ახალი ამბებიკომენტარისამხრეთ კავკასიის ამბები

პრემიერის მიმართვა წინასწარ გაუთვლელი იყო – ინტერვიუ პაატა ზაქარეიშვილთან

15 მარტი, 2018 • 5590
პრემიერის მიმართვა წინასწარ გაუთვლელი იყო – ინტერვიუ პაატა ზაქარეიშვილთან

საქართველოს პრემიერ-მინისტრის, გიორგი კვირიკაშვილის მიმართვამ რუსეთისადმი და აფხაზებთან და ოსებთან პირდაპირი დიალოგის მზაობის გამოხატვამ ქართულ პოლიტიკურ ელიტასა და მთლიანად საზოგადოებაში დისკუსია გამოიწვია. პრემიერის განცხადებასა და აფხაზურ და ოსურ მხარესთან დიალოგის ფორმატზე ნეტგაზეთი პაატა ზაქარეიშვილს, გრიგოლ რობაქიძის სახელობის უნივერსიტეტის პროფესორსა და შერიგების საკითხებში ყოფილ სახელმწიფო მინისტრს ესაუბრა.

ბატონო პაატა, თქვენ მოისმინეთ პრემიერის მიმართვა რუსეთისადმი, შემდეგ რუსეთის პასუხი, შემდეგ კიდევ ერთი განცხადება, პოლიტიკური ელიტის შეფასებები. როგორც კონფლიქტოლოგი და შერიგების ყოფილი მინისტრი, გვერდიდან როგორ შეაფასებთ მთელ ამ სიტუაციას?

სამწუხაროდ, ყველა მხარე მხოლოდ სიტუაციის თავის სასარგებლოდ გამოყენებაზე და არა მის დალაგებაზე ფიქრობს. სწორედ ეს არის ხოლმე კონფლიქტების ყველაზე დიდი გამოწვევა. მხარეები, რომლებიც კონფლიქტების გადაჭრის გზებს ეძებენ, ასე არ იქცევიან – სიტუაციის კიდევ უფრო არ ამწვავებენ და არ ცდილობენ საკუთარი თავი მოწინააღმდეგეზე უკეთესად წარმოაჩინონ. ყველა ცდილობს საკუთარი სიმართლე დაამტკიცოს იმ მოსახლეობის წინაშე, საიდანაც ის ლეგიტიმაციას იღებს – რომ, აი, რა მაგარი პატრიოტი ვარ. ამას, რა თქმა უნდა, კონფლიქტი ჩიხში შეჰყავს.  

ეს არის ძალიან ზოგადი მიმოხილვა იმისა, თუ რა ხდება დღეს. რაც შეეხება უკანასკნელ კონკრეტულ, არჩილ ტატუნაშვილთან დაკავშირებულ ტრაგიკულ ფაქტს, შესაძლებელი იყო სიტუაციის სხვანაირად განვითარებაც. თუმცა დღეს ჩემი მხრიდან ამაზე საუბარი, ვფიქრობ, სპეკულაცია იქნებოდა, ისევე როგორც ის თავდასხმები დღეს, რომელიც პროცესს კიდევ უფრო მეტად ამძიმებს.

სამწუხაროდ, პრემიერ-მინისტრის გაუთვლელმა განცხადებამ ყველაფერი კიდევ უფრო დაამძიმა. რუსეთის ცინიკურმა რეაქციამ კი დაადასტურა, რომ ეს  სასოწარკვეთილი ადამიანის განცხადებას უფრო ჰგავდა, ვიდრე კარგად გათვლილ პოლიტიკურ განცხადებას.

როგორ ფიქრობთ, პრემიერმა ერთპიროვნულად მიიღო ასეთი მიმართვის გადაწყვეტილება?

წელიწადზე მეტი გავიდა, რაც არ ვარ ხელისუფლებაში და არ ვიცი, რა ხდება დღეს შიგნით. თუმცა ვიცი ის, რომ პოლიტიკაში ერთი ასეთი ოქროს წესი არსებობს, რომელიც ცოტა უცნაურად ჟღერს –  არასდროს დასვა კითხვა, თუ მასზე წინასწარ არ იცი პასუხი.

