საკონსტიტუციო ცვლილებების პროექტით, მაჟორიტარული არჩევნები გაუქმდება და საპარლამენტო არჩევნები სრულად პროპორციული წესით ჩატარდება, თუმცა გაუნაწილებელ მანდატებს სრულად დაიმატებს გამარჯვებული პარტია. “სამართლიანი არჩევნების” აღმასრულებელი დირექტორი მიხეილ ბენიძე მიიჩნევს, რომ ასეთი წესი, მაჟორიტარულის მსგავსად, ვერ უზრუნველყოფს მანდატების სამართლიან გადანაწილებას, მმართვველი გუნდის პოზიცია კი ხისტი და არაკონსტრუქციულია.

რით სჯობს შემოთავაზებული საარჩევნო სისტემა იმას, რაც ახლა მოქმედებს?

რეალურად, ჩვენ რასაც ვიღებთ, არის, ერთი მხრივ, გაუმჯობესება იმ კუთხით, რომ მაჟორიტარული საარჩევნო სისტემა უქმდება და გადავდივართ პროპორციულ არჩევნებზე. ეს ცალსახად წინ გადადგმული ნაბიჯია, თუმცა, სამწუხაროდ, მთავარი პრობლემა კვლავაც რჩება. ჩვენ მაჟორიტარული სისტემის გაუქმება გვინდა იმიტომ, რომ ის ახდენს გარკვეული დისპროპორციით მანდატების გადანაწილებას, ანუ არსებითი უსამართლობა არის იმაში, თუ როგორ ხდება, საბოლოო ჯამში, მანდატების განაწილება. შემოთავაზებული წესით, ჩვენ ვხედავთ, რომ კვლავაც არსებითი დისპროპორცია რჩება იმ გაუნაწილებელი მანდატების გადანაწილებისას. ეს ნიშნავს იმას, რომ მთავარ პრობლემას, რის გამოც ჩვენ საერთოდ სისტემის შეცვლა გვინდა, აღარ აღმოვფხვრით და დამატებით ვაჩენთ კიდევ სხვა პრობლემებს, როგორიც არის ბლოკების აკრძალვა. ამ პირობებში ბარიერის არდაწევა, რაც იმას ნიშნავს, რომ საერთო ჯამში, შეუძლებელია ჩვენ შევქმნათ კონკურენტული გარემო პარტიებისთვის.

დღეს კიდევ ძალიან დიდი პარობლემა იყო ჩემთვის ის ხისტი პოზიცია, რაც დააფიქსირა პარლამენტის თავმჯდომარემ და უმრავლესობამ იმასთან დაკავშირებით, რომ ამ სამ ძირითად საკითხზე, როგორიც არის გაუნაწილებელი მანდატები, ბლოკები და ბარიერი, ისინი არ აპირებენ რაიმე ცვლილების გათვალისწინებას და, პრაქტიკულად, მან გვითხრა, რომ დღეს ჩვენს იქ საუბარს აზრი არ ჰქონდა და ისინი არ აპირებდნენ პოზიციის შეცვლას. ასეთი ხისტი პოზიცია, ასეთი ხისტი მიდგომა, პირველ რიგში, არაკონსტრუქციულია, აზრს უკარგავს ამ კომისიის მუშაობას და ძალიან ნეგატიურად აისახება, ალბათ, საბოლოო ჯამში, ქართული ოცნების და ზოგადად, უმრავლესობის პოზიციაზე, იმიტომ, რომ ეს ცალსახად მიუთითებს, რომ რიგ საკვანძო საკითხებთან მიმართებაში ისინი საერთოდ არ არიან მზად დიალოგისთვის და არ არიან გახსნილები.

თქვენ რა მოდელი შესთავაზეთ საკონსტიტუციო კომისიას?

ჩვენ საკონსტიტუციო კომისიას შევთავაზეთ ის მოდელი, რაზეც შეთანხმებული იყო პოლიტიკური პარტიების დიდი ნაწილი და არასამთავრობო ორგანიზაციები. ეს იყო რეგიონულ-პროპორციული მოდელი, ანუ, 75 მანდატის რეგიონულად გადანაწილება და 75 მანდატის – ერთიან პროპორციულ სიაში, ოღონდ ორივე ეს წარმოადგენს პროპორციულ არჩევნებს. სტაბილურობის არგუმენტი, რა არგუმენტიც მოაქვს პარლამენტის თავმჯდომარეს ამ გაუნაწილებელ მანდატებთან დაკავშირებით, ეს სტაბილურობა უკეთ იქნებოდა უზრუნველყოფილი სწორედ ამ რეგიონულ-პროპორციული მოდელის შემთხვევაში. სამწუხაროდ, ეს მოდელი არ იქნა გაზიარებული, გადავედით სრულად პროპორციულ მოდელზე.

