«საქართველოს პარლამენტმა დაიწყოს მუშაობა საგადასახადო კანონმდებლობის სრულყოფისათვის, რათა უზრუნველყოს ყველა რელიგიური ორგანიზაციისადმი თანასწორი საგადასახადო–სამართლებრივი რეჟიმის არსებობა საქართველოს კონსტიტუციის მე–14 მუხლით დადგენილი პრინციპის შესაბამისად», – ეს საქართველოს სახალხო დამცველის 2010 წლის ანგარიშის ერთ–ერთი ერკომენდაციაა.
ომბუდსმენ გიორგი ტუღუშს მიაჩნია, რომ 2010 წელს პრობლემურად რჩებოდა რელიგიური უმცირესობების უფლებრივ მდგომარეობასთან დაკავშირებული მნიშვნელოვანი საკითხები. მათ შორისაა საგადასახადო რეჟიმი, რომელიც სხვა რელიგიურ გაერთიანებებს უმრავლესობის რელიგიის მიმართ უთანასწორო პირობებში აყენებს;
ომბუდსმენის ანგარიშის მიხედვით, საგადასახადო შეღავათები, რომლითაც ამჟამად მართლამდიდებლური ეკლესია სარგებლობს, თანაბრად უნდა იყოს ხელმისაწვდომი სხვა რელიგიური ორგანიზაციებისათვისაც და ეს შესაძლებელია დარეგულირებული იყოს კონსტიტუციურ შეთანხმებაზე დაბალი იერარქიის საკანონმდებლო აქტით.
კანონპროექტი, რომელსაც დღეს საქართველოს პარლამენტი მეორე მოსმენით იხილავს, ითვალისწინებს მხოლოდ ხუთი რელიგიური გაერთიანების სამართლებრივი სტატუსის განსაზღვრას.
ომბუდსმენის ანგარიშის რელიგიის თავისუფლებისა და ტოლერანტობის თავში რამდენიმe გვერდი ეთმობა საგადასახადო რეჟიმის აღწერას, რომელსაც უცვლელად გთავაზობთ:
საგადასახადო რეჟიმი
2011 წლის იანვრიდან საქართველოში ამოქმედდა ახალი საგადასახადო კოდექსი. აღნიშნული კანონი, ისევე, როგორც მანამდე მოქმედი, რელიგიური ორგანიზაციების საქმიანობას არ მიიჩნევს ეკონომიკურ საქმიანობად და შესაბამისად არ ბეგრავს რიგი გადასახადებით, თუმცა ეს წესი ყველა რელიგიური ორგანიზაციისათვის ერთნაირი არ არის.
საქართველოს საგადასახადო კოდექსის მე–2 მუხლის თანახმად: „საქართველოს საგადასახადო კანონმდებლობა შედგება საქართველოს კონსტიტუციის, საერთაშორისო ხელშეკრულებებისა და შეთანხმებების, ამ კოდექსისა და მათ შესაბამისად მიღებული კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტებისაგან“. მიუხედავად იმისა, რომ ხსენებული ნორმა საგადასახადო კანონმდებლობის შემადგენელ ნაწილად არ განიხილავს „საქართველოს სახელმწიფოსა და საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალურ მართლმადიდებელ ეკლესიას შორის” კონსტიტუციურ შეთანხმებას, ის მაინც საგადასახადო კანონმდებლობის შემადგენელი ნაწილია. სწორედ ამ შეთანხმებით არის გათვალისწინებული საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალურ მართლმადიდებელ ეკლესიისათვის განსხვავებული საგადასახადო პირობები და განსაზღვრულია გადასახადები, რომელთაგანაც ის გათავისუფლებულია.