თუ არ იცოდი, როგორ და რას გიპასუხებდა რუსეთი, ეს განცხადება არ უნდა ყოფილიყო. ზოგჯერ ისეც ხდება ხოლმე, რომ მხარეები რაღაცაზე შეთანხმებული არიან და ელოდებიან მსგავსი ტიპის განცხადებებს, რომ პროცესები წინ წავიდეს. ამ შემთხვევაში კი, ეს ჰაერში გასროლილი აღმოჩნდა. ეს იყო ადამიანის განცხადება, რომელსაც სხვა აღარაფერი დარჩენია.

თქვენი აზრით, გამართლებული იქნებოდა ამ სიტუაციაში რაიმე სხვა ტიპის ტექსტი, მაგალითად, უფრო კატეგორიული?

არა, არც ამას ექნებოდა აზრი, გარდა იმისა, რომ “ნაციონალურ მოძრაობაში” მოეწონებოდათ ის იმ ადამიანებს, რომელთაც საკუთარი არაკომპეტენტურობის, არაკვალიფიციურობისა და არაპროფესიონალიზმის საშუალებით 2008 წელს რუსეთს ჩააბარეს ტერიტორიები და დღეს ჭკუას ასწავლიან სხვებს, როგორ მოიქცნენ.

თუნდაც ის დემარში, რასაც ახორციელებს ნაციონალური მოძრაობა რეზოლუციის მიღებაზე, არის სამარცხვინო. უკვე დაგვიანებულიც კია ასეთი რეზოლუციის მიღება. მას ის ძალა აღარ ექნება, რისთვისაც მოწოდებული იყო.  

პრემიერის წერილის სხვა ნაწილზეც მინდა გკითხოთ, პირდაპირ დიალოგზე, რომელსაც ის აფხაზებსა და ოსებს სთავაზობს და შემდეგ რასაც მინისტრის, ქეთევან ციხელაშვილის განმარტებაც მოჰყვა, რომ პრემიერმა არა პოლიტიკური პირდაპირი დიალოგი, არამედ საზოგადოებებს შორის დიალოგი იგულისხმა.

თუ პრემიერის განცხადების ადრესატის რეაქცია იყო ძალიან მძიმე, უფრო უარესი იყო რუსეთისადმი წერილში საუბარი აფხაზებთან და ოსებთან დიალოგზე.

რატომ ელაპარაკები რუსეთს ოსებსა და აფხაზებზე მაშინ, როდესაც მან დაიპყრო ეს ტერიტორიები? ოკუპაციის შემდეგ შეუძლებელია რუსებს უთანხმებდე, რა პოლიტიკას განახორციელებ აფხაზურ და ოსურ მხარეებთან. რა თქმა უნდა, ამ საკითხებზეც უნდა ელაპარაკო მათ, მაგრამ არა საჯარო მიმართვებით.  რუსეთი არის კონფლიქტის მხარე და ამის გათვალისწინებით მას მაქსიმალურად გვერდი უნდა ავაქციოთ, როცა პირდაპირ დიალოგზე ვსაუბრობთ ოსურ და აფხაზურ მხარეებთან. უამრავი არხია აფხაზებთან და ოსებთან დიალოგის დასაწყებად. ამის ბრწყინვალე მაგალითი იყო 2016 წელს პატიმრების გაცვლის ფაქტი ენგურზე, რომელიც ყოველგვარი შუამავლების გარეშე მოხდა, ჩვენში იყო სამკუთხედი პოლიტიკურ დონეზე. ეს გაკეთდა იმიტომ, რომ მსოფლიოსთვის გვეჩვენებინა, რომ ჩვენ მხოლოდ მხარდაჭერა და გაძლიერება გვინდა, დიალოგი კი არსებობს. პრემიერმა შეცდომა დაუშვა ამ მიმართვით რუსეთთან, – ფაქტიურად აფხაზები და ოსები დაამცირა.

ვიდრე მინისტრი ვიყავი, ვერ გავაკეთე ის, რისი გაკეთებაც ამ კუთხით მინდოდა. ჩემი მთავარი ამოცანა იყო, პირდაპირ გაგვეჭრა გზები აფხაზურ და ოსურ მხარეებთან. დღეს კი, ჩემდა სამწუხაროდ, ჩემი ყოფილი მოადგილე და დღეს უკვე მინისტრი პირდაპირ დიალოგზე უარს ამბობს? აბა, როგორ აპირებთ მათთან საუბარს?  

როგორ შეიძლება აიხსნას ქეთევან ციხელაშვილის ეს შემდეგი განმარტება, რომ ქართული მხარე პოლიტიკურ დიალოგს არ სთავაზობს აფხაზებსა და ოსებს?

