კომენტარისამხრეთ კავკასიის ამბები

“თუ აფხაზებს პრობლემების მოგვარება სურთ, საქართველოს მთავრობასთან კონტაქტზე უნდა გავიდნენ”

29 ივლისი, 2014 • • 2668
“თუ აფხაზებს პრობლემების მოგვარება სურთ, საქართველოს მთავრობასთან კონტაქტზე უნდა გავიდნენ”

გიორგი, თქვენ ხშირად მონაწილეობთ ქართულ-აფხაზურ შეხვედრებში, სადაც აფხაზური მხარის მიერ მუდმივად ისმება იზოლაციასთან დაკავშირებული საკითხები და ერთ-ერთი ასეთია აფხაზეთში მცხოვრები მოსახლეობის გარე სამყაროსთან კონტაქტი, რომ მათ შეძლონ თავისუფლად გადაადგილება. უფრო კონკრეტულად, რა მოთხოვნები აქვთ მათ ამ მიმართულებით?

 

ამ ფორმატის შეხვედრებში, ძირითადად, სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენლები ხვდებიან ერთმანეთს ექსპერტების დონეზე, თუმცა ხანდახან სახელმწიფო მოხელეებიც მონაწილეობენ ხოლმე. ერთ-ერთი პრობლემა, რომელიც ხშირად ისმის და უკვე ტრადიციულია, სწორედ გადაადგილების და აფხაზეთის იზოლაციის საკითხია, ამ შემთხვევაში, საქართველოს და შესაბამისად, დასავლეთის მხრიდანაც, იმიტომ, რომ საქართველოს მოთხოვნით ბევრი დასავლური ქვეყანა, აფხაზების თქმით, უარს ეუბნება მათ გადაადგილებაზე, ქვეყანაში შესვლაზე და ა.შ.

 

როგორც ჩვენთვის არის ცნობილი, აფხაზები ხშირად იშველიებენ არგუმენტად, რომ ასეთი იზოლაციის პოლიტიკა მათ რუსეთის კლანჭებში აგდებს და მათ კრემლთან კიდევ უფრო მეტ დაახლოებას უწყობს ხელს. რამდენად შეიძლება იქნას გაზიარებული ეს არგუმენტი და თუკი ეს ასეა, მაშინ შედის ასეთი პოლიტიკა საქართველოს სახელმწიფო ინტერესში?

 

ზუსტად აქ არის აქტიური დისკუსია –  რამდენად არის ეს ყველაფერი საქართველოს მიერ განპირობებული? იმიტომ, რომ, ქართული მხარის თქმით, მის ინტერესებში შედის, რომ აფხაზებს გადაადგილების საშუალება ჰქონდეთ, იქიდან გამომდინარე, რომ საქართველო მათ თავის მოქალაქეებად მიიჩნევს. თუმცა აქ არის პოლიტიკური საკითხი. საქართველოს ხელისუფლებისთვის და მე მგონი, ძირითადი საექსპერტო საზოგადოებისთვისაც მიუღებელია აფხაზური პასპორტებით გადაადგილების დაშვება, რადგან შემოდის პოლიტიკური საკითხი: აფხაზური პასპორტების აღიარება ამ სახელმწიფოს აღიარებას ნიშნავს, თუ არა? ქართველი ექსპერტები მიიჩნევენ, რომ პასპორტის აღიარება ახლოსაა თვითონ სახელმწიფოს აღიარებასთანაც. შესაბამისად, მიმდინარეობს იმ ტიპის გადაწყვეტილების ძებნა, რომელიც აფხაზებსაც დააკმაყოფილებს და ამავდროულად საქართველოს სუვერენიტეტსაც არ შელახავს. სწორედ ამ ძიების პროცესის ნაწილი იყო ის ნეიტრალური პასპორტები, რომლებიც წინა ხელისუფლებამ შესთავაზა აფხაზებს, თუმცა მათთვის მიუღებელი აღმოჩნდა, იმის გამო, რომ იმ დოკუმენტში არის GE აღნიშვნა და უცხოეთში ამ დოკუმენტებზე რაიმე პრობლემის წარმოქმნის შემთხვევაში, პასუხისმგებლები საქართველოს საელჩოები არიან.

