ახალი ამბებიკომენტარი

საქართველოს “უბლოკო” პერსპექტივა-ინტერვიუ კორნელი კაკაჩიასთან

13 აგვისტო, 2016 • 2738
საქართველოს “უბლოკო” პერსპექტივა-ინტერვიუ კორნელი კაკაჩიასთან

რას ნიშნავს საქართველოსთვის “უბლოკო” სტატუსი, განსხვადება თუ არა ის ნეიტრალიტეტის გამოცხადებისგან, რა პერსპექტივა ექნება საქართველოს ასეთი სტატუსის შემთხვევაში? პარტია “დემოკრატიული მოძრაობის” ლიდერ ნინო ბურჯანაძის ახალ საკონსტიტუციო ინიციატივაზე და რუსულ ნარატივზე “ნეტგაზეთი” პოლიტოლოგ კორნელი კაკაჩიას ესაუბრა:

ბატონო კორნელი, ნინო ბურჯანაძემ პარლამენტში შეიტანა განაცხადი საქართველოს კონსტიტუციაში “უბლოკო” სტატუსის ჩაწერის მოთხოვნით, ჩვენ აქამდე გვესმოდა ინიციატივები ქვეყნის მიერ ნეიტრალიტეტის გამოცხადების შესახებ, რა პრინციპული სხვაობაა ამ ორ კონცეპტს შორის?

ეს, ალბათ, საერთაშორისო სამართლის სპეციალისტების გასარკვევია, მაგრამ მე მაინც მგონია, რომ აქ ერთსა და იმავე თემაზეა საუბარი. რაც შეეხება თავად ინიციატივას “უბლოკო” სტატუსის შესახებ, საერთოდ მიზანშეუწონელია, როცა ქვეყნის ელიტა ცდილობს ყველაზე მნიშვნელოვან დოკუმენტში ასახოს პოლიტიკური დებატის საკითხი, მათ შორის საქართველოს ნატოში გაწევრიანების თუ არგაწევრიანების შესახებ. არც ერთი ნორმალური ქვეყნის კონსტიტუციაში არ წერია ეს გამოკვეთილად, ყველგან არის ზოგადი ჩანაწერი.  ყოველ 2-3 წელიწადში კონსტიტუციის ჭრა-კერვის მიდრეკილება ზოგადად მიუღებელია. მნიშვნელობა არ აქვს, რომელი მხარის მიერაა ინიცირებული.

ნეიტრალიტეტის სხვადასხვა სახე არსებობს -აქტიური, პასიური და სხვა, მაგრამ ყველაზე მთავარი რაცაა და ამ იდეის სისუსტე რაშიც მდგომარეობს, არის ის, რომ “უბლოკო” სტატუსის მოსაპოვებლად საკმარისი არაა ეს კონსტიტუციაში ასახო და შენ გამოაცხადო ნეიტრალიტეტი. ამისათვის საჭიროა, რომ ძირითადმა აქტორებმა, ქვეყნის მეზობლებმა აღიარონ ქვეყნის ნეიტრალიტეტი და ამას სჭირდება გარკვეული დრო. მაგალითად, შვეიცარიას დასჭირდა 500 წელიწადი და შემდეგ დამკვიდრდა ეს, როგორც ნეიტრალიტეტი. ყველა მეზობელმა, მათ შორის პოტენციურმა მოწინააღმდეგეებმა უნდა აღიარონ, რომ ქვეყანა არის ნეიტრალური. პოსტსაბჭოთა სივრცეში ასეთი პრეცედენტი ჰქონდა თურქმენეთს, რომელიც დღემდე ნეიტრალური ქვეყანაა, თუმცა ეს საბოლოოდ გარანტირებული არ არის. თურქმენეთმა უფრო აქტიური საგარეო პოლიტიკა რომ გაატაროს, ამან შეიძლება გარკვეული საფრთხე შექმნას. აქედან გამომდინარე, საქართველოს სიტუაციაში არ კმარა მარტო ნეიტრალიტეტის გამოცხადება, კარგად უნდა იყოს აწონ-დაწონილი, რაში გეხმარება, რაში გიშლის ხელს, რა არის მინუსი/პლუსი?