25 წელია ამ პროცესებში ვარ ჩართული და ჩემზე დიდხანს, არც კი ვიცი, ვინაა ამ სფეროში ჩართული. ჩემი მინუსიც შეიძლება ისაა, რომ დიდი გამოცდილება მაქვს და ეს გამოცდილება ხელს მიშლის, არ ვიცი. მაგრამ მართლა ვერ გავიგე ეს განმარტება. ომის წინ ჰავიერ სოლანა და შტაინმაიერი ჩადიოდნენ სოხუმში. აღარ ვლაპარაკობ იმაზე, რომ შევარდნაძე ელაპარაკებოდა ჩიბიროვს, არძინბას. არძინბა თბილისშიც იყო ჩამოსული, შევარდნაძე ჩადიოდა ცხინვალში, და ვინმემ აღიარა აფხაზეთი და სამხრთ ოსეთი?

სწორედ ამაზე მინდა გკითხოთ, რამდენად არსებობს დღეს იმის რისკები, რომ პირდაპირი დიალოგით აფხაზებთან და ოსებთან, ისინი პოლიტიკურ მხარეებად იქნებიან აღქმული? ის, რომ პოლიტიკურ ელიტაში ზოგადად ბევრს არ მოეწონა საუბარი  პირდაპირ დიალოგზე ოსებთან და აფხაზებთან, რა არის ამის საფუძველი?

ყველა აღიარებს იმას, რომ კვიპროსის ტერიტორია ოკუპირებულია, თუმცა დიალოგი არ გაჩერებულა და ბევრი წარმატებაცაა მიღწეული. დიალოგს არაფერი აქვს საერთო ოკუპაციის ცნებასთან. პირიქით, რაც უფრო რთულადაა ვითარება, მეტი დიალოგია საჭირო.  ჯერ არ მახსოვს შემთხვევა, რომ საერთაშორისო ორგანიზაციებს, გაეროს, ეუთოს, ევროკავშირს არ მოეწოდებინათ პირდაპირი დიალოგისკენ. დიალოგი ერთადერთი შანსია გაუცხოების თავიდან ასარიდებლად. პირდაპირი დიალოგისგან შემდგომი უკან დახევა ნიშნავს იმას, რომ მოწინააღმდეგს, რუსეთს უთმობ ყველაფერს.

რეალურად, პრემიერი თავის განცხადებაში პოლიტიკურ დონეზე დიალოგს გულისხმობდა, ხომ?

რას ფიქრობდა პრემიერი, არ ვიცი, თუმცა ამან ასე გაიჟღერა – რომ თანახმაა რუსებს შეუთანხმოს აფხაზებთან და ოსებთან დიალოგი, ეს ყოვლად დაუშვებელია.

გამიხარდა, როდესაც პირდაპირ დიალოგზე დაიწყო პრემიერმა საუბარი, თუმცა ორი შემთხვევა ჩემთვისაა ცნობილი, როდესაც მან ხელიდან გაუშვა ასეთი შანსები.

პირველად იყო 2016 წლის მარტში პატიმრების გაცვლის ფაქტი. თავდაპირველად პატიმრების გაცვლა ენგურზე 2015 წლის 4 დეკემბერს იყო დაგეგმილი. მთელ მოსამზადებელ პერიოდში მაშინდელი პრემიერ-მინისტრი ირაკლი ღარიბაშვილი იყო ჩართული და ყველანაირად მხარს უჭერდა ამ პროცესს. თუმცა მაშინ ჩაიშალა გაცვლა და მარტისთვის გადაიდო. მხარეები შეთანხმებული ვიყავით, რომ ენგურზე პატიმრების გაცვლის პროცესში უშუალოდ მივიდოდა ირაკლი ღარიბაშვილი. აფხაზებმა იცოდნენ, რომ პრემიერი მოდიოდა და ყველაფერი შესაბამის დონეზე იგეგმებოდა. ეს იქნებოდა ძალიან კარგი მომენტი იმისთვის, რომ სამშვიდობო პროცესი დაწყებულიყო. შეიძლება არც დაწყებულიყო, თუმცა საჩვენებლად მაინც კარგი პიარაქცია იქნებოდა. თუმცა დეკემბერში პრემიერი გადადგა და უკვე გიორგი კვირიკაშვილთან დავიწყე საუბარი. როდესაც მას ეს ყველაფერი ვუთხარი, ჩემთვის მოულოდნელად, ცივი უარი მივიღე, რასაც ნამდვილად არ ველოდი. ამ უარმა გამაკვირვა. მთელი პროცესი ჩემს დონეზე გადმოვიდა და ამაში მხოლოდ ჩემი როლი გამოჩნდა, თუმცა მე სახელმწიფოს როლის ჩვენება მინდოდა.

