მთავრობის მიერ დაგეგმილი ცვლილებებით, საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამიდან კლინიკების ნაწილი ამოვარდება. ცვლილების მიზეზად ჯანდაცვის სამინისტრო ფრაგმენტულ მომსახურებას ასახელებს, რაც პაციენტების ჯანმრთელობას საფრთხეს უქმნის. რის საფუძველზე გამოეთიშებიან კლინიკები საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამას? რა კრიტერიუმებით შეარჩევენ სამედიცინო დაწესებულებებს და როგორ განსაზღვრავენ პრიორიტეტებს? შეექმნება თუ არა კლინიკების ნაწილს დახურვის საფრთხე? – ნეტგაზეთის კითხვებს ჯანდაცვის მინისტრის მოადგილე ნინო ბერძული პასუხობს.
- ვიცით, რომ მთავრობა ჯანდაცვის საყოველთაო პროგრამიდან კლინიკების ნაწილის ჩახსნას აპირებს. პირველ რიგში, ამ გადაწყვეტილების მიზეზები განგვიმარტეთ, რატომ გახდა ეს საჭირო?
2013 წელს, როდესაც ამოქმედდა საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამა, პირველ ეტაპზე რეფორმის ძირითადი მიზანი იყო ჩვენი თითოეული მოქალაქისთვის სამედიცინო სერვისებზე ხელმისაწვდომობის გაუმჯობესება როგორც ფინანსური, ასევე გეოგრაფიული კუთხით. რა თქმა უნდა, ამ პროცესს თან მოჰყვა სამედიცინო სერვისის მიმწოდებლების, სამედიცინო დაწესებულებების გაფართოება. ასევე, როგორც მოგეხსენებათ, მოდერნიზაცია განიცადა სამედიცინო დაწესებულებებმა და ა.შ. რაც თავისთავად ძალიან მნიშვნელოვანი პროექტია იმიტომ, რომ სამედიცინო ინფრასტრუქტურის განვითარება გამოიწვია ამ პროცესმა, მაგრამ მიუხედავად ასეთი მნიშვნელოვანი პროგრესისა, ჩვენი ჯანდაცვის სისტემის მნიშვნელოვან გამოწვევად ჯერ კიდევ რჩება სამედიცინო მომსახურების ხარისხი და ეფექტურობა.
საყოველთაო ჯანდაცვის რეფორმის მეორე ტალღის ძირითადი მიზანი იქნება უსაფრთხო, მაღალხარისხიანი და ასევე ხარჯთეფექტური სამედიცინო მომსახურება. ამ ამოცანის შესასრულებლად საერთაშორისოდ მიღებული ინტერვენცია არის ჯანდაცვის სერვისების შესყიდვების აქტიურ მოდელზე გადასვლა და მისი ერთ–ერთი ელემენტის – სელექციური კონტრაქტების დანერგვა. ანუ ისეთი დაწესებულებების დაკონტრაქტება საყოველთაო ჯანდაცვის სისტემის მიმწოდებლებად, რომლებიც აკმაყოფილებენ გარკვეულ კრიტერიუმებს და მათთან უკვე მოლაპარაკებების საფუძველზე მოხდეს კონტრაქტების გაფორმება. ეს კონტრაქტი იქნება ძალიან მკაფიო და ტრანსპარანტული, სადაც მკაფიოდ იქნება გაწერილი ყველა ის პირობა, რასაც თითოეული მხარე უნდა აკმაყოფილებდეს.
- კონკრეტულად, ვინ უნდა დაადგინოს, რომელი კლინიკა დარჩება და რომელი არა ჯანდაცვის საყოველთაო პროგრამაში? რა კრიტერიუმებით მოხდება სამედიცინო დაწესებულებების შერჩევა? პრიორიტეტებს ვინ და როგორ განსაზღვრავს?
