Interviewsახალი ამბებისამხრეთ კავკასიის ამბები

საქართველოში წასვლას ვერ გავბედავდით – ინტერვიუ ლეილა და არიფ იუნუსებთან

2 ოქტომბერი, 2017 • 4958
საქართველოში წასვლას ვერ გავბედავდით – ინტერვიუ ლეილა და არიფ იუნუსებთან

უფლებამდაცველებმა, ყოფილმა პოლიტპატიმრებმა ლეილა და არიფ იუნუსებმა აზერბაიჯანი ორი წლის წინ დატოვეს. აზერბაიჯანში მშვიდობისა და დემოკრატიის ინსტიტუტი, რომელსაც ლეილა იუნუსი ხელმძღვანელობდა, აზერბაიჯანის ხელისუფლებამ დახურა. ლეილა და არიფ იუნუსებს ბრალი სამშობლოს ღალატში და გადასახადების თავიდან არიდებაში დასდეს. ლეილა იუნუსს რვანახევარი, ხოლო მის ქმარს, არიფ იუნუსს შვიდი წლით პატიმრობა მიუსაჯეს. 2016 წელს აზერბაიჯანის სასამართლომ მათ პატიმრობა შიდაპატიმრობით შეუცვალა. მოგვიანებით იუნუსებმა აზერბაიჯანის დატოვება შეძლეს. დღეს ისინი ჰოლანდიაში ცხოვრობენ.

როგორ შეიცვალა მათი ცხოვრება ემიგრაციის შემდეგ? რას ფიქრობენ აზერბაიჯანში შექმნილ სიტუაციაზე? როგორ ხედავენ პოლიტიკურ სიტუაციას საქართველოში გამომძიებელი ჟურნალისტის აფგან მუხთარლის თბილისიდან გატაცების შემდეგ? ამ და სხვა თემებზე ლეილა და არიფ იუნუსები ნეტგაზეთის კითხვებს პასუხობენ:  

როგორ შეიცვალა თქვენი ცხოვრება და საქმიანობა მას შემდეგ, რაც აზერბაიჯანი დატოვეთ?

ლეილა იუნუსი:

ცხოვრების მესამე ეტაპი დაიწყო ჩემთვის. პირველი – ბავშვობა იყო, მეორე – როცა არიფზე დავქორწინდი. 40 წელი ხდება, რაც ერთად ვართ, და მესამე, – რომელსაც ახლა გავდივართ. რისი გაკეთება შეგვიძლია ახლა? აქ მარტონი ვართ, 60 წლის ასაკში გვაიძულეს, აზერბაიჯანი, ჩვენი საკუთარი სახლი დაგვეტოვებინა. ისეთი შეგრძნება მაქვს, რომ ჩემი მშობლიური ბაქო მტრულად განწყობილი დიქტატორის მიერაა ოკუპირებული.

არიფ იუნუსი:

მე მიგრაციის საკითხების სპეციალისტი და აზერბაიჯანის მოსახლეობის მიგრაციაზე წიგნის ავტორი ვარ. ბევრი ინტერვიუ მაქვს ჩაწერილი მიგრანტებთან. დღეს კი მე თავად ვარ მიგრანტი. თუმცა ყველაზე მნიშვნელოვანი ცვლილება ის არის, რომ სამშობლო დავკარგეთ. კარგია სხვა ქვეყანაში საცხოვრებლად გადასვლა, როდესაც ბავშვი ხარ. 60 წლის ასაკში კი ეს პრაქტიკულად შეუძლებელია. ჩვენი გული და სული აზერბაიჯანში დარჩა, იქ დარჩნენ ჩვენი მეგობრებიც, მშობლების საფლავებიც.

თუმცა მაინც გაგვიმართლა, რომ ჰოლანდიაში მოვხვდით, ეს ისეთი ქვეყანაა, სადაც დანანებით ფიქრობ, რომ აქ არ დაიბადე.