 

გადაადგილების პრობლემა ნამდვილად არსებობს, თუმცა, მოდით ვთქვათ, დღევანდელი ხელისუფლება ცდილობს, რომ ბევრ საკითხზე პრობლემები არ შექმნას, იგივე რუსეთის პასპორტებთან მიმართებაში, რომლებიც აფხაზეთის მოსახლეობის დიდ ნაწილში უკვე დარიგებულია. დღევანდელი ხელისუფლება ცდილობს, რომ იმ ადამიანებს, რომლებსაც ეს პასპორტები აქვთ და მისი მეშვეობით გადაადგილდებიან, პრობლემა არ შეუქმნას.

 

ნეიტრალურმა დოკუმენტებმა, ფაქტია, რომ არ გაამართლა. აფხაზების შემოთავაზება იყო, რომ გაეროს მიერ გაცემული პასპორტები ჰქონოდა მოსახლეობას. ამ ნაწილში თუ იყო შესაძლებელი, რომ საქართველოს მთავრობას რაიმე დაეთმო?

 

ადრე ამაზე საუბარი აქტიურად მიმდინარეობდა: 1990-იან წლებში, 2000-იანების დასაწყისში. ბოლო დროს ამაზე საუბარი აღარ არის. საკმაოდ ხშირ შემთხვევაში, აფხაზურ მხარეს ულტიმატუმის ტიპის მოთხოვნები აქვს: აღიარეთ აფხაზური პასპორტი, როგორც გადაადგილების საშუალება და ოფიციალური დოკუმენტი, რაც თავისთავად მიუღებელია ქართული მხარისთვის.

 

მიუღებელია საქართველოს ახალი ხელისუფლებისთვისთაც?

 

რა თქმა უნდა. ნებისმიერი მთავრობისთვის აფხაზური პასპორტის აღიარება, როგორც საგარეო მოხმარების  დოკუმენტის, მიუღებელია და ამაზე ქართული სახელმწიფო ნამდვილად არ წავა. ეს, ფაქტობრივად, აღიარებაა, სხვა რა არის? გარდა ამისა, თუ სურვილი არსებობს, ნამდვილად შეიძლება სხვა ტიპის ფორმების მოძიება.

გიორგი კანაშვილი
გიორგი კანაშვილი

 

მაგალითად? რა მოდელებს განიხილავთ ხოლმე ქართულ-აფხაზურ შეხვედრებზე? როგორ უნდა მოგვარდეს ეს საკითხი აფხაზეთის სუვერენიტეტის აღიარების გარეშე და თან ისე, რომ დეიზოლაცია მოხდეს?

 

ობიექტურად რომ შევხედოთ, ხანდახან თითიდან არის ეს ყველაფერი გამოწოვილი. იზოლაციაზე როცა ვსაუბრობთ, მოდით, თავიდანვე შევთანხმდეთ, რომ ეს არის ნაწილობრივი იზოლაცია: მოგეხსენებათ, აფხაზეთის მოსახლეობის რაოდენობა დიდი არ არის და ისინი ხშირად გადაადგილდებიან, მაგალითად, იგივე თურქეთში, თავისუფლად დადიან რუსეთში, ხოლო რუსული პასპორტებით ყველგან შეუძლიათ სიარული.

 

ბოლო პერიოდში რამდენჯერმე იყო დადანაშაულებული ქართული მხარე, რომ მან თურქეთში აფხაზურ ანსამბლს გამოსვლა აუკრძალა, მაგრამ რატომღაც ავიწყდებათ ხოლმე იმის აღნიშვნა, რომ საბავშვო ანსამბლს კი არ აუკრძალა გამოსვლა, არამედ იქ სხვა თემა იყო, მათ უნდოდათ, რომ მონაწილეთა სიაში ყოილიყო აფხაზეთის რესპუბლიკა და დროშა უნდოდათ იქ. ხშირად აქ უფრო პოლიტიკურ თამაშზეა საუბარი, ვიდრე – გადაადგილების პრობლემაზე, იმიტომ, რომ ისინი თავისუფლად გადაადგილდებიან რუსეთის პასპორტებით.

