სოფელ მოხეში მუსლიმების უფლებებთან დაკავშირებით განცხადებას არასამთავრობო ორგანიზაცია TDI  ავრცელებს და მთავრობას, შინაგან საქმეთა სამინისტროს, მთავარ პროკურატურას და ადიგენის მუნიციპალიტეტის გამგეობას მიმართავს.

ადიგენის მუნიციპალიტეტის სოფელ მოხეში მუსლიმებმა 15 ოქტომბერს ლოცვა სადავო შენობის მიმდიბარე ტერიტორიაზე დაიწყეს, რადგანაც პოლიციამ გუშინ გადაუხურავ შენობაში შესასვლელები დაკეტა და პოლიციის დამცავი ლენტა შემოავლო.

საუბარია შენობაზე, რომელიც ადგილობრივი მუსლიმების თქმით, ადრე მეჩეთს წარმოადგენდა და ამჟამად ადიგენის მუნიციპალიტეტის ბალანსზეა. ადგილობრივი მუსლიმები აცხადებენ, რომ სამლოცველო არ აქვთ და ხელისუფლებას მის გადაცემას რამდენიმე წელია თხოვენ. თუმცა, რადგანაც შენობაზე პრეტენზიას მართლმადიდებელი ეკლესიაც აცხადებს, საკითხს 2014 წლიდან მოყოლებული რელიგიურ საკითხთა სააგენტო სწავლობს.

TDI ამ სააგენტოს მუშაობას არაეფექტურს უწოდებს:

“აღსანიშნავია, რომ 2014 წლის დეკემბერში, სადავო შენობის წარმომავლობის დადგენის საბაბით, რელიგიის საკითხთა სახელმწიფო სააგენტოს ინიციატივით შეიქმნა „ადიგენის მუნიციპალიტეტის სოფელ მოხეში მდებარე, კლუბის სტატუსით რიცხულ შენობასთან დაკავშირებით არსებული გარემოებების შემსწავლელი კომისია“ (შემდგომში “კომისია”), რომელიც დაკომპლექტდა ქრისტიანი და მუსლიმი თემისა და ადგილობრივი ხელისუფლების წარმომადგენლებით. კომისიას სააგენტოს თავმჯდომარე ზაზა ვაშაყმაძე ხელმძღვანელობს. კომისიის შემადგენლობაში, მუსლიმი მოსახლეობის მოთხოვნის მიუხედავად, ვერ მოხვდნენ თემის ნდობით აღჭურვილი მუსლიმი პირები, არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლები და სახალხო დამცველიც კი, რომელსაც რელიგიის საკითხთა სახელმწიფო სააგენტომ კომისიაში დამკვირვებლის სტატუსით მონაწილეობაზე უარი განუცხადა.

აღნიშნული კომისია სრულიად არაეფექტური ორგანოა, რომელსაც შექმნის დღიდან, დასახული არც ერთი მიზნისთვის არ მიუღწევია და შენობის ისტორიული კუთვნილების დადგენისა და პრობლემის აღმოფხვრისთვის საჭირო არანაირი ქმედითი ნაბიჯი არ გადაუდგამს. ამასთანავე, კომისიის საქმიანობა გაუმჭვირვალეა და მისი მუშაობის შესახებ სააგენტო საზოგადოებას ინფორმაციას არ აწვდის”, – ნათქვამია ორგანიზაციის მიერ 15 ოქტომბერს გავრცელებულ განცხადებაში, რომელშიც ასევე ვკითხულობთ:

“სააგენტოს 2015 წლის ანგარიშში ნათქვამია, რომ კომისია საანგარიშო წელს სამჯერ შეიკრიბა. მათი განცხადებით, კომისიის მუშაობის მთავარ მიღწევას  ადგილობრივ მოსახლეობაში “პროცესის დერადიკალიზაცია” წარმოადგენს.

