კომენტარი

რამაზ გოხელაშვილი: ვაკე-საბურთალოს გზის რეაბილიტაცია იგივე ფორმით აღარ უნდა მოხდეს

15 ივნისი, 2015 •
რამაზ გოხელაშვილი: ვაკე-საბურთალოს გზის რეაბილიტაცია იგივე ფორმით აღარ უნდა მოხდეს

ნებისმიერი მსგავსი კატასტროფის მიზეზი გარემოდან მოდის, რადგან ბუნებაში გარკვეული პროცესები ხდება, მაგრამ ადამიანის გავლენა მის სიხშირესა და ზიანის ოდენობაზე საკმაოდ დიდია. ამ კონკრეტულ შემთხვევაში ორი ფაქტორია, რაც ჩემი აზრით, შეფასებისას უნდა გავითვალისწინოთ. წვიმას მოჰყვა მეწყერი, რომლის წარმოქმნა ბუნებრივადაც შეიძლება, მაგრამ, მაგალითად, ტყეების გაჩეხვა, ამას ხელს უწყობს. აქ ადამიანის ფაქტორი მდგომარეობს იმაში, რომ არა მხოლოდ წყნეთის მიდამოებში, არამედ თბილისის გარშემო ტყის საფარი შემცირებულია, ანუ ხეების გაჩეხვის გამო მეწყერსაშიში ადგილების რაოდენობა გაზრდილია, რაც, რა თქმა უნდა, ჩვენი პასუხისმგებლობაა. ნებისმიერ წვიმას შეიძლება მოჰყვეს მეწყრული პროცესები, რაშიც ჩვენი დანაშაული ძალიან დიდია.

 

ინფრასტრუქტურის და ურბანული დაგეგმარების ადეკვატური ორგანიზების შემთხვევაში ასეთი ტიპის ბუნებრივი კატასტროფების ზიანი ნაკლებია. რა თქმა უნდა, ვერ ვიტყვით, რომ ბუნებრივი კატასტროფები არ იარსებებს, წყალდიდობებიც ხდება, მეწყერიც, მაგრამ ზიანი ნაკლებია, თუ ურბანული დაგეგმარება სწორადაა შესრულებული.

 

ჩვენ ამ შემთხვევაში ადამიანურ მსხვერპლზე, ინფრასტრუქტურულ ზიანსა და ცხოველების დაღუპვაზე ვსაუბრობთ. ეს ყველაფერი რომ სწორად ყოფილიყო დაგეგმარებული, ჩემი აზრით, ზიანი ბევრად ნაკლები იქნებოდა, ეს ცალსახაა… რატომ კამათობენ ამ თემაზე, საერთოდ არ მესმის.

 

რას გულისხმობთ?

 

როცა მიდის კამათი იმაზე, აქვს თუ არა ამ [ვაკე-საბურთალოს დამაკავშირებელ ახალ] გზას როლი პროცესში. როცა 80-მილიონიანი ინვესტიცია დაზიანებულია, ის თავისთავად პასუხობს ამ შეკითხვას, რომ პროექტი არასწორადაა განხორციელებული. მსხვერპლს რომ თავი დავანებოთ, თანხა ხომ დაიხარჯა ამ გზის მშენებლობისთვის? გზა ხომ გამოვიდა წყობიდან? ეს უკვე პირდაპირ პასუხობს იმ საკითხს, რომ მანდ ეს გზა არ უნდა ყოფილიყო. თავიდანვე ამბობდა ძალიან ბევრი ადამიანი, რომ იმ გზის ისეთი ფორმით იქ გაკეთება, არ შეიძლებოდა. მე პირადად კამათის მიზეზს ვერ ვხედავ, რადგან ეს ძალიან ცალსახაა.

 

ეს გზა რომ არც ყოფილიყო, სტიქია ხომ მაინც მოხდებოდა და იმავე შედეგსაც გამოიწვევდა, რადგან ძლიერი მეწყრის შედეგად დაგუბდა მდინარე, შემდეგ წყალმა გაარღვია დაბრკოლება და ალბათ ნებისმიერ შემთხვევაში მოიტანდა ამ შედეგს?

 

ეს არასწორი ინტერპრეტაციაა. იქ გზის მაგივრად რომ ჭალის ტყე ყოფილიყო… ეს ასეც იყო მაშინ, როცა მზიური თავის ფარგლებში არსებობდა… იქ მხოლოდ გზა არ არის, ფერდობები გაიჩეხა და ტყიანი ადგილების მაგივრად კორპუსები დაიდგა. ჭალის ტყის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ფუნქცია სწორედ ის არის, რომ წყალდიდობების დროს ზიანის შემცირებას და გაწოვას უწყობს ხელს. ამ გზამ ეს ფუნქცია მოსპო. ანუ ბუნება რომ თვითონვე არეგულირებს პროცესებს, ეს მომენტი დაიკარგა.