მეორე მაგალითად პოსტსაბჭოთა სივრციდან შეგვიძლია ავიღოთ მოლდოვა, რაზეც ბურჯანაძის მხარდამჭერები აპელირებენ. კონსტიტუციაში უწერიათ, რომ მოლდოვა არის არაბლოკური, ანუ ნეიტრალური სახელმწიფო, მაგრამ შედეგი ავიღოთ? ტერიტორიული მთლიანობა აღდგა?! მოლდოვამ ფორმალურად შეასრულა ის, რასაც რუსეთი ითხოვდა, მაგრამ შედეგი არ დადგა. რა გარანტია აქვს საქართველოს? მით უმეტეს, ძალიან შორს წავედით ევროატლანტიკური ინტეგრაციის თვალსაზრისით და ახლა უკან 180%-ით შემობრუნება არის აბსოლუტურად შეუძლებელი. რა გარანტიაზეა საუბარი, როდესაც გვაქვს მოლდოვის მაგალითი, რომელმაც ყველაფერი შეასრულა[მაგრამ შედეგი არ დადგა]? ამიტომ ეს საკითხი მაინც მგონია, რომ არჩევნებთან დაკავშირებული, თითიდან გამოწოვილი და ზედმეტად პოლიტიზებულია. თუ, ვთქვათ, რეალურად განვსჯით, ეს არ არის საკითხი, რომელიც ახლა, არჩევნების წინ უნდა გადაწყდეს.

როგორც ბურჯანაძე განმარტავს, მისი ინიციატივის განხორციელების შემთხვევაში საქართველო უარს იტყვის ნებისმიერ სამხედრო ბლოკში გაერთიანებაზე, ის უფრო კონკრეტულ განაცხადს აკეთებს და ამბობს, რომ “საქართველოში არ უნდა იყოს განლაგებული არც ერთი უცხო სახელმწიფოს ან არც ერთი სამხედრო ორგანიზაციის ჯარი. საქართველოში არ უნდა იყოს არც ნატოს და არც რუსეთის ჯარი”, ამ განცხადებით ის თითქოს დისტანცირდება რუსეთისგანაც. რადგან არჩევნები ახსენეთ, ხომ არ მიგაჩნიათ, რომ ამგვარი ფორმულირება შესაძლებელია სატყუარა იყოს იმ ამომრჩევლისთვის, რომელსაც რუსეთისადმი სენტიმენტები არ აქვს, მაგრამ ნატოსადმი სკეპტიკურადაა განწყობილი?

ზუსტად ესაა. რუსული პროპაგანდა ცდილობს საქართველოში შემოიტანონ ორი თემა –  რომ ნატოში გაწევრიანება უპირისპირდება საქართველოს ტერიტორიულ მთლიანობას, რომ ნატოში გაწევრიანებით ავტომატურად კარგავს ამ ორ ტერიტორიას. [რუსეთს უნდა] საქართველოში არჩევანი, დილემა გაჩნდეს. რომელი უფრო მნიშვნელოვანია – ტერიტორიული მთლიანობა, თუ ევროატლანტიკურ სივრცეში გაწევრიანება. ეს ხელოვნურად [წამოჭრილი საკითხია], რადგან უკრაინისგან, მოლდოვისგან და იმ ქვეყნებისგან განსხვავებით, სადაც რუსულმა პროპაგანდამ მეტ-ნაკლებად მოახერხა ევრაზიული კავშირის მომხრეების მოძლიერება, ჩვენთან რუსულმა პროპაგანდამ ჯერჯერობით ვერ მოახერხა საზოგადოებრივი აზრის გახლეჩვა და საკითხის იმგვარად დაყენება, რომელი ჯობია.

