ბაქო-თბილისი-ყარსის რკინიგზა, რომელიც არაერთგზის განუხილავთ ახალი აბრეშუმის გზის ნაწილად და საუკუნის პროექტად, რამდენჯერმე გადავადების შემდეგ, 30 ოქტომბერს, აზერბაიჯანის დედაქალაქ ბაქოში გაიხსნა. ცერემონიას ბაქოს საერთაშორისო ნავსადგურში თურქეთის, აზერბაიჯანისა და ყაზახეთის პრეზიდენტები, ასევე საქართველოსა და უზბეკეთის პრემიერ-მინისტრები დაესწრნენ. ღონისძიების ოფიციალური ნაწილის შემდეგ, სახელმწიფოთა წარმომადგენლებმა სიმბოლურად დააჭედეს ლურსმნები და სარკინიგზო ისრები აამოქმედეს, რის შემდეგაც ახალ სარკინიგზო გზაზე პირველმა მატარებელმა გაიარა. ხორბლით დატვირთული 82 კონტეინერისაგან შემდგარი  შემადგენლობის ბოლო გაჩერება თურქეთის საპორტო ქალაქი მერსინია.

უნდა აღინიშნოს, რომ გახსნის ცერემონია და მატარებლის გაცილება 5 ქვეყნის ლიდერების მიერ პროექტის ექსპლუატაციაში სრულად გაშვებას არ ნიშნავს. ჯერ კიდევ მიმდინარე წლის სექტემბრის ბოლოს საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების მინისტრი გიორგი გახარია აცხადებდა, რომ ქართული მხარის მიერ სამუშაოების 70%-ია შესრულებული.

სამუშაოები ამ დრომდე მიმდინარეობს საქართველო-თურქეთის საზღვართან, ახალქალაქში, სადაც ახალი, 29-კილომეტრიანი სარკინიგზო მონაკვეთი გაჰყავთ.
აღნიშნული 29 კმ-ის დასრულება მნიშვნელოვანია უშუალოდ საქართველო-თურქეთის ურთიერთობათა კონტექსტშიც, რადგან ქვეყნებს შორის დაიწყება სარკინიგზო მიმოსვლა, რომელიც ამ დრომდე არ არსებობდა.

რაც შეეხება რკინიგზის სრულყოფას თურქეთის ტერიტორიაზე, თურქეთის ელჩი საქართველოში, ზექი ლევენთ გუმრუქჩუ ამბობს, რომ სამუშაოები უკვე დასრულებულია და ქვეყანა პირველ ოფიციალურ რეისებს ელის.

“დღეს ჩვენმა პრეზიდენტებმა და პრემიერ-მინისტრებმა მატარებლის პირველი ოფიციალური რეისი გააცილეს. რამდენიმე კვირაში გვექნება რეგულარული რეისები, რომლებითაც გადაიზიდება ტვირთები და იმოძრავებენ მგზავრები. ინფრასტრუქტურის მიმართულებით არანაირი პრობლემა არ არსებობს. ასე რომ, ჩვენ მზად ვართ”, – აღნიშნა “ნეტგაზეთის” კითხვის საპასუხოდ ელჩმა, რომელმაც თავისი სამუშაო ვადა საქართველოში სწორედ დღეს ამოწურა.

სარკინიგზო მონაკვეთის სრულად დატვირთვის ზუსტი დრო უცნობია, თუმცა ექსპერტები თანხმდებიან იმ სარგებელზე, რასაც პროექტი რეგიონსა და დანარჩენ მსოფლიოს მოუტანს. როგორც ცნობილია, მსოფლიოში უმსხვილესი ტვირთბრუნვა ევროპასა და ჩინეთს შორის მიმდინარეობს. ამ დრომდე პროცესი საზღვაო გზებით ხორციელდება და საშუალოდ 25-30 დღეს მოითხოვს. ბაქო-თბილისი-ყარსის სარკინიგზო გზის ამოქმედების შემდეგ, ტვირთის გადაზიდვის ხანგრძლივობა თითქმის ორჯერ, 12-15 დღემდე დაიკლებს.

აზერბაიჯანის პრეზიდენტ ილჰამ ალიევის თქმით, პროექტის პირველ ეტაპზე(საუბარია 2-3 წელიწადზე)  ტვირთბრუნვა 5 მილიონ ტონას მიაღწევს, მეორე ეტაპზე კი 17 მილიონ ტონამდე გაიზრდება.

სარკინიგზო ხაზის 826 კმ-დან 254 კმ საქართველოზე გაივლის. მიუხედავად სახელწოდებისა, ჩინეთიდან შემოსული თუ უკან მიმავალი მატარებელი თბილისში არ შემოვა. ის წალკა-ახალქალაქის ახლად რეაბილიტირებულ გზას გაივლის, დაფარავს ზემოხსენებულ 29 კმ-იან მონაკვეთს და თურქეთის სასაზღვრო ქალაქ ყარსში გადაინაცვლებს.