 

რუსეთის დუმაში მიიღეს კანონი, რომლითაც სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობა დაეკისრებათ იმ პირებს, ვისაც რეგისტრირებული ჰყავს თავის მისამართზე სხვა მოქალაქეები, რაც ეხება აფხაზეთის მოქალაქეებს, რომლებსაც ძირითადად სწორედ ამ გზით აქვთ მიღებული რუსეთის მოქალაქეობა და პასპორტები.

 

თუ ეს ასე იქნება, მაშინ აშკარად გამოჩნდება პრობლემა – საქართველოს კი არ უნდა მათი იზოლირება, არამედ – რუსეთს. ამ შემთხვევაში აფხაზურ და ქართულ მხარესაც მართებთ რაციონალურ აზროვნებაზე გადასვლა და პროგრამა მაქსიმუმების დასახვისგან თავის არიდება. როგორც ვიცი, ქართული მხარე დღეს მზად არის განიხილოს იმ დოკუმენტების  ნებისმიერი ვარიანტი, რომელიც საქართველოს სუვერენტიტეტის პრინციპს არ შელახავს.

 

მაგალითად?

 

ეს შეიძლება იყო იგივე გაეროს პასპორტების თემასთან მიბრუნება. მინდა გითხრათ, რომ დისკუსია, რომელიც ყოვლისმომცველი გადაადგილების საკითხებს შეეხება, არ არსებობს. ძირითადად, საუბარი არის ხოლმე იმაზე, თუ რა ნაბიჯები უნდა გადაიდგას, განათლების მიზნით გადაადგილების პრობლემა რომ მოიხსნას, ანუ გადაადგილების თემა, ძირითადად, განათლების თემასთანა მიბმული. ფართო გაგებით გადაადგილების საკითხებზე დისკუსია, რომელიც  მოსახლეობის ყველა ფენას შეეხება, იშვიათად არის. ორივე მხრიდან ძალიან მაქსიმალისტური  მომენტები ისმის ხოლმე, როცა ამ პრობლემაზეა საუბარი.

 

მეორე მომენტია ის, რომ ზოგადად ეს საკითხი მარტო აფხაზების გარესამყაროსთან ურთიერთობას არ ეხება. აქ შემოდის იგივე აფხაზეთში გადაადგილების თემაც:  აფხაზეთში გადაადგილება რუსეთის მხრიდან, გადაადგილება ენგურზე და ა.შ. ანუ საკმაოდ კომპლექსური საკითხია, რომელიც ორივე მხრიდან მოითხოვს კომპრომისს. მე ეჭვი მეპარება, რომ დღეს ამ თემაზე საფუძვლიანი დისკუსია შედგეს, რამდენიმე ფაქტორის გამო: ერთ-ერთი მთავარი ფაქტორი არის ის, რომ აფხაზეთში სიტუაცია ჯერ კიდევ გაუგებარია და მეორე, რაც ძალიან მნიშვნელოვანი ფაქტორია – თუ აფხაზებს რაიმე საკითხის მოგვარება უნდათ, იგივე ეხება ოსებსაც, მაშინ როგორმე უნდა გავიდნენ კონტაქტზე ქართულ ხელისუფლებასთან და არა მაინცდამაინც ჟენევის პროცესის ფარგლებში.

 

მე ვაკვირდები ხოლმე, როცა სხვადასხვა ფორუმზე მიწვეულები არიან ქართული და აფხაზური ხელისუფლების წარმომადგენლები, აფხაზური მხარე ყოველთვის არიდებს ხოლმე მონაწილეობას თავს. არ მესმის, ზოგადად, როგორ შეიძლება რაიმე საკითხი საუბრის გარეშე გადაწყდეს. აშკარაა, რომ ჟენევის პროცესის ფარგლებში ყველა კონკრეტული საკითხის პოლიტიზება ხდება, ამიტომ აუცილებელია სხვა ტიპის ფორმატების გამოძებნა, სადაც გარკვეული საკითხები განიხილება, მათ შორის გადაადგილების თემაც.

 

როგორ შეაფასებდით იზოლაციის პოლიტიკას, რომელსაც საქართველო აწარმოებს აფხაზეთთან და სამხრეთ ოსეთთან მიმართებაში?