ჩვენი ცხოვრება დღეს ორი ნაწილისგან შედგება: ერთი მხრივ, ჩვენ ძალიან დიდ დროს ვატარებთ ექიმებთან შეხვედრებში. მოგეხსენებათ, დაპატიმრების შემდეგ ჩვენი ჯანმრთელობა ძალიან შეირყა. ჩვენი ბედნიერება კი ისაა, რომ ჩვენ გვერდით ახლა ჩვენი შვილია. მეორე მხრივ, ჩვენ ვაგრძელებთ უფლებადამცველ საქმიანობას.

რა კუთხით აგრძელებთ ძველ საქმიანობას? ხელი არ გეშლებათ იმის გამო, რომ აზერბაიჯანში არ იმყოფებით?

ლეილა იუნუსი:

2015 წელს, ჯერ კიდევ ციხეში ყოფნისას, ჩვენმა შვილმა ჰოლანდიაში მშვიდობისა და დემოკრატიის ინსტიტუტი, როგორც არასამთავრობო ორგანიზაცია, დაარეგისტრირა. დღეს ჩვენს საქმიანობას ევროპაში სწორედ ამ ინსტუტუტის ფარგლებში ვაგრძელებთ. ყველაფერს, რასაც ბაქოში ვაკეთებდი, აქ ვაგრძელებ. მშვიდობისა და დემოკრატიის ინსტიტუტმა აზერბაიჯანელ კოლეგებთან ერთად პოლიტპატიმრების დაცვის ცენტრი დააფუძნა. მასში ჩვენი კოლეგა უფლებადამცველები, ყოფილი სინდისის პატიმრები, ინტელიგენციის წარმომადგენლები შედიან. ამ სიაში დღეს 160-მდე პოლიტპატიმარია. მუდმივად ვაწარმოებთ მონიტორინგს პლიტიპატიმრების სიტუაციის შესახებ. რა თქმა უნდა, ამის გაკეთება დისტანციურად რთულია, თუმცა გამოცდილება გვაქვს და ამიტომაც ვმუშაობთ.

ამ მხრივ აზერბაიჯანში ბევრი შეზღუდვა გვქონდა. იქ ჩვენი ორგანიზაცია არ დაარეგისტრირეს. განაცხადი იუსტიციის სამინისტროში ექვსჯერ შევიტანეთ. ამასწინათ გადავიკითხე მოსამართლის გადაწყვეტილება, სადაც ეწერა, რომ ჩვენი ორგანიზაცია დარეგისტრირებული იყო. გამოდის, არც კი ჰქონდათ ინფორმაცია, ისე წერდნენ ყველაფერს.

სხვა შეზღუდვებიც იყო. მაგალითად, მაშინ, როდესაც ციხეების მონიტორინგი გვინდოდა. ამ კუთხით აქ სრული თავისყფლებაა. დიდი პლუსია ისიც. რომ ინტერნეტის საუკუნეში ვცხოვრობთ. ინტერნეტი რომ არა, ოპერატიულად აზერბაიჯანთან დაკავშირება გართულდებოდა. მაგალითად, როდესაც ამ წლის მაისში აზერბაიჯანში ე.წ. ჯაშუშური ქსელი გახსნეს და 400-მდე ადამიანს დაპატიმრება ემუქრებოდა, ფესიბუკის საშუალებით  ახლობლებისგან ინფორმაციას ვიგებდით.

არიფ იუნუსი:  

დარწმუნებული არ ვარ, რომ ამ ინფორმაციის მიღებას აზერბაიჯანში შევძლებდით. აქედან საერთაშორისო ორგანიზაციებსაც უფრო მარტივად ვეკონტაქტებით. ეს მოპოვებული ინფორმაცია მათ გადავეცით, რომელიც გაითვალისწინეს, გამოიყენეს. მუდმივად კავშირზე ვართ ევროპის საპარლამენტო ასამბლეის დეპუტატებთან. თუკი ადრე აზერბაიჯანიდან გამოსვლის პრობლემა გვქონდა, ახლა უკვე ევროპაში ვართ და მშვიდად შეგვიძლია წავიდეთ სტრასბურგში, ბრიუსელში. ჩვენთან სახლშიც ჩამოდიან.

