8 წლის იოანემ ასე გამოხატა საკუთარი თავი – შავ მდელოზე მარტო დადგა და სახე შავი ფანქრით გადაიხაზა. ფსიქოლოგის თქმით, იოანე დიდხანს ხატავდა მდელოს, ფანქარს ხელში ატრიალებდა და შავ ზოლებს ამუქებდა, გვერდით დაწყობილ ფერად ფანქრებს კი უყურადღებოდ ტოვებდა. ბოლოს, სულ რამდენიმე წამში მიახატა იოანემ მდელოს საკუთარი თავი… მერე დასრულებამდე ისევ მოიმარჯვა ფანქარი და საკუთარი თავიც სწრაფად გადახაზა. „ასეთი მახინჯი ვარ, დებილი,“ – თქვა მან, როცა ნახატის შესრულება დაასრულა და შავი ფანქარი გვერდით გადადო.

იოანე ლამაზი ბავშვია.

იოანეზე ოჯახში ძალადობენ – მას საკუთარი მამა სცემდა. იოანემ ეს ნახატი ბათუმის ფსიქოლოგიის ცენტრში დახატა. პირველი ვიზიტის დროს ფსიქოლოგებმა სთხოვეს, შენი თავი ან ოჯახი დაგვიხატეო.

ფსიქოლოგები ხატვას, როგორც არტთერაპიის მეთოდს, დიაგნოსტირების დამხმარე საშუალებად იყენებენ.

ფსიქოლოგიის ცენტრი ბათუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის შენობაშია. აქ მომსახურების მიღება ევროკავშირის მხარდაჭერით უფასოდ არის შესაძლებელი პროექტის – „ადვოკატირება ბავშთა და ახალგაზრდების დასაცავად“ ფარგლებში. პროექტს არასამთავრობო ორგანიზაცია „საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ფონდი“ ახორციელებს.

„ბავშვებს ვეუბნებით, რომ დახატონ ოჯახი, საკუთარი თავი, შიში… ზოგჯერ არც ვაძლევთ მინიშნებას და მოულოდნელად საინტერესოდ ხატავენ. ეს დიაგნოსტიკის ერთ-ერთი საშუალებაა, რომელიც არაა ზუსტი, მაგრამ დამხმარე საშუალებაა. ნახატი ბევრ რამეს გვეუბნება ბავშვის მდგომარეობის შესახებ. თან ბავშვებს უყვართ ხატვა, არ ეზარებათ. ხატვის პროცესს მშობელი არ ესწრება, მხოლოდ თერაპევტი აკვირდება ხატვის პროცესს: რა დროს ანდრომებს ბავშვი ხატვას, როგორ გამოჰყავს ფიგურები, რომელ ფერებს არჩევს და როგორ განმარტავს თვითონ საკუთარ ნახატს,“ – გვიყვება „ფსიქოლოგიის ცენტრის“ ფსიქოლოგი, ქეთი დევაძე.

ფსიქოლოგი განმარტავს, რომ მნიშვნელოვანია, რას ამბობს ბავშვი საკუთარ ნახატზე. მაგალითად, შავი ფერის არჩევა ხანდახან ბავშვის სტრესულ მდგომარეობას კი არ აღწერს, არამედ იმას, რომ ბავშვს „ბეტმენი“ უყვარს. ფსიქოლოგი იხსენებს შემთხვევას, როცა ოჯახის დახატვის დროს ბავშვმა მამა არ დახატა.

„სავარაუდო იყო, რომ მას პრობლემა ჰქონდა მამასთან, მაგრამ ბავშვმა მითხრა, რომ მამა წამოწოლილია და ამიტომ არ ჩანს,“ – ამბობს ფსიქოლოგი ქეთი დევაძე.

ფსიქოლოგის დაკვირვებით, სექსუალური ძალადობის მსხვერლი ბავშვები, ძირითადად, წითელ ფერს ირჩევენ. „ისინი საკუთარ ნახატზე მალავენ სხეულის იმ ნაწილს, სადაც ფიზიკურად შეეხო ვინმე,“ – დასძენს ფსიქოლოგი.