ამ თავის მიზანს არ წარმოადგენს „საქართველოს სახელმწიფოსა და საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალურ მართლმადიდებელ ეკლესიას შორის“ გაფორმებული შეთანხმების საფუძველზე გათვალისწინებული საგადასახადო შეღავათების მართებულობაზე მსჯელობა. მსგავსი ტიპის საგადასახადო შეღავათები თანაბრად უნდა იყოს ხელმისაწვდომი სხვა რელიგიური ორგანიზაციებისათვის და ეს შესაძლებელია დარეგულირებული იყოს კონსტიტუციურ შეთანხმებაზე დაბალი იერარქიის საკანონმდებლო აქტით.
საქართველოს საგადასახადო კოდექსი მოგების გადასახადს უკავშირებს პირის ეკონომიკურ საქმიანობას. საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად, მოგების გადასახადის გადამხდელი არ არის არასამეწარმეო იურიდიული პირი, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც ის ეწევა ეკონომიკურ საქმიანობას. საქართველოს საგადასახადო კოდექსის მე–9 მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, ეკონომიკურ საქმიანობად ითვლება ნებისმიერი საქმიანობა, რომელიც ხორციელდება მოგების, შემოსავლის ან კომპენსაციის მისაღებად, მიუხედავად ასეთი საქმიანობის შედეგებისა, თუ ამ მუხლით სხვა რამ არ არის გათვალისწინებული. ამავე მუხლის მე–2 ნაწილის თანახმად, ეკონომიკურ საქმიანობას არ განეკუთვნება რელიგიური საქმიანობა.
რელიგიურ საქმიანობად საგადასახადო კოდექსი მიიჩნევს არა ნებისმიერი პირის მიერ განხორციელებულ საქმიანობას, არამედ ისეთი პირების საქმიანობას, რომლებიც რეგისტრირებული არიან რელიგიურ ორგანიზაციად. (რელიგიურ ორგანიზაციად ითვლება ორგანიზაცია, რომელიც შექმნილია რელიგიური საქმიანობის განსახორციელებლად და ასეთად რეგისტრირებულია კანონმდებლობით დადგენილი წესით.)
ამავდროულად, აღსანიშნავია, რომ საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალურ მართლმადიდებელ ეკლესიის ორგანიზაციულ–სამართლებრივი ფორმა არ ჯდება აღნიშნულ დეფინიციაში, რადგანაც ის წარმოადგენს არა არასამეწარმეო (არაკომერციულ) იურიდიულ პირს, არამედ საჯარო სამართლის იურიდიულ პირს.
მიუხედავად აღნიშნულისა, კონსტიტუციური შეთანხმებიდან გამომდინარე, საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალური მართლმადიდებელი ეკლესია კანონმდებლობით დადგენილი წესით რეგისტრირებულ რელიგიურ ორგანიზაციად უნდა განვიხილოთ.
საგადასახადო კოდექსის შესაბამისად, მოგების გადასახადისაგან გათავისუფლებულია რელიგიური ორგანიზაციის ის საქმიანობა, რომელიც არის არაეკონომიკური (ანუ რელიგიური საქმიანობა) და არა მისი ნებისმიერი საქმიანობა.
შესაბამისად, ნებისმიერი რელიგიური ორგანიზაციის (მათ შორის საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალურ მართლმადიდებელ ეკლესიის) რელიგიური საქმიანობა არ განეკუთვნება ეკონომიკურ საქმიანობას და არ იბეგრება მოგების გადასახადით. ამავდროულად, აღსანიშნავია, რომ საგადასახადო კოდექსი მოგების გადასახადისაგან ათავისუფლებს ნებისმიერი პირს, რომელიც საქართველოს საპატრიარქოს მიერ რელიგიური დანიშნულებით გამოყენებული ჯვრების, სანთლების, ხატების, წიგნებისა და კალენდრების რეალიზაციით იღებს მოგებას.
