და ისე ემკურნალა. როგორც წესი, წინასწარ ხდებოდა ამის შეთანხმება. 

და თუკი ექიმმა, ვაჟა გაფრინდაშვილმა მაინც თვითნებურად გადაწყვიტა შესვლა პაციენტის დასახმარებლად, და როგორც ჩანს, ასეც იყო, მაშინ? 

მე ძალიან დიდ პატივს ვცემ ამ ბატონს და ის მოიქცა ისე, როგორც ექიმს ეკადრება. მე უბრალოდ ის მაინტერესებს, სანამ ამ გადაწყვეტილებას მიიღებდა, მოიმოქმედა თუ არა მან სხვა რამ, თუ არ მოიმოქმედა, რატომ? შედეგის იმედი არ ჰქონდა? 

ამ კითხვებზე პასუხი ცვლის რამეს?

ეს იმას ცვლის, რომ არსებობს პროცედურები. გაიარა კი მან ეს პროცედურები? მიიღო მან საქართველოს მხარიდან ინფორმაცია, რომ არაფერი გამოვა და ამიტომ მას, როგორც ექიმს, სხვა გზა აღარ დაუტოვეს გარდა იმისა, რომ სარისკო ნაბიჯი გადაედგა? და თუ არ გაუვლია, რატომ? იმედი არ ჰქონდა საქართველოს ხელისუფლების? რატომ გადადგა ნაბიჯი, რომელიც მიმართული იყო მაღალ რისკზე? მე უფრო ვეძებ პასუხს, რატომ მოუწია მას ასეთი სარისკო ნაბიჯის გადადგმა. თუ სხვა გზა არ ჰქონდა, მაშინ უნდა ვეძებოთ მიზეზები სწორედ იმ ხალხში, ვინც სხვა გზა არ შეთავაზა მას. სულ ცოტა, ხელისუფლებასთან რომ მისულიყო, ხელისუფლებას რაღაც უნდა ეცადა მაინც. ცხელის ხაზის, წითელი ჯვრის საშუალებით. რამდენიმე ნაბიჯი მაინც იყო გასაკეთებელი, რათა უარი ეთქვათ მისთვის. ჩემთვის, ადამიანისთვის, რომელიც ამ სფეროში იყო ჩართული ეს კითხვები ნამდვილად არსებობს.

იმ დღეებში კიდევ რამდენიმე ადამიანი იყო დაკავებული, რომლებიც ადმინისტრაციული წესით გაასამართლეს და უკვე გაათავისუფლეს. ვაჟა გაფრინდაშვილის მიმართ კი სისხლის სამართლის საქმეა დაწყებული. თქვენი აზრით, რატომ? 

როგორც ჩანს, მან წინააღმდეგობა გაუწია მათ. როგორც წესი, იქ აკავებენ ხალხს, გლეხებს, რომლებიც დაბეჩავებული არიან, თანხმდებიან მათ პირობებს. ვიცით, საშინელი მდგომარეობაა ამ კუთხით. ექიმი კი, რომელიც პროფესიონალია, თამამია, ამაყია, არ არის მიჩვეული ვინმეს ქედი მოუხაროს, არაა გამორიცხული, რომ მკაცრად და პრინციპულად დაელაპარაკა. მე ახლა მხოლოდ ვარაუდებს გამოვთქვამ. 

რეპრესიების უნიკალური ფენომენი შექმნა რუსეთმა 21-ე საუკუნეში. რუსული სტანდარტები კი, ბუნებრივია, სამხრეთ ოსეთზეც ვრცელდება. მე არ გამოვრიცხავ, რომ ჩვენი ექიმი, რომელიც თბილისში სიტყვის თავისუფლებასაა მიჩვეული, შეეპასუხა და ბოდიშები არ იხადა. 

ჩემთვის უცნაურია ისიც, რომ 3-4 დღე საქართველოს ხელისუფლება დუმდა მისი დაკავების საკითხზე.

დიახ, უცნაურად ჩანს ეს. ხომ შეიძლებოდა, მაშინვე გაცხადებულიყო ეს ფაქტი? ან თქვენ რას იზამდით ხელისუფლებაში ყოფნის შემთხვევაში?

ჩემთვის სამარცხვინო იქნებოდა, სამი დღე არ მცოდნოდა ეს ამბავი. მეორე მხრივ, შეუძლებელია არ სცოდნოდათ ამის შესახებ.

შესაძლო არგუმენტი არსებობს, რომ ოჯახს არ უნდოდა გახმაურებულიყო თავიდანვე?