მეორე უნიკალური გაშვებული შანსი კი ენგურის ხიდს უკავშირდება. ფინანსების მოძიების რთულ პროცესში ხიდის გარემონტება საკუთარ თავზე თურქეთბმა აიღეს და ყველაფერი ძალიან სწრაფად გააკეთეს. თურქეთმა საერთაშორისო პარტნიორობა შემოგვთავაზა ამ საკითხში, თუ პრემიერ-მინისტრი დაესწრებოდა გახსნას. გახსნაზე თურქეთიდან მაღალი დონის დელეგაცია უნდა ჩამოსულიყო და თურქეთი, რომელიც რუსეთისგან განსხვავებით, ჩვენი რეალური მეგობარია და ჩვენი წარმატებითაა დაინტერესებული, საკუთარ პოზიტიურ როლს დააფიქსირებდა ამ კონფლიქტში. მათ სურდათ ეკონომიკური პროექტი პოლიტიკურ პროექტად ექციათ, თუმცა მერე რა მოხდა, არ ვიცი. მე წამოვედი მინისტრის პოსტიდან. როგორც მახსოვს, ხიდი ოფიციალურად არ გაიხსნა. ეს იყო მეორე შანსი პირდაპირი ურთიერთობების დაწყებისა. ახლა კი ცხადდება, რომ პირდაპირი დიალოგი აუცილებელია. მით უმეტეს, აფხაზებმა იციან, როგორ არ მივიდა ის პატიმრების გაცვლის პროცესზე (ხიდზე საბოლოო დეტალური ინფორმაცია არა მაქვს).

როდემდე უნდა გვეშინოდეს საკუთარი ჩრდილების, როგორ ვაპირებთ კონფლიქტის მოგვარებას, თუ არ გავითვალისწინეთ ისიც, რომ მოწინააღმდეგესაც საკუთარი ინტერესი აქვს. პოლიტიკაში საჭიროა ხშირად რისკებზე წასვლა, მუდმივი ურთიერთობები, რაღაცის გვერდზე გადაწევა და მუდმივი ამდაგვარი მოქმედებები.

ოთხოზორიას მკვლელობის დროს ვერ გამოიყენეთ ეს პირადი კავშირები?

სწორედ მაგ პერიოდში ჩვენ აქტიურად ვმუშაობდით გალში ინციდენტების პრევენციისა და მათზე რეაგირების მექანიზმის აღდგენაზე. ოთხოზორიას მკვლელობის ფაქტმა დააჩქარა ეს პროცესი და, როგორც იცით, ეს იყო პირველი საქმე, რაზეც გალში შეხვედრა გაიმართა. შემდეგ მე მალევე წამოვედი თანამდებობიდან. როგორც ჩემთვის გახდა ცნობილი სხვადასხვა წყაროდან,  ქართულმა მხარემ არ გადასცა საქმის მასალები სრულყოფილად და ამიტომ მათაც დიდი სიამოვნებით დახურეს საქმე. თუმცა ასეც რომ იყოს, მათი ასეთი მოქმედება ყოვლად გაუმართლებელია.

ორმხრივი დიალოგის განვითარების დროს ხომ არ დაიკარგება რუსეთის, როგორც კონფლიქტის მხარის როლი?

ჩვენ უნდა განვსაზღვროთ, რა არის ჩვენი მთავარი ამოცანა. ჩვენი მთვარი ამოცანაა რუსეთის როლის არჩაქრობა [რაც ძალიან მნიშვნელოვანი ამოცანაა და ამაში ორი აზრი არ არსებობს ] თუ შერიგება, ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენა, დევნილების დაბრუნება და ა.შ. პირადად მე ვერ ვხედავ ამ ორი თემის გაერთიანებას. თუ შერიგებაა ჩვენი მთავარი ამოცანა, მაშინ ყველაფერი დანარჩენი უნდა გეფერმკრთალდეს ამის ფონზე.

ბალანსის დაცვა არ არის შესაძლებელი?