საგადასახადო კოდექსის ეს ნორმა თავისი ხასიათით დისკრიმინაციულია. ის შეღავათს (უპირატესობას) ანიჭებს იმ სუბიექტებს, რომლებიც საპატრიარქოსათვის დაამზადებენ ხსენებულ ნივთებს, ხოლო ანალოგიური საგადასახადო შეღავათით ვერ ისარგებლებენ სხვა რელიგიური ორგანიზაციებისათვის იმავე (ან მსგავსი დანიშნულების) პროდუქციის დამზადებისას. მაგალითად, თუ მეწარმე ამზადებს სანთელს საქართველოს საპატრიარქოს მიერ რელიგიური დანიშნულებით გამოსაყენებლად და ამზადებს ანალოგიური დანიშნულების ნივთს სხვა რელიგიური ორგანიზაციისათვის, ის მხოლოდ მეორე შემთხვევაში გადაიხდის მოგების გადასახადს, რაც მოგების 15%–ს შეადგენს. ბუნებრივია, ეს აისახება ნივთის ფასზეც.
ეკონომიკურ საქმიანობასთან დაკავშირებულ გადასახადს ასევე წარმოადგენს დამატებული ღირებულების გადასახადი (დღგ). როგორც მოგების გადასახადის შემთხვევაში, ამ შემთხვევაშიც რელიგიური საქმიანობა არ წარმოადგენს რა ეკონომიკურ საქმიანობას, რელიგიური ორგანიზაცია არ არის ვალდებული, იყოს დღგ–ს გადამხდელი. შესაბამისად, რელიგიური საქმიანობის განმახორციელებელი პირი არ არის ვალდებული, მის მიერ განხორციელებული მიწოდების დროს (მაგალითად, სანთლის, ხატის ან სხვა მსგავსი საგნის გაყიდვა) გადაიხადოს დღგ.
ამავდროულად, საქართველოს საგადასახადო კოდექსით დღგ–ს გადახდისაგან გათავისუფლებულია: ა) საქართველოს საპატრიარქოს მიერ ჯვრის, სანთლის, ხატის, წიგნის, კალენდრისა და სხვა საღვთისმსახურო საგნების მიწოდება, რომლებიც გამოიყენება მხოლოდ რელიგიური მიზნით; ბ) საქართველოს საპატრიარქოს დაკვეთით ტაძრებისა და ეკლესიების მშენებლობა, რესტავრაცია და მოხატვა;
აღნიშნული ნორმის თანახმად, დღგ–ს (ღირებულების 18%) გადახდა არ ევალება საქართველოს საპატრიარქოს, თუ ის ახორციელებს ჯვრის, სანთლის, ხატის, წიგნის, კალენდრისა და სხვა საღვთისმსახურო საგნების მიწოდებას (საქონლის მიწოდებად ითვლება პირის მიერ სხვა პირისათვის საქონელზე საკუთრების უფლების გადაცემა სასყიდლით (მათ შორის, საქონლის რეალიზაცია, გაცვლა, ხელფასის ან ნატურალური ფორმით ანაზღაურება) ან უსასყიდლოდ.). გაურკვეველია კანონმდებლის ლოგიკა, თუ რატომ ათავისუფლებს დღგ–ს გადახდისაგან საქართველოს საპატრიარქოს, მაშინ, როდესაც საპატრიარქო არ არის ეკონომიკური საქმიანობის განმახორციელებლი და, შესაბამისად, არ წარმოადგენს დღგ–ს გადამხდელ სუბიექტს.