 

მაგალითად, 1960 წელს იყო წყალდიდობა ამავე ადგილას [როცა ეს გზა არ არსებობდა]…

 

კი, ბატონო, ადრეც ხდებოდა, მაგრამ ასეთ ზიანს იწვევდა? რამდენი ადამიანი დაიღუპა მაშინ? ან რა ზომის ზიანი მიადგა ქვეყანას, ვინმემ ნახოს… წყალდიდობა იყო და ის მომავალშიც იქნება ხოლმე, უბრალოდ სარისკო ადგილებზე, სადაც ბუნებრივი ეკოსისტემები არსებობს, რომლებიც ზიანის შერბილებას უწყობს ხელს, არ უნდა გავანადგუროთ. წყალდიდობა ყოველთვის იქნება. წვიმა მოდის და მდინარე ადიდდება, ამას ჩვენ ვერ შევაჩერებთ, თუმცა სარისკო ადგილებს ფრთხილად უნდა მოვექცეთ. ურბანული დაგეგმარებისას ეს უნდა იყოს გათვალისწინებული, რაც ამ შემთხვევაში არ ყოფილა. იმ ჭალის ტყის განადგურება არ შეიძლებოდა. ამ ტყეს შლამისა და წყალდიდობის შემარბილებელი ფუნქცია უნდა შეესრულებიანა.

 

ჩემი აზრით, ეს სრულიად ნათელია. ასეთ სარისკო ადგილებში რაც უფრო მეტ ინფრასტრუქტურულ რაღაცებს ჩავდგამთ, ვზრდით რისკს, რომ ბუნების მიერ მოყენებული ზიანი უფრო მეტი იქნება.

 

რაც შეეხება მდინარე ვერეს კალაპოტის თემას და მის ე.წ. მილში გატარებას, რასაც მწვანე აქტივისტები აპროტესტებდნენ… ამ პროცესს თუ ჰქონდა რაიმე გავლენა?

 

უნდა ვთქვათ, რომ თამარაშვილის ქუჩის ქვეშ გვირაბი უკვე ძალიან დიდი ხანია არსებობს, ასევე მეორე გვირაბი მანამდეც იყო გმირთა მოედანზე. ეს ორი გვირაბი ისედაც ქმნიდა წყლის დაგუბების საშიშროებას წყალდიდობისას. რაც უფრო მეტ გვირაბს დავამატებთ, საშიშროება უფრო იზრდება. ეს არის როგორც 2+2=4. მეტ გვირაბს დაამატებ, დაგუბების და, შესაბამისად, ზიანის რისკი იზრდება. ამ ახალი გზის მშენებლობისას, თუ არ ვცდები, სამი გვირაბი დაემატა და დამატებით მოექცა წყალი მიწისქვეშ. იმას კი არ ვამბობ, რომ გზები არ უნდა გავიყვანოთ და განვითარება არ მოხდეს, ყველაფერი უნდა გაკეთდეს, მაგრამ ჭკვიანურად და კარგი დაგეგმარებით. არქიტექტორი გიგა ბათიაშვილი ამბობს, რომ სულ სხვა კონსტრუქციით შეიძლებოდა ისე აგებულიყო გზა, რომ მდინარე თავის კალაპოტში დარჩებოდა და ჭალის ტყეც შენარჩუნდებოდა. წყალდიდობა იქნებოდა, მაგრამ ნაკლები ზარალით.

 

ვაკე-საბურთალოს დამაკავშირებელი გზის მშენებლობაზე დისკუსია როდის დაიწყო?

 

2009 წელს გაიჟღერა ამ იდეამ პირველად, თუ სწორად მახსოვს.

 

თუ იყო მაშინ ამ თემაზე საჯარო დისკუსია, იგივე სპეციალისტების მონაწილეობით?

მე არ მახსოვს. გარემოს დამცველთა გარკვეულ წრეებში დისკუსიები იყო, მე ინჟინრებთან და არქტიტექტორებთან შეხება არ მქონია, თუმცა  ორგანიზებული სახით რაიმე საჯარო დისკუსია არ მახსოვს. ეს  საკითხი ოფიციალურ დისკუსიამდე არ მისულა. ჩვენ ყველანი ველოდებოდით. ჩვენ უბრალოდ ხმები გვესმოდა, თორემ პროექტი არ გვინახავს, არც რომელიმე უწყებაში ყოფილა შეტანილი ნებართვისთვის, რადგან კანონში ცვლილება იყო შესული და ამ ტიპის მშენებლობები გზშ-ს საერთოდ არ ექვემდებარებოდა. რეალურად ისე გაკეთდა ის სამუშაო, რომ საჯარო დისკუსიის შანსიც კი არ მიეცა საზოგადოებას, თუმცა იყვნენ ჯგუფები, რომლებიც პროტესტს გამოხატავდნენ.