როგორ ფიქრობთ, თქვენი წამოსვლის შემდეგ აზერბაიჯანში ადამიანის უფლებების კუთხით რამე შეიცვალა?

ლეილა იუნუსი:

მთლიანობაში, 2013 წლის იანვრამდე აზერბაიჯანში სიტუაცია რთული იყო, თუმცა მაინც მუშაობდნენ არასამთავრობო ორგანიზაციები,  მათ შორის არარეგისტრირებული. არსებობდა დამოუკიდებელი მედიაც. გარდატეხა 2013 წლის იანვარში მოხდა. ეს ის დროა, როდესაც PACE-ის იანვრის სესიაზე გერმანელი დეპუტატის მიერ მომზადებული იყო რეზოლუცია “პოლიტიპატიმრები აზერბაიჯანში”. ის ევროკავშირის საპარლამენტო ასამბლეიდან ოფიციალური მომხსენებელი იყო აზერბაიჯანში პოლიტპატიმრების საკითხზე. თუმცა მას აზერბაიჯანში ჩასასვლელად ვიზა არ მისცეს. PACE გაჩუმდა ამის თაობაზე. მისი ოფისი მჭიდროდ თანამშრომლობდა აზერბაიჯანში უფლებადამცველებთან. პირადად მე ძალიან ბევრი ინფორმაცია შევიტანე რეზოლუციის პროექტში. ჩვენ ყველანი დარწმუნებული ვიყავით, რომ იანვრის სესიაზე ამ რეზოლუციას მიიღებდნენ. მისი ჩავარდნა დიდი დარტყმა იყო ჩვენთვის. ამ ფაქტით 2013 წლის იანვარში PACE-ს დეპუტატებმა მწვანე შუქი აუნთეს რეპრესიებს აზერბაიჯანში.

დღევანადელ დღემდე გრძელდება დაკავებები. არ დარჩა დამოუკდებელი არასამთავრობოები, დამოუკიდებელი გაზეთები. პოლიტიკური ნიშნით 161 ადამიანია დაკავებული. ეს ყველაფერი იმიტომ ხდება, რომ ჩვენმა ხელისუფლებამ მათ მოსყიდვაზე, ვინც რეზოლუციის წინააღმდეგ მისცა ხმა, დაახლოებით 3 მილიარდი აშშ დოლარი დახარჯა. ჩვენმა ხელისუფლებამ გააკეთა ის, რაც აქამდე არავის გაუკეთებია. ევროპელი პოლიტიკოსები მილიარდებით მოისყიდა და აზერბაიჯანის დემოკრატიული განვითარების ყველა შესაძლებლობა მოსპო. სანამ მათ წინააღმდეგ ძალა არ იქნება გამოყენებული, ასე დაიხოცება ხალხი ციხეებში და წამებაში.

არიფ იუნუსი:

ამ ყველაფერს შემიძლია მხოლოდ ის დავამატო, რომ რეპრესიების შედეგად, აზერბაიჯანში სამოქალაქო საზოგადოების ყველა ჩანასახი გაანადგურეს. თუ ადრე აზერბაიჯანი სამხრეთ კავკასიის ნაწილად განიხილებოდა, პოლიტიკურად ახლა ცენტრალურ აზიაშია. მისი შედარება დღეს უზბეკეთთან შეიძლება, შემდეგ- თურქმენეთთან, თუ ასევე გაგრძელდა, ჩრდილოეთ კორეასაც მივუახლოვდებით.

საქართველოსა და სომხეთში, მიუხედავად ბევრი პრობლემისა, დემოკრატია, სიტყვის თავისუფლება ბევრად უკეთეს მდგომარეობაშია. ეს ძალიან გულდასაწყვეტი და სევდიანია.

