ახალი ამბებიკომენტარი

რას ცვლის, თუ დარბევის ბრძანება მინისტრს არ გაუცია – ინტერვიუ სულხან სალაძესთან

28 ივნისი, 2019 • 1803
რას ცვლის, თუ დარბევის ბრძანება მინისტრს არ გაუცია – ინტერვიუ სულხან სალაძესთან

შინაგან საქმეთა მინისტრი გიორგი გახარია მედიასთან ამბობს, რომ 20 ივნისის მოვლენებზე პასუხისმგებლობას იღებს, თუმცა არ აკონკრეტებს, პირადად მან გასცა თუ არა აქციის ამ ფორმით დარბევის ბრძანება. აქციის დაშლისა და მიმდინარე მოვლენების სამართლებრივ ასპექტებზე საიას თავმჯდომარეს, იურისტ სულხან სალაძეს ვესაუბრეთ.

პირველ რიგში, რომ გვითხრათ, ვისი მოვალეობა და უფლებამოსილება იყო აქციის დაშლის შესახებ ბრძანების გაცემა?

დავიწყოთ იმით, რომ ამ ეტაპზე რამდენიმე ტიპის ინფორმაცია ვრცელდება, რომ იქ იმყოფებოდა სახელმწიფო დაცვის სპეციალური სამსახურის ხელმძღვანელი, შინაგან საქმეთა სამინისტროს შესაბამისი ძალებიც იყო მობილიზებული. ფაქტია ერთი რამ, რომ ის პროცესი, რომელსაც, შესაძლოა, ჰქონოდა იურიდიული თვალსაზრისით თავდაპირველ ეტაპზე ჩარევის სამართლიანი წინაპირობა, რეალურად გადაიზარდა პროცესში, რომელიც ჩვენ უკვე დილით ვნახეთ. ეს იყო აბსოლუტურად ამოვარდნილი პროცესი კონტექსტიდან. ამ პროცესს, სამწუხაროდ, მოჰყვა მთელი რიგი გაგრძელება შემდეგშიც, მათ შორის სასამართლოში, რომელიც არაფრით არ განსხვავდება სასამართლოს 26 მაისის საქმეზე მიღებული გადაწყვეტილებებისგან. დღის პირველ ნახევარში, პრაქტიკულად, აბსოლუტურად იგივეს აკეთებდა სასამართლო [რასაც 2011 წლის 26 მაისს].

რაც შეეხება დაშლასთან დაკავშირებულ საკითხებს, იმის გათვალისწინებით, რომ იქ იყო შინაგან საქმეთა სამინისტროს ძალები წარმოდგენილი, ცხადია, ეს გადაწყვეტილებები, დიდი ალბათობით, მიიღებოდა თავად სამინისტროში, თუმცა კონკრეტული პასუხი, ვინ გასცა ბრძანება, ვინ იყო უშუალოდ პასუხისმგებელი იქ სამართალდამცავთა მოქმედებებზე, როდის უნდა დაწყებულიყო კონკრეტული მოქმედება, რომელი ღონისძიება უნდა გამოყენებულიყო პირველი, რამდენად მზად იყო, მაგალითად, შესაბამისი ჯანდაცვის სისტემის წარმომადგენლები – ეს არის საკითხები, რომლებზეც პასუხები, სამწუხაროდ, ამ დრომდე მკაფიოდ არ ვიცით. იგივე ტიპის პრობლემები ჩვენ ნანახი გვაქვს 26 მაისის საქმეზე. იქაც ეს კითხვები იყო. ეს არის საკითხები, რაზეც არც მაშინ და არც დღეს პასუხები ოფიციალური პირების მხრიდან ჩვენ არ მიგვიღია.

ისევ რომ დავუბრუნდეთ აქციის დაშლის შესახებ ბრძანებას, ასევე ცრემლსადენი გაზის, რეზინის ტყვიების და ა.შ. გამოყენების ბრძანება შეიძლება იყოს ზეპირი, თუ ეს აუცილებლად წერილობით უნდა იყოს დოკუმენტირებული?