 

რომელ იზოლაციურ პოლიტიკაზეა საუბარი, როდესაც ცხინვალის ხელისუფლება საერთოდ  თვითიზოლაციაზე გადასული?!

 

ანუ თვითიზოლაციას აქვს ადგილი და არა იზოლაციას?

 

ორივე მომენტია. გარკვეული ინერცია ნამდვილად აქვს საქართველოს ხელისუფლებას და შიდა კონტექსტიდან გამომდინარე, რადიკალური ნაბიჯების გადადგმას უფრთხის, თუმცა აშკარად ჩანს ტენდენცია, რომ დღევანდელ ხელისუფლებას ბევრად უფრო ლიბერალური მიდგმები აქვს აფხაზებთან და ოსებთან მიმართებაში.

 

რაში გამოიხატება ეს მიდგომა?

 

გამოიხატება ბევრ სიგნალში, რომელიც გაჟღერდა: როგორც რუსეთთან მიმართებაში, ასევე აფხაზებთან  და ოსებთან დაკავშირებით რიტორიკის რადიკალურად შეცვლაში. მე ბოლო დროს არ მახსენდება იმგვარი ფრაზეოლოგია, რომელიც თუნდაც 2-3 წლის წინ ისმოდა ხოლმე, ახლა არ მიმდინარეობს რაღაც დივერსიული აქტები იგივე გალის რაიონში, ანუ უსაფრთხოების პრობლემას ქართული მხარე აღარ წარმოადგენს.

 

რას გულისხმობთ, იმ ტერაქტებს, რასაც ადგილი ჰქონდა ოკუპირებულ ტერიტორიებზე?

 

ცოტა არ იყოს ისეთი გაურკვეველი ქმედებები ხდებოდა ხოლმე, რომელიც ნაწილობრივ ქართულ ხელისუფლებასთან იყო დაკავშირებული…  

 

გაჟღერებული იყო წინადადება იგივე რკინიგზასთან დაკავშირებით და ეს მხოლოდ ქართული მხარის ინტერესში არ შედიოდა; სირიიდან, როდესაც დევნილი აფხაზები ჩადიოდნენ აფხაზეთში, იგივე სახელმწიფო მინისტრმა შერიგების საკითხებში შესთავაზა მათ, რომ საქართველოს შეუძლია ხელი შეუწყოს ამ პროცესსო; იგივე ჩრდილოკავკასიასთან მიმართებაში ბევრი რამ შეიცვალა პოლიტიკის დონეზე და მე როგორც ვიცი, ბევრი რაღაც კეთდება გასაჯაროების გარეშე. სხვათაშორის, ამდენი წელი გავიდა, მაგრამ მხოლოდ დღეს მოხერხდა ცხედრების იდენტიფიკაცია და გადმოსვენება აქ და მეორე მხრივ, აფხაზეთში, სოხუმში გადასვენება… ამაზეც კი არ  იყო თანხმობა წინა და იმის წინა ხელისუფლების დროს. თითქოს პატარა საკითხია, მაგრამ ამაზე შეთანხმება ვერ ხდებოდა: აფხაზური მხარე ამბობდა, რომ წითელ ჯვარს ჯერ აფხაზების ცხედრების იდენტიფიკაცია უნდა მოეხდინა და მერე ქართველების, ქართული მხარე საწინააღმდეგოს ამბობდა და ა.შ. ძალიან ბევრი სიგნალი და ნაბიჯი არის. იგივე პარლამენტში გატანილი და ინსტიტუციონალიზებულად ხელმოწერილი დოკუმენტი თავდაუსხმელობის შესახებ, რომლის მიხედვითაც საქართველო მხოლოდ მშვიდობიანად მოაგვარებს პრობლემას…

 

რომ შევაჯამოთ, თქვენ მიიჩნევთ, რომ აფხაზეთის ე.წ. მთავრობა არ არის მზად, რომ საქართველოს ახალი ხელისუფლების მიერ შეთავაზებული ახალი პოლიტიკური დისკურსი მიიღოს?