 

მე ამას იმიტომაც გეკითხებით, რომ თქვენ ახლა თქვით: არსებობდა გარკვეული აზრი, რომლის მიხედვითაც გზის გაკეთება მდინარის ხელშეუხებლად შეიძლებოდაო. ეს ყველაფერი პროექტის სახით თუ ჰქონდა მაშინ ვინმეს?

 

მე იდეის დონეზე ვთქვი მხოლოდ, რადგან  ის მოსმენილი მაქვს არქიტექტორ გიგა ბათიაშვილისგან.

 

რა უნდა გაკეთდეს ახლა, სტიქიის შემდეგ, მომავალში მსგავსი სიტუაციების თავიდან ასაცილებლად?

 

ჩვენ სხვის შეცდომებზე ვერ ვსწავლობთ და ალბათ საკუთარზე მაინც უნდა ვისწავლოთ. უფრო მეტი ყურადღებით უნდა მოვეკიდოთ ნებისმიერ ურბანულ თუ ინფრასტრუქტურულ პროექტს. ეს არა მხოლოდ თბილისს, არამედ მთელ საქართველოს ეხება, იგივე ჰესების საკითხს. ბოლო წლების განმავლობაში სრული უგულებელყოფა ხდებოდა გარემოს დაცვითი საკითხების ასეთი ტიპის ინვესტიციების დროს.

 

რა თქმა უნდა, ზოოპარკის საკითხი ცალსახაა, რომ იქ არ უნდა იყოს. ზოოპარკი გამწვანებულ პარკად უნდა დარჩეს. არ ვიცი მე, მაგ გზის რეაბილიტაცია რამდენად არის შესაძლებელი… იგივე ფორმით, ჩემი აზრით, არ უნდა მოხდეს რეაბილიტაცია და უფრო გონივრული პროექტი მომზადდეს. გზა რომ საჭიროა, მაგაზე არავინ დავობს, მაგრამ ინვესტირება უფრო გონივრულად განხორციელდეს, თუმცა უფრო კონკრეტულად მე ვერ გეტყვით, რადგან ეს უფრო ინჟინრების და არქიტექტორების კომპეტენციაა.

 

რაც შეეხება დასახლებულ პუნქტებს, რომელიც დაზარალდა სტიქიის შედეგად, იგივე სვანიძის ქუჩას…

 

ჩემი აზრით, ალბათ ისიც შეცდომა იყო, როცა თვითნებურად გაშენებული უბანი პრაქტიკულად საკუთრებაში დაუკანონეს თავის დროზე. კომუნისტების დროს გეოლოგების და ინჟინრების დასკვნები არსებობდა, რომ იქ არ შეიძლებოდა მშენებლობა. შემდეგ ხალხმა თვითნებურად დაიწყო სახლების აშენება და შემოღობვა, რომელიც მოგვიანებით დაუკანონეს. სხვანაძის ქუჩის და წყნეთის ქუჩის ქვედა ნაწილშიც არის კერძო სახლები. ყველა მშენებლობა თვითნებურად გაკეთდა. 1990-იან წლებში მახსოვს როგორ შემოიღობა, თუმცა კონკრეტულად სახლები როდის დაიდგა,, არ მახსოვს. ჩემი აზრით, იმ ადამიანების პასუხიმეგბლობის საკითხიცაა, ვინც დაუკანონა  და არ უთხრა, რომ აქ ცხოვრება რისკის შემცველიაო.

ახლა იმ სახლების იქ აღდგენას, ალბათ, აზრი არ აქვს და ეს ადამიანები სხვაგან უნდა დაასახლონ. იმ ადგილებზე უნდა დაირგას ხეები და გამაგრებითი სამუშაოები განხორციელდეს. მდინარე ადრე თუ გვიან ისევ ადიდდება და ხალხიც იგივე დღეში ჩავარდება.

რამაზ გოხელაშვილი
რამაზ გოხელაშვილი

რამაზ გოხელაშვილი არის GFA Consulting Group-ის წარმომადგენელი, რომელიც საქართველოში დაცული ტერიტორიების პროგრამას ხელმძღვანელობს. დამოუკიდებელი ექსპერტის რანგში გოხელაშვილს ნამუშევარი აქვს უცხოეთის სხვადასხვა ქვეყანაში UNDP-ის, აზიის განვითარების ბანკისა და ბუნების დაცვის მსოფლიო ფონდის შემადგენლობაში.

მასალების გადაბეჭდვის წესი