რამდენადაც შესაძლებელია, უნდა დავიცვათ. პოლიტიკა არ არის კინო, სადაც შეიძლება მეორე დუბლი გადაიღო. ამიტომ არის ის საინტერესო, რისკიანი. სხვაგვარად ვერ გახვალ ფონს. მაგრამ როდესაც მიხვალ ჩიხში, უნდა განსაზღვრო, რომელი მხარეა შენთვის მნიშვნელოვანი. მე მესმის ეს რისკი, მაგრამ მე თავად, რომელიც სამი პრემიერის დროს ვიყავი მინისტრი, ჩემს პოლიტიკაში, ხედვებში ვერაფერი გავაკეთე.

რატომ?

მე მაქვს ერთი ჭეშმარიტება, თუმცა სხვა ჭეშმარიტებამ გაიმარჯვა ჩემზე. ეს არის ნაციონალური მორაობის ნარატივი, რომ ჩვენი მტერი მხოლოდ რუსეთია. ჩემი ნარატივი კი ისაა, რომ გარდა რუსეთის ნეოიმპერიული ინტერესებისა, მოუგვარებელი კონფლიქტების ფესვები ჩვენშიც არის. ესაა – გვაქვს თუ არა სურვილი და უნარი ერთ ნაციაში შევკრათ ყველა ის ეთნიკური და რელიგიური ჯგუფები, რომლებიც არსებითად განსხვავდებიან საქართველოს დომინანტი ეთნიკური თუ რელიგიური ჯგუფისგან. მე ვფიქრობ, რომ რუსეთი სწორედ ამ გამოწვევის ეფექტურ მანიპულირებას ახდენს დღემდე საქართველოში. ეს უაღრესად დიდი თემაა და ერთი ინტერვიუთი ვერ შემოიფარგლება. კეთილი უნდა ვინებოთ და ჩვენს ხალხს ისე უნდა შევხედოთ, როგორც ჩვენს მოქალაქეებს და მათ ინტერებებზე უნდა ვიფიქროთ. რა თქმა უნდა, ეს არ ნიშნავს იმას, რომ თუ დამოუკიდებელობა უნდათ, მივცეთ. არამედ უნდა გვქონდეს მსჯელობა ჩვენშიც და მათთანაც, თუ რატომ ურჩევნიათ მათ რუსეთი საქართველოს. მით უმეტეს, აფხაზები კარგად ხედავენ უკვე ყირიმს აფხაზეთში.

მაქსიმალურად უნდა ვეცადოთ, რომ აფხაზებისა და ოსების ინტერესები შევისწავლოთ და ვიმუშაოთ მათზე.  მუდმივად რუსეთზე რიტორიკით კი ვკარგავთ და ვაბარებთ ჩვენ მათ. ახალაგზრდა აფხაზს და ოსს, რომელთაც არ უნახავთ ომი და იციან, რომ დამოუკიდებლობის შანსი არ აქვთ, რას ვთავაზობთ მხოლოდ რუსეთის როლის წარმოჩენით, რომელიც თავის მხრივ, მათ თუნდაც პენსიებით, პასპორტებით ეხმარება? თუნდაც ამ დახმარებაში იყოს ცინიზმი. და ჩვენ რას ვთავაზობთ, სად ველაპარაკებით? ისე ვიქცევით, თითქოს არც არსებობდნენ ისინი, და ეს კარგად გამოჩნდა ამ დღეებში.

სულ ველოდები, რომ დღეს ან ხვალ მთავრობა ახალ ხედვას გამოაქვეყნებს და ვნახავთ, რას ვთავაზობთ მათ. როგორც კი ეს დოკუმენტი გამოქვეყნდება, მაშინვე  გამოვაქვეყნებ 2014 წლის ივნისში დაწერილ ჩემს ხედვებს, 60-გვერდიან დოკუმენტს – სახელმწიფო მინისტრის ხედვა, რომელიც ჩემს იქით ვერ წავიდა. მოდიოდნენ, ვიკრიბებოდით, ვმსჯელობდით, მაგრამ ვერავინ გაითავისა. ამიტომაც დარჩა ჩემს ტექსტად. იქ საკმაოდ მკაფიოდ არის აღწერილი ჟენევის ფორმატის მიმართ დამოკიდებულება, დევნილების დაბრუნების საკითხები, ეს ყბადაღებული ძალის არგამოუყენებლობის შესახებ შეთანხმების საკითხი, გაეროში ყოველწლიური რეზოლუცია და ა.შ. ის საკითხები, სადაც გაჭედილები ვართ. არ ვამბობ, რომ ეს არის ჭეშმარიტება, თუმცა ეს ის თემებია, რაზეც უნდა ვიმსჯელოთ.