„ფსიქოლოგიის ცენტრში“ ბავშვების მიერ შესრულებული რამდენიმე ნახატი გვაჩვენებს. თითოეული ნახატის ავტორზე ფსიქოლოგმა ქეთი დევაძემ მოგვაწოდა ინფორმაცია:

7 წლის ნინომ დახატა თავისი ოჯახი. ნახატზე გამოსახულია ნინო და დედა. ნინოს მამაც ჰყავს და უმცროსი დაც. სახლში ცხოვრობს ბებია და ბაბუა, თუმცა ისინი ნახატზე არ ჩანან. ნინო მუდმივად განიცდის ფიზიკურ და ემოციურ ძალადობას დედისგან. დედა აღზრდის ავტორიტარულ წესს ირჩევს, მუდმივად აკონტროლებს და ბოჭავს შვილს. ბავშვმა ოჯახის პორტრეტი საძინებელ ოთახში გამოსახა.

თედო, 9 წლის. ნინოსგან განსხვავებით თედოს ოჯახის პორტრეტი ძალიან ხალხმრავალია. მან ჯერ ცეტრში საკუთარი თავი დახატა, შემდეგ განქორწინებული მშობლები მათი ახალი ოჯახებით, შემდეგ არც ბებია-ბაბუები, ბიძა-ბიცოლა-ბიძაშვილები და მათი ძაღლი გამორჩენია. თედო ბოლო წლებია ემოციურ სტრესს განიცდის, მას შემდეგ, რაც მშობლები განქორწინდნენ. მის ნახატზეც ადვილი დასანახია, თუ როგორ უმნიშვნელოდ და გარიყულად გრძნობს ის თავს.

6 წლის თორნიკე ოჯახის პორტრეტის დასრულების შემდეგ ნახატზე ბებიაც ჩაახატა. მერე აღტაცებულმა: „მაგარი რაღაც მოვიფიქრეო!“ და ისრები დაუხატა თითოეულს. „ეს ეჩხუბება ამას, ეს – ამას, ეს -ამას!“ და კმაყოფილი უყურებდა თავის შექმნილ ოჯახის იდენტურ პორტრეტს. თორნიკე განიცდის ფიზიკურ და ემოციურ ძალადობას დედისგან და მუდმივად არის შემსწრე ოჯახის წევრეს შორის კონფლიქტების.

10 წლის სოფომ  დახატა „არარსებული ცხოველი“. მისი თქმით, ამ ცხოველს არავინ ჰყავს, არავის ედარდება, მასზე არავინ ფიქრობს, უბრალოდ, დგას და ბოლოს მოკვდება… სოფო წლების განმავლობაში იყო სკოლაში ბულინგის მსხვერპლი. მასთან თითქმის არავინ მეგობრობს.

იოანე, 6 წლის.  მან ასე დახატა საკუთარი თავი. ის უფრო გულმოდგინედ აფერადებდა მიწას, ხოლო საკუთარი თავი სწრაფად დახატა. „ასეთი მახინჯი ვარ, დებილი!“ – თქვა მან, როცა ნახატის შესრულება დაასრულა. იოანე წლების განმავობაში განიცდიდა ძალადობას მამის ხრიდან, როგორც ფსიქოლოგიურ, ასევე ფიზიკურს. ეს ის სიტყვებია, რომელიც ხშირად ესმოდა საკუთარ თავზე და რომელიც მკაფიოდ აისახა მის წარმოდგენებზე საკუთარ თავის შესახებ. იოანეს პრობლემები აქვს სკოლაში: რაც არ უნდა კარგად იყოს მომზადებული, დარწმუნებულია, რომ არ გამოუვა, შეეშლება, ვერ დაძლევს…

8 წლის ანნამ დახატა საკუთარი შიში, რასაც ღამით განიცდის. მან ასევე დახატა ჯარისკაცი და მასსა და „ბოროტს“ შორის მოათავსა.

ბავშვების მიერ შესრულებული ნახატები:

შენიშვნა: მასალები შექმნილია რეალური ისტორიების მიხედვით და წარმოდგენილია კონფიდენციალობისა და საავტორო უფლების სრული დაცვით. 

სტატია მომზადებულია პროექტის ფარგლებში – „ადვოკატირება ბავშვთა და ახალგაზრდების დასაცავად“. პროექტის დონორი: ევროკავშირი. პროექტს ახორციელებს საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ფონდი. პროექტის პარტნიორები არიან: თავისუფალ ჟურნალისტთა სახლი, რეაბილიტაციის და განვითარების საქველმოქმედო ცენტრი „თანაზიარი”, კავშირი „სთეფ ფორვარდი“ და International Child Catholic Bureau (BICE) . პროექტის ასოცირებული პარტნიორები არიან ბათუმის შოთა რუსთაველის სახელმწიფო უნივერსიტეტი და Child Helpline Intrenational