ზოგადად, ჩვენ მივესალმებით პროპორციულობისკენ გადადგმულ ნაბიჯებს, უბრალოდ, თუ ჩვენ ვტოვებთ მთავარ პრობლემას, ამ გაუნაწილებელი მანდატების განაწილების სრულიად არასამართლიან წესს, ამით, სამწუხაროდ, იმ გაუმჯობესებასაც კითხვის ნიშნის ქვეშ ვაყენებთ და ჩრდილს ვაყენებთ ამ სისტემის რეფორმას და სისტემის ცვლილებას. რახან გვაქვს შანსი, რომ გამოვასწოროთ საარჩევნო სისტემა, გამოვასწოროთ, და იმას კი ნუ ვეცდებით, რომ აღმოვფხვრათ ის პრობლემა, რაც არ არსებობს, ანუ არამყარი უმრავლესობა და რაღაც მრავალფეროვნება პარლამენტში, რომელიც არ იძლევა იმის საშუალებას, რომ მთავრობა დაკომპლექტდეს. პირიქით, ჩვენ სხვა პრობლემა გვაქვს: არის ზედმეტად კონცენტრირებული ძალაუფლება ერთ პოლიტიკურ პარტიაში, რომელიც წლების განმავლობაში ვნახეთ, რომ არ მუშაობს და პრობლემას წარმოადგენს. ამიტომ ჩვენ უნდა ვუმკურნალოთ იმ ჭრილობას და საფრთხეს, რაც გვაქვს და რაღაც თეორიული საფრთხეების, როგორიც არის, რომ რა მოხდება იმ შემთხვევაში, თუ არამყარი უმრავლესობა გვეყოლება, ამ პრობლემას ნუ გადავწყვეტთ, რომელიც, არც გვქონია და არც გვემუქრება მომდევნო წლებში.

რა იყო მიზეზი, რის გამოც არ გაითვალისწინა თქვენი პოზიცია საარჩევნო სისტემებთან დაკავშირებით კომისიამ? აქ იყო ის მიზეზი, რომ თქვენ კარგად ვერ დააყენეთ ეს საკითხი და ვერ აუხსენით მათ, თუ მათ უკვე ჰქონდათ წინასწარ ჩამოყალიბებული პოზიცია?

მე უფრო მეჩვენება, რომ მათ მიერ წინასწარ იყო გარკვეული პრეფერენციები განსაზღვრული იმიტომ, რომ მე ვერ მოვისმინე რაიმე კონკრეტული არგუმენტი, თუ რატომ არა რეგიონულ-პროპორციული, გარდა იმისა, რომ პარლამენტის თავმჯდომარემ ჯერ კიდევ პირველი რაუნდის განხილვების დროს თქვა, რომ მას ვერ წარმოუდგენია, როგორი იქნებოდა ბიულეტენი, რაც სულ არ არის კონსტიტუციის საკითხი, ეს არის საარჩევნო კოდექსით დასარეგულირებელი საკითხი. სხვა არგუმენტი ან რაიმე სერიოზული განხილვა აქ არ ყოფილა, გარდა იმისა, რომ ვახუშტი მენაბდეს ჰქონდა სრულად პროპორციული ვერსია წარმოდგენილი და იგი იცავდა ამ სრულად პროპორციულს. ამიტომ, მგონია, რომ არსებობდა წინასწარი პრეფერენციები და ამ პრეფერენციების მიხედვით წავიდა ამ შემთხვევაში უმრავლესობა და ეს შემოგვთავაზეს საკონსტიტუციო კომისიაზე.

თქვენი ორგანიზაციის წარმომადგენლების ყოფნას საკონსტიტუციო კომისიაში აქვს თუ არა აზრი ამ ყველაფრის შემდეგ?

ჩვენ, ზოგადად, ვფიქრობთ, რომ საკონსტიტუციო კომისიაში მუშაობას აზრი აქვს და ზოგადად, მიმართული ვიყავით და ვართ იმისკენ, რომ რაც შეიძლება კონსტრუქციულ რეჟიმში ვიყოთ ჩართული და ბოლომდე გავწიოთ ჩვენთვის მნიშვნელოვან საკითხებზე ლობირება, ან პირიქით, ვიმოქმედოთ, როგორც ერთგვარი ზიანის შემცირების ეფექტის მქონე მონაწილეებმა იმისთვის, რომ თუ პოტენციურად შეიძლება, რაღაც საკითხები იყოს დამაზიანებელი, ამ ზიანის არიდებაში მივიღოთ მონაწილეობა და მაქსიმალურად მის პრევენციას შევუწყოთ ხელი.

