თანამედეროვე რუსეთის და საბჭოთა კავშირის პოლიტიკა – ამ თემებზე სასაუბროდ, 24 თებერვალს, თბილისს ვლადიმერ ბუკოვსკი, საბჭოთა კავშირის დისიდენტური მოძრაობის ერთ-ერთი დამფუძნებელი, პოლიტიკური და საზოგადო მოღვაწე ესტუმრა.

ბუკოვსკი ერთკვირიანი ვიზიტის ფარგლებში საქართველოს ეკონომიკურ სკოლაში, ილია ჭავჭავაძის უნივერსიტეტსა და თავისუფალ უნივერსიტეტში ლექციებს წაიკითხავს.

 პირველი ლექცია საქართველოს ეკონომიკურ სკოლაში 24  თებერვალს ჩატარდა.

ვლადიმერ ბუკოვსკიმ ის დეტალები გაიხსენა, რომელიც საბჭოთა კავშირის დაშლას უკავშირდებოდა და რომელიც საზოგადოების დიდი ნაწილისთვის დღესაც უცნობია. შეხვედრის მეორე ნაწილში ბუკოვსკიმ დამსწრე საზოგადოების კითხვებს უპასუხა. აუდიტორიის ინტერესები, ძირითადად, საქართველოს კონტექსტში იყო. მაგალითად, როგორია შევარდნაძის როლი საბჭოთა იმპერიის დაშლაში და რა არის ცნობილი ბუკოვსკისთვის ვარდების რევოლუციაზე.

ვლადიმერ ბუკოვსკი:  ყველა ის განსაკუთრებულობა და სირთულე პოსტ–კომუნისტური წყობისა აისახა იმ მოვლენებზე, რაც უკანასკნელი 20 წლის განმავლობაში მოხდა.  ის, თუ როგორ მთავრდებოდა ეს რეჟიმი,   ამან განაპირობა ისიც, თუ რა ხდება დღეს. ამიტომ ჩემი აზრით, თემა აქტუალურია, თუნდაც მიმდინარე პოლიტიკისთვის. აი, მაგალითად, ჩვენ ვამბობთ, რომ მოსკოვი ისევ აგრესიულია, რომ კრემლის რეჟიმი ისევ ცდილობს თავის მეზობლებს აზრი  თავს მოახვიოს. ამის მიზეზი კი ისაა, რომ დღევანდელი რუსეთის მთავრობისთვის კომუნისტური რეჟიმის დაშლის დეტელები ისეთი ცნობილი არაა, როგორც ჩემთვის. 1992 წელს, მქონდა უნიკალური შესაძლებლობა დეტალურად გავცნობოდი ყველაფერს, რადგან რუსეთის ფედერაციის საკონსტიტუციო სასამართლოს ექსპერტი ვიყავი.

 ყველაზე სასაცილო ის იყო, გერმანიის გაერთიანება მაშინ  არავის უნდოდა – არც ამერიკელებს, არც ფრანგებს, არც ინგლისელებს. ყველას ჰქონდა მოლაპარაკებები კოლთან. მე ნანახი მაქვს მათი საუბრების პროტოკოლები. ყველა იმას ამბობდა, რომ იმედი გვაქვს არ აჩქარდებითო. მიზეზი კი, ის იყო, რომ  გერმანიის გაერთიანება უნდა დამთავრებულიყო საერთო ევროპული ინტერგაციის ფარგლებში, ანუ ევროკავშირის საშუალებით. სრულიად სეპარატულად, მას ორივე გერმანია  უნდა შეერთებოდა და შემდეგ, ევროკავშირის საშუალებით ისინი გაერთიანდებოდნენ.

