რომან გოცირიძე
პარლამენტმა საარჩევნო კანონმდებლობაში შესატან ცვლილებებს I მოსმენით მხარი დაუჭირა.
საუბარია კანონპროექტზე, რომელიც პარლამენტმა საკონსტიტუციო ცვლილებების შემდეგ უნდა მიიღოს. ახალი კონსტიტუციური ნორმები, რომლის მიხედვითაც, 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნები 120/30 სისტემით უნდა ჩატარდეს, საარჩევნო კანონმდებლობამაც უნდა აირეკლოს. ახლა პარლამენტი დაჩქარებული წესით განიხილავს ცვლილებათა პაკეტს, რომლის მიღების გაცხადებული მიზანიც კანონმდებლობის კონსტიტუციასთან ჰარმონიზაცია და დახვეწაა.
პაკეტის ავტორია პარლამენტის თავმჯდომარის კაბინეტი, ინიციატორები კი „ქართული ოცნების“ პარლამენტარები არიან: არჩილ თალაკვაძე, ირაკლი კობახიძე, ანრი ოხანაშვილი და დავით მათიკაშვილი.
ის კანონები, სადაც ცვლილებები შედის, არის:
საარჩევნო კოდექსი;
კანონი მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების შესახებ;
ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი;
სისხლის სამართლის კოდექსი;
მაუწყებლობის შესახებ კანონი;
ცვლილებათა პაკეტი იურიდიულ კომიტეტზე ინიციატორმა, ირაკლი კობახიძემ წარადგინა. დამსწრეთა ნაწილმა — ოპოზიციამ და არასამთავრობო ორგანიზაციებმა — შენიშვნები გამოთქვეს, რადგან, მათი ხედვით, ეუთოს რეკომენდაციების მნიშვნელოვანი ნაწილი არ სრულდება, რასაც მმართველი გუნდი უარყოფს.
ის ცვლილებები, რასაც კომიტეტზე ნაკლები წინააღმდეგობა შეხვდა ან კრიტიკის გარეშე დარჩა, შემდეგია:
ოპოზიციური პარტია „ნაციონალური მოძრაობის“ პარლამენტარმა, რომან გოცირიძემ კომიტეტის სხდომაზე ყურადღება გაამახვილა ამომრჩევლის მოსყიდვის პრობლემაზე და განაცხადა, რომ ამ მიმართულებით კოდექსში მნიშვნელოვანი ცვლილებები არ შედის.
გოცირიძემ გაიხსენა „ქართული ოცნების“ მიერ 2018 წელს, საპრეზიდენტო არჩევნების წინ, 600,000 ადამიანისთვის ვალების ჩამოწერა, რაშიც დამკვირვებლები მოსყიდვის ნიშნებს ხედავდნენ, და თქვა, რომ „ამისთვის არავინ დასჯილა“.
„[ახალი კოდექსით] განიხილება თუ არა ეს საკითხი, როგორც ამომრჩევლის მოსყიდვა“? – ჰკითხა მან ირაკლი კობახიძეს.
კობახიძემ მოგვიანებით თავის პასუხში განაცხადა, რომ ამომრჩევლის მოსყიდვისთვის, როგორც სხვა დანაშაულებებისთვის, მაგალითად, უკანონო შემოწირულობებისთვის, სანქციები უკვე არსებობს და ენმ დაადანაშაულა „შავი ფულის“ ხარჯვაში:
„შავი ფული რჩება ქართული პოლიტიკის პრობლემად. დიდი რესურსები იხარჯება. ამის კონტროლი არ არის მარტივი… 2016 წელს ჩვენ დაანგარიშებული გვქონდა ენმ-ის დახარჯული შავი ფული და ეს 100 მლნ-ს აღემატებოდა, როცა ნაჩვენები იყო 10 მლნ“. კობახიძეს არ განუმარტავს, როგორ ჰქონდა ეს თანხა დათვლილი.