პირდაპირ რომ არ გამოდის, ახლა ეს საკითხი შემოაცურეს, რომ საქართველო არც ერთ ბლოკში არ უნდა გაწევრიანდეს. პირველ რიგში, ეს მხოლოდ საქართველოზე ხომ არაა დამოკიდებული, ჩვენ ვინმე გარანტიას გვაძლევს, ვინც არ უნდა იყოს, ბურჯანაძე თუ სხვა? რუსეთის ფედერაციის რომელი დოკუმენტი ახსენებს, რომ თუ მეზობელი ქვეყნები აირჩევენ ნეიტრალურ სტატუსს, მათი ტერიტორიული მთლიანობა აღდგება?! ასეთი რამ არ არსებობს. ეს არის კერძო მოსაზრებები, რომელიც შეიძლება თქვენც გქონდეთ, მეც და ბურჯანაძესაც, მაგრამ ამის უკან ფაქტობრივი ინფორმაცია არ დგას. ჩვენ გვაქვს საფუძველი, არ ვენდოთ [ამ მოსაზრებას]. გავიხსენოთ 1918-21 წლის რესპუბლიკის მაგალითი, როცა საქართველომ ხელი მოაწერა ყველაფერს, მაგრამ ….აქედან გამომდინარე საქართველოსთვის ეს თემა არის აბსოლუტურად არარელევანტური. ეს საკითხი რომ დამდგარიყო 90-იან წლებში, მით უმეტეს, შევარდნაძე ეცადა კიდევაც, აღნიშნული გზა ჩვენ უკვე გავიარეთ და ეს ბურჯანაძეს კარგად უნდა ესმოდეს. შევარდნაძემ არა მხოლოდ უბლოკო სტატუსი შესთავაზა, დსთ-ში შევიდა…. ყველა პირობა შეასრულა, რაც კი შეეძლო, მაგრამ არაფერი არ მოხდა [ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენის კუთხით}. ეს იყო ადამიანი, რომელიც მოსკოვიდან ჩამოვიდა, იყო საბჭოთა კავშირის საგარეო საქმეთა მინისტრი, კარგად იცნობდა რუსულ ელიტას. მას თუ არ გამოუვიდა, ბურჯანაძეს რატომ უნდა ვენდოთ. რომ გამოუვა?

ის, რაზეც ისაუბრეთ, ალბათ, ახსოვს მოსახლეობას, 1918 წელს თავი რომ დავანებოთ, არც ისე შორეულ წარსულზე ვსაუბრობთ, ვსაუბრობთ უახლოეს ისტორიაზე. თქვენი აზრით, მოტყუვდება თუ არა ამ ნარატივით ამომრჩეველი?

მთლიანობაში არა მგონია. საქართველოს საზოგადოება საკმაოდ საღად აზროვნებს, მაგრამ არსებობს გარკვეული სეგმენტი, რომელმაც შეიძლება ეს დაიჯეროს და სწორედ ამ სეგმენტზეა ეს მესიჯბოქსი გათვლილი და მათი გამოცოცხლებისკენაა მიმართული, რომ ამ მესიჯების გარშემო მოხდეს მათი გაერთიანება და საარჩევნო ხმების მობილიზება.

რომელიც შესაძლოა იყოს საკმარისი- 5%, რომ ნინო ბურჯანაძე მოხვდეს პარლამენტში?

კი, ზუსტად ამაზეა საუბარი. ეს, რა თქმა უნდა, უმრავლესობისთვის საკმარისი ხმები არ არის, მაგრამ შეიძლება იყოს დამაკმაყოფილებელი იმისთვის, რომ 5%-ზე მეტი აიღოს. იგივე სოციოლოგიური გამოკვლევები, რომლებიც ტარდება, ყველა ადასტურებს, რომ 20-30% მოსახლეობა გვყავს, რომლსაც, დავარქვათ ნოსტალგია, აქვს რუსეთისადმი. ამ ფონზე, როდესაც პროდასავლური პარტიები ებრძვიან ერთმანეთს, იქაც საკმაოდ დიდი კონკურენციაა, რადგან ბურჯანაძე გამოკვეთილი ფიგურა არ არის [პრორუსულ ძალებში], აქედან გამომდინარე ცდილობენ ამ სეგმენტშიც მოიპოვონ მხარდამჭერები, რომ 5%-ის გადალახვა მოახერხონ და პარლამენტში შევიდნენ.

ბურჯანაძე უბლოკო სტატუს ჰპირდება, ეუბნება ამომრჩეველს, რომ არც ერთი ქვეყნის ჯარი არ იქნება საქართველოს ტერიტორიაზე, რომ საქართველო არ იქნება არც ერთი სამხედრო გაერთიანების წევრი, მაგრამ ტოვებს თუ არა მისი დაპირება სივრცეს სხვა კავშირებში გაერთიანებისადმი, მაგალითად, “ევრაზიულ კავშირში”, რადგან ეს არ არის სამხედრო გაერთიანება, მაგრამ არის იმ ტიპის გაერთიანება, სადაც წესებს რუსეთი კარნახობს?