რადგან საუბარი რეგიონს შეეხო, მინდა აფგან მუხთარლიზე გკითხოთ. მისი საქართველოდან აზერბაიჯანში გატაცების შემდეგ რას ფიქრობთ საქართველოს პოლიტიკურ სიტუაციაზე?

არიფ იუსუფი:

ამ შემთხვევას 3-მილიარდიან მოსყიდვის ფაქტს შევადარებდი. აქამდე საქართველო ჩვენს რეგიონში შუქურა იყო, გვჯეროდა, რომ ქართველები ევროპული ღირებულებების ქვეყანას აშენებენ და ხვალ ჩვენთანაც შეიძლებოდა მსგავსი რამ მომხდარიყო. აფგან მუხთარლის საქმემ აჩვენა, რომ საქართველოში დემოკრატიისა და კანონის კუთხით კვლავ ბევრი პრობლემაა. არადა, ქართველები ამტკიცებდნენ, რომ ისინი არა სამხრეთ კავკასიის, არამედ ევროპის ნაწილი არიან.

მუხთარლის შემთხევავამ აჩვენა, რომ საქართველო აზერბაიჯანის ძლიერი გავლენის ქვეშ მოექცა. სხვა შემთხვევაში, ქართველ ძალოვნებთან შეთანხმების გარეშე, ამაზე არავინ წავიდოდა.

რა თქმა უნდა, ამ ამბის შემდეგ ბევრ აზერბაიჯანელს, რომელიც ამჟამად საქართველოში იმყოფება, დაუცველობის განცდა აქვს. თუ საქართველო რეალურად ადგას ევროინტეგრაციის გზას, მაშინ ამაში მონაწილე ყველა პირი უნდა დასაჯონ. როდესაც ჩვენს ქართველ კოლეგებს მივმართეთ, გვითხრეს, რომ უკვე ვეღარაფრის გაკეთებას შეძლებდნენ, და ამას გვეუბნებოდნენ ის ადამიანები, რომლებიც თანამედროვე ქართულ ხელისუფლებაში არიან. ძალიან სევდიანია, როდესაც ისინი თავად აღიარებენ აზერბაიჯანის ხელისუფლებაზე დამოკიდებულებას.

გარემოებების შექმნის შემთხვევაში, წახვიდოდით საქართველოში?

მუხთარლის შემთხვევის შემდეგ, ალბათ, არა. მიყვარს საქართველო, მაგრამ იქ ახლა იმდენად სახიფათოა ჩვენთვის, იქ ვიზიტისგან თავს შევიკავებდი.

თქვენ დაწერეთ წიგნი აზერბაიჯანულ ციხეზე. მოგვიყევით ამ შესახებ უფრო მეტი

არიფი იუნუსი:

მე და ლეილამ ერთობლივი წიგნის ტექსტზე მუშაობა დავასრულეთ და დასარედაქტირებლად გავგზავნეთ. რედქტორი ჩვენი ძველი მეგობარია, საბჭოთა დისიდენტი ალექსანდრ პოდრაბინეკი. მოსკოვში ცხოვრობს. ის იქნება წიგნის რუსული ვერსიის რედაქტორი. წიგნი ორი ნაწილისგან შედგება. პირველი მემუარული ხასიათისაა. ჩვენ ბევრს ვსაუბრობთ საგამოძიებო იზოლატორებზე, თუმცა საზოგადოებამ არ იცის, რა არის ეს. ეს დახურული, საიდუმლო სტრუქტურაა, რომელიც იუსტიციის სამინისტროს ექვემდებარება. ჩემი წიგნი იმაზეა, რა გამოვიარე იქ. რას ნიშნავს ფსიქოლოგიური და ფიზიკური წამება აზერბაიჯანში, რისი გამოვლა მომიწია. მეორე ნაწილს ლეილა წერს. წიგნს ჰქვია “საბჭოთა ბანაკიდან აზერბაიჯანის ციხეში”.