ამ წუთში არ აქვს მნიშვნელობა, ეს ბრძანება იყო ზეპირი თუ წერილიბითი სახით. ორივე სახის ბრძანებას უნდა ჰყავდეს პასუხისმგებელი პირები და ამ პასუხისმგებლობას ვერავინ გაიქცევა. თუ ეს დაშლის პროცესი უცებ დაიგეგმა, შეიძლება ქაღალდზე ფიზიკურად ვერ გაფორმებულიყო, მაგრამ ეს არ ათავისუფლებს პასუხისმგებლობისგან გადაწყვეტილების მიმღებ არცერთ პირს, რომ თუ წერილობითი დოკუმენტი არ არსებობს, მას ზეპირად რაც უნდა, იმას გააკეთებს. კანონმდებლობა არ გამორიცხავს სამართლებრივი აქტის ზეპირად გამოცემას, მაგრამ იქვე ამბობს, რომ მერე აუცილებელია სამართლებრივად დარეგულირდეს და გაიწეროს.

შსს-ში ან მთავრობაში აქვს ლეგიტიმაცია რომელიმე მაღალჩინოსანს ან დაბალი რანგის მოხელეს, მაგალითად, შს მინისტრის მოადგილეს ან დეპარტამენტის უფროსს, ვისაც შეეძლო ამ ბრძანების გაცემა?

პირველი უნდა ვთქვათ, რომ, როგორც წესი, ასეთ სიტუაციაში გადაწყვეტილებას იღებს შინაგან საქმეთა მინისტრი და, ცხადია, ის მუდმივად ხაზზე იქნებოდა, ვინც არ უნდა ყოფილიყო იმ ღონისძიების მიმდინარეობის დროს უშუალოდ ბრძანებების მიმცემი. მე ვერ წარმომიდგენია, იქ დაწყებულიყო დაშლის პროცესი და ამის თაობაზე ინფორმირებული არ ყოფილიყო მინისტრი. ეს ასეც რომ იყოს, სხვა ტიპის პრობლემას აჩვენებს რეალურად სისტემის შიგნით. და თუ ეს ასე არ იყო და გიორგი გახარია თავად იყო უშუალოდ ამის ხელმძღვანელი და მისგან წამოვიდა ინიციატივა, ესეც უნდა გვითხრას. მე ამ საქმეს ორ ნაწილად ვყოფ. პირველი, ეს არის, რაც ხდებოდა ღამის 11 საათიდან 12 საათამდე, და მეორე –  რაც დაიწყო ღამის 12 საათის შემდეგ, ანუ 21 ივნისის დადგომასთან ერთად. მეორე ტიპის ჩარევა სამართალდამცავთა მხრიდან, რიგ შემთხვევებში, პრაქტიკულად ანგარიშსწორება იყო იქ მყოფი ადამიანების მიმართ. ეს იყო ჩარევა, როდესაც დამიზნებით ესროდნენ ადამიანებს, როდესაც მედიის წარმომადგენლები დაზიანდნენ, მაშინ როცა მათ კამერები და მიკროფონები ეკავათ. როცა ამ ტიპის მოვლენასთან გვაქვს საქმე, ცხადია, ეს აჩენს ორი ტიპის მოსაზრებას – ერთი ის, რომ მიზანმიმართულად გაკეთდა და მეორე  ის, რომ იქ სიტუაცია იყო უმართავი. არც ერთი და არც მეორე შეღავათი არაა ხელისუფლებისთვის და ამ პროცესში ბატონი გახარიას პასუხისმგებლობის საკითხის შემოტანა არის აბსოლუტურად სწორი და სამართლიანი.

გუშინდელ ეთერში მოვისმინეთ, რომ შს მინისტრი არ აპირებს გადადგომას და არც გვეუბნება, კონკრეტულად ვინ გასცა ბრძანება, თქვენ აღნიშნეთ, რომ შსს-ში შესაძლოა სისტემაში იყოს პრობლემა. კონკრეტულად რა პრობლემაზე შეიძლება მიუთითებდეს ეს?