შესაძლოა. არც გამოვრციხავ. ხშირად ჩვენც ვუმალავდით ასეთ ინფორმაციას საზოგადოებას, ოჯახის ინტერესებიდან გამომდინარე. ხმაურის გარეშე გაგვითავისუფლებია ბევრი, ოჯახის თხოვნით. ძალიან ხშირად აფხაზური და ოსური მხარეები თავადაც გვთხოვნდნენ, არ გაგვეხმაურებინა და ასე, უფრო ადვილად მოხდებოდა გათავისუფლება, იქაური პროკურატურისა და სხვა უწყებების გავლის ავლით. როგორც წესი, ეს მუშაობდა. ასე რომ, არ გამოვრიცხავ ასეც ყოფილიყო, მაგრამ ეს უნდა ითქვს. მე რომ ასეთი ჩავარდნა მქონოდა და სამი დღე გამეჩუმებინა ოჯახი და მერე სკანდალი ამტყდარიყო, გამოვიდოდი და ვიტყოდი ამას.

ჩვენ ცხელ ხაზზე სწრაფად ვმუშაობდით და მხოლოდ მაშინ, როდესაც ვხვდებოდით, რომ ჩვენი რესურსებით წინ ვერ მივდიოდით, ვრთავდით ცხელ ხაზს. თუმცა, როდესაც მხოლოდ ცხელ ხაზს იყენებ, ჩანს, რომ კონტაქტები არ გაქვს. ახლა პირველ კონტაქტს ამყარებენ არა სოხუმთან ან ცხინვალთან, არამედ ცხელ ხაზთან.

ეს არის ნაბიჯი უკან, როდესაც კარგავ პირდაპირი კონტაქტების ინსტრუმენტს. ასეთი კონტაქტები ყოველთვის იყო. ნაციონალური მოძრაობის დროს კი მებრძოდნენ მე, მაგრამ კრიტიკულ სიტუაციაში ხელი არ შეუშლიათ ამ ბერკეტის გამოყენებაში. დიდი სიამოვნებით შემიძლია დავასახელო გვარი – უტიაშვილი, რომელიც ძალიან მეხმარებოდა ასეთ სიტუაციებში, იმის მიუხედავად, რომ პრორუსიც უწოდებია ჩემთვის და ხშირად მაკრიტიკებდა. როდესაც კონკრეტულ ადამიანებს ეხებოდა საქმე, მუდამ მზად იყო დასახმარებლად. დღეს კი საკმარისია გააკრიტიკო შენი ყოფილი გუნდი და უკვე გიბრაზდებიან.

მესამე თვეა დაკეტილია გამშვები პუნქტიც. ეს უპრეცედენტო ფაქტია?

ყველაფერი უპრეცედენტოა, რაც ხდება. მანამდე ორი თვით იყო დაკეტილი, ახლაც – ამდენ ხანს. ყველაფერი მომდინარეობს იქიდან, რომ არ არის გამჭვირვალე პოლიტიკა. ამბობ, რომ წნელისთან საგუშაგოს გახსნის უფლება გქონდა, კი ბატონო, მაგრამ რა არის შედეგი? ეს დისიდენტური აზროვნებაა, როდესაც ნაბიჯს დგამ და არ გაინტერესებს შედეგი. როდესაც პოლიტიკოსი ხარ, უნდა ხედავდე არა მხოლოდ პირველ ნაბიჯს – ბოლო ნაბიჯსაც. მას, ვინც მიიღო წნელისთან საგუშაგოს აშენების გადაწყვეტილება, საინტერესოა, რა შედეგზე ჰქონდა გათვლა? არცთუ ისე სტრატეგიული მნიშნელოვანი საგუშაგო რატომ დადგეს, ვერ მიხვდი. 

ისიც მაინტერესებს, რა შედეგზე იყო გათვლილი ზალკალიანისგან ლავროვთან შეხვედრა, თუკი შედეგების თვალსაზრისით უკეთესი არაფერი გაქვს. 

როგორც ჩანს, წნელისის კრიზისში არ ერევა რუსეთი

როდესაც უნდა, ძალიან კარგად ერევა. როგორც ჩანს, აწყობს ეს სიტუაცია. სურს ალბათ, რომ საქართველო შეეხვეწოს, რამე გააკეთოს, რადგან საქართველომ აშკარა ორიენტაცია აიღო მოსკოვზე – ჩვენ და მოსკოვი. ჩემი პოზიცია კი იყო თბილისი- სოხუმი, თბილისი-ცხინვალი. მე აბსოლუტურად არ მიმაჩნია სამარცხვინოდ მათთან თანამშრომლობა, მით უმეტეს, ამ გზით შენ მათაც აძლიერებ და მათ ბმას რუსეთზე ასუსტებ [ცხადია, ვერ აქრობ]. 

წესით, ახლა ზალკალიანი უნდა გამოვიდეს და თქვას, რომ ლავროვთან შეხვედრა უშედეგო აღმოჩნდა. ამ ტიპის ხმამაღალი განცხადებებია საჭირო ახლა. მე უკვე, როგორც მოქალაქე, მოვითხოვ, ამიხსნას საჯაროდ ზალკალიანმა, რატომ შეხვდა ლავროვს, როდესაც ადამიანები ისევ იტანჯებიან, ვერ გადმოდიან და მსგავსი ფაქტები ხდება. 

ასეთი არაკომპეტენტური, არაკვალიფიციური და ხელებჩამოშვებული პოლიტიკა 30 წლის განმავლობაში არ მახსოვს.