ზუსტად ამაზეა საუბარი. რუსულმა პროპაგანდამ და ისტებლიშმენტმა მშვენივრად იცის, რომ პირდაპირ პრორუსულ ხელისუფლებას საქართველოში ვერ მოიყვანს, ეს აბსოლუტურად გამორიცხულია, ამიტომ ცდილობენ რუსეთისადმი ვითომ ნეიტრალურად დამოკიდებული ადამიანების, როგორც ბურჯანაძე ამბობს, რომ პრორუსი არაა, და ინაშვილის ტიპის პარტიები მოვიდნენ, ასე ვთქვათ, პროქართული ლოზუნგებით და ღიად პრორუსულ პარტიებს მათ უნდა მოუმზადონ საფუძველი. სწორედ ეს არის პრაქტიკა, რომ თავიდან მომძლავრდნენ პროქართული პარტიები, რომლებიც რეალურად რუსულ მესიჯბოქს აჟღერებენ, და თუ ეს მოხერხდა, შემდეგ საარჩევნო ციკლში უკვე გამოჩნდეს ღიად პრორუსული ძალები, რომლებიც აპელირებას გააკეთებენ იმავე ევრაზიულ კავშირზე, მთლიანად საგარეო პოლიტიკური ორიენტაციის შეცვლაზე, რადგან იმ ძალებით, რაც დღესაა, შესაძლოა პრორუსული ძალები პარლამენტში შევიდნენ, მაგრამ ეს არ არის საკმარისი იმისათვის, რომ საგარეო პოლიტიკური კურსი შეცვალო. თუ ამ სქემამ კარგად იმუშავა, შემდეგი არჩევნებისთვის შეიძლება მოხდეს ის, რაზეც ვსაუბრობდი -საზოგადოებრივი აზრის გახლეჩვა.

უბლოკო სტატუსი ნიშნავს თუ არა, რომ საქართველო არა მხოლოდ ნატოზე, ასევე ევროკავშირიზე იტყვის უარს?

რუსეთის მაღალი ეშელონებიდან ხანდახან გაიგებთ მოსაზრებას პოსტსაბჭოთა სივრცის ზოგიერთი ქვეყნის, მათ შორის საქართველოს ფინლანდიზაციაზე. ეს არის ყველაზე დიდი დათმობა რუსული მხრიდან, რაც ნიშნავს, რომ პოლიტიკურად იყო ევროპის ნაწილი, მათ შორის ევროკავშირისაც კი. თავიდან შეიძლება ვერ იყო, თუმცა დიდი ევროპის ნაწილი ხარ, მაგრამ რეალურად უსაფრთხოების თვალსაზრისით აბსოლუტურად დაუცველი ხარ და ყოველი წუთი შიშის ქვეშ უნდა გაატარო, როგორც ფინელები ატარებენ. რეალურად შენი სუვერენიტეტი ძალიან დაკნინებულია, მაგრამ  ფორმალურად  ინარჩუნებ ავტონომიას, დათქმებით. დღეს ფინეთში და შვედეთში გაისმის ხმები, განსაკუთრებით პოსტსაბჭოთა სივრცეში რუსეთის მოქმედებების შემდეგ, რუსეთის დაშოშმინების პოლიტიკის გადახედვის და შვედეთის და ფინეთის ნატოში გაწევრიანების შესახებ. ამის პასუხად განცხადებები გაკეთდა რუსეთის ხელისუფლების, პუტინის მხრიდან, რომ ისინი ამას არ დაუშვებენ.

ფინლანდიზაციის მოდელი რას ნიშნავს საქართველოსთვის?

დაახლოებით მსგავსი მოდელი რუსეთმა საქართველოს შევარდნაძის პერიოდში შესთავაზა, როდესაც იგორ გიორგაძე და რამდენიმე მინისტრი უშუალოდ რუსეთის ხელისუფლების მიერ დაინიშნა. გარკვეულწილად იყო მცდელობა და შევარდნაძემ ამის უფლება მისცა, რადგან ცენტრალური ხელისუფლება ჩამოიშალა და ფაქტიურად ვეღარ აკონტროლებდა ხელისუფლებას. [შევარდნაძე ეცადა] რუსეთის მეშვეობით მომხდარიყო ძალისმიერი სტრუქტურების ცენტრალიზება. რა შედეგითაც დამთავრდა ეს, ვიცით.