რადგან ჟენევის ფორმატს შევეხეთ, იქნებ ამაზეც ვისაუბროთ. დღეს ქართულმა მხარემ სხვა მხარეებთან შეუთანხმებლად დაიწყო ფორმატის ცვლილებაზე საუბარი. თქვენ რა მოსაზრება გაქვთ?

ჟენევის მოლაპარაკებების ასეთი ფორმატის ჩამოყალიბება თავიდანვე შეცდომა იყო. ვერ მიიღება იქ გადაწყვეტილებები, თუმცა ხელაღებით არც მისი გაუქმება იქნებოდა სწორი.

იქნებ განმარტოთ, რას გულისხმობთ შეცდომაში?

იმდროინდელ ხელისუფლებას მკაფიოდ ჰქონდა წარმოდგენილი, რომ იქ შეხვდებოდნენ ერთმანეთს საქართველო და რუსეთი, თუმცა ჩვენ ჩავედით იქ და რუსეთმა დაგვახვედრა “აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროები”, რაც დღემდე გრძელდება. იქ რუსები პრაქტიკულად არ გველაპარაკებიან. ვითომ ველაპარაკებით რუსებს, თუმცა გვპასუხობენ ოსები და აფხაზები. ეს არის აბსურდის თეატრი, მაგრამ რაც შევქმენით, ის გვაქვს. დღეს კი, როდესაც გაწერილია მკაცრად ფორმატი, პრემიერი მზაობას აცხადებს, რომ მონაწილეობას მიიღებს მასში. უცხოელები, რომლებაც ვხვდები სხვადასხვა მნიშვნელოვან ფორუმებზე, მეკითხებიან, რა უნდა პრემიერს, როგორ აპირებს ჩართვას. გამოდის, არც მათ აქვთ ამის შესახებ ინფორმაცია.

ჩემი აზრით, ფორმატის შეცვლი, ქართულ მხარეს საქართველოსა და რუსეთს შორის დიალოგის ღერძის გაძლიერება უნდა. თუ ეს ასეა, მაშინ ის ყოველგვარ საფუძველს მოკლებული ინიციატივაა. ჩავა პრემიერ-მინისტრი და უკეთეს შემთხვევაში ისევ კარასინი დახვდება. ფორმატის შეცვლა უნდათ აფხაზებსა და ოსებს, რადგან ისინი არ არიან მხარეებად წარმოდგენილი და, ბუნებრივია, საკუთარი სტატუსის აწევა სურთ. როგორც კი კვირიკაშვილი ჩავა, ისინი იტყვიან, ე.ი. თურმე შეიძლება ფორმატის შეცვლა და დიალოგზე კვირიკაშვილს აფხაზი და ოსი მინისტრები დაუჯდებიან. ეს, ჩემი აზრით, კიდევ ერთი წინდაუხედავი ნაბიჯი აღმოჩნდებოდა.

სწორედ ეს იქნებოდა პირდაპირი დიალოგი

თუ ეს გვინდა, მაშინ რუსეთს ვეტყოდი, რომ საერთოდ გავიდეს თამაშიდან და მარტო დავრჩეთ მათთან. რუსეთი კი ამაზე ნამდვილად არ წავა. თუმცა ამის თქმა მაინც თამამი ნაბიჯი იქნებოდა ჩვენგან.

ზოგადად, ხელისუფლების მთელი პრობლემა ის არის, რომ არ იცნობს კონფლიქტებს, მათ ეშინიათ, რამე არ გააფუჭონ და საერთოდ არ აკეთებენ არაფერს. როგორც ექიმი, რომელსაც ეშინია მკურნალობის დანიშნვა და პაციენტს ნეიტრალურ წამალს გამოუწერს და ამით აიცილებს თავიდან პრობლემას. ხელისუფლებამ დღეს საერთოდ არ იცის, რა ხდება იქ, რა პროცესები მიდის. მთელ ინფორმაციას უშიშროების უწყებიდან იღებს. უშიშიროებას კი თავის საქმე აქვს, საფრთხეებზეა ფოკუსირებული. პოლიტიკა არ არის უშიშროების საქმე.

მასალების გადაბეჭდვის წესი