ამ მიმართულებით, თუ როგორ უნდა მოხდეს სამედიცინო დაწესებულებების შერჩევა, აქტიურად ვმუშაობთ და სელექციურ კონტრაქტირებას აქვს თავისი კრიტერიუმები/პრინციპები, რაც ასევე საერთაშორისოდ არის აპრობირებული და ძალიან ბევრი ქვეყანა იყენებს მსგავს კრიტერიუმებს. ამიტომ ჩვენ მოდელად გვაქვს ის პრინციპები, რაც, მაგალითად, იყო და არის დღემდე ესტონეთში მიღებული. თუ არ ვცდები, ესტონეთმა დაახლოებით 2002 წლიდან დაიწყო სელექციური კონტრაქტირება გარკვეული კრიტერიუმების გამოყენებით. ამ მოდელს აქტიურად განვიხილავთ. მათ შორის, ბევრი სხვა ევროპული ქვეყანა და აშშ–იც იყენებს სელექციურ კონტრაქტირებას. ასე რომ, ბევრი მაგალითი გვაქვს. ამის აპლიკაცია უნდა მოხდეს ჩვენი პირობებიდან გამომდინარე და მოხდეს ჩვენი სპეციფიკის გათვალისწინება. ამიტომ კრიტერიუმების ადაპტაცია მოხდება. ძირითადი პრინციპი, რომელსაც ყველა ქვეყანა იყენებს, მაგალითად, არის სამედიცინო სერვისების უწყვეტობა.
- დაწყებულია უკვე ამ კრიტერიუმების შერჩევაზე მუშაობა? როდის განხორციელდება ეს? რამდენი ხანი დასჭირდება ამ პროცესს?
ამის დაზუსტება მიდის ახლა. ბოლოსკენ მივდივართ უკვე. დაახლოებით იანვრის ბოლოს დასრულდება, იანვარ–თებერვალში, და საბოლოოდ გაზაფხულიდან ალბათ თვითონ იმპლემენტაციის პროცესზე გადავალთ. ჩვენ აქტიურად ვთანამშრომლობთ საერთაშორისო საექსპერტო მისიებთან. მაგალითად, შემდეგი კვირიდან ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მისია გვეყოლება. მათთან ერთად ჩვენ განვიხილავთ სწორედ ამ სელექციური კონტრაქტირების პრინციპებს, კრიტერიუმებს და იმპლემენტაციის ნაბიჯებს. იანვრის ბოლოს გვეყოლება მსოფლიო ბანკის მისია – მათთანაც გვაქვს მჭიდრო კონსულტაციები. შესაბამისად, ის რეკომენდაციები, რაც ამ ორი საექსპერტო მისიიდან დაიდება სელექციურ კონტრაქტირებასთან მიმართებაში, გათვალისწინებული იქნება ჩვენს სტრატეგიასა და მიდგომაში. საბოლოო მოდელი ჩვენ უკვე გვექნება სადღაც თებერვლის დასაწყისში.
- სხვადასხვა რეგიონებში მოქმედ შედარებით პატარა კლინიკებს, სელექციური კონტრაქტირების დაწყებისას, ხომ არ ემუქრებათ თამაშგარე მდგომარეობაში დარჩენის ან საერთოდ დახურვის საფრთხე?
სელექციური კონტრაქტირების ერთ–ერთი მნიშვნელოვანი პირობაა ჯანდაცვის სერვისებზე ხელმისაწვდომობა. ამოსავალი წერტილი უნდა იყოს ეს. დიდ ქალაქებში, მაგალითად, თბილისსა და ქუთაისში, სადაც მრავლად არის წარმოდგენილი სამედიცინო სერვისის მიმწოდებელი, იქ შედარებით მარტივად შეიძლება გაკეთდეს. თუმცა ჩვენ ძალიან მკაფიო გათვლებს ვაკეთებთ, თუ რა ტიპის და მოცულობის სერვისების შესყიდვა დაგვჭირდება. ამის ანალიზი კეთდება ისე, რომ გეოგრაფიული ხელმისაწვდომობა ჯანდაცვის სერვისებზე არ დაირღვეს. ეს ამომავალი წერტილია.
ერთ–ერთი კრიტერიუმი იქნება სამედიცინო სერვისების უწყვეტობა: დღეს ძალიან სერიოზული პრობლემა გვაქვს – ფრაგმენტული სერვისების მიწოდება სამედიცინო დაწესებულებების მიერ. ეს არის ყოვლად დაუშვებელი. ვერანაირად იქნება უსაფრთხო სამედიცინო სერვისი გარანტირებული პაციენტისთვის, თუ დაწესებულება ფრაგმენტულად აწვდის მას ამ სერვისს.
- კონკრეტულად, რომელი სერვისებს?