რომან გოცირიძე
რომან გოცირიძემ კი თქვა, რომ „ქართული ოცნების“ მაჟორიტარებმა წინა არჩევნებზე თითო მილიონი ლარი დახარჯეს, როგორც „შავი ფული“, რაც არსად გამოჩენილა და ამიტომ, ვალების საკითხთან ერთად, ხაზი გაუსვა კანონის აღსრულების პოლიტიკური ნების მნიშვნელობას [კობახიძემ უარყო მაჟორიტარების მიერ ამ რაოდენობის თანხის დახარჯვა]…
ეუთოს/ოდირის რეკომენდაციებში ვკითხულობთ, რომ „შესაბამისმა ორგანოებმა დროული რეაგირება უნდა მოახდინონ ამომრჩეველთა დაშინების, საჯარო მოხელეებზე ზეწოლის განხორციელების ან ამომრჩეველთა მოსყიდვის შესაძლო შემთხვევებზე“.
კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი საკითხი, რის მოგვარებასაც ოპოზიცია და არასამთავრობოები ითხოვენ, ამომრჩევლის ნების კონტროლის თავიდან არიდება იყო.
ამასთან დაკავშირებით საარჩევნო კოდექსში ცვლილება შემდეგ დათქმას ითვალისწინებს: „დაუშვებელი იქნება საარჩევნო უბანში ან უბნიდან 25 მეტრის რადიუსში, პირთა მიერ ამომრჩევლის გადაადგილების ფიზიკურად შეფერხება“.
ირაკლი კობახიძემ განმარტა, რომ ეს ჩანაწერი კრძალავს არა მხოლოდ ფიზიკურ შეფერხებას, არამედ, მაგალითად, ამომრჩევლისთვის იმის კითხვას, თუ ვის მისცა ხმა — თუმცა უბანში და უბნიდან მხოლოდ 25 მეტრის რადიუსში.
თუმცა, არასამთავრობოების ნაწილისა და ოპოზიციის თანახმად, ეს დათქმა არასაკმარისია.
მაგალითად, ვახუშტი მენაბდე, რომელიც „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციას“ წარმოადგენს, ხაზს უსვამს, რომ საიას მრავალწლიანი პრაქტიკიდან გამომდინარე, „მთავარი პრობლემები, რაც [ამჟამად] არჩევნების დღეს გვაქვს საარჩევნო პროცესში, არის … უბნის გარეთ“.
ზუგდიდის მე-8 საარჩევნო უბანი 2018 წლის არჩევნებზე, სადაც სავარაუდოდ „ქართული ოცნების“ კოორდინატორები იყვნენ შეკრებილები. ფოტო: ლუკა პერტაია
მისი თქმით, ეს არის არამხოლოდ საია-ს, არამედ სხვა, მათ შორის საერთაშორისო ორგანიზაციების დასკვნაც: „ამიტომ უფრო წინ წავიდეთ რეგულირებაში — ეს პერიმეტრი უნდა გაიზარდოს და იქ უფლებამოსილი პირის და ამომრჩევლის გარდა არავინ არ უნდა იყოს“.
ეუთოს/ოდირის რეკომენდაციებშიც წერია, რომ „ამომრჩევლის მიერ საკუთარი ხმის დასჯის შიშის გარეშე მიცემის უზრუნველსაყოფად, სასურველია წინასაარჩევნო კამპანიის დროს ე.წ. „სიჩუმის პერიოდის“ დაწესებისა და საარჩევნო უბნების გარშემო შესაბამისი პერიმეტრების (სადაც საარჩევნო კამპანიის წარმოება და ამომრჩეველთა აღრიცხვა აიკრძალება) მოწყობის შესაძლებლობის განხილვა მოხდეს“…
წარდგენილი ცვლილებები მხოლოდ გარკვეულწილად ითვალისწინებს გენდერულ კვოტირებას და შემდეგი პრინციპი შემოაქვს:
კობახიძემ თქვა, რომ კვოტირება განიხილება, როგორც დროებითი ზომა, აქედან გამომდინარე, კვოტები გაწერილია სამი მოწვევის პარლამენტისთვის. 2020 წელს, მისი თქმით, სულ მცირე, 30 ქალი მაინც იქნება პარლამენტში, რაც მათ ახლანდელ რიცხვზე — 21-ზე მეტია.