ლეილა იუნუსი:

ჩემი ნაწილის დაწერა იზოლატორიშივე, ჩვეულებრივ 48-გვერდიან რვეულში დავიწყე, თუმცა, ვიცოდი რა, რომ რისკები არსებობდა, ნაწერი სხვა რვეულში გადამქონდა. პირველი ჩხრეკის დროს ზედამხედველმა ერთი რვეული წაიღო. მერე მეორე რვეულიდან მესამეში გადავიტანე, მერე- მეოთხეში, მეხუთეში.  ციხის ზედამხედველებს აზრადაც არ მოსვლიათ, რომ 5 რვეულში შემეძლო ნაწერის გადატანა. თან სწორედ ეს მეხუთე გამოვიტანე. თუმცა, როგორ, ამას ვერავის ვეტყვი.

არიფმა, როგორც ისოტრიკოსმა, ეს რვეული ისტორიულად მიიჩნია და მისი შენახვა გადაწყვიტა. რვეული ამსტერდამში ჩვეულებრივი ამანათით, ფახლავასთან ერთად შვილს გაუგზავნა.  ჩვენმა შვილმა რვეულის ნაცვლად ფახლავას ორი შეკვრა მიიღო. წარმოიდგინეთ, ამანათებსაც კი ამოწმებდნენ. თუმცა ის ვეღარ გაითვალისწინეს, რომ ჩვენ ყველაფერი უკვე დაბჭედილი გვქონდა და ფლეშკებზე გადატანილი. ჩვენი მოგონებების გარკვეული ნაწილი ამერიკაში ჟურნალ თაიმსში გამოვაქვეყნეთ.

არიფ იუნუსი:

ლეილა საბჭოთა კავშირის დროს დისიდენტურ ცხოვრებას აღწერს, როგორ დაიშალა კავშირი და როგორ მოვიდა ჰეიდარ ალიევი ხელისუფლებაში, რა ხდებოდა შემდეგი 25 წელი.

იზოლატორში მე განსხავავებულ გარემოებაში ვიყავი. არ მქონდა არანაირი რვეული. პირველი რვა დღე ზედამხედველიც არ მინახავს. ძალიან მცირე ზომის საკანში სრულ იზოლაციაში ვიჯექი. მხოლოდ დღეში სამჯერ იხსნებოდა სარკმელი საკვებით. ადამიანის ხელებსაც კი ვერ ვხედავდი. ორნაირი წამება გამოვიარე, ფსიქოლოგიური და ფიზიკური. ფსიქოლოგიური ბევრად ძლიერი და უარესი იყო. წამების შემდეგ ძლიერი ტკვილები და ჰალუციანაციები მეწყებოდა. წიგნში აღვწერ, რას ვაკეთებდი იმისთვის, რომ გადავრჩენილიყავი. ერთ-ერთი საშუალება წიგნის დაწერის იდეაზე ფიქრი იყო.

წიგნის აზერბაიჯანული ვერსია იქნება?

ამჟამად პოლონურ და ინგლისურ გამომცემლებთან წიგნის ამ ენებზე გამოცემის ხელშეკრულებებს ვამზადებთ. აზერბაიანულ ენაზე გამოცემის შესახებ ჯერ არ ვფიქრობთ. წიგნი სიძულვილისა და შეურაცხყოფების ტალღას გამოიწვევს. იქ რეალური ადამიანების სახელებია ნახსენები. ეს არ არის ფილოსოფიური გააზრება, ეს ისტორიაა.

კიდევ ერთ სასამართლო პროცესზე მინდა გკითხოთ, სადაც აზერბაიჯანის ხელისუფლება ფრანგულ ტელეარხს უჩივის. როგორია თქვენი მოლოდინი ამ სასამართლოდან?  

ლეილა იუნუსი:  

დარწმუნებული ვარ, ალიევმა ფრანგი და არა, მაგალითად, ამერიკელი, გერმანელი ან სხვა ჟურნალისტების [რომლებმაც იგივე დაწერეს] წინააღმდეგ იმიტომ იჩივლა, რომ ფული სწორედ ფრანგი პოლიტიკოსების მოსყიდვაზე დახარჯეს.