კომისიის შექმნის დღიდანვე ცხადი გახდა, რომ სახელმწიფოს მიერ საკითხის პოლიტიკურ განზომილებაში გადატანა მის გაჭიანურებასა და მიჩქმალვას ემსახურებოდა, რათა, ერთი მხრივ, ხელისუფლებას თავიდან აერიდებინა პასუხისმგებლობა არსებულ პრობლემაზე, ხოლო, მეორე მხრივ,  მართლმადიდებელი ეკლესიის საპატრიარქოსთვის საკუთარი ლოიალობა დაემტკიცებინა”.

ორგანიზაციის განცხადებით, 2012 წლიდან ხელისუფლების მიერ მუსლიმთა უფლებების შელახვამ, დისკრიმინაციამ და დევნამ სისტემური ხასიათი მიიღო, რის გამოც TDI  მიმართავს მთავრობას, შსს, პროკურატურას და ადიგენის მუნიციპალიტეტის გამგეობას და სთხოვს:

საქართველოს მთავრობას:

• ადეკვატურად და სამართლიანად შეაფასოს მუსლიმთა რელიგიური ნიშნით დევნის შემთხვევები და დაიცვას რელიგიური ნეიტრალიტეტი;
• დროულად, ეფექტურად და სამართლიანად უზრუნველყოს რელიგიური გაერთიანებებისთვის საბჭოთა პერიოდში ჩამორთმეული ქონების დაბრუნება.

საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს:

• იმოქმედოს კანონის ფარგლებში, დისკრიმინაციული მოპყრობის გარეშე; ასევე, შემდგომი სამართალდარღვევების აღკვეთის მიზნით, გაატაროს პრევენციული ღონისძიებები და დაიცვას კონსტიტუციით გარანტირებული რელიგიის თავისუფლებისა და თანასწორუფლებიანობის პრინციპები,

საქართველოს მთავარ პროკურატურას:

• გამოიძიოს ბოლო წლებში სამთაწყაროში, ჭელასა და  მოხეში შსს-ის წარმომადგენლების მიერ მუსლიმებზე სავარაუდო ფიზიკური ძალადობის ფაქტები

ადიგენის მუნიციპალიტეტის თვითმმართველობას:

• დაიცვას რელიგიური ნეიტრალიტეტის პრინციპი და უზრუნველყოს ყველა მოქალაქისთვის რელიგიის თავისუფლების უფლებით სარგებლობა

მოხეში განვითარებულ მოვლენებს ასევე გამოეხმაურა ომბუდსმენი და არასამთავრობო ორგანიზაცია EMC.

მოხეში განვითარებული მოვლენების ქრონოლოგია: 