თუმცა არასამთავრობო ორგანიზაციებს მიაჩნიათ, რომ პარლამენტს ამ მიმართულებითაც შეუძლია მეტის გაკეთება. საია-ს წარმომადგენელმა ვახუშტი მენაბდემ თქვა, რომ „გენდერულ კვოტებზე შეგვიძლია, კიდევ უფრო წინ წავიდეთ“;
დამოუკიდებელმა პარლამენტარმა ეკა ბესელიამ ალტერნატიული ვერსია წარმოადგინა, რომლის თანახმადაც პარტიებმა ცესკოსთვის წარდგენილ პროპორციულ სიებში 2020 წელსვე უნდა წარადგინონ სამ კანდიდატს შორის, სულ მცირე, ერთი ქალი.
ეკა ბესელია
„ქართული ოცნების“ პარლამენტარმა ენძელა მაჭავარიანმა კი გამოთქვა იდეა, რომ თუკი ეს სავალდებულო არ გახდება, დამატებითი ფინანსური სარგებლით წახალისდეს, რაზეც კობახიძემ თქვა, რომ ეს ისედაც გათვალისწინებულია.
ამ საკითხზე უფრო დეტალურად ისაუბრა ირმა პავლიაშვილმა, რომელიც 100 არასამთავრობო ორგანიზაციის მიერ არჩეული წარმომადგენელია „ქალთა პოლიტიკური მონაწილეობის სამუშაო ჯგუფში“:
„დადებითაც უნდა შევაფასო სავალდებულო გენდერული კვოტის ინიცრება, თუმცა უნდა აღვნიშნო, რომ ჩემი და სამუშაო ჯგუფის აზრით, ეს იქნება ეფექტური იმდენად, რამდენადაც კონსტიტუციით გარანტირებულ არსებით თანასწორობას ვერ უზრუნველყოფს იმ მოცემულობით, როგორც დღეს წარმოდგენილია [კანონპროექტში]. ჩვენ ვფიქრობთ, რომ უკეთესი იქნება, რომ უკეთესი იქნება, თუკი ყოველ სამეულში მაინც იქნება ერთი განსხვავებული სქესის ადამიანი 2028 წლამდე, ხოლო მას შემდეგ უკვე ყოველი მეორე“.
„დროებითობაზე როდესაც ვსაუბრობთ, მიგვაჩნია, რომ მოცემული ვადები არასაკმარისია და უნდა ჩაიწეროს საკანონმდებლო დონეზე, რომ სავალდებულო გენდერული კვოტა განსაზღვრული იქნება მანამ, სანამ არ მიიღწევა არსებითი თანასწორობა, თუმცა ასევე პრინციპის დონეზე უნდა განისაზღვროს გადახედვის მექანიზმი, რომლითაც საკანონმდებლო ორგანო იმსჯელებს, მიაღწია თუ არა ქვეყანამ იმ არსებით თანასწორობას, რომლის პრინციპიც აღიარა საკონსტიტუციო დონეზე და აიღო ვალდებულებები საერთაშორისო ორგანიზაციების წინაშე“, – განაცხადა ირმა პავლიაშვილმა.
ირმა პავლიაშვილის თანახმადვე, საერთაშორისო ორგანიზაციების რეკომენდაციებით კრიტიკული მინიმუმი არის 40%. „დღეს ინიცირებული ვარიანტით, 2020 წლის არჩევნებისთვის ვიღებთ 20%-ს (30 ქალ პარლამენტარს), რაც მხოლოდ მცირედი მატებაა და საერთაშორისო სტანდარტით დადგენილ ოდენობას ვერ აღწევს“, – თქვა მან.
ირმა პავლიაშვილი, ფოტო: საია
ირაკლი კობახიძემ შეთავაზებულ ვერსიებზე პასუხად განაცხადა: „უნდა შევჯერდეთ ისეთ ვარიანტზე, რომელიც იქნება პოლიტიკურად გატანადი და გასვლადი პარლამენტში და სწორედ ასეთი ვარიანტია თქვენს წინაშე“.
ვრცლად წაიკითხეთ:
რა წესებით [არ] ჩატარდება 2020 წლის არჩევნები – ცვლილებების განხილვა