როდესაც არიფი მოწმის სახით გამოვდა ამ სასამართლოზე, ცუდად გახდა და მოსამართლემ სასწრაფო გამოიძახა. ვფიქრობ, მიხვდნენ იქ, რა ემართება ადამიანებს წამების შემდეგ.

მოსამართლემ განაცხადა, რომ გადაწყვეტილება 7 ნოემბერს გამოცხადდება.

არიფ იუნუსი:  

ევროპული ქვეყნების სასამართლოებისთვის თითოეული ადამიანის ბედი მნიშვენელოვანია. და როდესაც  ჩემს საკუთარ გამოცდილებაზე, წამებაზე ვყვებოდი, ვხედავდი ადამიანების გაოგნებულ სახეებს სასამართლოში. დარბაზში სრული სიჩუმე იდგა. უფრო დიდი შოკი იმას მოჰყვა, როდესაც ჩვენთან გამართული სასამართლო პროცესების შესახებ ვყვებოდი. მოვყევი, როდესაც პროცესამდე ერთი საათით ადრე ნაციონალურ უსაფრთხოების ექიმმა ორი ნემსი, ტკვილგამაყუჩებელი და დამაძინებელი გამიკეთა. ასევე, ის, რომ პირველ სასამართლოზე ექიმი გისოსებში ჩემ გვერდით იჯდა და ყოველ 30-40 წუთში გასათიშ ნემსს მიკეთებდა. როდესაც მოსამართლემ გადაწყვეტილება წაიკითხა, უგონოდ ვიყავი. სხდომის დასრულებიდან 20 წუთის შემდეგ მოვედი გონს. ექიმმა მითხრა, რომ ყველაფერი კარგადაა და 7.5 წელი მომისაჯეს. მერე ლეილაზე ვკითხე, მითხრა, რომ მას – 8.5 წელი.

ამ ყველაფრის გახსენებას ახლა ექიმები მიკრძალავენ. მაშინვე წნევა მიწევს მაღლა.

99%-ით ვარ დარწმუნებული, რომ ფრანგული სასამართლო აზერბაიჯანული არ არის და სხვა შედეგი დადგება.

ფიქრობთ, ფრანგული ტელევიზია მოიგებს ამ საქმეს?

დარწმუნებული ვარ. სასამართლო პროცესი ძალიან დიდხანს გრძელდება. აზერბაიჯანულმა მხარემ კი გადაწყვეტა მთელი ეს პროცესი ერთ დღეში ჩაეტარებინა. პროცესის დასაწყისში იმყოფებოდნენ აზერბაიჯანული საელჩოს წარმომადგენლები, აზერბაიჯანის მეგობრობის ასოციაცია, სენატორები… თუმცა ექვსი საათის შემდეგ დარბაზში აღარავინ იჯდა. იყო მხოლოდ ადვოკატი. დარბაზი იმიტომ დატოვა ყველამ, რომ ნათელი გახდა, აზერბაიჯანული მხარის არგუმენტები არასერიოზული იყო. ისინი ისე მოემზადნენ, როგორც აზერბაიჯანული სასამართლოებისთვის ემზადებიან ხოლმე. ამიტომაც ძალიან გამიკვირდება, თუ სასამართლო  აზერბაიჯანული მხარის სასარგებლოდ მიიღებს გადაწყვეტილებას.

იყო თუ არა თქვენზე ზეწოლა იმის გამო, რომ მოწმის სტატუსით გამოდიოდით სასამართლოზე?

ლეილა იუნუსი:

არა, ბოლოს ჩვენზე ზეწოლა აზერბაიჯანში იყო. აქ ჩამოსვლისას ადვოკატმა გვითხრა, რომ გამორიცხული არ იყო, ჩვენზე ინტერპოლისთვის მიემართათ. შესაბამისად, მაშინვე რამდენიმე ინსტანციას მივმართეთ და ჰოლანდიის საგარეომ ინტერპოლს წერილი გაუგზავნა, რომ თუ აზერბაიჯანის ხელისუფლება ჩვენზე ძებნას გამოაცხადებდა, წარმოებაში არ უნდა მიეღოთ. ამდენად ჩვენ, რომლებიც პოლიტიკური მოტივით ვიდევნებით, ინტერპოლი გვიცავს. დღეს ჩვენ ვართ ნათელი მაგალითი იმისა, როგორ ცდილობს ავტორიტარული რეჟიმი ინტერპოლის გამოყენებას თავისი მიზნებისთვის.