• ადიგენის რაიონის სოფელ მოხეში  ამჟამინდელი მკვიდრი მუსლიმი მოსახლეობა 1975-80 წლებში დასახლდა.  შენობაზე, რომლის დაბრუნებასაც მუსლიმები ითხოვენ, ამბობენ, რომ მეჩეთი სოფელ მოხეში 1927-34 წლებში მესხმა მუსლიმებმა ააშენეს. 1957 წლიდან შენობას კლუბის სტატუსი აქვს. საბჭოთა კავშირის დროს დიდი ხნის განმავლობაში  საწყობად, ბიბლიოთეკად და სოფლის კლუბად გამოიყენებოდა. 2007 წლიდან დღემდე კი შენობა  ადიგენის მუნიციპალიტეტის ბალანსზე ირიცხება.
• მუსლიმმა თემმა ყოფილი მეჩეთის შენობის კონსერვაციის ან რესტავრაციის თხოვნით, 90-იანი წლებიდან მოყოლებული, ხელისუფლებას რამდენჯერმე მიმართა, თუმცა მათ თხოვნას რაიმე კონკრეტული შედეგი არ მოჰყოლია.
• ვითარება მოხეში 2014 წელს დაიძაბა: 27 მაისს სოფელ მოხეს მოსახლეობამ ადგილობრივ ხელისუფლებას შენობის სამუფთო სამმართველოსთვის გადაცემის თხოვნით მიმართა.  8 ივლისს კი მუსლიმმა თემმა ადიგენის მუნიციპალიტეტის გამგებლის, ზაქარია ენდელაძისგან მიიღო წერილი (#1019), სადაც იგი აღნიშნავს, რომ სადავო ქონება ადგილობრივი თვითმართველობის ორგანომ მხოლოდ საჯარო ფუნქციებისა და უფლებამოსილების განხორციელების მიზნით შეიძლება გამოიყენოს.
• 2014 წლის 18 ოქტომბერს სოფელში ტენდერში გამარჯვებული კომპანიის თანამშრომლები მივიდნენ და შენობის დემონტაჟი დაიწყეს, რაც ადგილობრივმა მუსლიმებმა გააპროტესტეს.  მშენებლებმა სოფელი მაშინვე დატოვეს, რასაც ქრისტიანი მოსახლეობის პროტესტი მოჰყვა. სოფლის ცენტრში შეკრებილი ქრისტიანები ამბობდნენ, რომ შენობის მუსლიმთა სამმართველოსთვის გადაცემასა და ამ ადგილას  მუსლიმური საკულტო ნაგებობის აშენებას არ დაუშვებდნენ.
• სადავო შენობაზე პრეტენზიას საქართველოს საპატრიარქოც აცხადებს. ამის შესახებ ახალციხის, ტაო-კლარჯეთისა და ლაზეთის ეპარქიის მთავარეპისკოპოსის, მეუფე თეოდორეს განცხადებით,  XVI საუკუნეში აღნიშნულ ადგილას ქრისტიანული ტაძარი იყო, 1920-იან წლებში ეკლესიების ნგრევისა და მეჩეთების მშენებლობის შემდეგ კი, სადავო შენობის ადგილას მეჩეთის მშენებლობა დაიწყო.
• 2014 წლის 22 ოქტომბერს სოფელ მოხეში მშენებლებმა მეჩეთის დემონტაჟი განაახლეს. მუსლიმების წინააღმდეგ, რომლებიც ხელისუფლების მოულოდნელ და რეპრესიულ გადაწყვეტილებას აპროტესტებდნენ, არასამთავრობო ორგანიზაციების შეფასებით, ხელისუფლებამ არაპროპორციული ძალა გამოიყენა და უხეშად დაარღვია მუსლიმთა უფლებები.
• ინციდენტის დროს სოფელ მოხეში პოლიციამ 14 პირი დააკავა: 11 მათგანი ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 166-ე (წვრილმანი ხულიგნობა) და 173-ე მუხლებით (სამართალდამცავი ორგანოს თანამშრომლის  კანონიერი განკარგულებისადმი ან მოთხოვნისადმი დაუმორჩილებლობა) გათვალისწინებული ქმედებებისთვის,  ხოლო სამი პირი – სისხლის სამართლის კოდექსის 353-ე მუხლის მეორე ნაწილით გათვალისწინებული საზოგადოებრივი წესრიგის დამცველის, ან ხელისუფლების სხვა წარმომადგენლის მიმართ ჯგუფურად წინააღმდეგობის გაწევისთვს. 23 ოქტომბერს სასამართლომ სამი მუსლიმი – თეიმურაზ მიქელაზე, ოთარ მიქელაძე და მალხაზ ბერიძე ბრალის წარდგენის გარეშე გაათავისუფლა (თუმცა, გამოძიება გრძელდება),[10] ხოლო 11 დაკავებული სასამართლომ ადმინისტრაციულ სამართალდამრღვევად ცნო და თითოეულს 250 ლარი ჯარიმის გადახდა დააკისრა.
• 2014 წელს რელიგიის სააგენტოსთან შეიქმნა კომისია, რომელსაც სადავო შენობის საკითხი უნდა შეესწავლა, თუმცა შედეგები ჯერჯერობით უცნობია.