თუ დავუშვებთ, რომ სისტემას ჰქონდა პრობლემა და ეს არ იყო, მაგალითად, მინისტრის გადაწყვეტილება, ეს შეიძლება იყოს კომუნიკაციის პრობლემა, გეგმის არარსებობა, ამგვარ სიტუაციებში გადაწყვეტილებების მიღების წესი. მაგრამ ჩვენ ვმსჯელობთ თეორიულად, რადგან არ ვიცით, რა მოხდა სინამდვილეში, იყო თუ არა ეს მინისტრის გადაწყვეტილება თუ სადღაც კიდევ უფრო მაღლა გადაწყვიტეს ამ ხალახის დაშლა. მაგრამ ფაქტია, რომ რაც უნდა მომხდარიყო, თუ ვინმე სხვამ გადაწყვიტა, თუნდაც სისტემის გარეთ, და ეს შს მინისტრმა აღასრულა, ესეც მისი პოლიტიკური პასუხისმგებლობის საკითხია.

შს მინისტრი გუშინ ჟურნალისტებთან ხშირად ახსენებდა, რომ რაც მოხდა, ყველაფერი მისი პასუხისმგებლობის დაფარვის ზონაშია. თქვენ როგორ გესმით, რაში გამოიხატება ეს პასუხისმგებლობა?

მე ვფიქრობ, მან როგორც უნდა გამოხატოს პასუხისმგებლობა, ამას რუსთაველის გამზირზე უკვე არაერთი დღეა ამბობენ ადამიანები. რაც მალე მიიღებს ამ გადაწყვეტილებას, მით უკეთესი იქნება, რადგანაც ეს შეუწყობს ხელს პროცესების უკვე იმ მიმართულებით წარმართვას, რაც ამ ქვეყნისთვის უფრო მნიშვნელოვანი იქნება, მაგალითად, არჩევნების პროპორციული სისტემისკენ. ამით მეტი დრო და სივრცე იქნება პოლიტიკურ სუბიექტებს შორის მოლაპარაკებებისთვის. რაც უფრო გაიწელება დროში, მე ვფიქრობ, ეს ადრე თუ გვიან მაინც გამოიწვევს, ვთქვათ, გახარიას გადადგომას. თუმცა ქართულ ოცნებაზეა ახლა დამოკიდებული, რა გზას აირჩევს ის. გადავა თუ არა პროცესები მალე მოლაპარაკების რეჟიმში და დაიწყება აქტიური მსჯელობა პროპორციულ საარჩევნო სისტემაზე.

თქვენ ახსენეთ აქციის დაშლის მეორე ნაწილი ანგარიშსწორების კონტექსტში. მთავარ პროკურატურაში მიმდინარეობს გამოძიება პოლიციელთა მხრიდან ძალის შესაძლო გადამეტებაზე, ამ დროს მინისტრი, რომელიც ამბობს, რომ მისი პასუხისმგებლობაა მომხდარზე, კვლავ თანამდებობაზეა, ეს პრობლემა ხომ არ არის გამოძიებისთვის? რადგან მინისტრს ხელი მიუწვდება ბევრ მასალაზე, მოწმეებზე და ა.შ. თქვენი აზრით, უმჯობესია გადადგნენ მინისტრი და შსს-ს სხვა მაღალჩინოსნები?

გულწრფელად რომ გითხრათ, გამოძიებისთვის მინისტრის გადადგომა რამდენად იქნება ხელშემწყობი ფაქტორი, ამაში ეჭვი მეპარება, ვინაიდან პროკურატურის დამოუკიდებლობა ცალკე პრობლემაა ამ ქვეყანაში. ბატონი გახარია იქნება თუ არა შს მინისტრი, ეს არ განსაზღვრავს, პროკურატურა გამოიძიებს თუ არა ობიექტურად ამ საქმეს. მე არ მაქვს მოლოდინი, რომ ბატონი გახარიას გადადგომის შემთხვევაში პროკურატურა უფრო კარგად და ეფექტურად გამოიძიებს ამ საქმეს, ვიდრე გახარიას მინისტრობისას. ამას ვამბობ იმიტომ, რომ ჩვენს ქვეყაანში, როგორც წესი, ინსტიტუციების პოლიტიკური დამოუკიდებლობა, რომლებიც დისტანცირებული უნდა იყვნენ პოლიტიკური პროცესებისგან, კრიტიკულია. ჩვენ ახლა გვყავს გენერალური პროკურორი, რომელიც პირდაპირ დაკავშირებულია ამ ქვეყნის ყოფილ პრემიერ-მინისტრთან.

