მრავალწლიანი განხილვის შემდეგ, 2021 წლის 21 იანვარს, სტრასბურგის სასამართლომ გამოიტანა გადაწყვეტილება 2008 წლის აგვისტოს ომის საქმეზე.
საქართველოს მთავრობა რუსეთის ფედერაციას ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციით გათვალისწინებული არაერთი უფლების დარღვევას ედავებოდა.
„ნეტგაზეთის“ სტატიიდან გაიგებთ, რას გულისხმობს სრული განაჩენი და რას ნიშნავს სასამართლოს გადაწყვეტილება.
ევროპის ადამიანის უფლებათა სასამართლოს დიდი პალატის 17-მოსამართლიანმა კოლეგიამ დაადგინა:
საქართველოს მთავრობა რუსეთის ფედერაციას ბრალს სდებდა კონვენციის არაერთი მუხლით გათვალისწინებული უფლებების დარღვევის ადმინისტრაციულ [სისტემურ] პრაქტიკაში.
მუხლები, რისი დარღვევაც სასამართლომ დაადგინა — სიცოცხლის უფელბა, წამების აკრძალვა, საკუთრების უფლება, პირადი ცხოვრება, გადაადგილების — სტატიის ზედა ნაწილში უკვე განვიხილეთ.
საინტერესო ის არის, რომ სასამართლომ საჭიროდ მიიჩნია, გაემიჯნა 8-12 აგვისტოს, ანუ ცეცხლის აქტიურ ფაზაში განვითარებული მოვლენები იმ მოვლენებისგან, რაც ცეცხლის შეწყვეტის შემდგომი (12 აგვისტოდან) პერიოდში განვითარდა.
სწორედ ამას ეხება გადაწყვეტილების პირველივე პუნქტი: სასამართლომ 11 ხმით 6-ის წინააღმდეგ დაადგინა, რომ საომარი მოქმედებების აქტიურ ფაზაში (8-დან 12 აგვისტომდე პერიოდში) განვითარებული მოვლენები არ იყო მოქცეული რუსეთის ფედერაციის იურისდიქციაში კონვენციის პირველი მუხლის მიზნებისთვის [კონვენციის პირველი მუხლი ამბობს, რომ მხარეები დაიცავენ ყველას უფლებებსა და თავისუფლებებს თავიანთი იურისდიქციის ფარგლებში]. შესაბამისად, სასამართლომ საქართველოს ეს მოთხოვნა დაუშვებლად ცნო.
თუმცა სასამართლომ განაცხადა, რომ რუსეთის ფედერაცია „ეფექტურ კონტროლს“ ახორციელებდა (ანუ ფაქტობრივად აკონტროლებდა) სამხრეთ ოსეთზე, აფხაზეთსა და ბუფერულ ზონაზე 12 აგვისტოდან 10 ოქტომბრამდე — მანამ, სანამ რუსული ჯარები გავიდოდნენ. ამასთანვე, ამის შემდეგ პერიოდში, ძლიერი რუსული სამხედრო წარმომადგენლობა და სამხრეთ ოსეთისა და აფხაზეთის დე ფაქტო ხელისუფლებების დამოკიდებულება რუსეთის ფედერაციაზე საფუძველს იძლეოდა სასამართლოს დაედგინა, რომ სამხრეთ ოსეთსა და აფხაზეთზე რუსეთის ფაქტობრივი კონტროლი გაგრძელდა.
შესაბამისად, სასამართლომ დაადგინა, რომ ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმების დადებიდან, ანუ 12 აგვისტოდან, განვითარებული მოვლენები ექცეოდა რუსეთის ფედერაციის იურისდიქციაში კონვენციის პირველი მუხლის მიზნებისათვის.
განმარტებით ნაწილში სასამართლო ასევე წერს, რომ საერთაშორისო კონფლიქტში სამხედრო ოპერაციების მიმდინარეობასას შეუძლებელია საუბარი [სამხრეთ ოსეთზე] „ეფექტურ კონტროლზე“:
„ის რეალობა, რომელშიც შეიარაღებული დაპირისპირება მიმდინარეობს და მეტოქე სამხედრო ძალები ქაოსის ფონზე იბრძვიან კონკრეტულ არეალზე კონტროლის დასამყარებლად, გულისხმობს, რომ ამ არეალზე არ არსებობს კონტროლი. ეს მიემართება ამ [2008 წლის აგვისტოს ომის] შემთხვევასაც, რადგან ბრძოლის დიდმა ნაწილმა ჩაიარა იმ არეალებში, რაც მანამდე ქართული კონტროლის ქვეშ იყო“.
თუმცა აღსანიშნავია ისიც, რომ სასამართლომ ერთხმად დაადგინა — 8-17 აგვისტოს პერიოდში ცხინვალში დაკავებული ქართველი პატიმრები ექცეოდნენ რუსეთის ფედერაციის იურისდიქციაში; ასევე, ერთხმად დაადგინა, რომ საქართველოს მოქალაქეები, რომლებიც ცხინვალის ძალებმა დააკავეს დაახლოებით 10-დან 27 აგვისტომდე პერიოდში, ასევე ექცეოდნენ რუსეთის ფედერაციის იურისდიქციაში…
სასამართლოს ამ კითხვაზე პასუხი არ გაუცია და არც იყო ამ დავის საგანი. ფაქტების აღწერაში კი წერია, რომ „2008 წლის ომი მოჰყვა ორ ქვეყანას შორის მუდმივი დაძაბულობის ხანგრძლივ პერიოდს, პროვოკაციებსა და ინციდენტებს“.
აღწერით ნაწილში ასევე ნათქვამია: „ღამით, 7-დან 8 აგვისტოსკენ გარდამავალ პერიოდში, ქართულმა ძალებმა საარტილერიო შეტევა დაიწყეს სამხრეთ ოსეთის ადმინისტრაციულ დედაქალაქ ცხინვალზე. 2008 წლის 8 აგვისტოდან რუსეთის სახმელეთო ძალები შეიჭრნენ საქართველოში აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის გავლით და შევიდნენ მეზობელ რეგიონებში“, იმ ტერიტორიებზე, რომლებიც სადავო ტერიტორიები არ ყოფილა და საქართველოს კონტროლი ვრცელდებოდა.
გარეკანის ფოტოზე: რუსული ტანკები ზუგდიდში, მიემართებიან ფოთისკენ 2008 წლის აგვისტოს ომის დროს. © EPA, 13.09.2008