 

რამდენიმე საკითხია, ერთი ის, რომ როგორც მე მეჩვენება, აფხაზური ხელისუფლება თბილისის ამგვარი პოლიტიკისათვის მზად არ იყო; მეორე პრობლემა არის ის, რომ  და აქ  ჩვენ შეგვიძლია გავაკრიტიკოთ საქართველოს დღევანდელი ხელისუფლება იმისათვის, რომ არ დგამს იმდენად გამბედავ ნაბიჯებს. მაგალითად, ოკუპირებული ტერიტორიების შესახებ კანონის ბევრად უფრო რადიკალურად გადახედვა შეიძლებოდა, ვიდრე ეს დაჯარიმების სისტემაზე გადასვლა იყო. მე თუ მკითხავთ, საერთოდ უნდა მოიხსნას ყველანაირი აკრძალვა აფხაზეთში გადაადგილებაზე… ასევე, შეიძლება აფხაზეთში რაღაც ეკონომიკურ ინიციატივებზე საუბარი, საქართველოს ხელისუფლება უფრო გამბედავი უნდა იყოს – ეს მეორე პრობლემაა. მესამე პრობლემა არის ის, რომ საერთაშორისო კონტექსტი საკმაოდ დაძაბულია და ყველა ინიციტივას აჩერებს. ეს საერთაშორისო კონტექსტი ჯერ იყო სოჭის ოლიმპიადა, რომელიც მართლა აჩერებდა პროცესებს და ახლა არის უკრაინა, რომელსაც თითქოს პირდაპირი გავლენა არ აქვს ქართულ-აფხაზურ ურთიერთობებზე, მაგრამ ზოგადი სიტუაცია იმდენად დაძაბულია, რომ ვერავინ ბედავს მნიშვნელოვანი, სტრატეგიული ნაბიჯის გადადგმას ამ მიმართულებით.

 

ტაქტიკურ დონეზე ქართული ხელისუფლება სწორი მიმართულებით მუშაობს, უბრალოდ, საჭიროა მეტი გამბედაობდა და არა იმის ლოდინი, რომ რაღაც ინიციატივები იქიდანაც წამოვა.  მე როგორც მეჩვენება, არის გარკვეული იმედგაცრუება, რადგან ცხინვალიდან და სოხუმიდან უფრო მეტ სიგნალებს ელოდნენ, რაც სამწუხაროდ, ჯერჯერობით არ ჩანს.

 

რამდენად მოსალოდნელია ეს შემხვედრი ნაბიჯები იქიდან, თანაც აფხაზეთის ახლანდელი პოლიტიკური კონტექსტიდან გამომდინარე, როდესაც შესაძლოა სათავეში უფრო მეტად პრორუსული ძალა მოვიდეს?

 

აშკარად იკვეთება, რომ აფხაზეთიც და ოსეთიც სულ უფრო მეტად იქნებიან დამოკიდებულნი რუსეთზე. ეს სიტუაცია არ შეცვლილა. მე ვფიქრობ, რომ საქართველოს ხელისუფლების სტრატეგია არა იმდენად აფხაზეთის პოლიტიკურ ელიტაზე უნდა იყოს აგებული, თუმცა ესეც უნდა იყოს, მაგრამ ბევრად უფრო მეტი უნდა ვიფიქროთ იმაზე, თუ როგორ მოვიგოთ ძალიან კონკრეტული ნაბიჯებით აფხაზების და ოსების გულები. შეიძლება ძალიან პათეტიკურადაა ნათქვამი, მაგრამ ისეთი ნაბიჯები უნდა გადაიდგას, რომელიც ოსს და აფხაზს აჩვენებს, რომ საქართველო შეიცვალა, სხვანაირია და მტრული დამოკიდებულება არ უნდა ჰქონდეთ. ამ მიმართულებით ძალიან ბევრი რაღაცის გაკეთება შეიძლება…

 

მაგ კონტექსტში, რომ გაღრმავდეს ნდობა და ურთიერთობა რამდენად რეალისტურად მიგაჩნიათ ძალის გამოუყენებლობის შესახებ ხელშეკრულების დადება ქართულ-აფხაზურ მხარეებს შორის, რასაც სოხუმი ითხოვს?