გაქვთ მოლოდინები, რომ ეს გამოძიება მივა დასასრულამდე? ვინაიდან ჩვენ ბევრი გამოძიება გვინახავს დაწყებული, რომლებიც ბოლომდე არ მისულა?

პირველ რიგში, ვისურვებდი, რომ ბოლომდე მისულიყო და ყველას პასუხიმგებლობა დამდგარიყო, ვისი მოქმდების მხრიდანაც ადგილი ჰქონდა გადაცდომას და რიგ შემთხვევაში შეიძლება გადაცდომაზე მეტსაც. ჩვენ ნაკლები ნდობა გვაქვს პროკურატურის მიმართ სრულიად ლეგიტიმურად და სამართლიანად. ისტორიულად ამ ქვეყანაში, როგორც წესი, პროკურატურები ამ ტიპის სამქეებს არ იძიებენ სათანადოდ.

თქვენ ახსენეთ 26 მაისის საქმე სასამართლო ხელისუფლების კონტექსტში, რა პრობლემა დაინახეთ დღეს სასამართლოს სისტემაში?

დავიწყოთ გუშინდელი ნიკა მელიას პროცესით, რომელზეც უმრავლესობის დიდმა ნაწილმა გვითხრა, რომ ეს ადასტურებდა სასამართლოს დამოუკიდებლობას. სინამდვილეში, ამ გადაწყვეტილებმადე რამდენიმე დღით ადრე, 20 ივნისის საქმეებზე დღის პირველ ნახევარში, მოსამართლეები, პრაქტიკულად, მხოლოდ პოლიციელების ჩვენების საფუძველზე უშვებდნენ ადმინისტრაციულ პატიმრობაში ადამიანებს. არ ხდებოდა სხდომის გადადება, მტკიცებულებების გამოკვლევა, შუამდგომლობების დაკმაყოფილება. ეს იყო სტანდარტი, რომელიც 26 მაისის საქმეების გაგრძელება იყო. შუა დღის შემდეგ კი იგივე მოსამართლეებმა, იგივე სასამრთლოში, იგივე პოლიციელების ჩვენებებზე, იგივე მტკიცებულებების პირობებში, დაიწყეს გადაწყვეტილებების განხვავებული სახით მიღება – ან იყენებდნენ ჯარიმას, ან ხდებოდა სხდომის გადადება. ბუნებრივია, სასამართლო, რომელიც დღის პირველ ნახევარში ამბობს ერთს, დღის მეორე ნახევარში ვერ იტყვის მეორეს. მე მქონდა უშუალოდ შეხვედრა ჩემს კოლეგებთან ერთად 21 ივნისს მმართველი პარტიის წარმომადგენელთან, დღეს ის ადამიანი უკვე პარლამეტის თავმჯდომარეა. მას ვუთხარი და ვთხოვე, რომ ის ხომ მაინც შეგიძლიათ საგამოძიებო ორგანოების წარმომადგენლების საშუალებით და არა მოსამართლეებთან დარეკვით, ასე სპონტანურად არ წარმართოთ ეს პროცესები და ადამიანებს ასე კონვეირული წესით ციხეში არ უშვებდეთ. არ ვიცი, მან რაიმე მოქმედება შეასრულა, არ შეასრულა, მაგრამ ფაქტი ერთია, დღის მეორე ნახევარში ეს მოვლენები შეიცვალა. შეხვედრის შემდეგ ჩემს კოლეგასთან ერთად სასამართლოში მისულს უკვე მეუბნებოდნენ საიას იურისტები, რომ პროცესი უკვე სხვა სახეს იძენდა.

მასალების გადაბეჭდვის წესი