მაგალითად, დაწესებულება, რომელსაც აქვს ინტენსიურ–რეანიმაციული განყოფილება და მათ არ გააჩნიათ შესაბამისი კლინიკური განყოფილება. ხომ არ შეიძლება, რეანიმაციული განყოფილებიდან პაციენტი პირდაპირ ქუჩაში გაწერო ან მიიღო ის პირდაპირ ინტენსიურ–რეანიმაციულ განყოფილებაში? არსებობს სტანდარტი, ჯანდაცვის ინდუსტრიას აქვს თავისი ნორმები, რის შესაბამისადაც უნდა ხდებოდეს სამედიცინო სერვისების მიწოდება. ასეთი დაწესებულებები გამოიხშირება იმიტომ, რომ ისინი ვერ უზრუნველყოფენ პაციენტისთვის უსაფრთხო სამედიცინო სერვისის მიწოდებას.
მეორე კრიტერიუმი არის სამედიცინო სერვისების მოცულობა: მაგალითად, დაწესებულება, რომელიც ახორციელებს მცირე რაოდენობის ქირურგიულ ჩარევას ან ამ დაწესებულებაში გარკვეული მაღალტექნოლოგიური პროცედურები ნაკლებად კეთდება და, ვთქვათ, მეორე დაწესებულებაში კეთდება იგივე გაცილებით მეტი პროცედურები, ქირურგიული ინტერვენციები და სხვა ჩარევები. ხარისხობრივად, ის დაწესებულება, რომელიც უფრო მეტი მოცულობის სერვისს აწოდებს, იქ პოტენციურად უფრო მაღალი არის [პროგრამაში დარჩენის შანსი], ვიდრე დაწესებულება, რომელიც აკეთებს თვეში მხოლოდ ათ ქირურგიულ ჩარევას. ეს მონაცემებიც გათვალისწინებული იქნება დაწესებულებების შერჩევისას იმიტომ, რომ პირდაპირი კავშირია დაწესებულებაში რაოდენობრივ მაჩვენებელსა და ხარისხთან მიმართებაში.
- მთავრობის წევრები საუბრობენ იმაზე, რომ კლინიკების ნაწილი ჯანდაცვის საყოველთაო პროგრამაში მხოლოდ ფინანსური სარგებლის მისაღებად არის ჩართული და რეალურად საქმე არ კეთდება. როგორ ადგენთ ამას?
რა თქმა უნდა, არიან ასეთი კლინიკები და ეს მხოლოდ ჩვენს ქვეყანაში არ ხდება. მათ უფრო მეტად ფინანსური დაინტერესება აქვთ; ფინანსურ მოგებაზე გაცილებით მეტს ფიქრობენ, ვიდრე პაციენტისთვის ხარისხიანი სამედიცინო მომსახურების მიწოდებაზე. ამიტომ საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამის განხორციელების 3–4-წლიან პერიოდში საკმაოდ მოცულობითი მასალა დაგროვდა ჩვენს საინფორმაციო სისტემაში, რაც შესაძლებლობას გვაძლევს, რომ სწორად მოვახდინოთ იდენტიფიცირება იმ კლინიკების, სადაც სამედიცინო მომსახურების ხარისხი, გამომდინარე გამოსავლებიდან, არის დაბალი.
თითქმის ყველა კლინიკაა საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამის განმახორციელებელი – დაახლოებით 250 დაწესებულება, თუ არ ვცდები. პირველ ეტაპზე ნამდვილად არ იყო არანაირი შეზღუდვა და ვისაც სურვილი ჰქონდა, ყველა კლინიკა ჩაერთო პროგრამაში. ანუ ძირითადად მიწოდებაზე ორიენტირებული სისტემა ჩამოყალიბდა, გამომდინარე იქიდან, რომ ყველას ჰქონდა შესაძლებლობა, ჩართულიყო საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამაში. ახლა, როდესაც სელექტიური კონტრაქტირების პრინციპს ავამუშავებთ, რა თქმა უნდა, სისტემა უკვე ჩამოყალიბდება, როგორც საჭიროებაზე და მოთხოვნაზე ორიენტირებული. ჩვენ, რა თქმა უნდა, ამით უფრო მეტი შესაძლებლობა გვექნება, უფრო ტრანსპარანტული და ღია იყოს ეს პროცესი იმიტომ, რომ მოლაპარაკებების საფუძველზე გაფორმდება ეს კონტრაქტები და პირობები მკაფიოდ იქნება განსაზღვრული – რა ვალდებულებები აქვთ თითოეულ მხარეს, რას უნდა აკმაყოფილებდნენ და ა.შ.