ადამიანის უფლებების კუთხით თუ გაქვთ მოლოდინი, რომ უახლოეს მომავალში აზერბაიჯანში რამე შეიცვლება უკეთესობისკენ?

არიფ იუნუსი:

ამასთან დაკავშირებით მე და ლეილას სხვადასხვა მიდგომა გვაქვს. ჯერ კიდევ 2007 წელს გამოვეცი წიგნი “აზერბაიჯანი 21-ე საუკუნის დასაწყისში”, სადაც აღვწერ, რა საფრთხეებიის წინაშე დგას ქვეყანა. საქართველოსგან განსხვავებით, ისევე როგორც ბევრ სხვა პოსტაბჭოთა ქვეყანაში, ჯერ კიდევ შენარჩუნებულია საბჭოთა პოლიტიკური სისტემა. ჩვენ მხოლოდ სახელწოდება შეცვალეთ, თუმცა ყოფილი კომპარტია შევინარჩუნეთ და სახელი შევუცვალეთ. ყოფილი გენერალური მდივანი ახლანდელი პრეზიდენტია, პრემიერ-მინისტრს არც საბჭოთა დროს ჰქონდა რაიმე როლი და არც ახლა აქვს. კონსტიტუცია მეორეხარისხოვანია. ამ ხისტ ცენტრალიზებულ სისტემას მონარქიული დესპოტიზმის ელემენტები დაემატა. საქართველომ კი თავისი პოლიტკური სისტემა შეცვალა. პერსპექტივების გასაჩენად სისტემა მაინც უნდა შეცვალო საქართველოს მაგალითით მაინც. თუმცა ახლა იმაზე ვდავობთ, ვის უფრო ვგავართ, ნიგერიას, თურქმენეთს თუ უზბეკეთს. არჩევნები მხოლოდ იმიტაციაა. აზერბაიჯანში ახლა იძულებითი რადიკალიზაციის პროცესი მიმდინარეობს.  ოპოზიცია არ არსებობს, მხოლოდ დისიდენტებისა და არასამთავრობოების მცირე წარმონაქმებია, მაგრამ ეს არ არის ოპოზიცია, რომელსაც რაიმეს გაკეთება შეუძლია.

პროდასავლურ ძალებზე თავდასხმების შემდეგ დარჩნენ პრორუსები, პროისლამისტები, მორწმუნეები. ისინი არც კი ფიქრობენ პოლიტიკაზე. ჩემს წიგნში ვწერ იმაზე, რომ პროვინციაში ხალხი მხოლოდ ოჯახზე, სამუშაოზე და მეჩეთში წასვლაზე ფიქრობს. ასეთებსაც კი სცემენ და აკავებენ. ამიტომაც არ გვაქვს რაიმეს იმედი.

ლეილა იუნუსი:

მე არ ვარ ოპტიმისტურად განწყობილი, რომ უახლოეს დროში აზერბაიჯანში ლიბერალიზაციის კუთხით რამე შეიცვლება. თუ ადრე აზერბაიჯანს ნავთობდოლარების იმედი მაინც ჰქონდა, ახლა ეს ნაკადიც შემცირდა. მგონია, რომ აზერბაიჯანი ახლა რაღაც სერიოზული სოციალური ძვრების ზღვარზეა.

ლეილა და არიფ იუნუსები; ფოტო: რადიოთავისუფლება

ლეილა და არიფ იუნუსები; ფოტო: რადიოთავისუფლება

ბიოლი

მასალების გადაბეჭდვის წესი