გარდა ამისა, მნიშვნელოვანია საკითხი, რომელიც დაკავშირებულია საქართველოს საპატრიარქოს დაკვეთით ტაძრებისა და ეკლესიების მშენებლობასთან, რესტავრაციასა და მოხატვასთან. საგადასახადო კოდექსი ამ შემთხვევაშიც ათავისუფლებს დღგ–ს გადახდისაგან ამა თუ იმ სუბიექტს, რომელიც საპატრიარქოს დაკვეთით შეასრულებს ხსენებულ სამუშაოს. ამ შემთხვევაშიც კანონი არათანაბარ გარემოში აქცევს სხვა რელიგიურ ორგანიზაციებს. მსგავსი სამუშაოების შეკვეთის შემთხვევაში, თუ შემსრულებელი დღგ–ს გადამხდელია, მას დღგ–ს გადახდა მოუწევს, რაც საბოლოოდ აისახება მომსახურების ფასზე. ანუ, თუ საპატრიარქო დაუკვეთავს რელიგიური დანიშნულების მქონე უძრავი ნივთის სარემონტო სამუშაოებს, ის გადაიხდის მომსახურების ღირებულებას დღგ–ს გარეშე, ხოლო სხვა რელიგიური ორგანიზაცია იმავე ღირებულების გარდა დამატებით ვალდებულია, შემსრულებელს გადაუხადოს დღგ, რაც შეადგენს ღირებულების 18%–ს. ბუნებრივია, რომ ასეთი საგადასახადო შეღავათები დისკრიმინაციულ მდგომარეობაში აყენებს სხვა რელიგიურ გაერთიანებებს.
რაც შეეხება ქონების გადასახადს, რომელიც ადგილობრივ გადასახადს წარმოადგენს, საქართველოს საგადასახადო კოდექსი ქონებას განმარტავს, როგორც დასაბეგრ ქონებასა და მიწას. ქონების გადასახადის გადამხდელი არის როგორც ფიზიკური პირი, ასევე საწარმო/ორგანიზაცია. საგადასახადო კოდექსის მიზნებისათვის ორგანიზაციას განეკუთვნება საჯარო სამართლის იურიდიული პირიც. საქართველოს კანონმდებლობით სწორედ სსიპ–ის სტატუსი აქვს საქართველოს საპატრიარქოს. შესაბამისად, ისევე, როგორც სხვა რელიგიური ორგანიზაციები, ისიც წარმოადგენს ქონების გადასახადის გადამხდელ სუბიექტს. შესაბამისად, საქართველოს საპატრიარქოს, ისევე, როგორც სხვა რელიგიურ ორგანიზაციებს, აქვს ქონების გადასახადის გადახდის ვალდებულება. ამავდროულად, გასათვალისწინებელია, რომ კონსტიტუციური შეთანხმებით, ეკლესიის მიერ წარმოებული საღვთისმსახურო პროდუქცია – მისი დამზადება, შემოტანა, მიწოდება და შემოწირულობა, ასევე, არაეკონომიკური მიზნით არსებული ქონება და მიწა გათავისუფლებულია გადასახადებისაგან. მართალია, საგადასახადო კოდექსი ქონების გადასახადთან დაკავშირებით მსგავს ჩანაწერს არ შეიცავს (რაც გარკვეულ წინააღმდეგობას ქმნის კონსტიტუციურ შეთანხმებასთან), მაგრამ ფაქტია, რომ კონსტიტუციურ შეთანხმებას, როგორც შედარებით მაღალი იერარქიის მქონე ნორმატიულ აქტს, პირდაპირი მოქმედების ძალა აქვს და საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია გათავისუფლებულია ქონების გადასახადისაგან.
სხვა რელიგიურ ორგანიზაცებთან დაკავშირებით კი საგადასახადო კოდექსი ქონების გადასახადის გათავისუფლებას მხოლოდ არაეკონომიკური საქმიანობის მიზნით არსებულ ქონებასთან დაკავშირებით ითვალისწინებს.
შესაბამისად, ყველა რელიგიური ორგანიზაცია, განსხვავებით საქართველოს საპატრიარქოსაგან, ვალდებულია, ყოველი წლის 15 ნოემბრამდე გადაიხადოს მიწის გადასახადი.
ამავე თემაზე:
პატრიარქი საკანონმდებლო ცვლილებების პროცედურის შეჩერებას ითხოვს
უთანხმოება რელიგიური ორგანიზაციების იურიდიული სტატუსის განსაზღვრისთვის