ეს ნიშნავს, რომ ქვეყანას არ უნდა ჰყავდეს ჯარი. დაცულობის თვალსაზრისით აბსოლუტურად ბედის ანაბარა უნდა იყოს და რუსეთის სიტყვას მინდობილი. საქართველოს დღეს აქვს უსაფრთხოების დილემა, ჩვენგან 40 კილომეტრში რუსული ჯარი დგას, აქედან გამომდინარე ამ თემაზე საუბარი არარეალურია.

მიუხედავად იმისა, რომ ნეიტრალიტეტის გამოცხადების წარმატებული მაგალითი თითქმის არ არსებობს, რატომაა ეს კონცეპტი პოპულარული პოლიტიკოსების ნაწილში მაინც, რატომ ცდილობენ ისინი ამ იდეაზე კაპიტალიზებას?

უღონობის გამო. ხელისუფლებას და სხვა პარტიებს არ აქვს ალტერნატიული გზები, ცდილობენ ისეთი იდეებით გამოვიდნენ, რომლებიც კონკრეტულ ვალდებულებას არ გაკისრებს, მაგრამ თეორიულ დონეზე შეგიძლია უტოპიურად იმსჯელო.

უკვე ვთქვი, რომ ნეიტრალიტეტის სხვადასხვა სახეობა არსებობს. ვერც ერთი მათგანი ვერ უზრუნველყოფს საქართველოს უსაფრთხოებას. ეს შესაძლებელი რომ ყოფილიყო, ამაზე ადრეც იფიქრეს, იმავე გამსახურდიამ, შევარდნაძემ, იმის შემდეგ სააკაშვილის ხელისუფლებაც იყო და ეს ხელისუფლებაც არის, მაგრამ არც ერთს არ უთქვამს არასდროს… მით უმეტეს, იმ ფონზე, რომ ნორმალიზების პოლიტიკა დაიწყეს რუსეთთან, რომ ყოფილიყო [პერსპექტივა], აქაც დაიწებოდა საუბარი. ეს არის დაახლოებით წყალწაღებული ხავსს ეჭიდებოდაო, რომ ფორმულები გამოინახოს თეორიულ დონეზე. მაგრამ, ამავე დროს, ეს არის კარგი დასაწყისი პრორუსული ნარატივის შემოტანისთვის და საკუთარი თავის დამკვიდრებისათვის.

პრობლემა ის არის, რომ ჩვენი და რუსეთის ეროვნული ინტერესები ერთმანეთს არ ემთხვევა. ეს არის ორი განსხვავებული ეროვნული პროექტი. რეგიონალური პოლიტიკის მათეული ხედვა აბსოლუტურად განსხვავებულია, აქედან გამომდინარე არის ორი გზა. ერთ-ერთმა მათგანმა ან უნდა შეცვალოს საკუთარი საგარეო პოლიტიკის კურსი და საწყისად მეორის აიღოს, ან პირიქით. ეს არ ხდება. აქედან გამომდინარე ნეიტრალიტეტის გამოცხადების მცდელობით, თუ ამას გავაკეთებთ, ჩვენ რეალურად ვიღებთ რუსულ ნარატივს. ჩვენ ვუერთდებით რუსეთის უსაფრთხოების ეროვნულ პროექტს პოსტსაბჭოთა სივრცის და ვხვდებით ამის ნაწილი.