თუმცა, რა თქმა უნდა, ისეთი სახის განცხადებები, რაც დღეს გააკეთა პარლამენტის თავმჯდომარემ, რომ საკვანძო საკითხებზე ხისტად ჩამოყალიბებული უარყოფითი პოზიცია, ფაქტობრივად, ჩვენს ჩართულობას აზრი არ აქვს, რეალურად ეს გვითხრა. ეს, რა თქმა უნდა, არ უწყობს ხელს ამ კონსტრუქციულ პროცესს და არ უწყობს ხელს მათ შორის ჩვენს დარწმუნებას, რომ კომისიაში ჩვენს ყოფნას აქვს აზრი. ჩვენ არ ვართ რადიკალური ღონისძიებების მომხრე, ჩვენ ამ ეტაპზე არ განვიხილავთ კომისიიდან წამოსვლას, მაგრამ, შეიძლება, როგორც მინიმუმ, შემოთავაზებულ ვერსიას არ მივცეთ ხმა. მნშვნელოვანია ეს იმისთვისაც, რომ გარე დამკვირვებელ ორგანიზაციებს, როგორიც არის ვენეციის კომისია, თუ სხვა საერთაშორისო დამკვირვებლები, მათაც მივაწოდოთ ობიექტური ინფორმაცია იმის შესახებ, თუ რა ხდებოდა და რა ხდება საკონსტიტუციო კომისიაში.

სად მოახერხეთ “ზიანის შემცირება” საარჩევნო საკითხების კუთხით?

პრეზიდენტის არჩევის წესთან დაკავშირებით არის ის, რომ სწორედ ამ მკაფიო წინააღმდეგობის შედეგად, ამ ეტაპზე, ყოველ შემთხვევაში, დაპირება არის, რომ ეს არ შეეხება 2018 წლის არჩევნებს და შეეხება 2023 წელს. ასევე, როდესაც საუბარი არის იმაზე, რომ ეს არ იქნება მხოლოდ უბრალოდ უმრავლესობა პარლამენტის, არამედ ეს იქნება ამომრჩეველთა კოლეგია, ეს შეიძლება ჩავთვალოთ, რომ არის სწორედ საარჩევნო საკითხებზე ზიანის შემცირების მაგალითები. მაგრამ დღეს აქ გაჟღერდა, რომ მაჟორიტარული წესის გაუქმება შეიძლება არ შეეხოს 2020 წელს, რაც ჩემთვის სრულიად მოულოდნელი პოზიციაა. ასეთი სიურპრიზები არ უნდა მოხდეს ამ პროცესში.

კომისიაზე იყო ამაზე საუბარი?

[კომისიაზე] ამაზე საუბარი არ იყო, საუბარი იყო იმაზე, რომ რა თქმა უნდა, დაუყოვნებლივ ამოქმედდება საარჩევნო სისტემის ცვლილება. ეს არის ჩვენთვის სიურპრიზი და ჩვენ არ გვინდა, რომ სიურპრიზების რეჟიმში ვიყოთ, თუ ეს სიურპრიზები აღმოჩნდება, მათ შორის, პრეზიდენტის არჩევნებთან დაკავშირებით, რომ თურმე 2023 წელს კი არა, 2018 წელს ამოქმედდება. მაშინ ეს იქნება საზოგადოების, კომისიის წევრების, პოლიტიკური ჯგუფების, ყველას უსირცხვილო მოტყუება, რაც იქნება ნამდვილად ძალიან ცუდი ქართული ოცნების რეპუტაციისთვის და ნებისმიერი სამომავლო პროცესისთვის, რომელიც “ქართულმა ოცნებამ” შეიძლება დაიწყოს მომდევნო სამი წლის განმავლობაში ხელისუფლებაში ყოფნის დროს და ნებისმიერ პროცესში, სადაც შეიძლება ქართულ ოცნებას სურდეს ინკლუზიური ჩართულობა არასამთავრობო ორგანიზაციების, სხვა პოლიტიკური პარტიების, მის პოზიციებს ძალიან დააზარალებს, თუ ისინი მოგვატყუებენ იმასთან დაკავშირებით, თუ როდის უნდა ამოქმედდეს საარჩევნო სისტემის ცვლილება, პრეზიდენტის არჩევის ახალი წესი და ა.შ.