 ერთადერთი, რაც იმ დროს შეიძლებოდა გაკეთებულიყო,  ეს ის იყო, რომ ჩვენ ვცდილობდით ელცინი დაგვერწმუნებინა, გაეხსნათ არქივები მოსკოვში.  ჩვენ მას ვუხსნიდით, რომ ამის გარეშე,  კომუნისტები მას, როგორც  დაჭრილ მხეცს, თავს ისე დაესხმეოდნენ. ამის თავიდან აცილება კი,  მხოლოდ იმით იყო შესაძლებელი, რომ  გაეხსნათ მათი არქივები და, შესაბამისად,  მათი დანაშაულები. ჩვენ ამას, სამწუხაროდ, ვერ მივაღწიეთ. თვითონ ელცინი ყოყმანობდა, თუმცა კარგად ესმოდა, რომ თუ ასეთი პროცესი დაიწყებოდა, პოლიტიკაში მისი ადგილიც აღარ დარჩებოდა. თვითონ ელცინს კონკრეტული დანაშაულებები ჩადენილი არ ჰქონდა. ის უბრალოდ, იყო სვერდლოვსკის საოლქო კომიტეტის მდივანი  და პოლიტიკური რეპრესიებით დაკავებული არ იყო. მაგრამ  რეჟიმის დამნაშავეობა უდავოდ მასაც შეეხებოდა. უნდა ითქვას, რომ გადამწყვეტი მნიშვლელობა უფრო დასავლეთს ჰქონდა. მე თვითონ მაქვს, იმ დროს, ტელეგრაფების შეკვრები ნანახი, რომლებიც ელცინის სახელზე,  უკლებლივ ყველა  საელჩოდან მოდიოდა. იქ ეწერა, რომ ევროპის მთავრობები კატეგორიულად ეწინააღმდეგებიან კომუნისტური რეჟიმის საიდუმლოებებისა და დანაშაულების არქივების გახსნას.  

––როგორ ფიქრობთ, საქართველოში გამსახურდია იყო თუ არა უშიშროების პროექტი? და როგორ ხდებოდა ეს ყველაფერი რესპუბლიკაში? ჩვენ განსაკუთრებით ჩვენი ქვეყანა გვაინტერესებს.

ბუკოვსკი:  რამდენად და როგორ შეეძლო მოსკოვიდან უშიშრობას  მისი მართვა, პირდაპირ თუ ირიბად,   მისი სუსტი მხარების გამოყენებით, არ ვიცი. მაგრამ ის, ხშირად, საკმაოდ სულელურადაც იქცეოდა,  რამაც საბოლოო ჯამში  საქართველოს ბევრი უარყოფითი შედეგი  მოუტანა. მგონი ეს თქვენთვისაც ნათელია. მე ვიცი, რომ ის ჩემზე ერთხელ ძალიან განაწყენდა. ერთ–ერთ ინტერვიუში 1991 წელს, ასეთივე კითხვაზე მე ვუპასუხე, რომ  „მოტეხილ“ ადამიანებს დაუბალანსებელი ფსიქიკა აქვთ და მათ არ უნდა ნიშნავდნენ  ხელმძღვანელებად. ის ჩემზე განაწყენდა და სიკვდილით დასჯით დამემუქრა. რამაც  გამამხიარულა. კაი,  ჩამოდი ჩემთან ინგლისში და მომკალი–მეთქი.

შევარდნაძე მაშინ  პოლიტბიურის წევრი იყო, სამი წლის წინ მე  ახალგაზრდული შეხვედრა მოვაწყვე მასთან და მან საბჭოთა კავშირის დაშლის შესახებ თქვა, რომ ელცინმა და გორბაჩოვმა იკამათეს, იაკლოვლევი და შევარდნაძე კი, ცდილობდნენ ისინი შერიგებინათ, ხან ერთთან მიდიოდნენ, ხან მეორესთან, მაგრამ საბოლოოდ, ეს ვერ შეძლეს და საბჭოთა კავშირიც დაიშალა.  ის  საგარეო საქმეტა მინისტრი იყო და შეიძლება საშინაო საქმეები კარგად არ ესმოდა, მაგრამ ვერსია ასეთი მარტივია.