ბაქო-თბილისი-ყარსის სარკინიგზო მაგისტრალი. ფოტო: საქართველოს რკინიგზა

ბაქო-თბილისი-ყარსის რკინიგზას ჩანასახშივე მოუწევს მძლავრ კონკურენტებთან გამკლავება. ამ მხრივ ერთ-ერთი თვალსაჩინო რუსეთია, რომლის ერთგვარ ალტერნატივადაც მოიაზრებენ დღეს გახსნილ სარკინიგზო დერეფანს. მაგალითად, მნიშვნელოვან სატრანზიტო გზას წარმოადგენს ჩუნცინი-დუისბურგის სარკინიგზო მაგისტრალი, რომელიც სათავეს ჩინეთში იღებს და ყაზახეთის, პოლონეთისა და რუსეთის გავლით გერმანიის ჩრდილოეთით სრულდება.

სწორედ რუსეთის ფაქტორს უკავშირებს პროექტის მთავარ რისკებს ექსპერტი საერთაშორისო და უსაფრთხოების საკითხებში ნიკა ჩიტაძე. მისი თქმით, კონკურენცია მარტივი არ იქნება, თუმცა ახალ სარკინიგზო მაგისტრალს განსაკუთრებული დატვირთვა აქვს, რაც მას უპირატეს მდგომარეობაში აყენებს:

“ფუნქციონირებს სხვა გზებიც, მაგალითად, ჩინეთიდან რუსეთის მიმართულებით, მაგრამ ეს ის გზაა, რომელიც ახორციელებს ტვირთების გადაზიდვას რუსეთიდან ჩინეთის გავლით და პირიქით. რაც შეეხება ტვირთებს ევროპის მიმართულებით, ცენტრალური აზიისა და კავკასიის რეგიონს განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება. შემთხვევითი არაა, რომ საქართველოს პრემიერ-მინისტრმა მადლობა გადაუხადა უშუალოდ ნურსულთან ნაზარბაევს პროექტის ხელშეწყობისთვის. შესაბამისად, კონკურენტული პროექტები ფუნქციონირებს, თუმცა ეს რკინიგზა წარმოადგენს მთლიანად ევრაზიის სატრანსპორტო დერეფნის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან შემადგენელ ნაწილს”, – განუცხადა ნიკა ჩიტაძემ “ნეტგაზეთს”.

მისივე თქმით, პროექტი გაცილებით მიმზიდველს გახდის საქართველოს საერთაშორისო პარტნიორებისთვის, მათ შორი,ს დასავლეთისთვის, “რომელიც დაინტერესებული იქნება სტაბილურობით საქართველოში”.
სტრატეგიული მნიშვნელობის გარდა, ექსპერტი ხაზს უსვამს ახალი მაგისტრალის მნიშვნელობას ქართული ეკონომიკისთვისაც. თუმცა აღნიშნავს, რომ ტვირთების ეფექტიანი გადაზიდვის უზრუნველყოფის გარდა, ქართული მხარე მზად უნდა იყოს ჩრდილოელი მეზობლისგან მომავალი საფრთხეებისთვისაც.

“ტვირთების ტრანსპორტირება გაზრდის სატრანზიტო პოტენციალს და აქედან საქართველო მიიღებს შესაბამის საფასურს, რომელიც გადაირიცხება ცენტრალურ ბიუჯეტშიც და, სავარაუდოდ, ადგილობრივ ბიუჯეტებშიც, მაგალითად, სამცხე-ჯავახეთში. ის, თავისი მარშრუტიდან გამომდინარე, ხელს შეუწყობს ჯავახეთის საზოგადოების ინტეგრაციას დანარჩენ საქართველოსთანაც. თუმცა აქ თავს იჩენს საფრთხეებიც. შესაძლოა, რუსეთმა გარკვეული ზომები მიიღოს, თუნდაც, რკინიგზაზე დივერსიების სახით. ეს ეხება ჯავახეთსაც, სადაც არაერთი ორგანიზაცია ფუნქციონირებდა, რომელთაც დიდი ეჭვი არსებობს, რომ ჰქონდათ გარკვეული კავშირები რუსეთის სპეცსამსახურებთან. ამიტომაც ტვირთების გადაზიდვასთან ერთად უზრუნველყოფილი უნდა იყოს მათი უსაფრთხოება”.

ბაქო-თბილისი-ყარსის რკინიგზის მშენებლობა 2007 წელს დაიწყო. სამმხრივ ხელშეკრულებას ბაქო–თბილისი–ყარსის ახალი სარკინიგზო ხაზის შესახებ 2007 წლის 7 თებერვალს მოაწერეს ხელი თბილისში პრეზიდენტებმა, ილჰამ ალიევმა, მიხეილ სააკაშვილმა და რეჯეფ ტაიპ ერდოღანმა, რომელსაც მაშინ თურქეთის პრემიერ-მინისტრის თანამდებობა ეკავა.

მშენებლობა 2008 წელს დაიწყო და 2010 წელს უნდა დასრულებულიყო, თუმცა შემდეგ 2013 წლისთვის გადაიდო. 2014 წელს პროექტის დასრულების ვადად 2015 წლის მეორე ნახევარი განისაზღვრა, თუმცა 2017 წლამდე რკინიგზის მშენებლობის დასრულება ვერ მოხერხდა.