ნინო ბურჯანაძის ინიციატივის საპირწონედ გაჩნდა პარლამენტის თავმჯდომარის ინიციატივა, რომელიც ამბობს, რომ კონსტიტუციის პრეამბულას დაემატოს ფრაზა – დავიმკვიდროთ სრულფასოვანი ადგილი დემოკრატიულ სახელმწიფოების, უსაფრთხოებისა და თანამშრომლობის ევროატლანტიკურ სისტემაში. ადრე, როდესაც “რესპუბლიკელები” კოალიციაში იყვნენ და ჩვენ გვესმოდა კოალიციის შიგნით სკეპტიკური განცხადებები ნატოს მიმართ, პროდასავლურ ძალებს ხშირად საყვედურობდნენ იმას, რომ მათი დისტანცირება ნატოს სკეპტიკოსების მიმართ არ იყო საკმარისი რეაქცია. გასაგებია თქვენი პოზიცია, რომ აღნიშნული თემა საკონსტიტუციო საკითხად არ მიგაჩნიათ, მაგრამ არსებული რეალობიდან გამომდინარე, რას ფიქრობთ, უსუფაშვილის ინიციატივა არის თუ არა ბურჯანაძის ინიციატივის საპირწონე? და ამგვარი პასუხი უფრო ადრე ხომ არ უნდა ყოფილიყო პროდასავლური ძალებისგან?

დავიწყოთ იქიდან, თუ როგორ გაჩნდა ეს იდეები. საქართველოლოში ხელისუფლების შეცვლის შემდეგ გაჩნდა გარკვეული შიში საგარეო პოლიტიკური პროცესის გადახედვის თაობაზე. “ნაციონალური მოძრაობა” ხშირად ამბობდა ამას, მაგრამ ჯერ-ჯერობით ამ საგარეო პოლიტიკური კურსის რევიზია ფორმალურად არ მომხდარა, პირიქით, საქართელომ ასოცირების ხელშეკრულებას მოაწერა ხელი. მაგრამ ტემპები შენელდა, თუმცა ინერციით ყველაფერი მიდის. სწორედ ამან შექმნა შიში, როგორც ერთ, ისე მეორე მხარეს, ამაში ხელისუფლების “ბრალეულობაც” არის, გარკვეული წვლილი მასაც მიუძღვის, რადგან [არ არის] მკაფიო მესიჯები და ნათელი ხედვები, მომავალი 5-10 წლის შემდეგ სად და როგორ ხედავს საქართველოს. რიტორიკულ დონეზე კი აკეთებენ ამას, მაგრამ თვითონ კონკრეტულად როგორ და რა წარმოუდგენიათ, [არ ჩანს] ეს აფიქრებინებს პოლიტიკურ ელიტას და საზოგადოებას, რომ ამის განმტკიცება კონსტიტუციითაა საჭირო. ეს ნიშნავს, რომ არსებობს გარკვეული თეორიული დაშვება, რომ საქართველოს საგარეო პოლიტიკური ორიენტირი შეიძლება შეიცვალოს. ასეთი სიტუაცია რომ არ იყოს, რა მნიშვნელობა აქვს, კონსტიტუციაში ეს ჩაიწერება თუ არა.

საკონსტიტუციო ცვლილებებს დიდი დრო და ძალების კონსოლიდაცია სჭირდება. მიგაჩნიათ თუ არა, რომ ამ ინიციატივის გადაწყვეტა, ეს არის ტესტი დღევანდელი ხელისუფლებისთვის, საპარლამენტო უმრავლესობისთვის და უმცირესობისთვის? რაზე მიანიშებს ისეთი ვითარება, როცა ბურჯანაძის ინიციატივას შეიძლება მხარი არ დაუჭირონ, მაგრამ არც უსუფაშვილის ინიციატივას გამოუცხადონ მხარდაჭერა?

პოლიტიკური პარტიების ლიდერები რამდენ რამეს იტყვიან, ყველაფრის კონსტიტუციაში ასახვა აბსოლუტურად მიუღებელია. აქედან გამოსავალი ის არის, რომ ხელისუფლებამ უფრო მკაფიო მესიჯები და კარგად გააზრებული პოლიტიკა აწარმოოოს იმ საკითხებთან დაკავშირებით, რომლებიც ეხება ევრაზიულ კავშირს, ნატოს, საკუთარი ახალი ინიციატივები წარმოაჩინოს. კონკრეტული ფაქტებით და ციფრებით უნდა ესაუბროს ამომრჩეველს. საკონსტიტუციო ინიციატივა უნდა მივიღოთ როგორც წინასაარჩევნოდ წამოწეული საკითხი, ეს საკონსტიტუციო საკითხი ნამდვილად არაა.

მასალების გადაბეჭდვის წესი