–მე ერთი ამერიკელი ნაცნობი მყავს, რომელიც ძალიან ამაყობს იმით, რომ რუსული ენა იცის, და სხვათაშორის, იცის საკმაოდ ცუდად. პტიმიტიული მეტყველება აქვს. ერთხელ, ალბათ, 93–94 წწ–ში ხდება ეს, აღმოაჩინა რომ ერთი და იმავე თვითმფრინავით მგზავრობდა გორბაჩოვთან. ის დიდი თაყვანისმცემელი იყო გორბაჩოვის. როცა ნახა, მივიდა მასთან და ეუბნება, მიხეილ სერგეევიჩ, მთელი  ცხოვრება ვოცნებობდი, თქვენთვის ხელი ჩამომერთმია,  მითხარით, გეთაყვა, როგორ მოახერხეთ, საბჭოთა კავშირის ასე მალე დაშლაო? რა თქმა უნდა,  ის პოზიტიურ კონტექსტში ამბობდა ამას. გორბაჩოვი კი, მიუბრუნდა მას და–– მე არა, ეს შევარდნაძემ მოახერხაო.

–ფიქრობთ თუ არა, რომ, რომ ვარდების რევოლუცია, ფსევდორევულუციაა, ოპერეტული რევოლუცია, როგორც გარდიენი წერდა?

–ნუ გავიწყდებათ რომ ყველა დოკუმენტი, რომელიც მე მაქვს ნანახი, იყო 1991 წლამდე. ამიტომ, რა იწერებოდა შემდეგ, მე ამის შესახებ არაფერი ვიცი.

–მაინტერესებს, როგორ ხედავთ თქვენ  პოსტ საბჭოთა ადამიანს? ჩვენ ყველა ამ რეჟიმის   პროდუქტი  ვართ და რომ გვიყურებთ, რას ხედავთ ჩვენში?

წმინდა საბჭოთა შტრიხს თქვენ ხედავთ მაგალითად, კრემლის პოლიტიკაში– „ჩვენ ახლა თქვენ გიჩვენებთ“, თუმცა ამისგან შეიძლება გამორჩენა არც კი ჰქონდეთ. აი, მაგალითად, უცებ გადაწყვიტეს კრემლში, რომ მთელი ჩრდილოეთ პოლუსი გვეკუთვნის ჩვენ, გაგზავნეს ექპედიცია, ჩაუშვეს დროშა წყალში,–– ჩვენიაო. ეს არაფერის მომტანია და უაზრო ქმედებაა  მათთვის, მაგრამ აი, ჩვენ ხომ ვუჩვენეთ, რომ ეს ასეა. ეს საბჭოთა ფსიქოლოგიისთვის ეს ტიპურია. ზუსტად ეს ფსიქოლოგიაა პასუხისმგებელი  იმ კონფლიქტისა, რაც აქ, საქართველოში 2 წლის წინ მოხდა.  უპირველ ყოვლისა, მათ ამერიკლებისთვის უნდოდათ ეს ეჩვენებინათ.  მაშინ რუსეთის გაზეთებში იწერებოდა, –აი დასავლეთი ცდილობს ჩვენს ბაზებით გარემოცვას. კი, მაგრამ რაში ჭირდება ეს დასავლეთს, რატომ დახარჯავს ის ტყუილად ფულს? და ასევე, იმის რწმენა, რომ ჩვენ შეგვიძლია გავაკეთოთ ის, რაც მოგვესურვება და ამისთვის ვერავინ ვერაფერს გაგვიკეთებს.  და, ასევე,  რაც ყოველთვის მაკვირვებდა, არის ის, რომ აუხსნა საბჭოთა ადამიანს რომ ბიზნესი მომგებიანი უნდა იყოს ყველასთვის, წარმოუდგენელია.  მას ღრმად სწამს, რომ თუკი მე ვაკეთებ ფულს, მაშინ მე  ვიღაცას ვართმევ მას. თავში არ მოუვა ის, რომ ნადვილი ბიზნესი ყველას მოუტანს სარგებელს. თითქოს, როგორც საბანი ისეა, თუ მე ჩემკენ ვექაჩები, ე.ი. სხვას აღარ ჰყოფნის და ამაში მისი გადარწმუნება ძალიან რთულია.