 

ამ ხელშეკრულებას რომ არანაირი პრაქტიკული დანიშნულება არ აქვს, ყველასთვის ცხადია, მათ შორის აფხაზებისთვისაც, ეს არის სტატუსის საკითხის წამოწევის მცდელობა.

 

თუ ჩვენთვის მნიშვენლოვანია, რომ საქართველოსთან მიმართებაში (არა იმდენად ელიტის დონეზე) მტრის ხატის ნგრევა მოხდეს, ესეც შეიძლება იყოს, მიუხედავად იმისა, რომ კარგად გვესმის და არც აფხაზები არიან გულწრფელები, როცა ამაზე საუბრობენ და გრძნობენ, რომ ამ ხელშეკრულებით არაფერი იცვლება, მაგრამ თუ ჩვენ ვფიქრობთ, რომ ეს მნიშვნელოვანი შეიძლება გახდეს ნდობის მშენებლობის კუთხით და თუ სტრატეგია იმაზე იქნა მიმართული, რომ ჩვეულებრივმა აფხაზმა იგრძნოს საქართველოს პოლიტიკის ცვლა და არა ელიტამ, ესეც ნამდვილად შეიძლება იყოს ერთ-ერთი ნაბიჯი, მაგრამ მანამდე ბევრი სხვა ნაბიჯის გადადგმაც შეიძლება. ეს ერთადერთი ნაბიჯი არ არის.

 

ჰუმანიტარულ და ეკონომიკურ საკითხებში თანამშრომლობას გულისმხობთ?

დიახ. ასოცირების ხელშეკრულების მიმართულებით თუ გვექნა გარკვეული პროგრესი და უვიზო რეჟიმი დამყარდება ევროკავშირთან, დარწმუნებული ვარ, რომ ბევრი აფხაზი ისარგებლებს ამით და შეიძლება დამატებითი დოკუმენტების აუცილებლობა საერთოდ მოიხსნას, რადგან  ბევრმა აფხაზმა შეიძლება პირდაპირ საქართველოს პასპორტი აიღოს. ისედაც ბევრად უფრო მეტი ქართული პასპორტი აქვთ აფხაზებს აღებული, ვიდრე ნეიტრალური, რადგან განსხვავებას ვერ ხედავენ ამ ორ დოკუმენტს შორის და ქართული პასპორტის ბენეფიტები ბევრად უფრო მეტია… შეიძლება ძალიან ბევრმა აიღოს, მითუმეტეს, რომ რუსეთის და დასავლეთის ურთიერთობა აშკარად ფუჭდება. რამდენიმე წლის წინ, როდესაც აფხაზებთან საუბარი გვქონდა, ზოგიერთი მათგანი ამბობდა, რაში გვჭირდება თქვენი უვიზო რეჟიმი, რუსეთთანაც მალე ექნება ევროკავშირს უვიზო მიმოსვლაო, მაგრამ უკრაინის მოვლენების ფონზე, აშკარად ჩანს, რომ ეს არ მოხდება და ამ შემთხვევაში შეიძლება მომხიბლავი გახდეს ქართული პასპორტი, ან იმ ტიპის დოკუმენტი, რომელიც მათ უვიზო მიმოსვლის საშუალებას მისცემს. ქართულ მხარეს უფრო მეტი გამბედაობა მართებს. ორიენტაცია უნდა გაკეთდეს ადამიანებზე და არა იმდენად პოლიტიკურ ელიტაზე, რომელიც იქ არის.

 


მასალა მომზადებულია პროექტ “სამხრეთ კავკასიის ამბების” ფარგლებში ჰაინრიჰ ბიოლის ფონდის მხარდაჭერით. პროექტის ფარგლებში მომზადებული ტექსტები შეიცავს იმ ტერმინოლოგიას, რომელიც აფხაზეთის, სამხრეთ ოსეთის და მთიანი ყარაბაღის თვითაღიარებულ რესპუბლიკებში გამოიყენება. მასალებში გამოთქმული მოსაზრებები შესაძლოა არ ემთხვეოდეს ჰაინრიჰ ბიოლის ფონდის და ნეტგაზეთის პოზიციას.


მასალების გადაბეჭდვის წესი